Hoc vién: Nguyen Ngoc Dinh Mä hoc vién: Chuyén ngånh: Truöng: Dé thi tiéu luån:
NQi dung cüa quy lu@t nhån quå trong Ph@t giåo nguyén thüy vi
nghia cüa no trong dbi song con ngubi. L' do chon dé tåi.
Ngay tir thöi so khai, con nguöi dä co nhüng tin nguöng-tön giåo riéng
cüa cå nhån, nhüng tin nguöng d6 giüp con nguöi nuong tua vé mat dbi
song tinh thån. Nguöi theo thién chüa sé luön tin tuöng vå mot löng thb
kinh DL'rc Je-su, nguöi theo doo Hindu sé ton thö thån Vishnu, nguöi theo
doo Phåt sé hoc tap theo cåc giåo phåp må dtc Phåt Thich Ca Måu Ni
thuyét giång vå truyén loi. Tuy möi mot ton giåo tin nguöng khåc nhau
thö' mot vi giåo chü riéng cüa minh, nhung tat cå cåc ton giåo déu hu6ng
t6i giåo duc con nguöi song hånh thién, biét yéu thuong düm boc lån nhau,
däc biét lå giåo duc doo dirc cho möi cå nhån trong xä höi.
Albert Einstein, mot nhå båc hoc nöi tiéng cüa thé ki 20 tirng n6i: "khoa
hoc må thiéu tön giåo lå khäp khiéng, tön giåo må khöng co khoa hoc thi
mü quång"[l]. Düng nhu vay, sv phåt trién nhanh ch6ng vå töc dö vuqt bac
cüa xä höi loåi nguöi vé kinh to, vän h6a, nhåt lå khoa hoc ki thuat dä too
ra mot cuöc khüng hoång xä höi, he cån bäng Sinh thåi, vé vän h6a, tam
19, doo düc. Cho nén ton giåo vé cöt löi co bån chinh lå tinh yéu, löng tir
bi vå mong muön co nguöi hu6ng t6i mot cuöc song tot dep hon, nhan åi
hon, vå ton giåo trö thånh diém tua vüng bén cüa sv phåt trién khoa hoc
ki thuat trong båt cü' xä höi nåo. Khöng ai khåc con nguöi chinh lå co so
cho nhüng phåt minh tot dep cüa khoa hoc ra dbi. Bén conh d6 khoa hoc
cüng phåi lå kim chi nam, lå mot "ngon duöc" dé soi sång cho ton giåo
khöng di våo nhüng con duöng mü quång, duy chi Dé Ngqc tåi tiéu luän- Nguyén Dinh %
và mê tín ; nêu không dám nhiêm duqc nhüng vai trà trên thi nhüng phát
minh sáng tao dü có vi dai dên dâu cüng tró thành vô nghia.
Phât giáo vira là mot tôn giáo, vira mang tinh thân chính tri-xã hêi và là
mot truàng phái triêt hQC lâu dài có nhüng ánh huÚng to Ión, sâu sác tói
lich sú xã hêi. Ngoài ra Phât giáo càn chúa dvng nhüng triêt IY nhân sinh
quan vê các quan diêm giáo duc lôi sông cúa con nguài trong mpi thài dai
khác nhau, sv biên dôi dây linh hoat, mêm déo và phü hop vói túng thài
dai lich sir. Dác biêt là Phât giáo nguyên thúy, cái nôi cúa nên Phât giáo
Dai thüa hién dai dã lây con nguài và nhân cách sông cúa con nguài làm
trung tâm cúa IY luan phât giáo. Cho dü dã trái qua biêt bao thãng trâm,
biên dôi cüng vói sv dôi thay cúa lich sú nhân 10Qi thi Phât giáo vân dai
dién cho quan diêm nhân sinh mang tính nhân vãn: "gieo nhân nào-gãt
quá ây" giáo duc con nguài vê quy luât vô thuàng cúa tao hóa, qua dó
truyên bá mot thông diêp y nghia vê quy luât nhân quá dê con nguài chúng
ta biêt sông thiên lành, cách thvc hành van dvng quy luât nhân quá vào
dài sông thvc tê cúa xã hêi. Chính sú menh cao cá dó dã giúp Phât giáo
ngày càng Ión manh, tró thành ngpn dên chính pháp thãp sáng và luu
truyên mãi mãi trong nhân loqi.
tài tiêu luân- Nguyén Ngpc Dính Q) Dê CHÜONG 1: SV RA
cÜA PH4T GIAO NGUYÊN THÜY VX QUY LU4T NHÂN QUA THEO GIAO cÜA PH4T GIAO NGUYÊN THÜY
l. Nguyên nhân su' ra dòi cüa Phât giüo Nguyên Thüy
Hoàn cânh ra dbi cüa Pliât gi{o An DQ
Ân DO là mot quôc gia Nam A, chiêm hâu hêt bân dào Ân DO. Ân DO
cé nên vàn minh sông An (Indus) phât triên ruc rò câch dây 5 nghìn nàm.
