Tổng hợp kiến thức pháp luật đại cương - Pháp luật đại cương | Đại học Tôn Đức Thắng

1. Có mấy hình thái kinh tế - xã hội tồn tại trong lịch sử? Có 5 hình thái kinh tế xã hội, gồm: (i) Công xã nguyên thủy;(ii) Chiếm hữu nô lệ; (iii) Phong kiến; (i) Tư bản chủ nghĩa; (v) Xã hội chủ nghĩa. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

46 23 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Pháp luật đại cương (PL101)

Trường: Đại học Tôn Đức Thắng

Thông tin:

40 trang 1 tháng trước

Tác giả:

Profile Mai Nguyệt
HỆ THỐNG KI N TH Ế ỨC
MÔN PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG
BÀI 1: KHÁI QUÁT V Ề NHÀ NƯỚC
1. Có m y hình thái kinh t - xã h i t n tấ ế ộ ồ ại trong lịch sử?
Có 5 hình thái kinh t xã h i, g m: (i) Công xã nguyên th y;(ii) Chi m h u nô l ; (iii) ế ộ ồ ủ ế ữ ệ
Phong ki n; (iế ) Tư bả nghĩa; (v) Xã hộn chủ i chủ nghĩa
2. Hình thái kinh tế - xã hội nào chưa có nhà nước?
Công xã nguyên thủy chưa có nhà nước. Vì không có cơ sở cho s t n t i c a Nhà ự ồ ạ ủ
nước; đó là: (i) chế tư hữ độ u và (ii) phân chia giai cấp.
3. Nhà nước ra đời là do nguyên nhân nào, theo Ch ủ nghĩa Mác Lê nin?
Nhà nước ra đời là do: ) L c l(i ự ượng s n xu t phát tri n; dả ấ ể ẫn đến ( ) Kinh t t nhiên ii ế ự
(hái lượm, săn bắt) chuy n hóa thành kinh t s n xu t (tr i qua 3 lể ế ả ấ ả ần phân công lao động xã
hội); (iii) Chế độ tư hữu xu t hiấ ện; (iv) Xã hội phân hóa giai c i kháng. ấp đố
4. Nhà nước đầu tiên trong lịch sử là ki c nào? ểu nhà nướ
Nhà nước chủ ì hình thái kinh t xã h i chi m hnô, v ế ộ ế ữu nô l là hình thái kinh t xã hệ ế ội
đầu tiên có sự t hi n c a Nhà n c xuấ ệ ủ ướ
5. Có t t c bao nhiêu ki c tấ ả ểu nhà nướ ồn tại trong l ch sị ử?
Có t t c u ấ ả 4 kiể nhà nướ ) Nhà nướ nô; (ii) Nhà nước, gồm: (i c chủ c phong kiến; (iii)
Nhà nước tư bản ch ủ nghĩa; (iv) Nhà nước Xã hội Ch ủ nghĩa. Tương ứng với mỗi Hình thái
