Soạn văn 6: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên | Ngữ văn 6 | Kết nối tri thức

Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được trích trong chương I, trong tập truyện Dế Mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tô Hoài. Chúng tôi muốn giới thiệu về nhà văn Tô Hoài cũng như nội dung của đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên". Hãy cùng theo dõi ngay sau đây để có thêm kiến thức hữu ích về tác phẩm này.

Chủ đề:
Môn:

Ngữ Văn 6 1.6 K tài liệu

Thông tin:
11 trang 9 tháng trước

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Soạn văn 6: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên | Ngữ văn 6 | Kết nối tri thức

Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được trích trong chương I, trong tập truyện Dế Mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tô Hoài. Chúng tôi muốn giới thiệu về nhà văn Tô Hoài cũng như nội dung của đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên". Hãy cùng theo dõi ngay sau đây để có thêm kiến thức hữu ích về tác phẩm này.

68 34 lượt tải Tải xuống
Đon trích Bài học đường đời đầu tiên
I. Đôi nét về tác gi Tô Hoài
- Tô Hoài (1920 - 2014), tên khai sinh là Nguyn Sen.
- Hoài sinh ra ti quê ni th trn Kim Bài, huyn Thanh Oai, tnh
Đông cũ. Tuy nhiên, ông ln lên quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyn T Liêm,
ph Hoài Đức, tỉnh Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, qun Cu Giy,
Ni).
- Ông vn hiu biết phong phú, sâu sc v phong tc, tp quán ca nhiu
vùng khác nhau trên đất nước ta.
- Sáng tác ca ông thiên v din t nhng s tht đời thường.
- Các tác phm ca ông thuc nhiu th loại khác nhau như truyện ngn, truyn
dài, hi ký, kch bn phim, tiu lun…
- Năm 1996, ông được tng Giải thưởng H Chí Minh v văn học ngh thut.
- Mt s tác phm tiêu biu:
Dế Mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1941)
O chut (tp truyn ngn, 1942)
C di (hi ký, 1944)
Truyn Tây Bc (tp truyn, 1953)
T truyn (1978)
Quê nhà (tiu thuyết, 1981)
Cát bi chân ai (hi ký, 1992)
Chiu chiu (tiu thuyết, 1999)
Chuyện cũ Hà Nội (ký s, 2010)...
II. Gii thiu v Bài học đường đời đầu tiên
1. Xut x
- Bài học đường đời đầu tiên trích trong chương I ca truyn Dế Mèn phiêu lưu
kí.
- Tên của đoạn trích do người biên soạn SGK đặt.
- Dế Mèn phiêu lưu được in lần đầu năm 1941, tác phẩm đặc sc nht
ni tiếng nht của nhà văn Hoài dành cho la tui thiếu nhi. Truyn gm
ời chương, kể v cuộc phiêu lưu của nhân vt chính là chú Dế Mèn.
2. B cc
Gm 4 phn:
Phn 1. T đầu đến “cũng không th làm lại được”: Dế Mèn gii thiu v
bn thân.
Phn 2. Tiếp theo đến “Tôi v, không chút bận tâm”. Câu chuyện v
ngưi bn hàng xóm là Dế Chot.
Phn 3. Tiếp theo đến “cảnh đau khổ vừa gây ra”. Dế Mèn trêu ch Cc
khiến Dế Chot phi chu oan.
Phn 4. Còn li. Bài học đường đời đầu tiên ca Dế Mèn.
3. Tóm tt
Mu 1
Dế Mèn mt chú dế ng tráng bi biết ăn uống điều đ. Tuy nhiên, cu
chàng lại tính kiêu căng, luôn nghĩ mình “có th sắp đứng đầu thiên hạ”. Dế
Mèn luôn coi thường những người xung quanh, đặc bit Dế Chot - ngưi
bn hàng xóm gy yếu t. Mt ln, Dế Mèn bày trò trêu ch Cc khiến
cho Dế Chot phi chu oan. Chot b ch Cc m đến kit sức. Trước khi chết,
Chot khuyên Dế Mèn b thói kiêu căng ca mình. Dế Mèn cùng ân hn
nhn ra bài học đường đời đầu tiên ca mình.