An DO là noi Sinh truòng cüa bôn tôn giâo quan trong trên thê gi6i: An
DO giâo (Hindu), Pliât giâo, dao Jaini và dao Sikh. Dât nu6c An DO cé
mot vi thê dia IY rât dàc biêt. Dé là lung dura vào dày Hymalaya hùng vï
nhât thê gi6i, m4t nhìn ra An DO Duong biên câ mênh mông, lai còn cé 2
con sông lén là An Hà và Hàng Hà nhtr hai dòng sùa tiroi nuôi mot bình
nguyên bao la và cüng là câi nôi cüa nên vàn minh nông nghiêp dinh ctr
vào thòi cô dai. Chinh ô' chôn dia linh nhân kiêt dé nhiêu vï nhân ra dòi
nhu' dûc Phât Thich Ca Mâu Ni, Thânh Mahatma Gandhi, hiên triêt Jiddu
Krishnamurti, thi hào Rabindranath Tagore, v.v. . . và câc tôn giâo, truròng
phâi triêt hoc lén và lâu dòi nhât thê gibi durqc hình thành nhtr Vê Dà, Âo
Nghïa Thur, Ân DO Giâo, Pliât Giâo, KY Na Giâo, Dao Sikh, v.v... [2]
Vào thê thû VI TCN, thòi diêm này khàp trên thê gibi cé sur khüng hoàng
vê niêm tin tôn giâo, Ilic này thì tràm hoa dua nb xuât hiên nhiêu bâc triêt
gia, giâo chû nhu: "Trung Hoa thì cô Lào Tir, Không Tir, ô' Hy Lap cé
Pythagoras, Parmanides.. ., Iran cé Zathathu-sta, An Dô cô dûc Pliât và 6
vi dao sur lén khâc" Nhùng vi này dà dât nên mong cho tu turòng triêt hoc
câ Dông lân Tây phuong. Lûc này tôn giâo nào cüng dura ra nhùng hoc
thuyêt thu pluc lòng ngtròi nhàm muc dich niu kéo tin dô và cô sûy tôn
giâo cua mình. Dây là phât triên vê triêt hoc, tu tuòng tri thCrc cüa nhân
tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
loai và lûc này con nguòi phân vân không biêt phâi tin theo tin nguòng tôn
giâo nào cho dûng. Tôn giâo nào cùng dura ra nhùng Dè
triét IY bät buöc con nguöi phåi tuån thü, phåi nén låm cåi nåy khöng nén
låm cåi kia. Chinh vi 19 do d6 nén vi sao con nguöi thöi doi can co ton
giåo, con nguöi can dua ra nén triét hoc m6i dé thay thé nhüng tu tuöng
triét hoc cü, duqc cho lå loc h@u, båo thü, phån biét däng cap, b6c löc nö
IQ.. .vå khåt khao d6 dä Sinh ra mot nén triét hoc m6i dåp tng nhu cåu cåp
thiét cüa con ngubi xä höi An duong thöi "Xä höi An DO cho ra dbi cåc
döng tu tuöng phi Bå-la-mön, bao göm Phat giåo duqc xem lå döng luc
chöng döi he thöng triét hoc Samshita vå Brashma dang thöng tri, båo thü,
loc hau nhu tin nguöng cüng té Sinh vat, sv båt cong trong xä höi, sv phån
biét chüng töc, däng cåp, Icy thi gi6i tinh"[3]. Lüc nåy phi Bå-la-mön cho
ra dbi döng tu tuöng triét hoc duqc cho lå cöi mö, vuqt ra ngoåi nhüng gi
må Bå-la-mön dä åp dät thöng tri tir nhiéu näm qua, nhung cüng khöng
dåp ü'ng nhu cåu cüa con nguöi xä höi duong thöi.
Vå sau thöi gian nåy thi cåc truöng phåi phi Bå-la-mön ra döi duqc chia
thånh 3 nh6m chinh. "Nh6m thir nhåt tin räng moi sv vat trong döi xåy ra
déu ngang u6c muön cüa dång sång too, thuöng dé, duqc goi lå Thån
Luan. Nh6m thü hai: Moi viéc déu do nghiép quå khü' quyét dinh:
Dinh Menh Luan. Nh6m thü ba: moi viéc xå ra déu do tinh co: Ngåu Nhién Ba
nh6m nåy cho räng minh tu tap thién dinh co thé an tinh tam hön vå ho con quan
niém tu tap khö henh ép xåc nhäm chåm dirt khö dåu, ché ngu cåu ué nhäm dé
kiém soåt tåm.. .trong khi d6 dtc Phat dua ra con duöng trung doo, ngåi khöng
khuyén khfch con nguöi tu khö hqnh ép xåc vå huöng thQ duc loc, ngåi khuyén
con nguöi häy tir bö hai cuc doan nåy, ngåi vi nhu sqi dåy dån néu cän quå thi
åm thanh hay nhung sé dirt, trüng quå thi am thanh khöng hay. Cüng vay hai chü
nghia cuc doan tiéu cuc khöng dua con nguöi dén an loc giåi thoåt må nguqc loi
låm cho con nguöi dåu khö, chåp chäc dé röi doa loc trong luån höi. Do d6, dåy
chüng ta co thé khäng dinh räng: Dirc Phåt lå mot nguöi doi giåc ngö vå ngåi di
nguqc chiéu v6i phån döng cåc tön giåo khåc trong hién toi lüc båy giö, khi
tài tiêu luân- Nguyén Ngpc Dính
khai quang con duöng trung doo vå truyén Q) bå giåo IY låy nhån bån låm trung
tam, thay vi giåo diéu låy thån linh Dé
làm tru cot. Ngài chil trong htr6ng noi và d4t con nguòi làm trung tâm
nhàm vào sur giài thoât tùng câ nhân, giâo phâp phâi duqc tur mình chfrng
ng0, con nguòi c6 quyên làm chü bân thân, không ai c6 quyên {p d4t bât
cfr diêu gì hay thay dôi sô phân.
Nhu' vây, dây con ngtròi không c6 quyên làm chü bàn thân mà phâi
dura vào thân thânh nêu muôn giài thoât cfru cânh trong tuong lai thì phài
thurc hành và tuân thü theo nhùng quy dinh cüa Bà-la-môn. C6 thê néi tô
cht'rc xà h0i theo hê thông Bà-la-môn do tri tue, kY nàng lành doo quyên
luc dà ôn dinh dòi sông, nâng cao sân xuât, tao mot bur6c tiên dài, mot
bu6c ng04t m6i trong lich sir An DO cô dai. Nhung khi dât nu6c dà 16n
manh co sb ha tâng dà phât triên cao thì câi kiên trûc thtrqng tâng dà c6
dâu hiêu không kham nôi vai trò lành doo cüa mình. Nhtr thê sinh khi cüa
dât nu6c bây giò hâu nhtr dà suy giàm. Câc tê 16, nghi th(rc tôn giâo... sur
lê thu0c vê thânh thân sinh hoot hàng ngày cüa nguòi dân vào Bà-la-môn
giâo quâ nhiêu, tât Cà thành ra b6 bu0c, don diêu, buôn tè. Dà dên lûc câc
quôc gia muôn tiên hon nùa, phâi dén nhân mot tu turòng lành doo khâc,
h04c dà dên Ilic Bà-la-môn giâo muôn tiêp tuc dàm nhiêm vai trò lành
doo, phài chuyên biên thành mot hê thông m6i, thurc tiên mang tinh chât
nhân bàn nhân vàn hon và vi ây không ai ngoài dûc Phât.
