Tài liệu ôn tập - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Ti u s ể c ử a Socr ủ
ates: Socrates là hi n t ệ ng đ ượ c bi ặ t tr ệ ong l ch s ị triếết h ử c ọ  Socrates đ c sinh ra vào ượ kho ng năm 470 tr ả c công nguyên, t ướ i A ạ thens, Hy L p. ạ  Ông đ c ượ coi là v T
ị riêết gia khôn ngoan nhấết thành Athens một trong nh ng ữ ng i đã sáng t ườ o r ạ a triêết h c ph ọ ng T ươ
ấy và là nhà triêết gia đ o đ ạ c đấầu ứ tên của nêần t t ư ng ph ưở ng T ươ ấy.  B n thấn ông ch ả đ ỉ c miêu t ượ l ả i trong nh ạ ng tác ph ữ m c ẩ a m ủ t nhóm ộ nhỏ nh ng ng ữ i hấm m ườ khi chuy ộ n tr ệ ò v i ông, ớ trong đó có ng i h ườ c trò ọ
xuấết săếc - triêết gia Platon. Ông đ c khăếc h ượ a trong nh ọ ng tác ph ữ m nà ẩ y nh là ư mọt ngư i có nh ờ n th ậ c sấu săếc, chính tr ứ c, t ự ch ự v ủ à có kyỹ năng l p ậ lu n. ậ
 Ngay c đêến cái chêết c ả a ủ ông cũng t o nguôần c ạ m h ả ng cho thi ca và h ứ i ộ họa. Khi ng i
ườ ta dấng chén thuôếc đ c cho Socr ộ ates, ông đã hài h c h ướ i có ỏ
cấần ph i chia phấần dấng thấần linh không ? Cấu tr ả l ả i không k ờ ém phấần trào
lộ ng là thuôếc độ c chỉ pha đủ cho mình ông thôi. Ông trấầm tnh tr c cái ướ
chêết đêến nôỹi có ng i cho răầng, không ph ườ i thuôếc đ ả c đ ộ ư c dấng lên cho ợ
Socrates mà chính Socrates đã t dấng mình cho thuôếc đ ự c. (thuy ộ êết trình)
 Một đóng góp khác c a Socr ủ ates là s phát tri ự n c ể a lý lu ủ n quy n ậ p và đ ạ nh ị
nghĩa chung. => Socrates là ngườ i đấầu tên đ ng tr ứ c nguôần gôếc c ướ a s ủ ự xuấết hi n các khái ni ệ m chung tr ệ ong triêết h c. ọ
 Có leỹ đóng góp quan trọng nhấết của ông cho t t ư ng ph ưở ng T ươ ấy là ph n
ươ g pháp truy vấến bi n ch ệ ng, đ ứ c biêết đêến d ượ i tên g ướ i "ph ọ n ươ g pháp Sokrates" hay ph n
ươ g pháp "bác b băầng logic" (el ỏ enchus).
=> Cuộc đời, nhân cách, và tư tưởng của Socrates (khoảng 470-399
TCN) đã có ảnh hưởng sâu sắc đến nền triết học Tây phương từ thời
kỳ cổ đại cho đến ngày nay. Gi i thích ý nghĩa c ả âu nói c a Socr ủ ates: “ Đốếi x t
ửốết với mốỗi ng i b ườ n g ạ p là ặ m t tr ộ n chiếến khó khăn ậ ” “ Đôếi x tôết v ử i môỹi ng ớ i “ là nh ườ thêế nào? ư  Là cách hành x th ử hi ể n s ệ t ự têế ử c a mình dành cho ng ủ i khác, đôếi x ườ ử
một cách chấn thành, yêu th ng, ươ ko vụ l i, ích k ợ ỉ
 Là biêết lăếng nghe, quan tấm, chăm sóc, giúp đ , che ch ỡ cho đôếi ph ở ng ươ
nhữ ng lúc mà họ đang tm kiêếm s giúp đ ự hay ỡ cấần m t ộ ngư i đ ờ chia s ể ẻ
niêầm vui, nôỹi buôần.
 Là hiểu rõ h đang cấần nh ọ n
ữ g gì hay biêết năếm băết tấm lí và làm nh n ữ g điêầu tôết đ p v ẹ i ớ nh ng ng ữ i b ườ n g ạ p ặ
“ Tr n chiêến khó khăn” ậ đấy c ở ó ý nghĩa gì?