Mu 2
Dế Mèn rt t hào v tầm vóc cường tráng ca mình. Cu nhiu ln t ra khinh
thưng Dế Choắt, người bn hàng xóm. Mt ln n, Dế Mèn bày trò trêu ch
Cc khiến ch ni giận. Nhưng cậu ta li ch biết trn trong hang, mc cho ch
Cc trút giận lên người Dế Choắt đáng thương. Cuối cùng, Dế Choắt cũng kiệt
sc mà chết. Điều đó khiến Dế Mèn vô cùng hi hn. Li khuyên ca Chot lúc
chết khiến cu nhn ra sai lm. Sau khi chôn ct bn xong, Dế Mèn đứng trước
m bạn nghĩ vềi học đường đời đầu tiên.
4. Ni dung
Bài học đường đời đầu tiên: đời thói hung hăng by bạ, đầu óc
không biết nghĩa sớm mun rồi cũng mang vạ vào thân mình.
5. Ngh thut
Miêu t nhân vt, các đoạn đối thoại đặc sc, giọng văn tự nhiên…
6. M bài và kết bài
- M bài: Hoài được mệnh danh nhà văn ca thiếu nhi. Vi nhng áng
văn sinh động, hp dẫn đã biết bao thp k qua, nhng tác phm của ông đã trở
thành món ăn tinh thần ca tr nh. Và hẳn ai cũng biết đến “Dế Mèn phiêu lưu
kí” - mt tác phm xut sc của Hoài. Đoạn trích “Bài học đường đời đầu
tiên” là chương mở đầu cho nhng biến c trong cuộc đời Dế Mèn.
- Kết bài: Đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” đã khắc ha nhng v đẹp
v ngoi hình ca Dế Mèn, cùng với đó là câu chuyn v bài học đường đời đầu
tiên Dế Mèn nhận được, t đó đt ra bài hc sâu sắc cho con người. Truyn
mang đậm phong cách sáng tác của nhà văn Tô Hoài.
III. Dàn ý phân tích Bài học đường đời đầu tiên
(1) M bài
Gii thiu v tác gi Tô Hoài, đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên.
(2) Thân bài
a. Dế Mèn gii thiu v bn thân
- Hình dáng
Đôi càng mẫm bóng.
Nhng cái vut chân, khoeo c cng dn và nhn hot.
Ngưi rung rinh mt màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rt ưa nhìn.
Đầu tôi to ra, ni tng tng rất bướng.
Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngop.
- C chỉ, hành động:
ăn uống điều đồ, làm vic có chng mc
ớc đi bách bộ, c người rung rinh mt màu nâu bóng m soi gương được
và rất ưa nhìn.
Chc chc li trnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vut râu.
đi đứng oai v, mỗi bước đi làm điệu dún dy các khoeo chân, rung lên rung
xung hai chiếc râu.
Dám kha vi tt c mi con trong xóm: quát mt ch Cào Cào, đá
gho anh Gọng Vó…
=> Mt chàng dế thanh niên cường tráng.
c. Câu chuyn v người bn hàng xóm là Dế Chot
- D đoán về s vic sắp được k: Dế Mèn kiêu ngạo, hung hăng s trêu trc,
coi thường Dế Chot.
- Cuộc đối thoi gia Dế Mèn và Dế Chot:
Mt lần sang chơi nhà Choắt, Dế Mèn lên tiếng chê bai: “Sao chú mày sinh
sng cu th quá như thế. Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng…Ôi thôi, chú mày ơi!
Chú mày có ln mà chẳng có khôn..”.
Hay khi Chot bày t ý mun Dế Mèn đào một cái ngách sang bên nhà ca
Mèn, để khi k đến bt nạt thì giúp đỡ nhau. Nhưng Dế Mèn li khinh
khỉnh: “Hc! Thông ngách sang nhà ta? D nghe nhỉ? Chú mày hôi n
mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dm sùi st ấy đi.
Đào tổ nông thì cho chết!”. Sau đó, chàng ta trở v mà chẳng nghĩ ngợi gì.
=> Thái độ ca Dế Mèn đã thể hin s kiêu căng, ích kỉ.
- Khi Dế Mèn r Dế Chot không h nghĩ đến hu qu, khiến ch Cc tc gin.
Dế Mèn nhanh chóng chui vào hang đ Dế Chot một mình đi mt vi ch Cc.
Chú Dế Chot ti nghip phi chu ni oan c, b ch Cc m cho đến kit sc.
Nhưng Dế Mèn vn không ra cu bn, nhn li v mình chu trách nhim v
li lm. Cui cùng Dế Chot kit sc mà chết.
