Sử 11 Cánh Diều bài 3: Sự hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết
1. Mở đầu trang 20 Lịch Sử 11
Vậy Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết có quá trình hình thành như thế
nào? Sự ra đời của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết có ý nghĩa ra sao? Lời giải:
- Quá trình hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết:
+ Sau thành công của Cách mạng tháng Mười Nga, nước Nga Xô viết được thành lập.
+ Trong những năm 1918 - 1920, nước Nga Xô viết và các nước cộng hòa Xô viết
đã liên minh với nhau để chiến đấu chống thù trong, giặc ngoài.
+ Tháng 12/1922, tại Mátxcơva, Đại hội lần thứ nhất các Xô viết toàn Liên bang đã
thông qua bản Tuyên ngôn thành lập Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô).
+ Tháng 1/1924, bản Hiến pháp đầu tiên của Liên Xô được thông qua, hoàn thành
quá trình thành lập Nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới.
- Ý nghĩa của sự ra đời của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết:
+ Quá trình thành lập Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết phù hợp với lợi
ích chung của các dân tộc trên đất nước Xô viết. Sức mạnh của tình đoàn kết và sự
hợp tác, giúp đỡ giữa các dân tộc tạo điều kiện cho sự phát triển nhanh chóng về
kinh tế, xã hội của tất cả các nước Cộng hoà, đồng thời tăng cường vị thế của Liên
Xô trên trường quốc tế.
+ Liên Xô trở thành biểu tượng và là chỗ dựa về tinh thần, vật chất to lớn cho phong
trào cách mạng thế giới. Những thành tựu của Liên Xô đã cổ vũ, lôi cuốn mạnh mẽ
phong trào giải phóng dân tộc ở những nước thuộc địa ở châu Á, châu Phi và khu
vực Mỹ Latinh, đồng thời tạo tiền đề cho sự ra đời của hệ thống xã hội chủ nghĩa.
2. Câu hỏi trang 21 Lịch Sử 11
Trình bày sự thành lập của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. Xác định vị
trí và tên gọi của các nước Cộng hòa trong Liên bang Xô viết. Lời giải:
♦ Quá trình thành lập Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết
- Cách mạng tháng Hai (1917) đã lật đổ chế độ phong kiến Nga hoàng, nhưng ở
nước Nga lại xuất hiện cục diện hai chính quyền song song tồn tại là: chính phủ tư
sản lâm thời và Xô viết các đại biểu của công nhân, nông dân, binh lính; mặt khác,
vấn đề hòa bình và ruộng đất vẫn chưa được giải quyết. Do đó, Lê-nin và Đảng
Bôn-sê-vích tiếp tục lãnh đạo nhân dân Nga làm cách mạng.
- Ngay trong đêm Cách mạng tháng Mười Nga (1917) thành công, Đại hội Xô viết
toàn Nga lần thứ hai được triệu tập. Đại hội đã tuyên bố thành lập Chính quyền Xô
viết do Lênin đứng đầu; đồng thời ban hành “Sắc lệnh hòa bình” và “Sắc lệnh ruộng
đất”, thực hiện quyền bình đẳng, tự quyết của các dân tộc.
- Trong những năm 1918 - 1920, quân đội 14 nước đế quốc (do Mỹ đứng đầu) đã
liên kết với lực lượng chống đối trong nước tấn công nước Nga Xô viết. Để bảo vệ
thành quả Cách mạng tháng Mười, nước Nga Xô viết và các nước Cộng hòa Xô viết
đồng minh đã liên minh với nhau và đánh bại kẻ thù chung (1920).
- Đến năm 1922, nước Nga Xô viết và các nước Cộng hòa Xô viết đồng minh có sự
phát triển không đồng đều về kinh tế, văn hóa, chính trị.
+ Nga Xô viết có nền kinh tế công nghiệp tương đối phát triển; các nước Xô viết
đồng minh khác vẫn trong tình trạng nông nghiệp lạc hậu.
+ Các nước Cộng hòa Xô viết cũng chưa có sự thống nhất về các chính sách phát
triển kinh tế, văn hóa, giáo dục.....
=> Điều đó đặt ra yêu cầu phải hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau để cùng phát triển.
- Trước bối cảnh và những yêu cầu đó, Đại hội lần thứ nhất các Xô viết toàn Liên
bang họp ở Mátxcơva (12/1922) đã nhất trí thông qua bản Tuyên bố thành lập Liên
bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô), dựa trên cơ sở sự tự
nguyện của các nước Cộng hòa Xô viết.