Cuôc dbi và thân thê cüa Déc Phât Thich Ca
Dirc Phât Thich Ca Mâu Ni (Sakyamuni Buddha), nguòi khai sâng
ra Phât Giâo, sinh vào nàm 624 tru6c công nguyên tai Thành Phô Lâm Ty
Ni (Lumbini) mà ngày nay là ntr6c Nepal, phia bàc Àn DO. Ngài nguyên
là Thâi Tir Sï Dat Ta (Siddhartha) cüa dòng hQ Cô Dàm (Gautama) thu0c
nur6c Ca Ty La Vê (Capilavastu). Phu vurong cüa Thâi Tir là Vua Tinh
Phan (Suddhodana) và mâu hâu là Hoàng Hâu Maya. Nàm 16 tuôi Thâi
Tir kêt hôn v6i Công Chûa Da Du Dà La (Yasodhara). Nàm 29 tuôi Thâi
Tir vào Hy Mà Lap Son dê xuât gia tâm doo tìm con duròng giài thoât khô
tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
dau cho mình và chûng sinh. Trài qua 6 nàm tâm str hoc doo, nhtrng Thâi
Tir Sï Dat Ta vân không thÔa màn v6i nhùng DE
giáo thuyêt và pháp môn tu cúa nhüng vi dao su mà Ngài theo hQC. Cuôi
cüng vi tu theo khô hanh ép xác, Ngài dã kiêt súc và ngã quy bên dóng
sông Ni Liên Thiên (Nairanjana) và nhà bác süa cua nü thí chú Tu Xà Da
(Sujata) mà Ngài hôi phvc. Sau Dó Thái Tú quyêt dinh tir bó lôi tu khô
hanh và bát dâu pháp môn riêng cúa Ngài. Ngài dên duói gôc cây Bô Dê
(Bodhi Tree) ngôi thiên dinh. Sau 49 ngày dêm thiên tpa, cuôi cüng Thái
Tú dã dat duqc giác ngê hoàn toàn và tró' thành vi Phât có tên là Phât
Thích Ca Mâu Ni, vào nãm Ngài 35 tuôi. Sau khi giác ng0, dúc Phât dên
Vuàn LOC Uyên gãp lai 5 nguài ban dông tu lúc truóc và doy cho hp pháp
môn giác ngê mà Ngài dã thành tvu dê hp duqc chúng dao. Bài pháp dâu
tiên mà dúc Phât giáng cüng gpi là chuyên Pháp luân túc lán bánh xe
Chánh Pháp cho 5 anh em Kiêu Trân Nhu nghe và tu tâp là Tú Diêu Dê,
bôn chân IY mâu nhiêm (Khô, Tâp, Diét và Dao Dê). Và dó cüng là lân
dâu tiên dúc Phât thiêt lâp Táng Doàn vói 3 ngôi báu là Tam Báo: Phât,
Pháp và Tãng. Dúc Phât dã tuân tv di bê khãp luu urc Sông Hãng dê giáng
doy vê pháp môn giác ng0 và giái thoát tir dó cho dên khi Ngài nhâp Niêt
Bàn lúc 80 tuôi túc là vào nãm 544 truóc công nguyên[5].
Nhu thê, ngoài các vi Thân dây quyên nãng duqc châp nhân theo truyên thông
tín nguõng, chua có mot con nguài lich sú nào cao cá mà gân güi vói mpi nguài.
Nguài ây là dâng dai giác ngê chân IY có khá nãng dát lai vân dê dê giái quyêt
và tü dó giái quyêt moi thãc mãc, hoài nghi cúa tu tuóng lúc bây già. Vi ây không
phái là dâng sáng tao, không dêc quyên giü chân l}, không mang lai cái gi mói
la vói thvc tai, không dát thêm tu tuóng, hpc thuyêt. Vi ây chí dung nap, giáo hóa,
hàa hop các dê tú cúa minh bãng giáo IY chân thvc dê tir dó con nguài tv tim ra
chân IY cúa tu tap và dat tói sv giác ngê hoàn[6]. Vi ây bát dâu bãng thvc tai,
thvc hiên và thành tvu trong thvc tai bãng mot viêc rât thvc là cúu khô, giái thoát
cho con nguài. Dó là tôn giáo thât sv' mà con nguài duong thài dang tim kiêm lúc
bây già và tró thành tôn giáo duqc luu truyên mãi mãi (0 không bao già mai mot. Q)
tài tiêu luân- Nguyén Ngpc Dính Dê
tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
Dura vào n0i dung giâo nghïa và lich sir phât triên, nguòi ta chia
Pliât Giâo ra làm 3 truyên thông: Nguyên Thüy, Tiêu Thùa BO Phâi và
Dai Thùa. Nguyên Thüy Pliât Giâo là thòi ky dûc Pliât còn toi thê hàng
dè tir Pliât nuong oai dûc và lòi day trurc tiêp cüa dûc Pliât làm kim chi
nam cho tu tâp, thòi ky này nOi dung giâo nghïa cüa Pliât vân còn dong
thCrc truyên khâu, nghïa là hoc thu0c lòng chû chua Viêt thành vin ur[7].
Tiêu Thùa BO Phâi là thòi ky sau khi dl'rc Pliât nhâp Niêt Bàn khoâng
100 nàm v6i SII' giài thich di biêt vê gibi luât và giâo nghïa dura t6i sur
phân chia làm nhiêu bê phâi cô it nhât trên 20 bê phâi durqc biêt t6i —
trong thòi ky này, nhùng lòi day cüa dûc Pliât dà duroc kêt tap và Viêt
thành vàn tur trong 4 bê Nikaya hay 5 bê Kinh A Hàm mà sau này duqc
dich sang Hân vàn. Phât Giâo Dai Thùa bât dâu Véi phong trào van dông
dê dua dao Pliât phô câp vào xà h0i Véi bê phâi Dai Chûng BO thu0c
thành phân dai da sô và câp tiên. Tuy nhiên, Pliât Giâo Dai Thùa durqc
khòi phât rô ret vào khoàng 600 nàm sau Pliât nhâp dièt tùc dâu công
nguyên nhò cu0c van dông cüa chu Bô Tât Mâ Minh (Asvaghosa), Long
ThQ (Nagarjuna), Vô Trur6c (Asanga) và Thê Thân (Vasubandhu) Véi sur
xuât hiên cüa Kinh Diên Dai Thùa và câc bê Luan xiên durong Dai Thùa
nhu câc bê Kinh Bât Nhà, Phâp Hoa, Duy Ma Cât, v.v. và câc bê Luan Dai
Thùa Khòi Tin, Trung Luan, Dai Tri DO Luân, Duy v.v...