- Khi Dế Chot chết: Dế Mèn ân hn v cách đối x ca mình vi Dế Chot. Nó
hi hận khi đã gián tiếp gây ra cái chết ca Dế Chot. t trách mình rng
là mt k có sc mạnh nhưng lại ch biết trn tránh mt cách nhát gan. Chôn ct
Dế Chot xong, cm giác ca tht ht hng bt lc bi Dế Choắt đã chết
rồi, đâu thể cứu vãn được na. Dế Mèn đứng lng bi muốn suy nghĩ một
cách nghiêm túc v cách sng ca mình trong sut thi gian qua.
=> Cái chết ca Dế Choắt đã khiến Dế Mèn nhn ra bài học đường đời đầu tiên.
(3) Kết bài
Khẳng định giá tr ni dung và ngh thut của đoạn trích Bài học đường đời đầu
tiên.
Bài học đường đời đầu tiên
Bởi tôi ăn uống điều độ làm vic chng mc nên tôi chóng ln lm.
Chẳng bao lâu, tôi đã tr thành mt chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng
tôi mm bóng. Nhng cái vut chân, khoeo c cng dn nhn hot.
Thnh thong, mun th s li hi ca nhng chiếc vut, tôi co cẳng lên, đp
phanh phách vào các ngn c. Nhng ngn c gy rạp, y như nhát dao vừa
lia qua. Đôi cánh tôi, trưc kia ngn hn hon, bây gi thành cái áo dài kín
xung tn chấm đuôi. Mỗi khi tôi lên, đã nghe tiếng phành phch giòn giã.
Lúc tôi đi bách bộ thì c ngưi tôi rung rinh mt màu nâu bóng m soi gương
đưc rất ưa nhìn. Đu tôi to ra ni tng tng, rt bướng. Hai cái răng đen
nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi lim máy làm vic. Si râu
tôi dài un cong mt v rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh din vi con
v cp râu y lm. C chc chc tôi li trnh trng và khoan thai đưa cả hai chân
lên vut râu.
Tôi đi đứng oai v. Mỗi bước đi, tôi làm điu dún dy các khoeo chân, rung lên
rung xung hai chiếc râu. Cho ra kiu cách con nhà võ. Tôi tn lm. Dám
kha vi tt c mi con trong xóm. Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai
đáp lại. Bi vì quanh quẩn, ai cũng quen thuộc mình c.
Không nói, có l h n hơn là sợ. Nhưng tôi lại tưởng thế là không ai dám ho he.
y vy, tôi cho là tôi gii. Nhng gã xc nổi thường lm c ch ngông cung
tài ba. Tôi đã quát my ch Cào Cào ng ngoài đầu b, khiến mi ln thấy tôi đi
qua, các ch phi núp khuôn mặt trái xoan dưới nhánh c, ch dám đưa mt lên
nhìn trm. Thnh thong, tôi ngứa chân đá một cái, gho anh Gng lm láp
vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Tôi càng tưng tôi tay ghê gm, có th sắp đứng
đầu thiên h ri.
Chao ôi, biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo ch t đem thân trả n
cho nhng c ch ngu di ca mình thôi. Tôi đã phi tri cảnh như thế. Thoát
nn ri, còn ân hn quá, ân hn mãi. Thế mi biết, nếu đã trót không suy
tính, l xy ra nhng vic di dt, dù v sau có hối cũng không thể làm lại được.
Câu chuyn ân hận đầu tiên mà tôi ghi nh suốt đời.
Bên hàng xóm tôi cái hang ca Dế Chot. Dế Choắt tên tôi đã đt cho
mt cách chế giu trch thượng thế. Chot n l cũng trạc tuổi tôi. Nhưng
vì Chot bm sinh yếu đuối nên tôi coi thường và gã cũng sợ tôi lm.
Cái chàng Dế Choắt, người gầy dài lêu nghêu như một gã nghin thuc
phiện. Đã thanh niên ri cánh ch ngn củn đến giữa lưng, hở c mạng sườn
như người ci trn mc áo gi-lê. Đôi càng bè, nng nề, trông đến xu. u
ria ct mt mu mặt mũi thì lúc nào cũng ngn ngẩn ngơ ngơ. Đã
vy tính nết lại ăn xổi thì (tht ch ốm đau luôn, không làm đưc), mt
cái hang cũng chỉ bi nông sát mặt đt, không biết đào sâu rồi khoét ra nhiu
ngách như hang tôi.