Kinh t xã h i có Nhà n c, thì s có 1 kiế ộ ướ ẽ ểu Nhà n c ướ
6. Nhà nước ra đời và t n t i nh m mồ ạ ằ ục đích gì?
Điều hòa các mâu thuẫn. xung đột giai cấp trong m t vòng tr t t phù h p v i l i ích ộ ậ ự ợ ớ ợ
của giai c p thấ ống trị; đồng th m b o sời đả ả ự nh và phát tri n b n v ng c a xã hổn đị ể ề ữ ủ ội; HAY
NÓI CÁCH KHÁC
Nhà nước ra đời để (i) l i ích c a giai c p th ng tr ; (ii) bảo vệ ợ ủ ấ ố ị quản lý và duy trì trật
tự xã h i; (iii) s ộ bảo đảm ự thống trị của giai c p th ng tr v i các giai c p, t ng lấ ố ị ớ ấ ầ ớp khác
trong xã h i. ộ
Nhà nước thiết lập và duy trì s ự thống trị của mình trên 3 phương diện: kinh t , chính ế
trị và tư tưởng; thông qua vi c n m giệ ắ ữ: quyền lực kinh tế; quyền l c chính trự ị và quyền
lực v ề tư tưởng [Xem các bi u hi ng tr v kinh t , chính tr và t ng trong ể ện sự thố ị ề ế ị ư tưở ở
Slide]
7. Đặc trưng cơ bản c c là gì? ủa Nhà nướ
Đặc trưng cơ bản của Nhà nước là những đặc điểm cơ bả ệt Nhà nướn giúp phân bi c
với các t ổ chức xã h i khác g ộ ồm:
- Thứ nhất, Nhà nước quản lý dân cư theo đơn vị hành chính lãnh th ổ
- Thứ hai, Nhà nước có chủ quyền quốc gia độc lập
- c thi t lThứ ba, Nhà nướ ế ập quyền l c công c c biự ộng đặ ệt
- Thứ tư, Nhà nước có quy n ban hành pháp luề ật và áp d ng các biụ ện pháp cưỡng
chế b m th c hi n pháp lu ảo đả ự ệ ật
- Thứ năm, Nhà nước có quyền phát hành tiền, và có quyền thu thu , t o l p ngân ế ạ ậ
sách nhà nước
8. Hình thức nhà nướ ức nhà nước là gì? Hình th c có mấy yếu tố? Liên h ệ thực
tiễn nhà nước Việt Nam.
Hình thức Nhà nướ ức, phương thức là cách th c tổ chức quy n lề ực nhà nước và phương
pháp th c hi n quy n l m 3 quy n l p ph , hành pháp và t ự ệ ề ực nhà nước, gồ ề ậ áp ư pháp
[Nhà nước ra đời để quản lý xã h i, mà Nhà n c qu n lý xã hộ ướ ả ội chủ yếu b ng pháp ằ
luậ để ự ệt; nên th c hi n hoạt động qu n lý c a mình; tr c h t Nhà n c s ban hành pháp lu t, ả ủ ướ ế ướ ẽ ậ
tạo thành quyền l p phậ áp.
Pháp lu t ban hành ra r i, ch n ên gi y, Nhà n c mu n pháp luậ ồ ỉ ằm ở tr ấ ướ ố ật đi vào đời
sống th c tiự ễn, m i ng i dân u bi t, hiđể ọ ườ đề ế ểu đúng, và t ự giác thực hiện pháp lu t, thì Nhậ à
nước ph i th c thi pháp lu t t o thành ả ự ậ ạ quyền hành pháp.
Trong quá trình th c thi pháp luự ật, có vi ph m pháp lu t x y ra, Nhà n c ph i b o v ạ ậ ả ướ ả ả ệ
pháp lu t, t o thành ậ ạ quyền tư pháp ]
Hình thức Nhà nước gồm 3 y u tế ố: (i) Hình th c chính thứ ể; (ii) Hình th c c u trúcứ ấ ;
(iii) Chế độ Chính trị; trong đó:
- Hình th c chính thứ ể là: Cách th c t c quy n lứ ổ chứ ề ực nhà nước ở trung ương, hay
nói cách khác là ở cấp tối cao [3 quy n l p ề ậ pháp, hành pháp và tư pháp sẽ cơ quan thuộc về
tối cao nào: Ngh n, Chính ph , Tòa án, T ng th ng, Th ị việ ủ ổ ố ủ tướng hay Vua?]