2. Quy luât nhân qua cia Phât giüo nguyên thüy
Theo câc nhà duy vat siêu hình coi nguyên nhân là dôi tuqng Sinh
ra dôi tuqng khâc, còn kêt quâ là dôi tuqng duqc Sinh ra. Vay nguyên nhân
không nàm trong chinh dôi tuqng mà nâm trong dôi turqng khâc, ttc là
bên ngoài né. Dï nhiên, cô nguyên nhân bên ngoài nhung nô không xâc
dinh bân chât cüa dôi turqng. Bân chât cüa dôi turqng do câc nguyên nhân bên trong xâc dinh.
Theo chû nghïa duy vat biên chûng, nguyên nhân là sur tuong tâc
giùa câc dôi tuqng hay câc yêu tô câu thành dôi tuqng. Còn kêt quâ là sur
biên dôi cüa câc dôi turqng, hay câc yêu tô turong tâc lân nhau. Nguyên
nhân không phâi là sur tâc dông mot chiêu cüa dôi tuqng này t6i dôi tuqng
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
khâc, mà là sur turong tâc cüa it nhât hai dôi tuqng. Ângghen viêt: "Tât câ
nhùng quâ trình tur nhiên dêu cé hai m4t: Chûng dêu dura vào sur quan
hê it nhât câu hai bê phân dang tâc dông, là tâc dông và phàn dông.
Tù chû nghïa duy vat biên chûng, dao Pliât nguyên thüy dd nhân ra mot
quy luât nhân-quà rât tât yêu và thurc tê trong dòi sông. MQi biên dôi cüa
van vêt trong vù tru này dêu nàm trong mot quy luât chung và quy luât
này là sur giài tôa mQi tru tu, thàc mâc cho tât câ nhùng diêu kiên hiên
Sinh trong cu0c sông cüa chûng ta. Vì thây chûng Sinh còn dang 14n hup
trong vòng mê mu0i, Dûc Pliât dà ràn giâng, phât huy luât nhân quâ dê
chi cho chûng ta hiêu rô tù càn cc, ngon nguôn sur tuân hoàn, biên dich
cüa van vat và vil tru. Vay thê nào là nhân quâ theo triêt IY nhà Phât?
Nhân là nguyên nhân, còn quà là kêt quà. Nhân là câi mâm, Quà là câi
trâi mà phât Sinh ra bòi tù câi mâm. Bòi thê, Nhân và Quà gàn liên Véi
nhau nhu hình Véi béng. Hay cé nhân là cé quâ và ngtrqc lai nêu cé quâ
thì phâi cé nhân. Vì cé sur tuong dông giùa nhân và quâ, nên chûng ta thây
ràng nhân nhtr thê nào thì quâ nhtr thê ây. Nêu ta gieo dâu thì chûng ta së
gat dâu, còn nêu ta trông xoài thì chàc Chân ta së duqc xoài, chû không
bao giò chûng ta trông mia mà dot duqc khoai. Néi mot câch khâc, nhân
và quâ bao giò cùng cùng mot loai Véi nhau, nhung hê nhân dôi thì quâ
cüng dôi theo. Bây giò chûng ta tur hôi là hot lûa tur né cô thê Sinh ra cây
lûa không? LY do hot lûa cô thê phât triên dê trò thânh cây lûa là vì hot
lûa duroc câp duòng và hâp thu bòi nhùng diêu kiên chung quanh nhtr
không khi, ânh sâng, dât nu6c...chû tur nô không thê phât triên thành cây
lûa duqc. Diêu này cho thây mot nhân không thê nào Sinh ra quà nêu
không cô sur giûp dò cüa nhiêu nhân khâc. Do dé moi sur vat trong vil tru
này dêu là sur tô hop cüa nhiêu nhân duyên. Khi ta goi mot vat là nhân,
cé nghïa là né chura biên chuyên hình thành ra câi quà còn mot vat mà ta
gQi là quà thì né dà biên chuyên hình thành ra trang thâi mà ta mong muôn.
Do dé, chinh trong câi nhân hiên toi dà cô hàm chira câi quà turong lai,
và cüng trong câi quà hiên toi dà cé hình béng cüa nhân quâ khfr. Nêu nhtr
vây thì sur biên chuyên tù nhân dên quâ mau châm nhu thê nào?
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
Dây là mot diêm tôi quan trong khi nôi dên luât nhân quâ bòi vì su' biên
chuyên tù nhân dên quà cé khi nhanh khi châm, không bao giò diên biên
trong cùng mot thòi gian dông nhât. Cé khi tù nhân dên quâ câch nhau
nhu mot câi ch6p mât. Châng han nhtr khi ta dura tay nhéo nguòi kê bên
(nhân), thì ho la làng ngay (quâ). Cé khi tù nhân dên quâ câch nhau mây
thâng, nhtr khi ta gieo lûa (nhân) cho dên mùa (quâ) thì phâi trài qua bôn
nâm thâng. Cé khi dòi hôi dên mot vài nàm, hay dài hon nùa. Nhu khi ta
10 thü tuc di dinh ctr doàn tu gia dình (nhân) cho dên khi ho dên Hoa KY
(quà) phài mât khoâng tù hai, ba ho(c nàm, sâu nàm. Cé khi dòi hôi dên
vài tràm nàm thì nhân quà méi xuât hiên.