Một hôm, tôi sang chơi, thấy trong nhà lum thum, b bn, tôi bo :
- Sao chú mày sinh sng cu th quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. Ng
k nào phá thì tht chú chết ngay đuôi! Này thử xem: khi chú chui vào t,
lưng chú phải lm cồm đụng sát lên tn mặt đất, làm cho ai trên v c nhìn sang
cũng biết chú đương đi đng ch nào trong t. Phng th thng chim Ct
nhòm thấy, tưởng mi, m mt phát, nhất định trúng giữa lưng chú, thì
chú có mà đi đời! Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chng có khôn.
Ngm ra thì tôi ch nói lấy sướng ming tôi. Còn Dế Chot than th thế nào, tôi
cũng không để tai. Hi y, tôi tính t đắc, c ming mình nói tai mình nghe
ch không biết nghe ai, thậm chí cũng chẳng để ý có ai nghe mình không.
Dế Chot tr li tôi bng mt ging rt bun ru:
- Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến vic là em
th rồi, không còn hơi sức đâu đào bới na. Lắm khi em cũng nghĩ ni nhà
cửa như thế này nguy hiểm, nhưng em nghèo sức quá, em đã nghĩ ròng
hàng mấy tháng cũng không biết làm như thế nào. Hay bây gi em nghĩ thế
này... Song anh có cho phép nói em mi dám nói...
Ri Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bo:
- Đưc, chú mình c nói thng thng ra nào.
Dế Chot nhìn tôi mà rng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em mt cái ngách
sang bên nhà anh phòng khi tt la tối đèn đứa nào đến bt nt thì em chy
sang...
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, một hơi dài. Rồi, vi b điu
khinh khnh, tôi mng:
- Hc! Thông ngách sang nhà ta? D nghe nhỉ! Chú mày hôi như mèo thế
này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dm sùi st ấy đi! Đào tổ nông
thì cho chết!
Tôi v, không mt chút bn tâm.
Mt bui chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xung.
My hôm n, trời mưa ln, trên nhng h ao quanh bãi trước mặt, nước dâng
trắng mênh mông. Nước đầy nước mới thì cua cũng tấp nập xuôi ngưc,
thế là bao nhiêu cò, sếu, vc, cc, le, sâm cm, vt tri, b nông, mòng, két
các bãi sông xác tận đâu cũng bay c v vùng nước mới để kiếm mi. Sut
ngày, h cãi c om bn góc đm, có khi chtranh mt mi tép, nhng anh
gy vêu vao ngày ngày bõm li bùn tím c chân vn hếch m, chng
đưc miếng nào. Kh quá, nhng k yếu đuối, vt ln ct lc thế cũng
không sng nổi. Tôi đứng trong bóng nng chiu to xuống ánh nước ca hang
mà suy nghĩ việc đời như thế.
Bng thy ch Cc t i mặt nước bay lên, đến đậu gn hang tôi, cách có my
c. Chng r đưc món nào, va chén xong, ch ta tìm đến đứng ch mát ra
lông, ra cánh và chùi mép.
Tính tôi hay nghch ranh. Chng bận đến tôi, tôi cũng nghĩ mưu trêu chị Cc.
Tôi ct tiếng gi Dế Chot. Nghe tiếng thưa, tôi hỏi:
- Chú mình mun cùng t đùa vui không?
- Đùa trò gì? Em đương lên cơn hen đây! Hừ h...
- Đùa chơi một tí.
- Hừ… hừ... Cái gì thế?
- Con m Cc kia kìa.
Dế Chot ra ca, hé mt nhìn ch Cc. Ri hi tôi:
- Ch Cốc béo xù đứng trước ca nhà ta y h?
- .
- Thôi thôi... h h... Em xin vái c u tay. Anh đừng trêu vào… Anh phải s...
Tôi quc mt:
- S gì? Mày bo tao s cái gì? Mày bo tao còn biết s ai hơn tao nữa!
- Thưa anh, thế thì… hừ h... em xin s. Mi anh c đùa một mình thôi.
Tôi li mng Dế Chot và bo:
- Giương mắt ra xem tao trêu con m Cốc đây này.
Tôi rình đến lúc ch Cc rỉa cánh quay đầu li phía ca t tôi, tôi ct ging véo
von:
Cái Cò, cái Vc, cái Nông
Ba cái cùng béo, vt lông cái nào?
Vt lông cái Cc cho tao
Tao nấu, tao nướng, tao xào, tao ăn.
