Tâm lý gia đinh - Chủ Nghĩa Xã hội khoa học | Đại học Tôn Đức Thắng

Chương 5 1.Phái tương tác tâm lý
-Nguồn gốc từ phân tâm
- Nhiều nhà tiên phong trong tham vấn gia đình xuất thân từ phân tâm như Ackermam,
Bowen,Nagy,Whitaker,Don Jackson và Minuchin :Từ bỏ phân tâm chú tâm vào các yếu tố bên
ngoài như cá nhân, môi trường, truyền thông, cấu trúc gia đình, mối tương tác giữa các thành viên
trong gia đình , giữa các thế hệ
-Nổi bậc nhất phương pháp quan hệ biểu tượng
Những lý thuyết nển tảng của phái tương tác tâm lý
1.1 Thuyết tâm lý động lực của Feud -
Phần quan trọng nhất trong bản chất con người là những động lực trong đó mạnh nhất là tình dục và bạo động -
Mâu thuẫn giữa động lực bấm sinh và nhu cầu trấn áp động lực đó là mâu thuẫn triền miên
giữa siêu tôi và phần thú tính trong bẩm sinh cá nhân -
Mất thăng bằng trong mâu thuẫn gây ra triệu chứng tâm lý hư trầm cảm , bồn chồn , hoang
mang … làm ảnh hưởng cuộc sống bình thường
1.2 Thuyết vị kỷ của Heinz Kohut -
Đã là người ai cũng khao khát được yêu mến -
Trẻ sống trong gia đình không cha mẹ hoặc cha mẹ lạnh lùng không biểu đạt cảm xúc yêu
thương thì trẻ suốt đời đi tìm cảm giác yêu thương mà nó bị tước đoạt trong tuổi thơ + khó
biết yêu thương nhiều khả năng trở thành người lớn có triệu chứng tâm lý thần kinh +ít khả
năng cảm được hạnh phúc
1.3 Nagy và phương pháp tham vấn trong bối cảnh gia đình -
Phương pháp vận dụng kiến thức và kĩ năng của phân tâm vào cá nhân trong bối cảnh gia
đinh + cảnh giác cách tiếp cận tập trung vào cá nhân đơn độc, tách rời khỏi bối cảnh gia đình -
Theo Nagy :cách cư xử gây ra cảnh gia đình bất hạnh thường lan truyền qua nhiều thế hệ vì
vậy cần mời cả ông bà , cha mẹ vào trị liệu -
Mục tiêu :Dạt được sự quân bình giữa lòng trung thành với gia đình và những bổn phận đạo
đức cá nhân giữa các thành viên trong gia đình dẫn tới triệu chứng sẽ thuyên giảm -
Khái niệm rất quan trọng trong lý thuyết cảu Nagy là công bằng. Công bằng có nghĩa là sự an
sinh của mối thành viên được tôn trọng ngang với các thành viên trong gia đình
1.4 Lý thuyết quan hệ biểu tượng -
Thuyết mối quan hệ biểu tượng: trong vô thức bẩm sinh của đứa trẻ sơ sinh có ‘ màn hình tư
tưởng ‘ (màn hình hướng ra thế giới bên ngoài , sẵn sàng ghi lên những hình ảnh theo sự diễn
giải của những khát khao bẩm sinh ) -
Màn hình tư tưởng được điều chỉnh hoàn cảnh sống thực tế của đứa trẻ và là nơi phát sinh tư tưởng của nó -
Tư tưởng của đứa trẻ đươc hình thành như sau : những kinh nghiệm sơ khai được ghi thành
biểu tượng vào màn hình tư tưởng những khái niệm này chưa phải là ý thức mà chỉ là tiền khái niệm -
Những tiền khái niệm này được xác định nhiều lần qua sự lặp đi lặp lại của những kinh nghiệm thành khái niệm
1.5 Lý thuyết về gia đình lành mạnh -
Người mẹ tốt vừa đủ tạo ra được một môi trường tự do và an toàn , trong đó những cảm xúc
tiêu cực được bộc lộ một cách an toàn và không biến thành những kinh nghiệm độc hại tiêu cực -
