Soạn bài Lặng lẽ Sa Pa | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 15 sgk Ngữ văn 8 Tập 2):
Nêu suy nghĩ của em về những người đang sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh và làm các
công việc vất vả, âm thầm. Hướng dẫn trả lời
Những người đang sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm
thầm là những con người dũng cảm và kiên cường. Họ đã hi sinh những hạnh phúc
riêng tư để cống hiến hết mình cho quê hương, đất nước. Đọc văn bản
Câu hỏi trang 18 SGK Ngữ văn 8 tập 2
Vì sao người họa sĩ có cảm giác bối rối? Hướng dẫn trả lời
Vì đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước, khao khát đi tìm: một nét thôi đủ
khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác. Đó chính là vẻ đẹp của lý tưởng
sống, ý thức trách nhiệm của anh thanh niên đã trở thành khơi nguồn cảm hứng cho
các tác phẩm của họa sỹ sau chuyến đi này.
Câu hỏi trang 20 SGK Ngữ văn 8 tập 2
Vì sao họa sĩ phác họa bức chân dung anh thanh niên ngay trong lần đầu gặp mặt? Hướng dẫn trả lời
Vì ông đã nhận ra được lý tưởng , suộc sống của chính bản thân ông
Câu hỏi trang 21 SGK Ngữ văn 8 tập 2
Ông họa sĩ và cô kĩ sư có thái độ, cảm xúc như thế nào khi chia tay anh thanh niên? Hướng dẫn trả lời
Khi chia tay anh thanh niên, ông họa sĩ và cô kỹ sư đều thấy lưu luyến. Ông họa sĩ
chụp lấy tay anh lắc mạnh, hẹn sẽ quay trở lại và ở với anh thanh niên ít hôm. Còn
cô kỹ sư thì nắm tay, nhìn thẳng vào mắt anh và nói lời chia tay đầy cẩn trọng, rõ ràng. Sau khi đọc:
Câu 1 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Xác định đề tài của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Hướng dẫn trả lời
Truyện Lặng lẽ Sa Pa ca ngợi những con người vô danh, hằng ngày khiêm nhường,
lặng lẽ cống hiến hết mình cho Tổ quốc một cách thầm lặng. Trong số những con
người đó nổi bật lên hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng, tự giác vượt
mọi khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ và sống đẹp, đem lại niềm vui cho mọi người.
Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Tóm tắt tác phẩm và nêu nhận xét về kiểu cốt truyện. Hướng dẫn trả lời
Lặng lẽ Sa Pa kể về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa các nhân vật: ông họa sĩ già, cô kỹ sư
trẻ, bác lái xe và anh thanh niên làm khí tượng trong vòng nửa giờ trên đỉnh núi Yên
Sơn khi xe dừng lại. Ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của anh thanh
niên trên núi. Anh bộc bạch với họ về công việc, về cuộc sống, về những suy nghĩ
của mình. Ông họa sĩ đã kịp ghi lại ký họa chân dung anh. Anh muốn giới thiệu với
ông họa sĩ những người khác xứng đáng hơn để vẽ. Họ chia tay nhau trong niềm xúc động.
=> Nhận xét: Lặng lẽ Sa Pa có cốt truyện đơn tuyến. Cốt tuyện rất đơn giản xoay
quanh tình huống gặp gỡ bất ngờ của ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên
làm việc ở trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn.
Câu 3 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Nhân vật anh thanh niên được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình,
lời nói, hành động, suy nghĩ, hoàn cảnh sống, công việc, mối quan hệ với các nhân
vật khác)? Hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để nhận xét về tính cách của nhân vật. Hướng dẫn trả lời
- Chi tiết về độ tuổi và ngoại hình: hai mươi bảy tuổi, tầm vóc bé nhỏ, nét mặt rạng rỡ,...
- Hoàn cảnh sống: sống một mình trên đỉnh núi, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù
lạnh lẽo; căn nhà ba gian rất gọn gàng, ngăn nắp; có niềm vui đọc sách,...
- Công việc: làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao hai
nghìn sáu trăm mét: đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự
báo thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu; gian khổ nhất là làm
việc lúc một giờ sáng: “gió tuyết và lặng im bên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới”,...