 Nêếu tr n chiêến là c ậ ụm t có tr ừ ong l ch s ị thì môếi quan h ử gi ệ a ng ữ i v ườ i ớ ng i cũng là m ườ
ột tr n chiêến khó khăn v ậ à nó cũng t ng t ươ nh ự ý nghĩa ư đích th c c ự a t ủ “ tr ừ n chiêến “ v ậ y ậ .
 Khó khăn” là khái ni m đ ệ ch ể nh ỉ
ng chông gai, bão giông mà c ữ on ng i ườ
cấần trải qua và đôếi diện.
 Ở đấy, “tr n chiêến khó khăn” nói v ậ êầ s đấếu ự
tranh, mấu thuấỹn, giăầng xé t ư t ng gi ưở a tấm hôần v ữ à th x ể ác khi luôn ph i ra t ả ay giúp đ môỹi ng ỡ i ườ b n ạ g p vì ta không ph ặ i là hoàn h ả o và c ả ó đ năng l ủ c đ ự giúp đ ể ỡ hêết nh ng ữ vấến đêầ ph c t ứ p và k ạ hó gi i quyêết => ả vì cuộc sôếng th t s ậ không ph ự i lúc ả nào cũng nh chúng ta t ư n ưở g t ng
ượ , nó tôần t i nhiêầu m ạ t tôết x ặ ấếu, thi n ác, ệ là cu c chiêến c ộ a ủ môỹi ng i
ườ luôn đấếu tranh v i m ớ i th ọ ứ xung quanh đ t ể ôần
tạ i và tm thấếy giá trị đích th c. ự nh h Ả ng c ưở ủa vi c “ đôếi x ệ tôết v ử ới môỹi ng i “ khiêến cho nó tr ườ ở thành m t “ ộ tr n chiêến khó khăn”? ậ
 Quên mấết c m xúc, suy nghĩ c ả ủa b n thấn => không t ả ôn tr ng, yêu th ọ ng ươ b n thấn ả Ví dụ:  Việc b n đôếi x ạ tôết seỹ tr ử thành m ở t leỹ hi ộ n ể nhiên đôếi v i nh ớ ng ng ữ i b ườ n ạ g p, t ặ ừ đó h ọ seỹ d a dấỹm, ự ỷ lại vào b n ạ
 Lòng tôết bị lợ i dụ ng, trở thành mụ c têu của nh ng k ữ x ẻ ấếu. Ví dụ: Lên đ i h ạ ọc, vi c làm vi ệ c nhóm hay ệ
thuyêết trình là m t leỹ đ ộ ng nhiên. Các ươ nhóm tr ng ph ưở
ải phấn chia công vi c rõ r ệ àng, c th ụ cho t ể ng thành viên tr ừ ong nhóm mình đ tr ể ánh kh i xung đ ỏ t ha ộ
y bấết hòa. Tuy nhiên, có b n vì b ạ n vi ậ c này ệ nọ không th làm ể đã đùn đ y tr ẩ
ách nhiệm của mình cho m t ng ộ i ườ khác. Vì thông
cảm cũng nh muôến giúp đ ư cho b ỡ n mà ng ạ i đó đã chấếp nh ườ n làm công vi ậ c ệ
không phả i mình đượ c giao. Như ng nhữ ng lấần sau, bạ n này vấỹn têếp t c làm r ụ a nh ng hành đ ữ ng nh ộ ư v y ậ . Vậy thì gi ng ờ i đó ph ườ i làm gì?, nêếu c ả giúp đ ứ nh ỡ ư thêế ng i ch ườ u thi ị t seỹ là mình nh ệ ng nêếu không làm seỹ c ư m thấếy t ả i lôỹi, b ộ t r ứ t ứ và khó ch u trong ng ị i => Đó cũng là m ườ t tr ộ n chiêến khó khăn tr ậ ong vi c l ệ a ự chọn giúp đ hay ỡ không giúp đ . B ỡ i vì nh ở thêế mà lòng tôế ư t đã b l ị i d ợ ng và ụ l ỷ i ạ
một cách côế ý khiêến cho chúng ta băết bu c ph ộ i ch ả u đ ị ng ự  Vi c đốếi x ệ tốết ử với mốỗi ng i ườ b n g ạ
p là điếều khống th ặ . ể
Chúng ta có thể giải thích câu nói của Socrates bằng quy lu t thôếng nhấết và ậ đấếu tranh gi a các m ữ t đôếi l ặ p: ậ Trong triết học thì:
- Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính có khuynh hướng
biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một cách khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
Câu nói của Socrates mang nghĩa khái quát chính là: ”quý mình mà khinh
người thì trái với tự nhiên, còn quý người mà khinh mình thì trái với bản
tính” ta thấy được ngay trong câu nói đã tồn tại các mặt đối lập giữa “quý”
và “khinh” hay “trái” và “thuận”.