- Hình th c cứ ấu trúc nhà nước: Cách th c t ứ ổ chức nhà nước theo đơn vị hành chính
lãnh th ; Cách th c xác l p m i quan h các cổ ứ ậ ố ệ giữa ơ quan nhà nước ở trung ương với ở địa
phương ồ; g m:
Nhà nước đơn nhất (Việt Nam, Lào,…): Có 1 lãnh th ng nh t, 1 h ng pháp luổ thố ấ ệ thố ật
duy nh t, 1 b máy chính quyấ ộ ền đượ ứ ố ấ ừc tổ ch c th ng nh t t trung ng a phương xuố đị ương,
cư dân mang một quốc tịch th ng nh t ố ấ
Nhà nước liên bang (Ví dụ: Nga, M , Canada, Úc): Có 1 lãnh th h p nh t g m chỹ ổ ợ ấ ồ ủ
quyền liên bang và ch quy n bang; có 2 h ng pháp lu t riêng bi t, g m: h ng pháp ủ ề ệ thố ậ ệ ồ ệ thố
luật liên bang và h ệ thố ậng pháp lu t bang; có 2 b máy chính quyộ ền độc lập, gồm: chính
quyền liên bang và chính quy n bang ề
- Chế độ ị chính tr : Phương pháp, thủ đoạn cai trị của giai c p th ng tr , th ấ ố ị ể hiện qua
mức độ cho phép ngườ i dân tham gia vào ho ng quạt độ ản lý nhà nước, quản lý xã hội; được
chi làm hai lo i: ạ
(i) Ch ính tr dân chế độ ch ị ủ; theo ó ghi nh các quy n t do, dân ch c a ngđ ận ề ự ủ ủ ười,
người dân được tham gia vào hoạt độ ướng quản lý nhà n c, qu n lý xã hả ội, c b u ra các cđượ ầ ơ
quan nhà n c c p t i cao, các lãnh o cướ ấ ố đạ ấp cao c a Nhà nủ ướ đượ ếc, c quy t đị ữnh nh ng vấn
đề ọ quan tr ng nh t c t n c theo hình th c trấ ủa đấ ướ ứ ưng cầu ý d ân
và (ii) Ch ính tr n dân ch ; h n ch tế độ ch ị phả ủ ạ ế ối đa các quyền tự do, dân chủ của
người dân.
Đối với NHÀ NƯỚC C NG HÒA XÃ H I CHỘ Ộ Ủ NGHĨA VIỆT NAM:
- Hình th c Chính thứ ể: C ng hòa ộ Dân ch nhân dân:ủ n l c t p trung toàn bQuyề ự ậ ộ,
và tuy i vào Nhân dân; Nhân dân b u ra Qu c hệt đố ầ ố ội, trao cho nó quy n l p pháp; sau ề ậ đó
thông qua Qu c h i, thành l p nên Chính ph và trao Chính ph quy n hành pháp, thành lố ộ ậ ủ ủ ề ập
ra Tòa án nhân dân và trao Tòa án nhân dân Quy ền tư pháp.
Quốc h i, Chính ph và Tòa án nhân dân luôn có s i h p và ki m soát l n nhau, ộ ủ ự phố ợ ể ẫ
khi th c hi n 3 quy n lự ệ ề ập pháp, hành pháp và tư pháp.
- Hình th c c u trúcứ ấ : Nhà nướ ể: Nhà nước đơn nhất. Cụ th c Vi t Nam có lãnh th ệ ổ
thống nhất, có 1 h ng pháp lu t duy nh t, và có 1 h ng chính quy n thệ thố ậ ấ ệ thố ề ống nhất t ừ
trung ương xuống địa phương.
- Chế độ ị chính tr : Ch ế độ Chính tr c a Vi t Nam theo hình thị ủ ệ ức Dân chủ. Điều 2,
Hiến pháp 2013 đã khẳng định:
“Nhà nước Cộng hòa xã h i ch ộ ủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quy n xã h i ch ề ộ ủ
nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. c C ng hòa xã h i ch Nướ ộ ộ ủ nghĩa Việt
Nam do Nhân dân làm ch ; t t củ ấ ả quy n lề ực nhà nước thuộc về Nhân dân mà n n t ng là liên ề ả
minh gi a giai c p công nhân v i giai cữ ấ ớ ấp nông dân và đội ngũ trí thức.”
9. Hình th c chính th ứ ể đươc phân thành mấ ại cơ bảy lo n?
Được phân thành 2 lo i; gạ ồm: Hình th c Chính th Quân ch và Hình th c Chính th ứ ể ủ ứ ể
Cộng hòa; trong đó:
Hình th c Chính thứ ể Quân chủ: Quy n l c t i cao (lề ự ố ập pháp, hành pháp và tư pháp)
tập trung toàn b c m t phộ hoặ ộ ần vào người đứng đầu nhà nước (Vua) theo nguyên tắc
truyền ngôi, th tế ục. Được phân chia thành 2 lo i: ạ Quân ch tuyủ ệt đối và Quân chủ đại
nghị.