Ch Cc thot nghe tiếng hát t trong đất văng vẳng lên, không hiểu như thế nào,
git nẩy hai đầu cánh, muốn bay. Đến khi đnh thn li, ch mi trn tròn mt,
giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Chị lò dò v phía ca hang tôi, hi:
- Đứa nào cnh khoé gì tao thế? Đứa nào cnh khoé gì tao thế?
Tôi chui tọt ngay vào hang, lên giường nm khnh bt chân ch ngũ. Bụng nghĩ
thú vị: “Mày tức thì mày c tc, y ghè v đầu mày ra cho nh đi, nhỏ đến
đâu thì mày cũng không chui nổi vào t tao đâu!”.
Mt tai ho đến mà đa ích k thì không th biết trước được. Đó là: không trông
thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt đang loay hoay trong ca hang.
Ch Cc lin quát ln:
- Mày nói gì?
- Ly chị, em nói gì đâu!
Ri Dế Chot li vào.
- Chi h? Chi này! Chi này!
Mỗi câu “Chối này” ch Cc li giáng mt m xung. M Cốc như cái dùi st,
chc xuyên c đất. Rúc trong hang mà b trúng hai m, Chot quẹo xương sống,
lăn ra kêu váng. Núp tận đáy đất tôi cũng khiếp, nằm im thin thít. Nhưng đã
h cơn tức, ch Cốc đng ra lông cánh mt lát na ri li bay là xuống đầm
ớc, không chút để ý cnh kh đau vừa gây ra.
Biết ch Cốc đi rồi, tôi mi mon men lên. Trông thy tôi, Dế Chot khóc
thm thiết.
Tôi hi mt câu ng ngn:
- Sao? Sao?
Chot không dậy được na, nm thoi thóp. Thy thế, tôi ht hong qu xung,
nâng đầu Chot lên mà than rng:
- Nào tôi đâu biết s li ra nông ni này! Tôi hi lm! Tôi hi hn lm! Anh
chết ch ti cái ti ngông cung di dt ca tôi. Tôi biết làm thế nào bây
gi?
Tôi không ng Dế Chot nói vi tôi một câu như thế này:
- Thôi, i m yếu quá ri, chết cũng được. Nhưng trước khi nhm mt, tôi
khuyên anh: đời mà có thói hung hăng by b, có óc không biết nghĩ, sớm
mun rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
Thế ri Dế Chot tt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn ti mình. Giá
tôi không trêu ch Cốc thì đâu đến ni Chot vic gì. C tôi na, nếu không
nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi ri.
Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn mt vùng c bùm tum. Tôi đp thành nm
m to. Tôi đứng lng gi lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
| 1/11

Preview text:


Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên
I. Đôi nét về tác giả Tô Hoài
- Tô Hoài (1920 - 2014), tên khai sinh là Nguyễn Sen.
- Tô Hoài sinh ra tại quê nội ở thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà
Đông cũ. Tuy nhiên, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm,
phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội).
- Ông có vốn hiểu biết phong phú, sâu sắc về phong tục, tập quán của nhiều
vùng khác nhau trên đất nước ta.
- Sáng tác của ông thiên về diễn tả những sự thật đời thường.
- Các tác phẩm của ông thuộc nhiều thể loại khác nhau như truyện ngắn, truyện
dài, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận…
- Năm 1996, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm tiêu biểu:
• Dế Mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1941)
• O chuột (tập truyện ngắn, 1942)
• Cỏ dại (hồi ký, 1944)
• Truyện Tây Bắc (tập truyện, 1953) • Tự truyện (1978)
• Quê nhà (tiểu thuyết, 1981)
• Cát bụi chân ai (hồi ký, 1992)
• Chiều chiều (tiểu thuyết, 1999)
• Chuyện cũ Hà Nội (ký sự, 2010)...
II. Giới thiệu về Bài học đường đời đầu tiên 1. Xuất xứ
- Bài học đường đời đầu tiên trích trong chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu kí.
- Tên của đoạn trích do người biên soạn SGK đặt.
- Dế Mèn phiêu lưu kí được in lần đầu năm 1941, là tác phẩm đặc sắc nhất và
nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài dành cho lứa tuổi thiếu nhi. Truyện gồm
mười chương, kể về cuộc phiêu lưu của nhân vật chính là chú Dế Mèn. 2. Bố cục Gồm 4 phần:
• Phần 1. Từ đầu đến “cũng không thể làm lại được”: Dế Mèn giới thiệu về bản thân.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Tôi về, không chút bận tâm”. Câu chuyện về
người bạn hàng xóm là Dế Choắt.