Tuy môi nguyên nhân dêu tât yêu Sinh ra kêt quâ xâc dinh, chàc Chân gàn
v6i kêt quà nhung không cé nghïa là môi kêt quâ dêu do mot nguyên nhân
Sinh ra. Cùng mot kêt quà cé thê do nhiêu nguyên nhân khâc nhau, tùng
trong sô câc nguyên nhân o câc diêu kiên tuong ûng dêu cô khâ nàng Sinh
ra kêt quâ dé liên hê Véi né mot câch tât yêu. Vì thê, trong quâ trình nhân
thüc bât kì nguyên nhân nào cüng cé thê gidi thich cho kêt quà. Tuy nhiên,
cé nhùng kêt quà lai do nhiêu nguyên nhân cùng tâc dông gây nên. Vay
nhân quâ ành hudng vê tu tuòng và hành dông cüa cu0c sông chûng ta
nhtr thê nào? LY do mà triêt IY Dao Pliât quâ cao Chân bòi vì Dûc Pliât
dà tìm ra nguôn gôc cüa su' dau khô rôi tìm phtrong phâp tan dièt nôi dau
khô này. Sau dé Ngài cho ta thây dâu là lë sông Chân thât, mot hanh phûc
viên màn, và cuôi cùng là dùng phuong phâp nào dê dot dên sur hanh phûc
thêt sur này. Trong nhùng nguyên nhân chinh tao ra sur dau khô và mang
lai trong Tâm ta rât nhiêu diêu phiên nào, dé chinh là tam d0c (Tham, Sân,
si) dông mot vai trò tôi quan trong trong viêc tao tâc nhùng Nhân xâu.
Nhùng nhân xâu nây dà dura câi thân Tû dai cüa chûng ta dên nhùng hâu
quà vô cùng thê thàm, mà trong dé bao gôm hi VQng và niêm tin thoât ra khôi câi vòng luân hôi
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
luân quân[9]. Do dó chńng ta căng tąo nhiôu nhân tôt thi tuong lai chńng
ta së găt hâi nhiôu kôt quâ tôt dęp. Đó chinh lâ cfru cânh cho cuÔc sông
hiÔn tąi cua chńng ta duqc an vui tv tąi căng nhu vun trông bôi dăp cho
mânh vuôn công dľrc duqc dom hoa kôt trăi.
Khi dă hiôu luât nhân quâ thi chńng ta biôt răng cuÔc dôi cua chńng ta lâ
do nghięp nhân cua minh tąo ra. Chinh minh lâ nguôi thq tv xây dung
cuÔc dôi cua minh, chinh minh lâ kë sâng tąo ra căi ta, thi minh phâi Cô
găng lăm diôu tôt, câng nhiôu thi câng phńc Ivi. Đó lâ nhčrng căi nhân
quy bău dô dem ląi nhfrng căi quâ tôt dęp vô sau. Có nguôi ląi than phiôn
răng: tąi sao ląi có nguôi câ dôi ăn hiôn lânh mâ lńc nâo căng găp toân
cânh dăng cay, dau khô côn kë gian ăc thi tąi sao ląi duqc sung suóng giâu
sang? Nhu chńng ta dă biôt, thôi gian biôn chuyôn tir nhân dôn quâ có khi
nhanh khi châm. Có câi nhân dân dôn quâ ngay căng có câi nhân tîr dôi
nây dôn dôi sau mói thânh quâ. Theo thuyôt sâch cua Đfrc Phât có nói tói
luât nhân-quâ ba dôi, trong dó có viôt ”muôn biôt nhân dôi truóc hăy xem
quâ dôi nây, muôn biôt quâ dôi sau hăy nhin nhân dôi nây” [IO]chinh vi
tô chńng ta có thô mÔt phân nâo trâ lôi duqc nhfrng 19 do vi sao trong
hiÔn tąi chńng ta ląi có cuÔc sông vô căng hąnh phńc hay tân căng dau
khô không thôi. Vi nhu kiôp truóc hQ dă tąo quâ nhiôu nhân xâu, nôn kiôp
nây hQ phâi chiu quâ dă tąo tăc tir kiôp truóc. Côn nhđrng kë gian âc kia,
măc dâu hięn tąi hQ có phân sung suóng, bói vi tiôn kiôp hQ lâ nguôi tôt,
nhung vói nhfrng ăc nghięp hoăc nhân xâu mâ hQ dang tąo ra, ho căng së
nhanh chóng phâi trâ nhfrng nhân xâu {c dă gây nôn khi phuóc băo cua
quâ tôt trong quâ khfr dă hôt. Nhu mÔt căch khâc chńng ta có thô liôn hÔ
vói cuÔc sông hiÔn tąi, chńng ta di vay ngân hâng quâ nhiôu mâ không
thô trâ hôt thi chńng ta băt buÔc phâi trâ lăi hâng thâng cho tói khi có thô
trâ hôt câ lăi lân gôc cho ngân hâng. Nguôi có nhiôu tiôn di glri vâo ngân
hâng, hQ câng glri vâo thi sô lăi cua hQ nhân vô câng lón. Sô lăi ây không
dăng hôt hQ có thô gCri ląi vâ cho nguôi khâc vay. thi nhân vâ quâ căng
giông nhu nguôi di vay-gCri ngân hâng Vây. Ngęc tăi tiëu luân- Nguyën Đinh
Nhu chúng ta dã biêt, thài gian biên chuyên tir nhân dên có nhanh châm.
Có nhân dân dên cüng có nhân tir dài này dên dài sau thành Vây kiêp
truóc hp tao nhiêu nhân xâu, nên kiêp nây hp phái chiu báo Càn... an vui
tv vun trông bôi dãp cho mánh vuàn công dúc dom hoa kêt trái, ta phái
cô gáng làm diêu tôt, nhiêu phúc Iqi.
Nhu trong "Kinh Tu"[l l] dúc Phât doy:
"Nêu ké nào cô y tao Nghiêp, ta nói rãng ké ây phái thQ quá báo, hoãc
thQ ngay trong dài hiên tai, hoãc phái thQ vào dài sau. Nêu tao Nghiêp
mà không cô y, ta nói rãng nguài ây chác chán không phái thQ quá báo".
