Soạn bài Viết bài văn nghị luận về việc vay mượn - cải biến - sáng tạo trong một tác phẩm văn học | SGK Ngữ Văn 12 Kết nối tri thức (Tập 1)

Phân tích bài viết tham khảo
1. Giới thiệu tác phẩm, mối quan hệ giữa hai tác phẩm thuộc hai kiểu loại văn bản.
2. Chủ đề và cốt truyện của hai tác phẩm: sự biến đổi, tính hợp lí của sự biến đổi.
3. Nhân vật Thủy Tinh và những biến đổi so với mẫu gốc.
3. Sáng tạo mới về nhân vật của Hòa Vang so với truyền thuyết.
4. Dùng luận điểm bàn về ngôn ngữ nghệ thuật để kết luận.
Câu 1 trang 120 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Theo tác giả bài viết, trong truyện ngắn Sự tích những ngày đẹp trời, Hòa Vang đã
kế thừa và làm biến đổi những phương diện cơ bản nào của “mẫu gốc”? Trả lời:
- Theo tác giả bài viết, Hòa Vang đã kế thừa những phương diện sau: Cốt truyện,
giữ nguyên các nhân vật chính, mô típ truyện.
- Những biến đổi so với “mẫu gốc”: Nhân vật được miêu tả chi tiết hơn, sinh động
hơn, chuyển hoàn toàn sang lối viết tình cảm, cảm xúc hơn; Mị Nương hàn gắn mối
quan hệ giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh (điều mà bản gốc không có).
=> Sự kế thừa và biến đổi của Hòa Vang trong "Sự tích những ngày đẹp trời" đã tạo
ra một tác phẩm mới lạ và độc đáo, mang trong đó dấu ấn riêng biệt của tác giả.
Truyện ngắn không chỉ giữ lại những giá trị truyền thống mà còn thể hiện những
quan niệm hiện đại về tình yêu, cuộc sống và con người.
Câu 2 trang 120 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Khi bàn về sự “biến đổi” của nhân vật ở truyện ngắn so với nhân vật ở “mẫu gốc”,
theo bạn, tác giả bài viết đã có những phát hiện mới mẻ nào? Trả lời:
- Những phát hiện mới mẻ về nhân vật: Điển hình là Thủy Tinh, từ một vị thần hung
bạo trở thành một người si tình nhờ được tập trung khai thác nội tâm. Ngoài ra, Sơn
Tinh và Mỵ Nượng cũng có những thay đổi nhất định.
- Những thay đổi về chủ đề của tác phẩm: từ câu chuyện chủ yếu là đề cao sức
mạnh đoàn kết mà con đề cao tình yêu thương, thấu hiểu và hòa hợp.
Câu 3 trang 120 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu nhận xét ngắn gọn về cách đánh giá của tác giả bài viết đối với những điểm
sáng tạo của Hòa Vang trong việc biến đổi các yếu tố kì ảo. Trả lời
Nhận xét: Tác giả của bài viết đánh giá cao sự sáng tạo của Hòa Vang trong việc
thay đổi các yếu tố kì ảo. Những thay đổi này đã đóng góp vào việc tạo ra một tác
phẩm mới lạ, độc đáo, và đặc trưng của tác giả. Cách đánh giá của tác giả bài viết
về những sáng tạo của Hòa Vang trong việc biến đổi các yếu tố kì ảo là khách quan,
thuyết phục, và mở ra nhiều cơ hội cho người đọc để suy ngẫm.
Câu 4 trang 120 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Qua việc tìm hiểu bài viết tham khảo, hãy chia sẻ thu hoạch của bạn trong việc rèn
kĩ năng viết bài nghị luận về vấn đề tiếp thu, cải biến, sáng tạo trong một tác phẩm văn học. Trả lời
Học được cách so sánh hai tác phẩm, sử dụng triệt để kĩ năng phân tích và lập luận
kết hợp với lối diễn đạt rành mạch, rõ ràng.
Thực hành viết theo các bước
- Chọn một tác phẩm (thơ, truyện ngắn, truyện thơ, tiểu thuyết,…) có biểu hiện
tương đối rõ sự vay mượn - biến đổi (hay tiếp nhận - sáng tạo),… so với tác phẩm có trước.
- Chú ý chỉ ra được những phương diện vay mượn - biến đổi trong tác phẩm. Sắp
xếp các dẫn chứng thông qua lập biểu khảo sát.