- Năm 1924, bản hiến pháp đầu tiên của Liên Xô được thông qua, hoàn thành quá
trình thành lập Nhà nước Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết.
♦ Tên gọi các nước cộng hòa trong Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết
- Tính đến năm 1940, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa xô viết bao gồm 15
nước cộng hòa là: (1) E-xtô-ni-a; (2) Lát-vi-a; (3) Lít-va; (4) Bê-lô-rút-xi-a; (5)
U-crai-na; (6) Môn-đô-va; (7) Ác-mê-ni-a; (8) Gru-đi-a; (9) A-giéc-bai-gian; (10)
Tuốc-mê-ni-a; (11) U-dơ-bê-ki-xtan; (12) Tát-gi-ki-xtan; (13) Kiếc-ghi-di-a; (14) Ca-dắc-xtan; (15) Nga.
3. Câu hỏi trang 22 Lịch Sử 11
Phân tích ý nghĩa sự ra đời của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. Lời giải:
- Ý nghĩa đối với Liên Xô:
+ Đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của đế quốc Nga và Chính phủ tư sản lâm thời của
giai cấp tư sản; xác lập chế độ xã hội chủ nghĩa trên toàn lãnh thổ Liên Xô rộng lớn
(có diện tích gần 22,4 triệu km2, chiếm 1/6 diện tích Trái Đất).
+ Thể hiện quyền dân tộc tự quyết, sự liên minh đoàn kết của các nước Cộng hòa
Xô viết đồng minh; làm thất bại ý đồ và hành động chia rẽ của các thế lực thù địch trong và ngoài nước.
+ Tạo nên sức mạnh tổng hợp để nhân dân Liên Xô tập trung vào xây dựng chủ
nghĩa xã hội và bảo vệ đất nước, chiến thắng ngoại xâm.
- Ý nghĩa đối với thế giới:
+ Chứng minh học thuyết Mác - Lênin là đúng đắn, khoa học: giai cấp công nhân đã
thực hiện sứ mệnh lịch sử lãnh đạo nhân dẫn lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa tư
bản, đế quốc, thiết lập nền chuyên chính vô sản.
+ Xác lập và xây dựng mô hình nhà nước mới đối lập với mô hình nhà nước tư bản
chủ nghĩa; tác động lớn đến chính trị và quan hệ quốc tế.
+ Cổ vũ các dân tộc bị áp bức đứng lên đấu tranh; để lại nhiều bài học kinh nghiệm
quý báu cho các nước về sự lựa chọn con đường cứu nước giải phóng dân tộc, về
mô hình nhà nước sau khi giành được chính quyền.
4. Luyện tập 1 trang 22 Lịch Sử 11
Hoàn thành sơ đồ về quá trình hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. Lời giải:
5. Vận dụng trang 22 Lịch Sử 11
Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết ra đời có phải là một tất yếu lịch sử không? Vì sao? Lời giải:
- Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết ra đời là một tất yếu lịch sử. Vì:
+ Tuy thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga đã mang lại sự bình đẳng về chính
trị giữa các nước cộng hòa, nhưng sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế, Việt
Nam giữa các nước đã tiềm ẩn những bất bình đẳng mới có thể xảy ra.
+ Trong những năm 1918 - 1920, cuộc tấn công của liên minh 14 nước đế quốc (do
Mĩ đứng đầu) và sự nổi dậy chống phá của các thế lực phản động trong nước đã đặt
ra yêu cầu: cần phải tiến hành liên minh giữa các nước Cộng hòa xô viết, nhằm tập
trung mọi nguồn lực để chống kẻ thù chung, bảo vệ Tổ quốc và bảo vệ thành quả
của Cách mạng tháng Mười.
+ Khi cuộc chiến chống thù trong giặc ngoài kết thúc (1920), nhiệm vụ khôi phục
kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ đất nước tiếp tục đòi hỏi sự liên minh
chặt chẽ hơn nữa, đặc biệt là sự thống nhất trên cơ sở nhà nước của các nước Cộng hòa Xô viết.
=> Xuất phát từ những yêu cầu, đòi hỏi khách quan của lịch sử, ngày 30/12/1922, tại
Mát-xcơ-va, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Lê-nin, Đại hội lần thứ nhất các Xô viết
toàn Liên bang đã thông qua bản Tuyên ngôn thành lập Liên bang Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) và bản Hiệp ước Liên bang.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân! Bài làm trên mang tính tham khảo!
-------------------------------