TLHĐC Chương 6: Các Phẩm Chất và Thuộc Tính Tâm Lý Nhân Cách

1/4/2022 CHƯƠNG 6 CÁC PHẨM CHẤT VÀ THUỘC TÍNH TÂM LÝ ĐIỂN HÌNH CỦA NHÂN CÁCH GV. ĐÀO THỊ DIỆU LINH BM TÂM LÝ – GIÁO DỤC ĐH NGOẠI NGỮ - ĐHQGHN Email: linhdtd@vnu.edu.vn ĐT: 091 217 01 82 NỘI DUNG CHÍNH Tình cảm và Ý chí và các quy luật hành động ý Các thuộc của tình cảm chí tính tâm lí 1 1/4/2022
MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ NHÂN CÁCH
Phân biệt một số khái niệm
Khái niệm con người, cá nhân, nhân cách CON NGƯỜI CÁ NHÂN CÁ TÍNH NHÂN CÁCH Con người là Là con Cái đơn nhất Bao gồm phần xã một thực thể người, có một không hội, tâm lý của cá sinh vật, xã nhưng con hai, không lặp nhân với tư cách hội, văn hóa. người cụ
lại trong tâm lý thành viên của một thể của hoặc sinh lý xã hội nhất định, là cộng đồng, của cá thể chủ thể của cả một thành động vật hoặc quan hệ người - viên của xã cá thể người. người, của hoạt hội. động có ý thức và giao lưu. 2 1/4/2022
Khái niệm nhân cách trong tâm lý học
Nhân cách là tổ hợp những đặc điểm, thuộc
tính tâm lý của cá nhân biểu hiện bản sắc và giá
trị xã hội của con người
Các đặc điểm cơ bản của nhân cách Tính Các đặc điểm Tính thống cơ bản giao nhất của nhân cách lưu Tính Tính ổn tích định cực 3 1/4/2022 1 Click C to Ấ a U d TdR Ti Ú tle C CỦA NHÂN CÁCH
Quan điểm coi nhân cách bao gồm 3 lĩnh vực cơ bản Nhận thức Ý chí (bao gồm Tình cảm (phẩm chất ý tri thức và (rung cảm, chí, kỹ năng, năng lực thái độ) kỹ xảo, trí tuệ) thói quen)
K.K.Platonov nêu lên 4 tiểu cấu trúc
của nhân cách như sau:
Tiểu cấu trúc có nguồn gốc sinh học:
bao gồm khí chất, giới tính,
lứa tuổi và cả những đặc điểm bệnh lý
Tiểu cấu trúc các đặc điểm của các quá trình
tâm lý: các phẩm chất trí tuệ, trí nhớ,
ý chí, đặc điểm của xúc cảm…
Tiểu cấu trúc về vốn kinh nghiệm: tri thức,
kỹ năng, kỹ xảo, thói quen…
Tiểu cấu trúc xu hướng nhân cách: nhu cầu,
hứng thú, lý tưởng, thế giới quan, niềm tin… 4 1/4/2022
Quan điểm coi nhân cách gồm 4 nhóm
thuộc tính tâm lý điển hình của cá nhân Xu hướng Tính cách Năng lực Khí chất
Quan điểm coi cấu trúc nhân cách bao gồm
2 mặt thống nhất với nhau là đức và tài PHẨM CHẤT (ĐỨC) NĂNG LỰC (TÀI)
- Phẩm chất xã hội (đạo
- Năng lực xã hội hoá: khả năng
đức, chính trị): thế giới quan,
thích ứng, hoà nhập, tính mềm
lý tưởng, niềm tin, lập
dẻo, cơ động, linh hoạt trong trường… cuộc sống.
- Phẩm chất cá nhân (đạo
- Năng lực chủ thể hoá: khả năng
đức, tư cách): các nết, đức
thể hiện tính độc đáo, đặc sắc, tính, các thói, tật…
cái riêng, cái bản lĩnh của cá nhân.
