Tóm tắt chương chủ nghĩa xã hội - Chủ nghĩa xã hội khoa học | Học viện Hàng Không Việt Nam

Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội
1. Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hội
Thuật ngữ chủ nghĩa xã hội dùng để chỉ bất kỳ hệ thống nào trong
đó sản xuất và phân phối hàng hóa và dịch vụ là trách nhiệm chung
của một nhóm người. Chủ nghĩa xã hội dựa trên các lý thuyết kinh
tế và chính trị ủng hộ chủ nghĩa tập thể. Trong một nhà nước của
chủ nghĩa xã hội, không có tài sản thuộc sở hữu tư nhân.
- Khi nghiên c>u v? hình thái kinh tế - xã hô Bi cô Bng sản chủ nghĩa,
các nhà sáng lâ Bp chủ nghĩa xã hô Bi khoa học rất quan tâm dự báo
những đặc trưng của từng giai đoạn, đặc biê Bt là giai đoạn đầu
(giai đoạn thấp) của xã hô Bi cô Bng sản nhJm định hướng phát triển
cho phong trào công nhân quốc tế. Những đặc trưng cơ bản của
giai đoạn đầu, phản ánh bản chất và tính ưu viê Bt của chủ nghĩa
xã hô Bi từng bước được bô Bc lô B đầy đủ cùng với quá trình xây
dựng xã hô Bi xã hô Bi chủ nghĩa. Căn c> vào những dự báo của
C.Mác và Ph.Ăngghen và những quan điểm của V.I.Lênin v?
chủ nghĩa xã hô Bi ở nước Nga xô - viết, có thể khái quát những
đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa xã hô Bi như sau:
 Một là, chủ nghĩa xã hội giải phóng giai cấp, giải phóng
dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người, to điều
kiê !n đ" con người phát tri"n toàn diê !n.
+ V.I.Lênin, trong đi?u kiê Bn mới của đời sống chính trị - xã
hô Bi thế giới đầu thế kỷ XX, đXng thời từ thực tiễn của công cuô Bc
xây dựng chủ nghĩa xã hô Bi ở nước Nga xô-viết đã cho rJng, mục
đích cao nhất, cuối cùng của những cải tạo xã hô Bi chủ nghĩa là thực
hiê Bn nguyên tZc: làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu: “khi bZt
đầu những cải tạo xã hô Bi chủ nghĩa, chúng ta phải đặt rõ cái mục
đích mà những cải tạo xã hô Bi chủ nghĩa đó rút cục nhJm tới, cụ thể
là thiết lâ Bp mô Bt xã hô Bi cô Bng sản chủ nghĩa, mô Bt xã hô Bi không chỉ
hạn chế ở viê Bc tước đoạt các công xưởng, nhà máy, ruô Bng đất và tư
liê Bu sản xuất, không chỉ hạn chế ở viê Bc kiểm kê, kiểm soát mô Bt
cách chặt chẽ viê Bc sản xuất và phân phối sản phẩm, mà còn đi xa
hơn nữa, đi tới viê Bc thực hiê Bn nguyên tZc: làm theo năng lực,
hưởng theo nhu cầu. Vì thế cái tên gọi “Đảng Cô Bng sản là duy nhất
chính xác v? mặt khoa học” V.I.Lênin cũng khẳng định mục đích
cao cả của chủ nghĩa xã hô Bi cần đạt đến là xóa be sự phân chia xã
hô Bi thành giai cấp, biến tất cả thành viên trong xã hô Bi thành người
lao đô Bng, tiêu diê Bt cơ sở của mọi tình trạng người bóc lô Bt người.
V.I.Lênin còn chỉ rõ trong quá trình phấn đấu để đạt mục đích cao
cả đó, giai cấp công nhân, chính Đảng Cô Bng sản phải hoàn thành
nhi?u nhiê Bm vụ của các giai đoạn khác nhau, trong đó có mục đích,
nhiê Bm vụ cụ thể của thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hô Bi - tạo ra các
đi?u kiê Bn v? cơ sở vâ Bt chất - kỹ thuâ Bt và đời sống tinh thần để thiết
lâ Bp xã hô Bi cô Bng sản.
 Hai là, chủ nghĩa xã hội là xã hội do nhân dân lao động làm chủ
+ Đây là đặc trưng thể hiê Bn thuô Bc tính bản chất của chủ
nghĩa xã hô Bi, xã hô Bi vì con người và do con người; nhân dân
mà nòng cốt là nhân dân lao đô Bng là chủ thể của xã hô Bi thực
hiê Bn quy?n làm chủ ngày càng rô Bng rãi và đầy đủ trong quá
trình cải tạo xã hô Bi cũ, xây dựng xã hô Bi mới. Chủ nghĩa xã
hô Bi là mô Bt chế đô B chính trị dân chủ, nhà nước xã hô Bi chủ
nghĩa với hê B thống pháp luâ Bt và hê B thống th ch>c ngày càng
ngày càng hoàn thiê Bn sẽ quản lý xã hô Bi ngày càng hiê Bu quả .