- Và những mặt này vừa có sự thống nhau vừa có sự đấu tranh với nhau để hình
thành nên suy nghĩ và hành vi ứng xử cho con người được gọi là mâu thuẫn biện chứng.
+ Mâu thuẫn biện chứng là trạng thái mà các mặt đối lập liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau
+ Sự thống nhất giữa các mặt đối lập là sự nương tựa lẫn nhau, tồn tại không tách
rời giữa các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề.
+ Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ
phủ nhận lẫn nhau giữa các mặt. Hình thức hết sức đa dạng và phong phú tùy vào
mối quan hệ giữa các mặt đối lập.
Đi sấu hơ n để tm hi u vêầ quy lu ể t ấếy chúng t ậ a có th chia nó làm 3 lu ể n đi ậ m ể chính:
Thứ nhất: các mặt đối lập thống nhất và đấu tranh với nhau
Trong sự thống nhất đã ẩn chứa sự đối lập. Bởi trong mâu thuẫn, sự thống nhất của
các mặt đối lập không tách rời sự đấu tranh giữa chúng.
Bởi vì trong quy định ràng buộc lẫn nhau, hai mặt đối lập vẫn có xu hướng phát
triển trái ngược nhau, đấu tranh lẫn nhau khi mới xuất hiện hai mặt đối lập chưa
thể hiện rõ những xung khắc, đối chọi lẫn nhau. Nhưng khi phát hiện theo hướng
ngược chiều nhau đến mức độ nào đó sẽ hình thành mâu thuẫn, có xu hướng xung
đột và bài trừ, phủ định lẫn nhau.
Thứ hai: Vai trò mâu thuẫn với sự vận động và phát triển
- Khi hai mặt đối lập xung đột gây gắt và đã hội đủ điều kiện, chúg sẽ chuyển hóa
lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết. Nhờ sự giải quyết này mà thống nhất cũ được
thay thế bằng thống nhất mới, sự vật cũ mất đi thay thế bằng sự vật mới.
Thứ ba: tính khách quan và phổ biến giữa các quy luật thống nhất và
đấu tranh giữa các mặt đối lập còn gọi là quy luật mâu thuẫn.
Nguyên lý về mối lhe phổ biến là nguyên tắc lý luận xem xét sự vật, hiện tượng
khách quan tồn tại trong mối lh, ràng buộc lẫn nhau tác động, ảnh hưởng lẫn nhau
giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt đối lập của một sự vật, một hiện tượng trong thế giới.
 Bởi như người xưa có câu: “Có qua có lại mới toại lòng nhau” và mối quan hệ
giữa người với người cũng chịu sự ràng buộc tương hỗ lẫn nhau như thế.
- Do sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập có tính khách quan và phổ
biến nên có tính đa dạng và phức tạp. Mâu thuẫn trong mỗi sự vật và trong mỗi
lĩnh vực khác nhau. Hay trong mỗi một sự vật hiện tượng sự đấu tranh giữa các
mặt đối lập đến một mức độ nào đó thì mâu thuẫn sẽ được giải quyết. Mâu thuẫn
cũ mất đi mâu thuẫn mới ra đời và hình thành mọt quá trình mới làm cho sự vật
không ngừng vận động và phát triển.