Hai điều quan trọng nhất cho sự phát triển của trẻ là :cảm xúc của nó được cha mẹ chú ý ,cha
mẹ nó là những nhân vật quan trọng
1.6 Sự hình thành vấn nạn gia đình -
Yếu tố quan trọng nhất :sự phát triển bản ngã không trọn vẹn do thiếu mối quan hệ lành mạnh
và tích cực với người thân trong giai đoạn đầu đời -
Nguyên nhân quan trọng gây ra vấn nạn gia đình : phóng chiếu những cá tính ở người này sang người khác
2. Phái hệ thống tự nhiên
- Mục đích trị liệu :nâng cao trình độ tách riêng của cá nhân với gia đình gốc
- Nhà trị liệu không để ý vào bản thân vấn nạn trình bày của gia đình mà vào hệ thống và khuôn mẫu diễn ra vấn nạn
- Một phần quan trọng trong phương pháp của Bowen là ‘ trở về mái nhà xưa’
- Trở về mái trường xưa với kiến thức mới về hệ thống tự nhiên , về cơ chế phóng chiếu gia đình,
về bộ ba … không phải để chất vấn , phân trần hay đương đầu, hoà giải , mà để có sự bình an và hoà hợp
- Thân chủ có thể trở về mái nhà xưa bằng cách nối lại những mối quan hệ cũ đã bị cắt lìa
Các khái niệm chính trong hệ thống tự nhiên
2.1 Tách rời của cá nhân ra khỏi hệ thống tâm lý gia đình -
Đóng góp quan trọng của Bowen -
Nhu cầu tách riêng là nhu cầu tự nhiên của cá nhân tách rời bản thân với gia đình -
Người tách riêng bình tĩnh , tự tin , phân biệt được đúng sai , và hành xử thích hợp , không sợ mất lòngngười khác -
Trong gia đình không khuyến khích nhu cầu tách riêng lành mạnh này, trái lại cố gắn níu kéo Bowen gọi là nhập cục
2.2 Phân biệt giữa quá trình cảm xúc và quá trình luận lý -
Quá trình cảm xúc giúp cá nhân hiểu được cảm xúc của cá nhân và của người khác -
Quá trình luận lý duy trì tính khách quan , giúp nhận biết cảm xúc cá nhân và cmar xúc người khác
2.3 Phân biệt cái tôi thật và cái tôi giả -
Cái tôi thật :Ứng xử và sống trên niềm tin , những lý giải và những nguyên tắc đã hình thành
qua một quá trình suy tư, cân nhắc -
Cái tôi giả : Sống và ứng xử theo áp lực của cảm xúc thay vì theo logic lý luận 2.4 Bộ đôi và bộ ba -
Bộ đôi :hai người liên kết với nhau ,bộ đôi thường hoà hoãn gắn bó với nhau cho đến khi xảy ra mâu thuẫn -
Khi xảy ra khủng hoảng , một trong hai người sẽ lôi kéo kẻ thứ ba , người thứ ba này cũng là
người có trình độ tách rời thấp.Bộ đôi biến thành bộ ba
2.5 Quá trình phóng chiếu gia đình -
Phóng chiếu gia đình là tình trạng cha mẹ truyền những vấn nạn tâm lý của họ sang con cái -
Quá trình phóng chiếu gia đình cha mẹ có thể chuyền tính thiếu tách rời của mình sang cho con cái
2.6 Di truyền cá tính qua các thế hệ -
Quá trình này diễn ra như sau :Trong các đứa con , có đứa đạt trình độ tách riêng kém, có đứa
tách riêng đúng đắn và khi lập gia đình có xu hướng chọn những ngưởi có trình độ tách riêng
giống mình quá trinhd này lặp lại khi con cái của những cặp vợ chồng này đến tuổi lập gia
đình.Đó là cách những cá tính tâm lý được truyền qua các thế hệ 2.7 Ly thân tâm lý -