C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: “… bước th> nhất trong
cách mạng công nhân là giai cấp vô sản biến thành giai cấp
thống trị là giành lấy dân chủ”. V.I.Lênin, từ thực tiễn xây
dựng chủ nghĩa xã hô Bi ở nước Nga Xô viết đã coi chính
quy?n Xô viết là mô Bt kiểu Nhà nước chuyên chính vô sản,
mô Bt chế đô B dân chủ ưu viê Bt gấp triê Bu lần so với chế đô B dân
chủ tư sản: “Chế đô B dân chủ vô sản so với bất kỳ chế đô B dân
chủ tư sản nào cũng dân chủ hơn gấp triê Bu lần; chính quy?n
Xô viết so với nước cô Bng hòa dân chủ nhất thì cũng gấp triê Bu lần”.
 Ba là, chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát tri"n cao dựa
trên lực lượng sản xuất hiê !n đi và chế độ công h.u về tư
liê !u sản xuất chủ yếu
+ Đây là đặc trưng v? phương diê Bn kinh tế của chủ nghĩa xã
hô Bi. Mục tiêu cao nhất của chủ nghĩa xã hô Bi là giải phóng con
người trên cơ sở đi?u kiê Bn kinh tế - xã hô Bi phát triển, mà xét đến
cùng là trình đô B phát triển cao của lực lượng sản xuất. Chủ nghĩa
xã hô Bi là xã hô Bi có n?n kinh tế phát triển cao, với lực lượng sản
xuất hiê Bn đại, quan hê B sản xuất dựa trên chế đô B công hữu v? tư liê Bu
sản xuất, được th ch>c quản lý có hiê Bu quả, năng suất lao đô Bng cao
và phân phối chủ yếu theo lao đô Bng. V.I.Lênin cho rJng: “từ chủ
nghĩa tư bản, nhân loại chỉ có thể tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hô Bi,
nghĩa là chế đô B công hữu v? các tư liê Bu sản xuất và chế đô B phân
phối theo lao đô Bng của mỗi người”.
+ Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu của xã hô Bi cô Bng sản chủ nghĩa,
chủ nghĩa xã hô Bi, theo Ph.Ăngghen không thể ngay lâ Bp t>c thủ tiêu
chế đô B tư hữu. Trả lời câu hei: Liê Bu có thể thủ tiêu chế đô B tư hữu
ngay lâ Bp t>c được không? Ph.Ăngghen d>t khoát cho rJng:
“Không, không thể được cũng y như không thể làm cho lực lượng
sản xuất hiê Bn có tăng lên ngay lâ Bp t>c đến m>c cần thiết để xây
dựng n?n kinh tế công hữu. Cho nên cuô Bc cách mạng của giai cấp
vô sản đang có tất cả những triê Bu ch>ng là sZp nh ra, sẽ chỉ có thể
cải tạo xã hô Bi hiê Bn nay mô Bt cách dần dần, và chỉ khi nào đã tạo nên
mô Bt khối lượng tư liê Bu cần thiết cho viê Bc cải tạo đó là khi ấy mới
thủ tiêu được chế đô B tư hữu”.
+ Cùng với viê Bc từng bước xác lâ Bp chế đô B công hữu v? tư liê Bu sản
xuất, để nâng cao năng suất lao đô Bng cầ n phải th ch>c lao đô Bng
theo mô Bt trình đô B cao hơn, th ch>c chặt chẽ và kỷ luâ Bt lao đô Bng
nghiêm., nghĩa là phải tạo ra quan hê B sản xuất tiến bô B, thích >ng
với trình đô B phát triển của lực lượng sản xuất. V.I. Lê Bnin cho rJng:
“thiết lâ Bp mô Bt chế đô B xã hô Bi cao hơn chủ nghĩa tư bản, nghĩa là
nâng cao năng suất lao đô Bng và do đó (và nhJm mục đích đó) phải
th ch>c lao đô Bng theo mô Bt trình đô B cao hơn”.