Ví dụ: Thụy điển, Anh, Thái lan, Nh t, ArabSaudia ậ
Hình th c Chính thứ ể C ng hòaộ : Quy n l c t i cao (lề ự ố ập pháp, hành pháp và tư pháp)
tập trung vào trong tay 1 cơ quan cơ quan. Đượ hay 1 số c phân chia thành 2 loại: Cộng hòa
Quý t c và C ng hòa Dân chộ ộ ủ; trong đó Cộng hòa Dân ch chia làm 2 lo i: Công hòa ủ ạ Dân
chủ Nhân dân và Cộng hòa Dân chủ tư sản; trong đó Cộng hòa Dân ch n chia làm 3 ủ Tư sả
loại: Cộng hòa Tổ ống th ng; Cộng hòa Đại ngh và C ng hòa ng h ị ộ Lưỡ ệ
10. Tên g i chính th c c a mọ ứ ủ ột nhà nước thườ ện điềng thể hi u gì
Tên g i chính th c c a mọ ứ ủ ột nước thường th ể hiện hình th c 3 d ng: ức nhà nước ở ả ạ
+ Hình th c chính th c Cứ ể (Nướ ộng hòa Xã h i ộ Chủ nghĩa Việt Nam, Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Lào; C ng hòa Pháp); ộ
+ Hình th c c u trúứ ấ c (Nhà nước Liên bang Nga, Nhà nước Hợp ch ng qu c Hoa k ); ủ ố ỳ
hoặc là Ch ế độ ị chính tr ;
+ và không nh t thi t ph i luôn luôn th ấ ế ả ể hiện ở 1 d ng. ạ
11. 3 b ộ phận của hình th c nhứ à nước, gồm: Hình th c chính th , Ch Chính ứ ể ế độ
trị, và Hình th c cứ ấu trúc thể hiện như thế nào trong 1 nhà nướ ất đị c nh nh; có nhất
thiết Hình thức chính th này, thì phể ải đi theo Chế độ chính tr kia không? ị
Không; 3 b n này th n riêng r , và tùy vàộ phậ ể hiệ ẽ o điều kiện, hoàn c nh, b n ch t cả ả ấ ủa
các Nhà nước khác nhau s ẽ khác nhau; như: ột nhà nướM c theo chính th quân chể ủ; nhưng
chế chính tr vđộ ị ẫ ển có th là dân ch ; M c liên bang, thì ch chính tr có th dân ủ ột nhà nướ ế độ ị ể
chủ c không dân ch ; mhoặ ủ ột nhà nước đơn nhất thì ch chính tr có th dân ch ế độ ị ể ủ hoặc
không dân ch ủ
12. Nêu ví d ít nhụ ất 5 c hinhà nướ ện nay theo Hình thức Chính thể Quân Ch , và ủ
Hình th c Chính thứ ể C ng hòa ộ
Chính th Quân chể ủ: Thụy điển, Anh, Thái lan, Nh t, ArabSaudia, Monaco, ậ
Malaysia, Oman
Chính th C ng hòa: Pháp, Hoa K c, Liên bang Nga, Vi t Nam ể ộ ỳ ứ, Đ ệ
13. Nêu ví v ít nh c hi n nay theo cụ ất 5 nhà nướ ệ ấu trúc Nhà nước đơn nhất và
Nhà nước Liên bang
Nhà nước đơn nhất: Myanmar, Hàn Qu c, Ba Lan, Bố ồ Đào Nha, Việt Nam, Lào
Nhà nước liên bang: Nga, M , Canada, Úc c, Argentina, B , Thỹ , Đứ ỉ ụy sĩ
BÀI 2: B Ộ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ H I CHỘ Ủ NGHĨA VIỆT NAM
1. Trình bày b n chả ất nhà nước CHXHCNVN theo hiến pháp 2013.
Điều 2, Hiến pháp 2013 đã khẳng định:
“Nhà nước Cộng hòa xã h i ch ộ ủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quy n xã h i ch ề ộ ủ
nghĩa ủ c a Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.”