• Phần 3. Tiếp theo đến “cảnh đau khổ vừa gây ra”. Dế Mèn trêu chị Cốc
khiến Dế Choắt phải chịu oan.
• Phần 4. Còn lại. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. 3. Tóm tắt Mẫu 1
Dế Mèn là một chú dế cường tráng bởi biết ăn uống điều độ. Tuy nhiên, cậu
chàng lại có tính kiêu căng, luôn nghĩ mình “có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Dế
Mèn luôn coi thường những người xung quanh, đặc biệt là Dế Choắt - người
bạn hàng xóm gầy gò và yếu ớt. Một lần, Dế Mèn bày trò trêu chị Cốc khiến
cho Dế Choắt phải chịu oan. Choắt bị chị Cốc mổ đến kiệt sức. Trước khi chết,
Choắt khuyên Dế Mèn bỏ thói kiêu căng của mình. Dế Mèn vô cùng ân hận và
nhận ra bài học đường đời đầu tiên của mình. Mẫu 2
Dế Mèn rất tự hào về tầm vóc cường tráng của mình. Cậu nhiều lần tỏ ra khinh
thường Dế Choắt, người bạn hàng xóm. Một lần nọ, Dế Mèn bày trò trêu chị
Cốc khiến chị nổi giận. Nhưng cậu ta lại chỉ biết trốn ở trong hang, mặc cho chị
Cốc trút giận lên người Dế Choắt đáng thương. Cuối cùng, Dế Choắt cũng kiệt
sức mà chết. Điều đó khiến Dế Mèn vô cùng hối hận. Lời khuyên của Choắt lúc
chết khiến cậu nhận ra sai lầm. Sau khi chôn cất bạn xong, Dế Mèn đứng trước
mộ bạn nghĩ về bài học đường đời đầu tiên. 4. Nội dung
Bài học đường đời đầu tiên: Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có đầu óc mà
không biết nghĩa sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân mình. 5. Nghệ thuật
Miêu tả nhân vật, các đoạn đối thoại đặc sắc, giọng văn tự nhiên…
6. Mở bài và kết bài
- Mở bài: Tô Hoài được mệnh danh là nhà văn của thiếu nhi. Với những áng
văn sinh động, hấp dẫn đã biết bao thập kỷ qua, những tác phẩm của ông đã trở
thành món ăn tinh thần của trẻ nhỏ. Và hẳn ai cũng biết đến “Dế Mèn phiêu lưu
kí” - một tác phẩm xuất sắc của Tô Hoài. Đoạn trích “Bài học đường đời đầu
tiên” là chương mở đầu cho những biến cố trong cuộc đời Dế Mèn.
- Kết bài: Đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” đã khắc họa những vẻ đẹp
về ngoại hình của Dế Mèn, cùng với đó là câu chuyện về bài học đường đời đầu
tiên mà Dế Mèn nhận được, từ đó đặt ra bài học sâu sắc cho con người. Truyện
mang đậm phong cách sáng tác của nhà văn Tô Hoài.
III. Dàn ý phân tích Bài học đường đời đầu tiên (1) Mở bài
Giới thiệu về tác giả Tô Hoài, đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên. (2) Thân bài
a. Dế Mèn giới thiệu về bản thân - Hình dáng ⚫ Đôi càng mẫm bóng. ⚫
Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. ⚫
Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn. ⚫
Đầu tôi to ra, nổi từng tảng rất bướng. ⚫
Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp. - Cử chỉ, hành động: ⚫
ăn uống điều đồ, làm việc có chừng mực ⚫
bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. ⚫
Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu. ⚫
đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu. ⚫
Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…
=> Một chàng dế thanh niên cường tráng.
c. Câu chuyện về người bạn hàng xóm là Dế Choắt
- Dự đoán về sự việc sắp được kể: Dế Mèn kiêu ngạo, hung hăng sẽ trêu trọc, coi thường Dế Choắt.
- Cuộc đối thoại giữa Dế Mèn và Dế Choắt: ⚫
Một lần sang chơi nhà Choắt, Dế Mèn lên tiếng chê bai: “Sao chú mày sinh
sống cẩu thả quá như thế. Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng…Ôi thôi, chú mày ơi!
Chú mày có lớn mà chẳng có khôn..”. ⚫
Hay khi Choắt bày tỏ ý muốn Dế Mèn đào một cái ngách sang bên nhà của
Mèn, để khi có kẻ đến bắt nạt thì giúp đỡ nhau. Nhưng Dế Mèn lại khinh
khỉnh: “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ? Chú mày hôi như cú
mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
Đào tổ nông thì cho chết!”. Sau đó, chàng ta trở về mà chẳng nghĩ ngợi gì.