Nhu vay chúng ta thây quy luât nhân quá theo giáo IY nhà Phât trong
quãng thài gian Dúc phât càn tai thê là giáo duc con nguài hiêu vi sao lai
có sv' khác nhau trong cuoc sông hién tai cúa túng cá nhân. Và chí ra cho
tât ca mpi nguài thây rãng: mpi thú diên ra trong cuoc sông cúa con nguài
dêu duqc tao nên bÚi quy luât nhân quá, chúng ta gieo nhân nào sê gát lai
quá dó tuong xúng vói cái nhân mà chúng ta dã gieo truóc dó. Tât cá mpi
sv' vat hién tuçyng dêu xoay xung quanh quy luât nguyên nhân-kêt quá,
và không nãm ngoài quy luât ây. Q)
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh Dê Ngpc CHCONG 11:
Üng dung và y nghïa cüa luit nhân qui trong cuQc sông hiên nay
l. Ung dung trong dòi sông hiên tai:
Quy luât nguyên nhân-kêt quà tôn toi và né duqc frng dung trong
bât ct xà h0i nào, bât ct dât nur6c, quôc gia nào. Chûng ta luôn cho ràng
sur phân biêt giai câp xà hêi, phân chia giàu nghèo chi sày ra câc nur6c
nghèo, câc nur6c dang phât triên hay nhùng diêu này chi tôn toi trong xà
h0i trung dai, nên chinh tri tu' bân chû nghïa... Nhung thêt ra, sur bât bình
dàng vê giai câp và xà h0i không chi gibi han xà h0i cô dai hay cüa riêng
dât nu6c An DO cüa ngày xua mà ngày nay và dâu cüng cé. Nhtrng không
phài vì sur bât bình dàng này mà phü nhân môi quan hê nhân và quâ,
không cé kêt quâ cua viêc làm thiên hay âc... vì nhùng chû truong nhtr vây
së không ich Iqi gì cho dòi sông câ nhân lân tap thê. Chûng ta thü làm
cu0c diêu tra vê nhùng tê nan xà h0i, kêt quà së cho chûng ta thây, ngtròi
cô y làm nhùng hành vi Pham phâp luât, phi dao dl'rc là nhùng nguròi
không tin nhân quà nghiêp bâo, không phâi là nhùng nguòi cô dao dûc và
cé mot thâi dô sông vàn minh. Do vây, chûng ta cân Itru y vân dê này, dê
ngàn ch4n kip thòi nhùng hành vi phi dao dûc.
Thâi dô chû quan và thành kiên là nguyên nhân Sinh ra moi hân thù, là
yêu tô vô hình và tât yêu dân dên sur nghèo khô cho dòi sông câ nhân, là
nguyên nhân cua moi xâu xa và khô dau. Sur xuât hiên cüa bât ct hiên
turqng nào, bao giò né cüng cé nguyên nhân tât yêu cüa né, không cô mot
vân dê gì xuât hiên mà không cé nguyên nhân. Yêu tô dân dên sur xuât
hiên cüa mot sur kiên dôi khi rât phûc top, nhât là nhùng hiên tuqng thu0c
vê tâm 19, néi nhtr thê không cé nghïa là sur xuât hiên cüa sur vêt không
cô nguyên nhân. Yêu tô dân dên sur xuât hiên cüa sur vêt dôi khi chûng ta
thây duòng nhtr giông nhau, nhtrng trên thlrc tê chûng không giông nhau,
khâc nhau dé chinh là yêu tô tât yêu dân dên kêt quâ không giông nhau
cüa vân dê. Nhtr vây, chûng ta không nên càn ct vào sur hiêu biêt gibi han tåi tiéu luän- Nguyén Dinh
cua mình mà dua ra quyêt dinh sai lâm, dânh dông mpi vân dê, diêu dó có
tác hai không ít cho cá nhân và xã hêi. Ví nhu, hot thóc hot san trong com
là cái mà không ai ua thích, nhung chúng ta không vi ghét hot thóc hot san
mà chúng ta lai tir chôi không ãn com. Nguài trí khi thây hot thóc hot san
trong com, lây chúng quãng di rôi ãn com, nhung ké ngu vi ghét san thóc
lai tir chôi ngay cá viêc ãn com.
Trong hiên tai thài mat Pháp có rât nhiêu nguài nói rãng: Nêu giái thích
theo quy luât nhân-quá cúa nhà Phât ghi lai, thi luât nhân quá trong Phât
giáo không công bãng, l} do là truóc dây nguài ây dã làm viêc ác, nhu giêt
hai nhiêu sinh mang cúa chúng sinh, nói dôi, nói hai lài... theo sw công
bãng cúa luât nhân quá, thi lê ra phái hoàn trá tât cá nhüng nghiêp ác mà
nguài ây dã tao ra, phái chiu nhüng dau khô, chiu nghiêp báo khi kêt thúc
cuêc sông hoãc khi duqc tái sinh lai làm nguài. nhung tai sao cá chuôi thài
gian dài trong quá khú too Các nghiêp ác, nhung chí trong giây phút lâm
chung có chánh kiên lai duqc sinh vào cõi lành, phái chãng là sw thiêu
công bãng? Dê giái dáp vân dê này, chúng ta cân luu y dên hai khía canh
khác nhau vê luât nhân quá: Nhân quá theo nghia vat l} và nhân quá theo
nghia tâm l}. Nhân quá theo nghia vât l} là luât nhân quá vân hành mang
y nghia vât chât, mang tính hinh thúc không phái là tinh thân, nhu hot dâu
roi vào làng dât, sau mot thài gian hot dâu nây mâm và truÚng thành cây
dâu. Õ dây hot dâu là nhân, cây dâu là kêt quá tru&ng thành cúa hot dâu,
nhung hot dâu và cây dâu không y thúc vê sw truÚng thành cúa minh, túc
không có y thúc vê vui hay buôn. Do vây, chúng ta gpi môi quan hê nhân
quá này là môi quan hê nhân quá mang tính vât 19. Môi quan hé nhân quá
theo nghia tâm l} là môi quan hé nhân quá cúa tâm thúc cúa con nguài,
túc là sw phân tích vê nguôn gôc, nguyên nhân phát sinh mpi khô dau và hanh phúc cúa con nguài.
+Nguyên nhân Sán sinh ra kêt quá
Nguyên nhân là cái sinh ra kêt quá, nên nguyên nhân luôn luôn có truóc
kêt quá, duqc Sán sinh ra truóc kêt quá. Côn kêt quá chí xuât hiên sau khi nguyên
nhân xuât hiên và bát dâu tác dêng. Tuy nhiên không Q) phái hai hiên tuqng nào
nôi tiêp nhau vê mát thài gian cüng là quan hê
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh Dê Ngpc
nhân quà. Câi phân biêt quan hê nhân quà Véi quan hê kê tiêp nhau vê
mat thòi gian là chô: giùa nguyên nhân và kêt quâ còn cô môi quan hê
sân sinh, quan hê trong dé nguyên nhân Sinh ra kêt quà.