* Ý nghĩa phương pháp luận là quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập:
Có thể nói “Con người là một vũ trụ thu nhỏ” nghĩa là đa chiều và phức tạp vô
cùng, mỗi người là một bản thể riêng có thế giới quan, tư duy và suy nghĩ khác biệt
đồng nghĩa luôn tồn tại những mâu thuẫn giữa các mặt đối lập trong tính cách,
cách hành xử và cảm xúc. Và “từ suy nghĩ sẽ phát sinh thành hành động”, thế nên
việc đối xử với người khác tốt hay xấu không chỉ phụ thuộc vào người kia mà còn
là mâu thuẫn trong chính bản thân của bạn. Việc chúng ta cần làm là giải quyết nó
để có thể tiếp tục phát triển:
- Nhận thức đúng bản chất của sự vật và tìm ra phương hướng giải pháp đúng cho
hoạt động thực tiễn, ta phải đi sâu vào nghiên cứu phát hiện ra mâu thuẫn giữa các
sự vật để tìm ra những mặt đối lập và tìm ra những mối liên hệ, tác động qua lại
lẫn nhau giữa các mặt đối lập đó.
- Phải xem xét quá trình phát sinh, phát triển, vai trò, vị trí và mối qhe lẫn nhau của các mâu thuẫn.
 Chỉ có như vậy ta mới hiểu đúng mâu thuẫn của sự vật, hiểu đúng xu hướng vận
động, phát triển và điều kiện giải quyết mâu thuẫn.
- Để thúc đẩy sự phát triển ta phải làm mọi cách để giải quyết mâu thuẫn, không
được điều hòa mâu thuẫn.
- Mỗi mâu thuẫn kháu nhau thfi có phương pháp giải quyết khác nhau. Do đó, ta
phải tìm ra các hình thức giải quyết mâu thuẫn một cách linh hoạt, vừa phù hợp với
từng loại mâu thuẫn vừa phù hợp với điều kiện cụ thể. (đưa ra ví dụ)
Ví dụ: trong suy nghĩ của A đang tồn tại một mâu thuẫn: giữa việc muốn làm quen
với bạn học mới và sự sợ sệt, ngại ngùng không dám ngỏ lời trước. Khi mâu thuẫn
này phát triển đến mức A suy nghĩ rằng nếu bạn không làm quen bản thân sẽ cảm
thấy rất hối hận, nuối tiếc nên bạn quyết tâm mạnh dạn đến bắt chuyện với bạn
mới. Sự chủ động giới thiệu, ngỏ lời làm quen nghĩ là mâu thuẫn được giải quyết.
Vậy có mẫu thuẫn đối lập trong tư duy giữa muốn và khôgn muốn (chọn con tim
hay là nghe lý trí). < chỗ này có thể chèn ảnh bài của Tóc Tiên) Sự đối lập này có
mối quan hệ biện chứng với nhau bởi nó là thứ định hình con người bạn (con người
có tư duy). Sự đấu tranh ấy dẫn đến sự phân vân trong suy nghĩ và đến một lúc nào
đó nó thống nhất và quyết định hành động của bạn là sự ứng xử với mọi người xung quanh ntn.
III. Vận dụng vào thực tiễn:
Trong "5 centimet trên giây" có một lời thoại như thế này:
"Mỗi người trong đời sẽ gặp khoảng 29,2 triệu người
Xác suất để hai người yêu nhau là 0.000049 phần trăm".
Và câu nói của Socrates đã mở ra cho ta trăm chiều suy nghĩ về việc nên đối xử với
người khác ntn hoặc ít nhất là làm sao để chúng ta nên làm thế nào để sống tử tế
nhưng động lại vẫn là hy vọng chúng ta có thể áp dụng tù việc thay đổi chính bản
thân mình trong cách đối nhân xử thế và nâng lên thành sự thay đổi lớn lao trên
toàn cục diên của xã hội nhân loại, khiến thế giới này trở nên đáng sống và tốt đẹp hơn.
 TÔN TRỌNG QUÁ KHỨ VÀ HIỆN TẠI CỦA NGƯỜI ĐÓ đây có lẽ là
điều kiện tiên quyết đầu tiên mà ta nên làm khi bắt đầu một mối quan hệ. Có
thể bạn được nghe những thông tin bên lề về công việc và cuộc sống của bạn
học hay đồng nghiệp nhưng đừng quá để tâm đến những thông tin đó ảnh
hưởng đến đánh giá của bản thân, càng không nên tỏ thái độ với họ bởi
chúng không thực sự ảnh hưởng đến bạn. Ai cũng có lý do riêng của mình
đối với những quyết định và hành động trong quá khứ. Thay vì đánh giá quá
khứ, hãy cùng họ đồng hành trong hiện tại và hướng đến tương lai. Hãy tự
mình tìm hiểu một con người , đừng nhìn một người thông qua lăng kính của một ai khác.