- Xác định phạm vi nội dung và trọng tâm bài viết (vấn đề nghị luận); đặt nhan đề
cho bài viết của mình. Một số gợi ý:
+ Trong số các tác phẩm văn học viết mà bạn đã biết, có thể có những tác phẩm vay
mượn cốt truyện, nhân vật, sự kiện, hình tượng,… từ một tác phẩm văn học dân
gian. Hãy nêu một vài ví dụ tiêu biểu.
+ Nhiều tác phẩm văn học Việt nam đã vay mượn cốt truyện, chịu ảnh hưởng ở các
mức độ và phương diện khác nhau của tác phẩm văn học nước ngoài. Lựa chọn để
trình bày về một số trường hợp như vậy.
+ Sử dụng điển cố là một trong những biểu hiện của hiện tượng vay mượn và cải
biến trong tác phẩm văn học. Hãy trình bày về một trường hợp sử dụng điển cố mà
bạn cho là độc đáo.
Bài viết tham khảo:
Văn học tồn tại như một dòng chảy vô tận, luôn liên tục chuyển động và phát triển.
Trong dòng chảy đó, việc các tác giả sử dụng, biến đổi và sáng tạo từ những nguồn
tài liệu có sẵn là không thể tránh khỏi. Điều này đóng góp vào sự phong phú và đa
dạng của kho tàng văn học. Truyện Kiều của Nguyễn Du, một tác phẩm kinh điển
của văn học Việt Nam, là một ví dụ tiêu biểu cho quá trình sáng tạo, biến đổi và sử
dụng các nguồn tài liệu có sẵn trong văn học.
Tác phẩm được lấy cảm hứng từ Truyện Kim Vân Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân.
Tuy nhiên, Nguyễn Du đã không sao chép một cách đơn thuần mà vay mượn một
cách có chọn lọc những chất liệu như: cốt truyện, nhân vật, mô típ,... để tạo nên một
tác phẩm mới mẻ, mang đậm dấu ấn cá nhân.
Nguyễn Du đã không ngừng tiến xa hơn khỏi khung cảnh cơ bản của Truyện Kim
Vân Kiều, mà đã táo bạo tạo ra những biến đổi sáng tạo và phong phú. Việc bổ sung
nhân vật Thúy Kiều, một nhân vật mới với đời sống tâm lý sâu sắc và đầy đau
thương, không chỉ làm phong phú thêm câu chuyện mà còn tạo ra sự đồng cảm và
sự chú ý đặc biệt từ độc giả. Sự thay đổi về kết thúc, từ một kết cục truyền thống
sang một kết thúc mới, mang lại một thông điệp sâu sắc hơn về cuộc sống và con
người. Đặc biệt, trong việc phát triển nhân vật, Nguyễn Du đã làm cho những nhân
vật đã có trong Truyện Kim Vân Kiều trở nên sống động hơn bằng cách tạo ra những
đặc điểm tâm lý phức tạp và mang tính nhân văn sâu sắc. Thúy Kiều, một biểu
tượng của sự đẹp đẽ và tài năng, đồng thời cũng là biểu tượng của sự kiên nhẫn và
lòng dũng cảm trong cuộc đời, đã trở thành một biểu tượng về sự kiên định và sức
mạnh trong cuộc sống, đồng thời là sự lên án sâu sắc đối với sự bất công của xã hội
phong kiến. Nguyễn Du đã tận dụng những mô típ quen thuộc trong văn học dân
gian, nhưng thay đổi chúng để phản ánh ý tưởng và phong cách sáng tạo của mình.
Ví dụ, mô típ "hòn đá thử vàng" không chỉ đơn thuần là một thử thách vật chất, mà
còn là một thử thách về lòng kiên nhẫn và sự chống chọi với số phận của Thúy Kiều,
từ đó khẳng định giá trị nhân văn của tác phẩm. Sự sáng tạo là yếu tố quan trọng
nhất, giúp Truyện Kiều trở thành một tác phẩm vĩ đại, đóng góp không nhỏ vào sự
phát triển của văn học Việt Nam. Nguyễn Du đã sáng tạo nên một bức tranh xã hội
phong phú và đa chiều, thể hiện tư tưởng nhân văn sâu sắc và khẳng định tài năng
vĩ đại của mình trong lịch sử văn học.
Truyện Kiều là một kiệt tác của văn học Việt Nam, là bông hoa rực rỡ trong vườn
hoa văn học thế giới. Sự vay mượn, cải biến và sáng tạo của Nguyễn Du đã góp
phần tạo nên giá trị trường tồn của tác phẩm.