Cách người ta dung để giảm căng thẳng với gia đình -
Cái giá :Thường tạo ra cảm xúc và ứng xử không lành mạnh đối với các mối quan hệ ngoài quan hệ với GĐ gốc
2.8 Phương pháp uốn nắn con cái và quá trình cảm xúc xã hội 2.9 Thứ tự ra đời -
Bowen : thứ tự sinh ảnh hưởng đến cá tính con người và những người cùng mẫu thứ tự sinh có
nét tính cách giống nhau có thể tiên đoán được
2.10Hệ thống tâm lý gia đình hạt nhân - Mâu thuẫn vợ chồng -
Một trong hai vợ chồng lành mạnh - Con cái có vấn nạn
2.11 Khái niệm về gia đình lành mạnh -
Bowen đánh giá tình trạng lành mạnh của gia đình dựa trên trình độ tách riêng và khả năng
sống hữu hiệu nhiều hay ít của các thành viên -
Thang giá trị nhiều không theo phạm trù đúng sai 3 Phái cấu trúc gia đình
Salvadore Minuchin là nhà trị liệu ảnh hưởng nhất
Hai đặc điểm của gia đinh không hạnh phúc là gia đình vướng mắc và giá đình lạnh nhạt. Gia đình
vướng mắc : thành viên quấn quit chằng chịt vào nhau về phương diện tâm lý , không còn biên giới
phân biệt người này người kia . Gia đình lạnh nhạt trong đó các thành viên mạnh ai nấy sống , không quan tâm tới nhau 3.1 Cấu trúc -
Là một bộ những thói quen , những quy định bất thành văn , những cách thức, lề lối cư sử với
nhau cũng như với người ngoài 3.2 Hệ thống nhỏ -
Ba hệ thống nhỏ : hệ thống nhỏ vợ chồng, hệ thống nhỏ cha mẹ , hệ thống nhỏ anh chị em 3.3 Biên giới -
Biên giớ rõ rệt : nghiêm nhưng uyển chuyển -
Biên giới mù mờ : các thành viên không có riêng tư -
Biên giới cứng nhắc: cô lập hóa các thành viên 3.4 Gia đình lành mạnh
Có sự độc lập tự chủ và trách nhiệm
Gia đình lành mạnh là trường huấn luyện con cái phát triển 4 Phái truyền thông
Nổi bật nhất là Virginia Satir
5 khuôn mẫu truyền thông - Người xoa diụ - Người đổ lỗi - Máy điện toán - Người lảng tránh - Người thẳng thắng
Những lỗi thông thường trong truyền thông - Tổng quát hóa -
Suy bụng ta ra bụng người - Chủ quan -
Không nhận định vấn đề trong trạng thái tĩnh chứ không phải động -
Suy luận theo kiểu lưỡng cực , cứng nhắc -
Nghĩ người khác phải hiểu mình và làm theo ý mình -
Cho mình hiểu được người khác nghĩ gì
Các trò chơi truyền thông - Trò chơi đóng vai - Trò chơi liên minh - Trò chơi trưởng thành 5 PHÁI hành vi Nổi bậc nhất là Skinner
Phái hành vi không chú ý đến nguyên nhân TL sâu xa gây ra mà ứng xử của con người và chỉ tập trung
vào việc thay đổi hành vi .Thuyết hành vi tin rằng con người là sinh vật như muôn loài, có khuynh hướng
tự nhiên làm những gì mang lại lợi lộc và tránh khổ đau -
Quan điêm gia đình lành mạnh :có sự thăng hoa cho và nhận -
Lý giải phái hành vi về hành vi không lành mạnh : nếu say và bạo hành tạo được quyền lực và lợi
lộc thì vì sao ta phải bỏ hành vi lợi đó .Từ đó trị liệu bằng cách tập trung thay thế những đáp ứng
sai bằng đáp ứng đúng, tiên đoán được và không thay đổi
Phương pháp này áp dụng rộng rãi trong huấn luyện nghệ thuật cha mẹ và trong tham vấn QH lứa đôi