+ Đối với những nước chưa trải qua chủ nghĩa tư bản di lên chủ
nghĩa xã hô Bi, để phát triển lực lượng sản xuất , nâng cao năng suất
lao đô Bng, V.I.Lênin chỉ rõ tất yếu phải “bZc những chiếc cầu nhe
vững chZc” xuyên qua chủ nghĩa tư bản nhà nước: “Trong mô Bt
nước tiểu nông, trước hết các đXng chí phải bZc những chiếc cầu
nhe vững chZc, đi xuyên qua chủ nghĩa tư bản nhà nước, tiến lên
chủ nghĩa xã hô Bi”. “dưới chính quy?n xô- viết thì chủ nghĩa tư bản
nhà nước sẽ có thể là ¾ chủ nghĩa xã hô Bi”. ĐXng thời, V.I.Lênin
chỉ rõ, những nước chưa trải qua chủ nghĩa tư bản di lên chủ nghĩa
xã hô Bi cần thiết phải học hei kinh nghiê Bm tn các nước phát triển
theo cách th>c: “Dùng cả hai tay mà lấy những cái tốt của nước
ngoài: Chính quy?n xô-viết + trâ Bt tự ở đường sZt Phh + kỹ thuâ Bt và
cách th ch>c các tơ-rớt ở Mỹ + ngành giáo dục quốc dân Mỹ etc.
etc. + + = ∑ (thng số) = chủ nghĩa xã hô Bi”.
 Bốn là, chủ nghĩa xã hội có nhà nước ki"u mới mang bản
chất giai cấp công nhân, đi bi"u cho lợi ích, quyền lực và
ý chí của nhân dân lao động.
+ Các nhà sáng lâ Bp chủ nghĩa xã hô Bi khoa học đã khẳng định trong
chủ nghĩa xã hô Bi phải thiết lâ Bp nhà nước chuyên chính vô sản, nhà
nước kiểu mới mang bản chất của giai cấp công nhân, đại biểu cho lợi
ích, quy?n lực và ý chí của nhân dân lao đô Bng.
+ Theo V.I.Lênin, chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản là
mô Bt chính quy?n do giai cấp vô sản giành được và duy trì bJng bạo
lực đối với giai cấp tư sản. Chính quy?n đó chính là nhà nước kiểu
mới thực hiê Bn dân chủ cho tuyê Bt đại đa số nhân dân và trấn áp bJng
vũ lực bọn bóc lô Bt, bọn áp b>c nhân dân, thực chất của sự biến đhi
của chế đô B dân chủ trong thời kỳ quá đô B từ chủ nghĩa tư bản lên
chủ nghĩa cô Bng sản. Nhà nước vô sản, theo V.I.Lênin phải là mô Bt
công cụ, mô Bt phương tiê Bn; đXng thời, là môtB biểu hiê Bn tâ Bp trung
trình đô B dân chủ của nhân dân lao đô Bng, phản ánh trình đô B nhân
dân tham gia vào mọi công viê Bc của nhà nước, quần chúng nhân
dân thực sự tham gia vào từng bước của cuô Bc sống và đóng vai trò
tích cực trong viê Bc quản lý. Cũng theo V.I.Lênin, Nhà nước xô -
viết sẽ tâ Bp hợp, lôi cuốn đông đảo nhân dân tham gia quản lý Nhà
nước, quản lý xã hô Bi, th ch>c đời sống xã hô Bi vì con người và cho
con người. Nhà nước chuyên chính vô sản đXng thời với viê Bc mở
rô Bng rất nhi?u chế đô B dân chủ - lần đầu tiên biến thành chế đô B dân
chủ cho người nghèo, chế đô B dân chủ cho nhân dân ch> không phải
cho bọn nhà giàu - chuyên chính vô sản còn thực hành mô Bt loạt
biê Bn pháp hạn chế quy?n tự do đối với bọn áp b>c, bọn bóc lô Bt, bọn tư bản.
 Năm là, chủ nghĩa xã hội có nền văn hóa phát tri"n cao,
kế thừa và phát huy nh.ng giá trị của văn hóa dân tộc và
tinh hoa văn nhân loi.
+ Tính ưu viê Bt, sự hn định và phát triển của chế đô B xã hô Bi chủ
nghĩa không chỉ thể hiê Bn ở lĩnh vực kinh tế, chính trị mà còn ở lĩnh
vực văn hóa - tinh thần của xã hô Bi. Trong chủ nghĩa xã hô Bi, văn hóa là
n?n tảng tinh thần của xã hô Bi, mục tiêu, đô Bng lực của phát triển xã
hô Bi, trọng tâm là phát triển kinh tế; văn hóa đã hun đúc nên tâm hXn,
khí phách, bản lĩnh con người, biến con người thành con người chân, thiê Bn mỹ.
