Câu 1 trang 143 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Xác định biện pháp tu từ nghịch ngữ trong các trường hợp dưới đây và cho biết tác
dụng của biện pháp này:
a. Hạnh phúc của một tang gia – Văn Minh nữa cũng nói vago – Một đám ma gương mẫu.
(Nhan đề một chương trong tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng)
b. Vì mới chết lần này là lần đầu, nên anh Xích chưa có lịch duyệt về khoản ấy.
Thực vậy, nếu chết ở tỉnh thì ai láu. Nên chọn vào đêm thứ Sáu. Như thế, vợ con có
vừa vặn thì giờ để cáo phó lên báo. Và đến Chủ nhật. cất đám, có đủ các cụ, các
quan, các ông, các bà, thân bằng cố hữu đi đưa đông. Ở nhà quê, nếu chết vì tai
nạn, người khôn ngoan bao giờ cũng tránh ngày Chủ nhật hoặc ngày lễ, thì sự
khám xét, tống táng mới mong chóng được.
(Nguyễn Công Hoan, Thịt người chết) Trả lời:
a. Đám ma >< hạnh phúc
→ Nghịch lý, đám ma dường như mất đi không khí thông thường mà trở nên hỗn
độn, hài hước như một sân khấu rộng lớn, nơi có rất nhiều diễn viên cùng nhau
hoàn thành một vở kịch đầy giả tạo. b. Chết phải chọn ngày
→ Nghịch lí, anh nông dân có tên là Xích vì “vô học, ngu dốt” nên đã không biết
chọn cho mình cách chết và giờ chết.
Câu 2 trang 143 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Đọc các ngữ liệu sau và tìm những cách diễn đạt trái với cách diễn đạt thông
thường. Nêu hiệu quả của việc sử dụng cách diễn đạt ấy.
a. Trưởng bưu cục – Sao lại không? Được ông vay tiền, thực là hạnh phúc rất lớn.
Thưa ông, đây, xin rất vui lòng. Tôi xin tận tâm tận lực sẵn sàng hầu ông. (N.Gô-gôn, Quan thanh tra)
b. Chánh án – Ấy chết! Sao ông lại nghĩ thế! Được ông nhận tiền, thực vinh dự cho
tôi quá rồi. Cố nhiên, tôi đem hết tài hèn sức mọn, lòng nhiệt thành, sốt sắng đối với
quan trên… để cố gắng sao cho xứng đáng… (N.Gô-gôn, Quan thanh tra) Trả lời:
a. Vay tiền: đáng lẽ tâm trạng người cho vay phải không thấy vui vẻ nhưng đây lại thấy hạnh phúc.
→ Thực chất hành động “cho vay" là cách nói nhẹ đi của hành động “đút lót". Vốn dĩ
trưởng bưu cục đang thấy lo lắng sợ “quan thanh tra" không nhận tiền đút lót.
b. Nhận tiền: đáng lẽ tâm trạng người đưa tiền phải thấy không thoải mái nhưng đây
lại thấy vinh dự vì quan thanh tra “nhận tiền"
→ Thực chất đây cũng là hành động “đút lót", cách diễn đạt khiến cho câu chuyện
hài hước, châm biếm hơn. Từ đọc đến viết
Câu hỏi trang 143 SGK Ngữ văn 12 tập 1: Viết một đoạn hội thoại (khoảng từ bảy
đến tám lượt lời) về chủ đề Tiếng cười trên sân khấu, trong đó có sử dụng biện
pháp tu từ nghịch ngữ. Chỉ ra và nếu tác dụng của biện pháp này. Trả lời: Nhân vật:
A: Một người yêu thích sân khấu
B: Một người không thích sân khấu Hội thoại:
A: Dạo này bạn có đi xem vở hài nào mới không? Vui lắm!
B: Hài hước gì chứ? Cuộc sống đã đầy rẫy những mệt mỏi, căng thẳng, cần gì thêm
tiếng cười trên sân khấu?
A: Ồ, bạn nghĩ vậy sao? Tiếng cười trên sân khấu chính là liều thuốc tinh thần giúp
giải tỏa căng thẳng, mang lại niềm vui và hy vọng cho con người đấy!
B: Niềm vui ư? Liệu có thực sự là niềm vui khi ta cười trên nỗi đau của người khác?
A: Nỗi đau ư? Không hẳn vậy! Sân khấu hài hước thường châm biếm những thói hư
tật xấu, những bất công trong xã hội, giúp con người nhìn nhận vấn đề một cách
nhẹ nhàng và sâu sắc hơn.
B: Nghe có vẻ cũng hợp lý. Nhưng liệu tiếng cười trên sân khấu có giúp giải quyết
được những vấn đề đó?
A: Chắc chắn không thể giải quyết hoàn toàn, nhưng nó có thể thức tỉnh con người,
khiến họ suy ngẫm và thay đổi bản thân. Tiếng cười là cầu nối giúp con người xích
lại gần nhau, cùng nhau hướng đến những giá trị tốt đẹp.
B: Ừm, có lẽ bạn nói đúng. Có thể tôi sẽ thử đi xem một vở hài nào đó để trải
nghiệm cảm giác "khóc ra nước mắt" mà bạn hay nói.
A: Chắc chắn bạn sẽ không thất vọng đâu! Tiếng cười trên sân khấu không chỉ
mang lại niềm vui mà còn chứa đựng nhiều bài học ý nghĩa cho cuộc sống.
Biện pháp tu từ nghịch ngữ được sử dụng:
"Khóc ra nước mắt": Đây là một cách nói trái với nghĩa đen, thường dùng để diễn tả
trạng thái vừa buồn vừa vui. Tác dụng:
- Tạo sự bất ngờ, thu hút sự chú ý của người đọc.
- Thể hiện sự hài hước, dí dỏm cho câu văn.
- Nhấn mạnh tác động mạnh mẽ của tiếng cười trên sân khấu, khiến người xem có
thể vừa cười vừa khóc.