Huấn luyện nghệ thuật làm cha mẹ - Khen -
Nhận hậu quả và trách nhiệm - Thưởng phạt - Ngó lơ có lựa chọn - Nhắc nhở - Tạm ngưng - Mắng chửi - Họp gia đình 6 Phái thực nghiệm
Phương pháp nổi tiếng ‘ chiếc ghế trống ‘(Thân chủ được hướng dẫn đối thoại với 1 người vắng mặt có
liên quan đến vấn nạn của mình
Nhà tham vấn tự do phát huy sang kiến , có thể sử dụng các hình thức nghệ thuật .. để thân chủ tự nhận và rút ra những suy nghĩ
Nổi bật nhất : Carl Whitaker, Virginia Satir và WalterKempler
Theo phái thực nghiệm nguyên nhân gây ra vấn nạn gia đình -
Sự gò ém uốn nắn thành viên theo một khuôn mẫu ngăn chặn họ được bộc lộ cảm xúc chân thật -
Khi gia đình chỉ tập trung việc duy trì bình ổn của thành viên thay vì tạo ra hạnh phúc từ việc sợ
mâu thuẫn cố gắn đạt bề ngoài cố gắn bám víu quy định cứng nhắc do họ đặt ra để ngăn chặn ,
không cho mâu thuẫn được phô bày 7 Phái giải pháp
‘ Không có cái gì sai về bạn mà những cái đúng của bạn không giải quyết được ‘ -
Vấn nạn là những sự phức tạp bình thường của cuộc sống của cá nhân hay gia đình -
Chú ý nhiều hơn đến trạng thái không thường trực của vấn nạn -
Lưu ý nếu bỏ qua vấn nạn thì thân chủ sẽ cảm thấy bị coi thường -
Nền tảng : lạc quan về khả năng giải quyết vấn nạn cá nhân của con người -
Lý do làm thui chột khả năng tự giải quyết của thân chủ là cách truyền thông tập trung vào vấn nạn -
Thoát được những rang buộc của hoàn cảnh sống, của vấn nạn ; phát huy được uyển chuyển, thích ứng -
Thân chủ luôn giữ vị trí chủ động -
Tham vấn viên chỉ là hướng dẫn 8 Dê tế thần
Cách giải quyết xung đột lâu đời nhất -
Dê tế thần : cách giải quyết đơn giản nhất mà loài người sử dụng để giải quyết mâu thuẫn , lược
bỏ quá trình dài tìm hiểu nguyên nhân , giải quyết và đơn phương đổ trách nhiệm -
Dưới góc nhìn của cha mẹ : phụ huynh không có vấn đề , trẻ có vấn đề , dưới góc nhìn nhà TL trẻ là dê tế thần
Trẻ đóng vai trò dê tế thần thường có đặc điểm -
Nhảy cảm hơn các chị em khác + nhút nhát dẫn tới thường nắm bắt nhanh chóng bầu không
khí GĐ hơn + cảm thấy có lỗi nhiều hơn+Có nhiều nỗi sợ + Mong muốn đặc biệt mạnh mẽ về
duy trì cân bằng, hài hòa GĐ -
Luật bất thành văn trong gia đình : chấp nhận+ hoàn thành vai trò được giao dẫn tới trẻ đảm
nhận vai trò dê tế thần cố thoát khỏi sẽ bị trừng phạt , tự mình thoát không dễ dàng
Loại hình dê tế thần của GĐ -
Trẻ đóng vai trò như bố mẹ -
Trẻ đóng vai trò là bạn của bố mẹ -
Trẻ là nhà tham vấn khi gia đình có vấn đề -
Bố mẹ có thần tượng phóng chiếu lên trẻ , trẻ thành người hoàn thành ước mơ .Nếu trẻ
không hoàn thành GĐ khủng hoảng nghiêm trọng
9.Liệu pháp chiến lược
Là chủ trương sử dụng sự kháng cự của thân chủ trong xung đột
Xung độ là những biểu hiện của rối loạn chức năng trong hệ thống MQH -
Chiến lược là những quan sát sự vụ kĩ lưỡng , tỉ mỉ và xây dựng kế hoạch đối ứng -
Quyền lực là những sự ủng hộ , chú ý , quan tâm của người khác và có liên quan đến long tự