- Phẩm chất ý chí: tính mực
- Năng lực hành động: khả năng
đích, tính tự chủ, tính kỷ luật,
hành động có mục đích, chủ
tính quả quyết, tính phê
động, tính cực, có hiệu quả. phán. 5 1/4/2022
CÁC PHẨM CHẤT TÂM LÝ CỦA NHÂN CÁCH
6.1. Tình cảm và quy
luật hình thành tình cảm
6.1.2. Khái niệm xúc cảm, tình cảm Định nghĩa
Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm của
con người đối với những sự vật, hiện tượng có liên quan
tới nhu cầu và động cơ của họ.
https://static1.bestie.vn/Mlog/UploadThumbs/201506/383753d5-e264-49f0-abd8-9c212ccfe347.jpg 6 1/4/2022 BÀI THƠ “ÁO ĐỎ” (VŨ QUẦN PHƯƠNG)
Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro em biết không?
Phân biệt xúc cảm và tình cảm XÚC CẢM TÌNH CẢM Có cả ở người và Chỉ có ở con người động vật Có trước Có sau Là quá trình tâm lý Là thuộc tính tâm lý
Có tính nhất thời, biến đổi
Có tính ổn định lâu dài 7 1/4/2022
6.1.3. Những đặc điểm của tình cảm Tính xã hội 2 Tính nhận thức Tính khái quát 1 3 Đặc điểm đặc trưng của tình cảm Tính hai mặt 5 4 Tính chân thực
6.1.4. Các mức độ của đời sống tình
cảm (xét từ thấp đến cao) Màu sắc xúc cảm của cảm giác 4 1 Tình cảm- thuộc tính 3 tâm lý ổn định, bền vững, nói lên thái độ cá nhân 2 Xúc động- tâm trạng Xúc cảm- những rung cảm xảy ra nhanh, mạnh, rõ rệt
https://cdn.vietnammoi.vn/stores/news_dataimages/linhlhd/022019/12/16/gui-gam-yeu-thuong-qua-nhung-loi-chuc-
valentine-danh-cho-ban-trai-18-.7693.jpg 8 1/4/2022 HUMAN EMOTIONS (CARROLL ELLIS IZARD ) 9 1/4/2022 10 1/4/2022
6.1.5. Vai trò của tình cảm Trong
Là mặt tập trung nhất, đậm nét nhất nhân cách của tâm lý học con người
Tình cảm là nguồn động lực mạnh mẽ kích thích con Với nhận
người tìm tòi chân lý. Ngược lại nhận thức là cơ sở, là cái thức
“lý” của tình cảm, “lý” chỉ đạo tình cảm, lý và tình là 2 mặt
của một vấn đề, nhân sinh quan thống nhất của con người. Với hành
Nảy sinh và biểu hiện trong hoạt động, đồng thời là một động
trong những động lực thúc đẩy con người hoạt động
Tình cảm có quan hệ và chi phối toàn bộ các thuộc tính tâm lý của nhân cách 11 1/4/2022 6.1.6. CÁC LOẠI TÌNH CẢM Các loại tình cảm
Tình cảm cấp thấp Tình cảm cấp cao Tình Tình Tình Tình cảm cảm cảm cảm đạo trí thẩm mang đức tuệ mĩ tinh TGQ
6.1.7. Các quy luật của tình cảm Thích ứng Cảm ứng Hình thành Tình cảm Các quy luật của tình cảm Lây lan Pha trộn Di chuyển 12 1/4/2022 QUY LUẬT THÍCH ỨNG
◾ Khi một xúc cảm, tình cảm nào đó được lặp
đi lặp lại nhiều lần một cách không thay đổi
thì đến một lúc nào đó sẽ bị suy yếu, lắng xuống.
Hiện tượng “thích ứng”, “trơ”,
“chai dạn” của tình cảm.
QUY LUẬT “CẢM ỨNG”
Sự xuất hiện hoặc suy yếu đi của một tình
cảm này có thể làm tăng hoặc giảm một
tình cảm khác đối cực với nó, xảy ra đồng
thời hoặc nối tiếp với nó. 13 1/4/2022 QUY LUẬT PHA TRỘN
Hai tình cảm đối cực (hoàn toàn trái ngược)
có thể cùng tồn tại, cùng xảy ra một lúc
nhưng không loại trừ nhau, ngược lại chúng
pha trộn vào nhau, quy định lẫn nhau, cái
này là điều kiện của cái kia.
QUY LUẬT “DI CHUYỂN”
◾ Là hiện tượng XC, TC có thể “di chuyển” từ một đối
tượng này sang đối tượng khác có liên quan tới đối
tượng gây gây nên TC trước đó.