- Lời nói: lời tâm sự của anh thanh niên với ông hoạ sĩ và cô kĩ sư về công việc của
mình; lời giới thiệu những người khác xứng đáng hơn mình để ông hoạ sĩ vẽ chân dung.
- Hành động: lấy khúc cây chắn ngang đường để gặp mọi người, trao bó hoa cho cô kĩ sư trẻ,..
- Cảm xúc, suy nghĩ của anh thanh niên về công việc và cuộc sống: khi ta làm việc,
ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?; Nhưng từ hôm ấy, cháu sống thật hạnh phúc,...
- Quan hệ với các nhân vật khác: Anh gửi bác lái xe củ tam thất vì “bác gái vừa ốm
dậy”. Anh trao bó hoa đã cắt cho cô kĩ sư nông nghiệp trong lần đầu gặp gỡ, “ấn cái
làn trứng” vào tay ông hoạ sĩ để mọi người ăn trưa.
=> Nhận xét về tính cách: Anh thanh niên là một chàng trai có lối sống giản dị, ngăn
nắp. Anh yêu công việc và rất có trách nhiệm với những gì mình làm. Tinh tế khi trò
chuyện và lắng nghe người khác, có hành động quan tâm tới từng người mà mình có cơ hội gặp gỡ.
Câu 4 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Chân dung nhân vật anh thanh niên hiện ra qua cảm nhận và suy nghĩ của những
nhân vật nào? Cách xây dựng nhân vật như vậy có tác dụng gì? Hướng dẫn trả lời
Chân dung nhân vật anh thanh niên được hiện ra qua cảm nhận, suy nghĩ của các
nhân vật: bác lái xe, ông họa sĩ và cô kĩ sư.
– Nhân vật anh thanh niên hiện ra qua lời giới thiệu ban đầu của bác lái xe: “Tôi sắp
giới thiệu với bác một trong những người cô độc nhất thế gian. Thế nào bác cũng
thích vẽ hắn”. Qua lời kể của bác, ta biết được những nét sơ lược về công việc của
anh thanh niên và việc “thèm” được gặp người của anh.
– Nhân vật anh thanh niên còn được hiện ra qua cái nhìn và suy nghĩ của ông hoạ
sĩ: nhà hoạ sĩ già xúc động mạnh khi lần đầu nhìn thấy anh thanh niên; ông rất ngạc
nhiên khi bước lên bậc thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa; hoạ sĩ cảm
giác mình bối rối; căn nhà anh thanh niên được miêu tả qua cái nhìn của ông hoạ sĩ;
ông thấy ngòi bút của mình bất lực khi vẽ chân dung anh thanh niên; sau khi ghi lại
mấy nét gương mặt anh thanh niên, người hoạ sĩ thấy nhọc quá,...
- Nhân vật anh thanh niên hiện ra qua sự cảm nhận của cô kĩ sư nông nghiệp trẻ.
Cô gái cảm động và bị cuốn hút trước lời nói của anh thanh niên.
=> Hình ảnh nhân vật anh thanh niên đã hiện lên qua cái nhìn của nhiều nhân vật
khác. Vì thế, vẻ đẹp của nhân vật càng thêm trong sáng, lấp lánh, nhưng vẫn gợi cảm giác chân thực.
Câu 5 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Tìm một số chi tiết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ về con người
và nghệ thuật. Trên cơ sở đó, em hãy nhận xét về vai trò của nhân vật này trong tác phẩm. Hướng dẫn trả lời
Một số chi tiết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ về con người và
nghề thuật trong tác phẩm:
- Khi gặp anh thanh niên, người họa sĩ dường như đã tìm thấy cảm hứng, ý tưởng
cho sáng tác nghệ thuật của mình: Vì họa sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao
ước được biết, ôi, một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác,
một nét mới đủ là giá trị một chuyến đi dài.