Hay ta nói về cuộc thi miss grand international 2022 vừa qua, khi có kết quả chính
thức thì đại diện Việt Nam Đoàn Thiên Ân không lọt vào top 10 dù phần thể hiện
là xứng đáng ,thì đã gây ra một làn sóng dư luận khiến cho lượng follow instagram
missgrandinternational giảm gần 2 triệu follow.Theo đó , chủ tịch của cuộc thi –
Ông Nawat đã lên tiếng về việc đại diện Việt Nam Đoàn Thiên Ân không lọt vào
top 10 chẳng hạn như : body không đạt tiêu chuẩn ,interview 0 điểm ….khiến cho
công đồng fan Việt cũng như quốc tế không khỏi bức xúc.Tuy nhiên, giữa lùm xùm
đó thì miss grand international 2021 Nguyễn Thúc Thuỳ Tiên đã đăng một story
thể hiện sự buồn của cô khi phải đứng giữa cầu nối một bên là nơi đã giúp cô cũng
như Việt Nam mang về vuông miện đầu tiên tiên trên đấu trường quốc tế ;một bên
là sự phẫn nỗ của cộng đồng fan
=> Trước khi chúng ta làm một việc gì đó ta nên xem xét đến cảm xúc của người khác
HỌC CÁCH LẮNG NGHE VÀ QUAN TÂM ĐẾN CẢM XÚC CỦA NGƯỜI
KHÁC: Khi bạn hiểu được cách lắng nghe ai đó, mở rộng lòng mình đón nhận
những góc nhìn khác biệt. Có như vậy, bạn mới thật sự hiểu đúng và tôn trọng
những cảm nhận, suy nghĩ và niềm tin của người khác.xử tử tế và văn minh những người mình.
* Thảm kịch đầy ám ảnh và đau lòng ở Itaewon vào lễ hội Hallowen:
Mới đây trên hàng loạt trang báo điện tử đã đưa tin về vụ việc hàng trăm ngàn
người đổ về Itaewon để tham gia lễ hội hóa trang nhưng không ai ngờ được nó như
trở thành một “ngày thanh trừng” của thần chết khi vụ việc xảy ra khiến hơn 150
người mất và hàng trăm người bị thương khác.Tình trạng chen lấn, xô đẩy, vấp ngã
đã dẫn đến tắc nghẽn và giẫm đạp, những lời kể lại đầy ám ảnh và đau lòng: “Một
người ngay bên cạnh tôi ngã xuống, nhưng sau đó những người phía sau tiếp tục
đẩy tôi. Nhiều người ngã xuống và chồng chất lên nhau", một người ngoài 30 tuổi
kể. "Tôi hét vào mặt những người đang xô đẩy tôi: 'Đừng đẩy! Mọi người ngã rồi!'".
 Câu chuyện trên đã cho ta thấy được một mặt đầy tối tăm của hiện thực cuộc
sống rằng, khi rơi vào bước đường cùng hoặc khó khăn thì con người luôn đặt lợi
ích của mình lên trước tiên, như Nam Cao từng nói trong Lão Hạc thì “một người
đau chân làm sao có thể quên được để nghĩ tới cái gì khác nữa đâu?’
Chúng ta không thể trách bất kỳ ai và họ cũng không đáng trách, mỗi người đều
cần cố găng để trở nên tử tế và sống đẹp hơn nhưng không đồng nghĩa chúng ta có
nghĩa vụ phải đối xử tốt với tất cả những người mà mình gặp. Mọi thứ kể cả tình
cảm đều cần có giới hạn nhất định bởi có những người sẽ xem đó như một việc
hiển nhiên, dần dần đòi hỏi nhiều hơn và lợi dụng lòng tốt của bạn.
=> Trong cuộc đời bạn, những người bạn gặp, sẽ có tốt có xấu, có người làm
bạn hạnh phúc, có người làm bạn đau khổ, có người cho bạn một bài học, có
người để lại một hồi ức.
Hãy học cách đối xử khác biệt với những người khác nhau, dù sao người qua
đường trong cuộc đời bạn nhiều như vậy, mà trái tim bạn thì rất nhỏ, đối xử
tốt với ai, hãy tìm người xứng đáng *Phản biện:
Đối xử tốt với mọi người bạn gặp đúng là một trận chiến khó khăn, thế nhưng nó
đem lại “quả ngọt” cho chúng ta về sau.