=> Thái độ của Dế Mèn đã thể hiện sự kiêu căng, ích kỉ.
- Khi Dế Mèn rủ Dế Choắt không hề nghĩ đến hậu quả, khiến chị Cốc tức giận.
Dế Mèn nhanh chóng chui vào hang để Dế Choắt một mình đối mặt với chị Cốc.
Chú Dế Choắt tội nghiệp phải chịu nỗi oan ức, bị chị Cốc mổ cho đến kiệt sức.
Nhưng Dế Mèn vẫn không ra cứu bạn, nhận lỗi về mình và chịu trách nhiệm về
lỗi lầm. Cuối cùng Dế Choắt kiệt sức mà chết.
- Khi Dế Choắt chết: Dế Mèn ân hận về cách đối xử của mình với Dế Choắt. Nó
hối hận khi đã gián tiếp gây ra cái chết của Dế Choắt. Nó tự trách mình rằng nó
là một kẻ có sức mạnh nhưng lại chỉ biết trốn tránh một cách nhát gan. Chôn cất
Dế Choắt xong, cảm giác của nó thật hụt hẫng và bất lực bởi Dế Choắt đã chết
rồi, đâu thể cứu vãn được nữa. Dế Mèn đứng lặng bởi nó muốn suy nghĩ một
cách nghiêm túc về cách sống của mình trong suốt thời gian qua.
=> Cái chết của Dế Choắt đã khiến Dế Mèn nhận ra bài học đường đời đầu tiên. (3) Kết bài
Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên.
Bài học đường đời đầu tiên
Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm.
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng
tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp
phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa
lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín
xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.
Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương
được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen
nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu
tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con
về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên
rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ. Tôi tợn lắm. Dám cà
khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai
đáp lại. Bởi vì quanh quẩn, ai cũng quen thuộc mình cả.
Không nói, có lẽ họ nể hơn là sợ. Nhưng tôi lại tưởng thế là không ai dám ho he.
Ấy vậy, tôi cho là tôi giỏi. Những gã xốc nổi thường lầm cử chỉ ngông cuồng là
tài ba. Tôi đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, khiến mỗi lần thấy tôi đi
qua, các chị phải núp khuôn mặt trái xoan dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên
nhìn trộm. Thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp
vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Tôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi.
Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ
cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát
nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi. Thế mới biết, nếu đã trót không suy
tính, lỡ xảy ra những việc dại dột, dù về sau có hối cũng không thể làm lại được.
Câu chuyện ân hận đầu tiên mà tôi ghi nhớ suốt đời.
Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó
một cách chế giễu và trịch thượng thế. Choắt nọ có lẽ cũng trạc tuổi tôi. Nhưng
vì Choắt bẩm sinh yếu đuối nên tôi coi thường và gã cũng sợ tôi lắm.
Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc
phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn
như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu
ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Đã
vậy tính nết lại ăn xổi ở thì (thật chỉ vì ốm đau luôn, không làm được), có một
cái hang ở cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không biết đào sâu rồi khoét ra nhiều ngách như hang tôi.
Một hôm, tôi sang chơi, thấy trong nhà luộm thuộm, bề bộn, tôi bảo :
- Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. Ngộ
có kẻ nào phá thì thật chú chết ngay đuôi! Này thử xem: khi chú chui vào tổ,
lưng chú phải lồm cồm đụng sát lên tận mặt đất, làm cho ai trên vệ cỏ nhìn sang
cũng biết chú đương đi đứng chỗ nào trong tổ. Phỏng thử có thằng chim Cắt nó
nhòm thấy, nó tưởng mồi, nó mổ một phát, nhất định trúng giữa lưng chú, thì
chú có mà đi đời! Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.
Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng tôi. Còn Dế Choắt than thở thế nào, tôi
cũng không để tai. Hồi ấy, tôi có tính tự đắc, cứ miệng mình nói tai mình nghe
chứ không biết nghe ai, thậm chí cũng chẳng để ý có ai nghe mình không.
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc là em
thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa. Lắm khi em cũng nghĩ nỗi nhà
cửa như thế này là nguy hiểm, nhưng em nghèo sức quá, em đã nghĩ ròng rã
hàng mấy tháng cũng không biết làm như thế nào. Hay là bây giờ em nghĩ thế
này... Song anh có cho phép nói em mới dám nói...