Khi đặt trong sự so sánh v i các kiớ ểu Nhà nước trước đây tồn tại trong l ch s , thì có ị ử
nhiều ý ki n cho r c Cế ằng Nhà nướ ộng hòa Xã h i Ch ộ ủ nghĩa Việt Nam là nhà nước kiểu
mới, bở ấi vì Nó r t khác với các nhà nước trước đây: nó là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân
dân và vì Nhân dân; là Nhà nước hoàn toàn không có các quan h bóc l t; m i ho ng ệ ộ ọ ạt độ
đều hướng đến lợi ích chung c a Nhân dân ủ
Nhà nước Cộng hòa Xã h i Ch ộ ủ nghĩa Việt Nam thường được gọi là: “Nhà nước của
giai c p công nhânấ ”; “Nhà nướ ủa Nhân dân lao độ Nhà nước c ng”; và “ c mang b n chả ất
giai c p công nhânấ ”
2. B ộ máy nhà nước là gì?
Hệ thống các cơ quan nhà nướ trung ương xuống địa phương đượ c từ c tổ chức thống
nhất, tạo thành cơ chế đồng b , th c hiộ ự ện chức năng và nhiệm vu chung của Nhà nước
3. Cơ quan nhà nước có nh ng d u hi phân bi t vữ ấ ệu gì, để ệ ới các tổ c khác? chứ
Cơ quan nhà nước có 4 d u hi u: (iấ ệ ) được thành lập và ho ng theo trình t , th tạt độ ự ủ ục
do pháp luật quy đị ạt độnh, (ii) ho ng mang tính quy n lề ực nhà nước theo thẩm quyền pháp
luật quy định và mang tính b t buắ ộc thi hành; (iii) độ cơ cấ cơ sởc lập về u tổ chức, về vật chất
tài chính; (iv) cán bộ, công ch c, viên ch c làm viứ ứ ệc trong cơ quan nhà nước phải là Công
dân (mang qu c t ch vi t nam) ố ị ệ
Nhữ ứng tổ ch c mà không có 4 d u hi u trên thì không phấ ệ ải là cơ quan nhà nước,
ví d ng Cụ như: Đả ộng Sản Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, H i liên hiộ ệp
phụ n ữ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, H i C u Chiộ ự ến binh Vi t Nam ệ
Những tổ c mà có chứ đủ 4 dấu hiệu trên là cơ quan nhà nước: B Công an, B giáo ộ ộ
dục và Đào tạo, Quốc hội, Chính ph ng c c Th ng kê, T ng c c C nh sát nhân dân. ủ, Tổ ụ ố ổ ụ ả
5. Bộ c Vi t Nam bao gmáy nhà nướ ệ ồm mấy b n c u thành, hãy k tên các b ộ phậ ấ ể ộ
phận đó.
Có 4 h ệ thống cơ quan chính, gồm:
(i) Hệ thống cơ quan quyề ực nhà nướn l c: Qu c h i và H nhân dân các cố ộ ội đồng ấp
(tỉnh, huyện, và xã). Đây là những cơ quan do Nhân dân bầu ra, và trao cho quy n l c nhà ề ự
nước.
Trong đó: Quốc hội là cơ quan quyề ực nhà nướn l c cao nh t c ấ ả nước, là cơ quan đại
biểu cao nh t c a Nhân dân; còn Hấ ủ ội đồng Nhân dân là cơ quan ực nhà nướ quyền l c ở địa
phương, là cơ quan đại diện cho ý chí nguyên v ng c a nhân dân ọ ủ ở địa phương
(ii) Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước: Chính ph và y ban nhân dân các củ Ủ ấp
(tỉ ệnh, huy n, và xã). Đây là những cơ quan có chức năng quản lý hành chính c trên nhà nướ
mọi lĩnh vự ủa đờ ội. Trong đó, Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước c i sống xã h c cao
nhất của nước Cộng hòa Xã h i ch ộ ủ nghĩa Việ ản lý hành chính nhà nướt Nam, qu c trên mọi
lĩnh vự ủa đờc c i s ng xã h i; còn ố ộ Ủy ban nhân dân là cơ quan hành chính nhà nướ c ở địa
phương, quản lý hành chính nhà nướ ạm vi địa phương. c trong ph
Bên c nh Chính ph và ạ ủ Ủy ban nhân dân, thì còn các cơ quan giúp việc, như Bộ, Cơ
quan ngang b u thu c hộ, Sở, đề ộ ệ thống các cơ quan hành chính nhà nướ c.