- Ông họa sĩ bối rối, nhận thấy sự bất lực của nghệ thuật trước bức chân dung cuộc
sống giản dị mà đẹp đẽ: Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội
hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành được sáng tác còn là một chặng đường dài,…
=> Nhận xét: Nhân vật ông họa sĩ có vai trò quan trọng trong tác phẩm. Ông là một
nghệ sĩ từng trải, có cảm nhận sâu sắc về cuộc sống. Tác phẩm được trần thuật chủ
yếu từ điểm nhìn, cảm nhận, suy nghĩ của ông. Qua nhân vật này, nhà văn Nguyễn
Thành Long muốn gửi gắm những trăn trở, suy ngẫm của mình về con người và
nghệ thuật. Nhân vật ông họa sĩ đã đem đến cho tác phẩm chiều sâu tư tưởng.
Câu 6 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Những bức tranh thiên nhiên Sa Pa tuyệt đẹp đã góp phần tạo nên chất thơ cho tác
phẩm. Hãy chọn một đoạn văn tả cảnh Sa Pa mà em ấn tượng nhất và nêu cảm nhận. Hướng dẫn trả lời
“Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu,
rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây
tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị
nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường
cái, luồn cả vào gầm xe.”
=> Đoạn văn trên cho ta cảm nhận được một bức tranh thiên nhiên Sa Pa đầy màu
sắc và ánh áng: màu vàng rực rỡ của nắng, màu xanh của rừng cây mênh mông,
lấp lánh màu bạc của những ngọn thông rung tít trong nắng, màu tím hoa cà của
những cây tử kinh. Thiên nhiên hiện lên sinh động như một bức tranh với vẻ đẹp
đặc trưng của nắng, gió, của mây trời giữa vùng núi cao Sa Pa.
Câu 7 (trang 22, SGK Ngữ văn 8, tập 2)
Tác phẩm gợi cho em những suy nghĩ, bài học gì? Hướng dẫn trả lời
Tác phẩm gợi cho em những suy nghĩ, bài học về những con người lao động thầm
lặng tạo nên giá trị, góp công sức của bản thân vào công cuộc xây dựng phát triển
đất nước của cả dân tộc. Noi gương của những người trẻ cống hiến quên mình cho
Tổ quốc, em cũng sẽ cố gắng học tập và trau dồi để sau này trở thành công dân có
ích, góp một phần sức lực nhỏ nhoi vào công cuộc đổi mới và phát triển nước nhà.
(Tác phẩm gợi cho những suy nghĩ về ý nghĩa, niềm vui của lao động; bài học về sự
cống hiến cho cộng đồng; trân trọng những con người lao động thầm lặng, hi sinh cho đất nước,…)
Viết kết nối với đọc:
Bài tập (trang 22 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Tưởng tượng em là nhân vật ông họa
sĩ, hãy ghi lại cảm nghĩ của mình sau cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên
trên đỉnh Yên Sơn trong một đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu). Đoạn văn tham khảo
(1) Trong chuyến đi đến đỉnh Yên Sơn, tôi đã gặp được một chàng thanh niên trẻ với
tấm lòng nhiệt thành, luôn vô tư cống hiến cho cuộc sống. (2) Anh ấy là một chàng
thanh niên trẻ ở độ tuổi sôi nổi nhất, nhưng lại chấp nhận và vui vẻ sống cô đơn một
mình trên đỉnh núi cao để hoàn thành nhiệm vụ được giao. (3) Tuy sống một mình
nhưng anh ta vẫn rất sạch sẽ và ngăn nắp, tự tạo ra niềm vui cho chính mình. (4)
Sự lạc quan, tích cực ấy của anh thanh niên khiến tôi rất thán phục và yêu mến. (5)
Hiểu rõ về công việc của anh ấy sau cuộc trò chuyện, tôi lại càng nể phục những
cống hiến của anh cho đất nước, nên có xin vẽ lại chân dung anh vào cuốn sổ tay.
(6) Vậy mà anh ấy lại từ chối, với lý do là những việc bản thân làm không có gì to
lớn cả, xung quanh có nhiều người cống hiến lớn hơn cho đất nước. (7) Người
thanh niên trẻ ấy thật khiến tôi phải đi từ ngạc nhiên này đến bất ngờ khác. (8) Anh
ta khiến tôi có thêm niềm tin và hy vọng vào tương lai của đất nước, bởi ở đâu đó
cũng có những chàng thanh niên trẻ nhiệt huyết, luôn sẵn sàng cống hiến thầm lặng cho đất nước như vậy.
-----------------------------------------------------------------------------------