trọng của ta dẫn tới cần quyền lực để tránh né nối đau – là sự không quan tâm và phớt lờ -
Quyền lực là những sức mạnh để có thể tạo ra những giá trị khiến người khác tôn trọng và yêu thương ta
Nguyên nhân của xung đột -
Bowen : cá tính hóa bản ngã -
Satir : long tự trọng thấp -
Minuchin: cấu trúc gia đình -
Haley : tranh giành quyền lực trong mối quan hệ
Cách thức giao tiếp quy định MQH -
MQH giữa người nói- người nghe : đối xứng, bổ xung , meta bổ xung -
MQH đối xứng :đồng đẳng -
MQH bổ sung :một bên chiếm ưu thế , một bên phụ thuộc -
MQH meta bổ sung : người quyền lực hay vị trị thấy nắm quyền kiểm soát thực thụ 10. Liệu pháp IMAGO
Xung đột bắt đầu nảy sinh khi ta mong ở đối phương tình yêu và sự quan tâm đã không nhận được từ bố
mẹ lúc nhỏ .Điều cần thiết để khôi phục MQH : biết trong ta đâu là tổn thương +đâu là mong muốn chưa được giải quyết -
Liệu pháp IMAGO :được tạo ra để đồng cảm chân thành với những tổn thương trong quá khứ +
Xác định ngăn chặn thôi thúc lặp lại bất hạnh để giải quyết sự bất lực về mặt cảm xúc nảy sinh
do tình trạng thiếu đồng cảm và xung đột -
IMAGO( tiếng la tinh )=Hình ảnh (tiếng anh _ -
Liệu pháp IMAGO xử lý những thứ liên quan đến hình ảnh- được tạo ra từ trải nghiệm thời thơ
ấu trong tâm trí con người -
Ai cũng có hình ảnh nhất định về người chăm sóc đầu đời , hình ảnh này tác động đến nhiều động
cơ trong đời sống hôn nhân -
Hình ảnh bên trong nội tâm ta , kích thích sự dịch chuyển cảm xúc trong MQH với người xung
quanh mà ta không hề hay biết -
Nguyên nhân trục trặc hôn nhân :liên quan đến tổn thương từng trải qua từ hồi nhỏ ở gia đình gốc -
IMAGO không giải quyết vấn đề hiện tại mà là tổn thương của gia đình gốc -
Cách thức : cần nhận ra để thực tế bản thân đang vô thức lặp lại khuôn mẫu đã dung
OUROBOROS( biểu tượng cổ đại liên quan đến thời gian ) -
OUROBOROS( biểu tượng cổ đại liên quan đến thời gian ) : sự tái sinh , liên tục cà lặp lại vô tận của thời gian -
Vấn đề cơ bản trong Mqh : sự lặp lại -
IMAGO bắt đầu bằng nhận ra nhiệm vụ chưa giải quyết hình thành từ tổn thương nhỏ đang liên
tục ảnh hưởng tới MQH vợ chồng hiện tại -
Nhiệm vụ nền tảng của IMAGO thể hiện một cách lành mạnh cảm xúc tiêu cực liên quan đến bố mẹ lúc nhỏ -
Điều quan trọng là thay đổi quan điểm (IMAGO không chú trọng sự thật mà quan tâm đến quan
điểm nào hữu ích +hiệu quả hơn
11 Mô hình can thiệp lâm sang tập trung cặp đôi -
Phương pháp tiêp cận phân tâm học / tâm động học :nhấn mạnh cơ chế bên trong của cá nhân với
trọng tâm là việc khơi gợi ảnh hưởng , đưa cảm giác có vấn đề lên nhận thức -
Các cách tiếp cận tập trung vào giải pháp tập trung vào những cách thực dụng để giải quyết vấn đề -
Liệu pháp chấp nhận cam kết -
IBCT là thế hệ tiếp theo của liệu pháp cặp đôi hành vi -
EFT là một cách tiếp cần tập trung phần lớn vào các khái niệm lý thuyết gắn bó và tính ưu việt
của cảm xúc trong việc giúp một cặp vợ chồng