(iii) Hệ thống cơ quan xét xử: Tòa án nhân dân các cấp: Tòa án nhân dân t i cao, Tòa ố
án nhân dân c p cao, Tòa án nhân dân t nh, Tòa án nhân dân huyấ ỉ ện. Các cơ quan này có chức
năng xét xử.
(iv) Hệ thống cơ quan kiểm sát: Vi n ki sát nhân dân các cệ ểm ấp: Vi n ki m sát nhân ệ ể
dân t i cao, Vi n ki m sát nhân dân c p cao, Vi n ki m sát nhân dân t nh, Vi n ki m sát nhân ố ệ ể ấ ệ ể ỉ ệ ể
dân huyện. Các cơ quan này có chức năng kiểm sát và thực hành quy n công t ề ố.
6. Hãy nêu v trí pháp lý c a qu c hị ủ ố ộ ủ ủi, chính ph , ch t ịch nước.
- Quốc hội: (i) Cơ quan quyề ực nhà nướn l c cao nh t c c cấ ủa nướ ộng hòa xã h i ch ộ ủ
nghĩa Việ (ii) Cơ quan t Nam; đại bi u cao nhể ất c a Nhân dân; ủ HAY NÓI CÁCH KHÁC
Cơ quan duy nhấ máy nhà nướt trong bộ c trực ti p nh n và th c hi n quy n l c nhà ế ậ ự ệ ề ự
nước do nhân dân c ả nước trao cho thông qua ch b u c theo nguyên t c phế độ ầ ử ắ ổ thông, bình
đẳ ựng, tr c tiếp và b phi u kín. ỏ ế
Cơ quan quyề ực nhà nướn l c cao nhất quyết đị ấn đềnh những v quan trọng nh t cấ ủa
đất nước về đối nội và đối ngoại.
Cơ quan có vị trí pháp lý cao nh t trong quan h vấ ệ ới các cơ quan khác.
- (i) Chính phủ: Cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam; (ii) Cơ quan chấp hành của Quốc hội
- Chủ tịch nước: Người đứng đầu Nhà nước, đại di n cho Nhà n c trong các quan h ệ ướ ệ
đối n i ngo i ội và đố ạ
. 7 Hãy trình bày chức năng của Quốc hội, Ch tủ ịch nước, Tòa án, Vi n ki m sát ệ ể
nhân dân
- : Có 4 chQuốc hội ức năng: (i) Lập hiến, lập pháp; (ii) Quyết định những v quan ấn đề
trọng của đất nước; (iii) Lập ra các cơ quan nhà nước ở trung ương; (iv) Giám sát tối cao
- : Có chChính phủ ức năng cơ bả ản lý hành chính nhà nướn: Qu c trên phạm vi cả
nước
- Chủ tịch nước: Có chức năng cơ bản: Đại di c trong các quan h i nện nhà nướ ệ đố ội
và đối ngoại
- Tòa án nhân dân: Th c hi n chự ệ ức năng xét xử ở 2 cấp: sơ thẩm và phúc thẩm
- Viện ki m sát nhân dânể : Th c hi n chự ệ ức năng thực hành quy n công t và ki m sát ề ố ể
hoạt động tư pháp.
8. Qu c h i h p mố ộ ọ ột năm mấy kỳ?
Theo Điều 90, Lu t t c Qu c h i, Qu c h i hậ ổ chứ ố ộ ố ộ ọp thườ ỗi năm hai kỳng lệ m .