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách
sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang...
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế
này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi! Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm.
Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.
Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng
trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược,
thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két ở
các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùng nước mới để kiếm mồi. Suốt
ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có khi chỉ vì tranh một mồi tép, có những anh
Cò gầy vêu vao ngày ngày bì bõm lội bùn tím cả chân mà vẫn hếch mỏ, chẳng
được miếng nào. Khổ quá, những kẻ yếu đuối, vật lộn cật lực thế mà cũng
không sống nổi. Tôi đứng trong bóng nắng chiều toả xuống ánh nước cửa hang
mà suy nghĩ việc đời như thế.
Bỗng thấy chị Cốc từ dưới mặt nước bay lên, đến đậu gần hang tôi, cách có mấy
bước. Chừng rớ được món nào, vừa chén xong, chị ta tìm đến đứng chỗ mát rỉa
lông, rỉa cánh và chùi mép.
Tính tôi hay nghịch ranh. Chẳng bận đến tôi, tôi cũng nghĩ mưu trêu chị Cốc.
Tôi cất tiếng gọi Dế Choắt. Nghe tiếng thưa, tôi hỏi:
- Chú mình muốn cùng tớ đùa vui không?
- Đùa trò gì? Em đương lên cơn hen đây! Hừ hừ... - Đùa chơi một tí.
- Hừ… hừ... Cái gì thế? - Con mụ Cốc kia kìa.
Dế Choắt ra cửa, hé mắt nhìn chị Cốc. Rồi hỏi tôi:
- Chị Cốc béo xù đứng trước cửa nhà ta ấy hả? - Ừ.
- Thôi thôi... hừ hừ... Em xin vái cả sáu tay. Anh đừng trêu vào… Anh phải sợ... Tôi quắc mắt:
- Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa!
- Thưa anh, thế thì… hừ hừ... em xin sợ. Mời anh cứ đùa một mình thôi.
Tôi lại mắng Dế Choắt và bảo:
- Giương mắt ra xem tao trêu con mụ Cốc đây này.
Tôi rình đến lúc chị Cốc rỉa cánh quay đầu lại phía cửa tổ tôi, tôi cất giọng véo von:
Cái Cò, cái Vạc, cái Nông
Ba cái cùng béo, vặt lông cái nào?
Vặt lông cái Cốc cho tao
Tao nấu, tao nướng, tao xào, tao ăn.
Chị Cốc thoạt nghe tiếng hát từ trong đất văng vẳng lên, không hiểu như thế nào,
giật nẩy hai đầu cánh, muốn bay. Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt,
giương cánh lên, như sắp đánh nhau. Chị lò dò về phía cửa hang tôi, hỏi:
- Đứa nào cạnh khoé gì tao thế? Đứa nào cạnh khoé gì tao thế?
Tôi chui tọt ngay vào hang, lên giường nằm khểnh bắt chân chữ ngũ. Bụng nghĩ
thú vị: “Mày tức thì mày cứ tức, mày ghè vỡ đầu mày ra cho nhỏ đi, nhỏ đến
đâu thì mày cũng không chui nổi vào tổ tao đâu!”.
Một tai hoạ đến mà đứa ích kỉ thì không thể biết trước được. Đó là: không trông
thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt đang loay hoay trong cửa hang.
Chị Cốc liền quát lớn: - Mày nói gì?
- Lạy chị, em nói gì đâu!
Rồi Dế Choắt lủi vào.
- Chối hả? Chối này! Chối này!
Mỗi câu “Chối này” chị Cốc lại giáng một mỏ xuống. Mỏ Cốc như cái dùi sắt,
chọc xuyên cả đất. Rúc trong hang mà bị trúng hai mỏ, Choắt quẹo xương sống,
lăn ra kêu váng. Núp tận đáy đất mà tôi cũng khiếp, nằm im thin thít. Nhưng đã
hả cơn tức, chị Cốc đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm
nước, không chút để ý cảnh khổ đau vừa gây ra.
Biết chị Cốc đi rồi, tôi mới mon men bò lên. Trông thấy tôi, Dế Choắt khóc thảm thiết.
Tôi hỏi một câu ngớ ngẩn: - Sao? Sao?
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ xuống,
nâng đầu Choắt lên mà than rằng:
- Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm! Anh
mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi
khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm
muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình. Giá
tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không
nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.
Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn ở một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm
mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.