Nguyên nhân Sinh ra kêt quà nhtr thê nào? Nguyên nhân Sinh ra kêt
quà rât phüc top, b6i vì né còn Phu thu0c vào nhiêu diêu kiên và hoàn
cânh khâc nhau. MOt kêt quâ cé thê do nhiêu nguyên nhân Sinh ra. Mat
khâc, mot nguyên nhân trong nhùng diêu kiên khâc nhau cüng cé thê Sinh
ra nhùng kêt quà khâc nhau. Nêu nhiêu nguyên nhân cùng tôn toi và tâc
dông cùng chiêu trong mot sur vêt thì chûng së gây ânh huòng cùng chiêu
dên sur hình thành kêt quà, làm cho kêt quâ xuât hiên nhanh han. Nguqc
lai nêu nhùng nguyên nhân tâc dông dông thòi theo câc hu6ng khâc nhau,
thì së cân trô tâc dung cüa nhau, thâm chi triêt tiêu tâc dung cüa nhau.
Diêu dé së ngàn càn sur xuât hiên cüa kêt quâ. Do vây trong hoot dông
thurc tiên cân phâi phân tich vai trò cüa tùng loai nguyên nhân, dê cé thê
chû dông tao ra diêu kiên thuân loi cho nhùng nguyên nhân quy dinh sur
xuât hiên cüa kêt quâ (mà con ngtròi mong muôn) phât huy tâc dung.
Càn ct vào tinh chât và vai trò cüa nguyên nhân dôi Véi sur hình
thành kêt quâ, cé thê phân câc nguyên nhân ra thành: nguyên nhân chû
yêu và nguyên nhân thû' yêu; nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên
ngoài; nguyên nhân khâch quan và nguyên nhân chû quan
+ Sur tâc dông trò lai cüa kêt quà dôi Véi nguyên nhân
Kêt quà do nguyên nhân Sinh ra, nhung sau khi xuât hiên, kêt quà lai cé
ânh huròng trô lai dôi Véi nguyên nhân, Sur ành huròng dé cé thê diên ra
theo hai hu6ng: Thûc dây sur hoqt dông cüa nguyên nhân (hu6ng tich
hoac cân trô sur hoot dông cüa nguyên nhân (hur6ng tiêu curc).
Vi du: Ban chàm chi làm viêc, nên kêt quà ban duqc câp trên thtròng và
duroc thàng chûc (kêt quà tich curc) ban cé dông luc dê tiêp tuc cô gàng
hon (kêt quâ tich curc tâc dông tich curc vào nguyên nhân). Nhung cùng
kêt quâ duqc thuròng và durqc thàng chûc, ngay sau dé ban luròi biêng và tåi tiéu luän- Nguyén Dinh
liên tuc Pham lôi lâm vì "ngü quên trên chiên thàng". ngay lâp ttc ban së
bi diêu chuyên công tâc, giâng chûc và ha luong. Khi bi giâng chi'rc, ha
lurong ban thây moi nguòi thêt bât công dôi Véi ban, ban càng trò nên bi
Illy và chông dôi hon (kêt quâ tich curc nhung tâc dông tiêu curc trô lai nguyên nhân).
+ Nguyên nhân và kêt quâ cé thê thay dôi vi tri cho nhau
Diêu này cé nghïa là mot sur vêt, hiên tuqng nào dé trong môi quan hê này
là nguyên nhân, nhtrng trong môi quan hê khâc lai là kêt quà và nguqc lai.
Vì vây, Ph.Âng-ghen nhân xét ràng: Nguyên nhân và kêt quâ là nhùng
khâi nièm chi cé y nghïa là nguyên nhân và kêt quà khi duqc âp dung vào
mot truòng hop riêng biêt nhât dinh. Nhung mot khi chûng ta nghiên cûu
truòng hqp riêng biêt ây trong môi liên hê chung cüa né Véi toàn bê thê
gi6i, thì nhùng khâi nièm ây lai gàn v6i nhau trong mot môi quan hê vê
sur tâc dông qua lai mot câch phô biên, trong dé nguyên nhân và kêt quà
luôn thay dôi vi tri cho nhau. Chuôi nhân quà là vô cùng, không cé bât
dâu và không cé kêt thûc. MOt hiên turqng nào dây duqc coi là nguyên
nhân hay kêt quâ bao giò cüng trong mot quan hê xâc dinh cu thê.
2. Cüc vi du ftng dung quy luât nhân-quâ vào dòi sông con ngu'òi
hiên trang thât nghiêp cüa rât nhiêu Sinh viên dai hoc méi ra truòng hiên nay.
Hiên toi cô rât nhiêu Sinh viên cua câc truròng dai hQC sau khi ra truòng
bi thât nghiêp h04c không cé viêc làm theo dûng ngành hoc cüa bân thân,
mot sô khâc châp nhân cât tâm bàng dai hoc dê di làm công nhân câc
khu công nghiêp vì IY do lurong quâ thâp không dû trang trài cho cu0c sông.
+ Nguyên nhân: Cô mot sô ngành hoc trong thòi gian gân dây nôi lên nhu'
mot ngành hot: kê toân, kï su, du lich, quàn IY nhà hàng khâch son, sur
Pham, nông nghiêp... Vì IY do dé nên cé rât nhiêu câc ban hoc Sinh dà
nop don và thi tuyên vào câc ngành này. Sau mot thòi gian thi truòng viêc
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
làm cüa câc ngành trên dà di dên bào hòa, vì thê nên nhu câu tuyên thêm
hay tuyên méi nhùng lao dông trong câc lïnh vurc này cüng thu hep lai.