◾ Tình cảm có thể “di chuyển” theo 4 cách sau:
 Chuyển từ thái độ sang hành động
 Chuyển từ cực này sang cực kia
 Chuyển từ đối tượng này sang đối tượng khác
 Chuyển từ số lượng sang chất lượng 14 1/4/2022 QUY LUẬT LÂY LAN
Là hiện tượng xúc cảm, tình cảm của một chủ
thể này có thể “lan truyền” sang một chủ thể khác.
Ví dụ: hiện tượng vui lây, buồn lây,. .
QUY LUẬT VỀ SỰ HÌNH THÀNH TÌNH CẢM
Tình cảm được hình thành là do quá trình
tổng hợp hóa, khái quát hóa những xúc cảm cùng loại.
Khi được hình thành thì tình cảm lại được
thể hiện qua xúc cảm và chi phối xúc cảm.
“Năng mưa thì giếng năng đầy
Anh năng đi lại, mẹ thầy năng thương” 15 1/4/2022
6.2. Ý CHÍ VÀ HÀNH ĐỘNG Ý CHÍ
http://www.englishlessonsbrighton.co.uk/wp-content/uploads/2015/08/ready-wil ing-able-to-do.jpg
6.2.1. Khái niệm ý chí
Ý chí là một phẩm chất nhân cách, là mặt
năng động của ý thức, biểu hiện ở năng
lực thực hiện những hành động có mục
đích, đòi hỏi phải có sự nỗ lực khắc phục khó khăn. 16 1/4/2022
6.2.2. CÁC PHẨM CHẤT CỦA Ý CHÍ Tính độc lập Tính Tính mục quyết đích Các đoán phẩm Tính chất Tính kiên Tính dũng
cường tự kiềm cảm chế-tự chủ 17 1/4/2022
6.2.3. Hành động ý chí
Hành động ý chí là gì?
Hành động ý chí là hành động có ý thức, có chủ
tâm, đòi hỏi nỗ lực khắc phục khó khăn, thực hiện
đến cùng mục đích đã đề ra. 18 1/4/2022
Đặc điểm của hành động ý chí
 Nguồn kích thích hành động ý chí không trực tiếp quyết định hành
động bằng cường độ vật lý mà thông qua cơ chế động cơ hoá
hành động, trong đó chủ thể nhận thức ý nghĩa của kích thích để từ
đó quyết định có hành động hay không?
 Hành động ý chí có tính mục đích rõ ràng và chứa đựng nội dung đạo đức.
 Hành động ý chí bao giờ cũng có sự lựa chọn phương tiện và biện pháp tiến hành.
 Hành động ý chí luôn có sự điều khiển, điều chỉnh, kiểm tra của ý
thức, luôn có sự nỗ lực khắc phục khó khăn, thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra
Cấu trúc của hành động ý chí
CẤU TRÚC CỦA HÀNH ĐỘNG Ý CHÍ Giai đoạn Giai đoạn Giai đoạn chuẩn bị thực hiện đánh giá kết quả Xác Lập Quyết Hành Hành định kế định động động Đối mục hoạch hành bên bên chiếu đích động ngoài trong 19 1/4/2022
6.2.4. Hành động tự động hoá: Kỹ xảo và thói quen
Hành động tự động hoá là gì?
Hành động tự động hoá vốn là hành động có ý thức,
nhưng do lặp đi lặp lại nhiều lần, hoặc do luyện tập mà
nó trở thành tự động hoá, không có sự kiểm soát trực
tiếp của ý thức mà vẫn thực hiện.
Có 2 loại hành động tự động hoá: • Kỹ xảo • Thói quen
Phân biệt kỹ xảo và thói quen KỸ XẢO THÓI QUEN Mang tính chất kỹ thuật
Mang tính chất nhu cầu, nếp sống
Được đánh giá về mặt thao tác
Được đánh giá về mặt đạo đức Ít gắn với tình huống
Luôn luôn gắn với tình huống cụ thể
Ít bền vững nếu không thường
Bền vững, ăn sâu vào nếp sống
xuyên luyện tập, củng cố
Con đường hình thành chủ yếu là Hình thành qua nhiều con đường
luyện tập có mục đích và hệ thống
như rèn luyện, bắt chước 20