+ V.I.Lênin, trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hô Bi ở nước Nga
xô - viết đã luâ Bn giải sâu sZc v? “văn hóa vô sản” - n?n văn hóa mới xã
hô Bi chủ nghĩa, rJng, chỉ có xây dựng được n?n văn hóa vô sản mới giải
quyết được mọi vấn đ? từ kinh tế, chính trị đến xã hô Bi, con người. Người
khẳng định: “…nếu không hiểu rõ rJng chỉ có sự hiểu biết chính xác v?
n?n văn hóa được sáng tạo ra trong toàn bô B quá trình phát triển của loài
người và viê Bc cải tạo n?n văn hóa đó mới có thể xây dựng được n?n văn
hóa vô sản thì chúng ta không giải quyết được vấn đ?”. ĐXng thời,
V.I.Lênin cũng cho rJng, trong xã hô Bi xã hô Bi chủ nghĩa, những người
cô Bng sản sẽ làm giàu tri th>c của mình bJng thng hợp các tri th>c, văn
hóa mà loài người đã tạo ra: “Người ta chỉ có thể trở thành người cô Bng
sản khi biết làm giàu trí óc của mình bJng sự hiểu biết tất cả những kho
tàng tri th>c mà nhân loại đã tạo ra”. Do vâ By, quá trình xây dựng n?n
văn hóa xã hô Bi chủ nghĩa phải biết kế thừa những giá trị văn hóa dân tô Bc
và tinh hoa văn nhân loại, đXng thời, cần chống tư tưởng, văn hóa phi vô
sản, trái với những giá trị truy?n thống tốt đẹp của dân tô Bc và của loài
người, trái với phương hướng đi lên chủ nghĩa xã hô Bi.
 Thứ sáu, chủ nghĩa xã hội bảo đảm b=nh đẳng, đoàn kết
gi.a các dân tộc và có quan hê ! h.u nghị, hợp tác với
nhân dân các nước trên thế giới.
+ Vấn đ? giai cấp và dân tô Bc, xây dựng mô Bt cô Bng đXng dân tô Bc, giai
cấp bình đẳng, đoàn kết, hợp tác, hữu nghị với nhân dân các nước
trên thế giới luôn có vị trí đặc biê Bt quan trọng trong hoạch định và
thực thi chiến lược phát triển của mỗi dân tô Bc và mỗi quốc gia. Theo
quan điểm của các nhà sáng lâ Bp ra chủ nghĩa xã hô Bi khoa học, vấn đ?
giai cấp và dân tô Bc có quan hê B biê Bn ch>ng, bởi vâ By, giải quyết vấn đ?
dân tô Bc, giai cấp trong chủ nghĩa xã hô Bi có vị trí đặc biê Bt quan trọng
và phải tuân thủ nguyên tZc: “xóa be tình trạng người bóc lột người
thì tình trạng dân tô Bc này bóc lô Bt dân tô Bc khác cũng bị xóa be”. Phát
triển tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen, trong đi?u kiê Bn cụ thể ở
nước Nga, V.I.Lênin, trong Cương lĩnh v? vấn đ? dân tô Bc trong chủ
nghĩa xã hô Bi đã chỉ ra những nô Bi dung có tính nguyên tZc để giải
quyết vấn đ? dân tô Bc: “Các dân tô Bc hoàn toàn bình đẳng; các dân tô Bc
được quy?n tự quyết; liên hiê Bp công nhân tất cả các dân tô Bc lại. Đó là
Cương lĩnh dân tô Bc mà chủ nghĩa Mác, kinh nghiê Bm toàn thế giới và
kinh nghiê Bm của nước Nga dạy cho công nhân”.
+ Bảo đảm bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tô B c và có quan hê B
hợp tác, hữu nghị với nhân dân tất cả các nước trên thế giới, chủ
nghĩa xã hô Bi mở rô Bng được ảnh hưởng và góp phần tích cực vào cuô Bc
đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, đô Bc lâ Bp dân tô Bc,
dân chủ và tiến bô B xã hô Bi.
2. Những đặc trưng cơ bản của CNXH mà nhân dân ta đang xây dựng
ở Việt Nam ( Theo tinh thần đại hội XI của Đảng )
- Đặc trưng bao quát nhất của xã hội chủ nghĩa cho nhân dân ta
xây dựng được Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội ( bh sung, phát triển năm 2011) khẳng
định là : “ dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bJng, văn minh”.
- có n?n kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện
đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp.
- có n?n văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sZc dân tộc.
- con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có đi?u kiện phát triển toàn diện.
- Các dân tộc trong cộng đXng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn
trọng và giúp đỡ cùng nhau phát triển.
( chủ nghĩa xã hội và con đường CNXH ở VN)