+ Kêt quâ: Ti lè thât nghiêp, ti le Sinh viên ra truòng không tìm duqc viêc
làm phù hqp Véi ngành hoc cüa mình rât cao. Câch dây không lâu cé rât
nhiêu truòng hop Sinh viên ra truòng dà châp nhân vê quê làm nông
nghiêp h04c di làm công nhân duroc phàn ânh trên dài bâo. Chinh vì ti lè
ra truòng không tìm viêc làm nên câc em hoc Sinh khôa sau dà tìm nhùng
ngành hoc khâc duqc mQi nguòi tu' vân là sip hot hay dang méi nôi dê
nop hô so thi vào. Diêu dé làm cho ti lè thât nghiêp ngành méi cé chiêu
hu6ng gia tàng sau mot vài nàm bào hòa lurc luqng lao dông.
Quy luât nhân-quà trong phât triên nông nghiêp không bên vùng.
Khi giâ hô tiêu trong Dàc Nông tàng cao, dà cé rât nhiêu vùng chuyên
canh câc loai nông sân khâc nhtr sàn, ca cao, cà phê, keo,. . . nhanh chéng
duroc phâ bô dê trông hô tiêu. Diêu dé làm cho sàn Itrqng hô tiêu nhanh
chéng tàng VQt, tù dé làm giâ thành thu mua cüa hô tiêu bi mât giâ, làm
cho rât nhiêu hô trông cây phâi diêu dl'rng. Cé rât nhiêu hê trông hô tiêu
phài ngay lâp tûc phâ bô cây hô tiêu dê trông mot loai cây khâc phù hop
và cô giâ thành cao phù hop. Chinh vì sur choy theo thi trtròng nhtr thê dd
gây ra rât nhiêu hê luy không luòng durqc cho ngành nông nghiêp nu6c
nhà. Quy luât chàt-trông, trông-ch(t ct xoay vòng luân quân mài nêu
không cô sur phân bô nong nghiêp mot câch hop IY giùa câc vùng khâc nhau.
3. Y nghïa phrang phüp luân cüa câp Pham trù nguyên nhân — kêt qua
Môi liên hê nhân quà cé tinh khâch quan và tinh phô biên, nghïa là
không cé sur vêt, hiên ttrqng nào trong thê gibi vat chât lai không cé
nguyên nhân. Nhung không phài con nguòi cé thê nhân thûc ngay duqc
mQi nguyên nhân. Nhiêm vu cüa nhân thûc khoa hoc là phài tìm ra nguyên
nhân cüa nhùng hiên tuqng trong tur nhiên, xà h0i và tur duy dê giâi thich
duqc nhùng hiên tuqng dé. Muôn tìm nguyên nhân phâi tìm trong thê gibi
hiên thurc, trong bân thân câc sur vêt, hiên tuqng tôn toi trong thê gibi vêt
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
chât chû không duqc turòng tuqng ra tù trong dâu éc con nguòi, tâch ròi v6i thê gibi hiên thurc.
Vì nguyên nhân luôn luôn cé trtr6c kêt quâ nên muôn tìm nguyên
nhân cüa mot hiên turqng nào dây cân tìm trong nhùng sur kiên nhùng
môi liên hê xày ra trur6c khi hiên tuqng dé xuât hiên. MOt kêt quâ cô thê
do nhiêu nguyên nhân Sinh ra. Nhùng nguyên nhân này cô vai trò khâc
nhau dôi Véi viêc hình thành kêt quâ. Vì vây trong hoqt dông thurc tiên
chûng ta cân phân loai câc nguyên nhân, tìm ra nguyên nhân co bân,
nguyên nhân chû yêu, nguyên nhân bên trong, nguyên nhân chû quan,
nguyên nhân khâch quan,.. .Dông thòi phâi nàm duroc chiêu hu6ng tâc
dông cüa câc nguyên nhân, tù dé cé biên phâp thich hop tao diêu kiên cho
nguyên nhân cô tâc dông tich curc dên hoqt dông và han chê SII' hoot
dông cüa nguyên nhân cé tâc dông tiêu curc.
Kêt quâ tâc dông trô lai nguyên nhân. Vì vây, trong hoot dông thurc
tiên chûng ta cân phâi khai thâc, tan dung câc kêt quâ dà dot durqc dê tao
diêu kiên thûc dây nguyên nhân phât huy tâc dung, nhàm dot muc dich. Phu luc LY do chQn dê tài 1
Chucng 1: Sur ra dòi cüa Pliât giâo nguyên thüy và quy luât nhân quâ
theo giâo IY cüa Pliât giâo nguyên thüy. 3 l . Nguyên nhân sur ra dòi
cüa Phât giâo Nguyên Thüy 3 Hoàn cânh ra dòi cüa Pliât giâo An DO 3
Cuôc dòi và thân thê cüa Dl'rc Phât Thich Ca 5
2. Quy luât nhân quâ cüa Pliât giâo nguyên thüy 7
ChuŒng 11: Üng dung và y nghïa cüa luât nhân quà trong cu0c sông hiên nay 12
I .Ûng dung trong dòi sông hiên toi. 12
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
+ Nguyên nhân sàn Sinh ra kêt quà 13
+ Sur tâc dông trô lai cüa kêt quâ dôi Véi nguyên nhân 14
+ Nguyên nhân và kêt quâ cô thê thay dôi vi tri cho nhau 15
2.Câc vi du Crng dung quy luât nhân-quà vào dòi sông con nguòi 15
3.* nghïa phtrong phâp luân cüa c4p Pham trù nguyên nhân kêt quâ 16 00
Dè tài tiêu luân- Nguyen NgQC Dinh
Danh muc tåi liéu tham khåo
[l] Xem "Tön giåo vå vai trö döi v6i khoa hoc hién dqi", Nhå xuåt bån Chinh T
[2], [3], [4] An DO cö doi vå ton giåo, Nhå xuåt bån Tön giåo
[5] Nh@n thüc Phat giåo, Nhå xuåt bån Sv That
[6] Duong xua may träng, Nhå xuåt bån Höng DL'rc.
[7] "Än DO Phat hoc tu tuöng khåi luan" (Dåi Bäc, NXB Thién Hoa, 1993, trang. 13)
[8] Xem "Kinh Top A mm", kinh 271.
[9] Kinh nhån quå båo tng ba döi, Nhå xuåt bån Tön giåo.
[10] Phüng Hüu Lan, " Trung Quöc triét hoc giån sir" NXB Läm Däng, 1993
[11] Xem "Kinh Trung m", kinh 21,389. Q) Dé Ngqc tåi tiéu luän- Nguyén Dinh