Trườ ợng h p Chủ tịch nướ Ủy ban thườc, ng vụ Quốc h i, Th ộ ủ tướng Chính ph ủ hoặc ít
nhất m t ph n ba t ng s i bi u Qu c h i yêu c u thì Qu c h i h p b ng. ộ ầ ổ ố đạ ể ố ộ ầ ố ộ ọ ất thườ
9. Chính ph mủ ột năm họp mấy kỳ?
Theo Điều 43, Lu t T c Chính ph 2015, Chính ph hậ ổ chứ ủ ủ ọp thường kỳ mỗi tháng một
phiên ho c h p b ng theo quy nh c a Th ặ ọ ất thườ ết đị ủ ủ tướng Chính ph , theo yêu c u củ ầ ủa
Chủ t c ho c c a ít nh t m t ph n ba t ng s thành viên Chính ph . ịch nướ ặ ủ ấ ộ ầ ổ ố ủ
10. Qu c hố ội có nhi m k mệ ỳ ấy năm, QH hiện tại khóa bao nhiêu?
Theo Điều 2, Lu t T c Qu c hậ ổ chứ ố ộ ệi, Nhi m kỳ của m i khóa Qu c hỗ ố ội là 05 năm, kể
từ ngày khai m c kạ ỳ h p th t c a Qu c họ ứ nhấ ủ ố ội khóa đó đến ngày khai m c k hạ ỳ ọp th ứ nhất
của Qu c h i khoá sau. ố ộ
Quốc h i hi n nayộ ệ khóa XV
11. Số đại bi u quể ố ộc h i tối đa là bao nhiêu?
Theo quy đị ại Điềnh t u 23, Luật Tổ chứ ộ ổc quốc h i, T ng s i biố đạ ểu Qu c hố ội không
quá năm trăm người, bao gồm đạ ạt động chuyên trách và đạ ạt đội biểu ho i biểu ho ng không
chuyên trách.
12. Chính phủ t Nam có bao nhiêu BViệ ộ và cơ quan ngang Bộ . Liệt kê các B và ộ
cơ quan ngang bộ của Nước CHXHCN Vi t Nam.ệ
Chính ph , hi n nay có 18 b ủ ệ ộ và 4 cơ quan ngang bộ
13. Nước ta có mấy c hành chính, hãy k tên các c ấp đơn vị ể ấp đó.
Theo quy đị ại Điềnh t u 2, Luật Tổ c chính quychứ ền địa phương, đơn vị hành chính
nước ta gồm:
(i) nh, thành ph c thucấp tỉnh [Tỉ ố trự ộc trung ương]. Ví dụ: Thành phố Hồ Chí Minh,
Thành ph Hà Nố ội, Thành ph ng, Thành ph H i Phòng, Thành ph Cố Đà Nẵ ố ả ố ần Thơ
(ii) [Huy n, qucấp huyện ệ ận, xã, thành ph c t nh, thành ph c thành ph thị ố thuộ ỉ ố thuộ ố
trực thuộc trung ương];
Ví d : Thành ph Nha Trang (thu c t nh Khánh Hòa), Thành ph Vinh (thuụ ố ộ ỉ ố ộc
tỉnh Ngh An), Thành ph ệ ố Đà lạ ỉnh Lâm đồt (thuộc t ng); Thành phố Biên hòa (thuộc
tỉnh Đồng Nai).
(iii) cấp xã [Xã, phường, thị trấn]. Ví d ng 22 [Qu n Bình thụ: Phườ ậ ạnh]; Phường Tân
Thới hi p [Qu n 12] ệ ậ
(iv) đơn vị hành chính kinh t – ế đặ ệc bi t.
14. Tòa án c ta có m y c p xét x m nh ng cở nướ ấ ấ ử, gồ ữ ấp xét x nào?ử
Tòa án nước ta, có 2 c p xét x , là xét x m và xét x phúc th m. ấ ử ử sơ thẩ ử ẩ
Xét x : cử sơ thẩm ấp xét x ử ban đầu, toàn bộ h án, ch ng c , tài li u s ồ sơ vụ ứ ứ ệ ẽ được
làm rõ t i phiên tòa m, ban hành ra, s ạ . Bản án sơ thẩ ẽ chưa có hiệ cáo, đương sựu lực ngay. Bị
có 15 ngày để kháng cáo, nếu cho rằng bản án sơ thẩ ại đếm xâm h n quy n và l i ích hề ợ ợp
pháp c a mình. N u sau 15 ngày không kháng cáo, bủ ế ản án sơ thẩm đương nhiên có hiệu lực;
và n u kháng cáo, thì tòa án c p trên s xét x phúc thế ấ ẽ ử ẩm.
Xét x ử phúc thẩm: Xét x l i b n án theo yêu c u kháng cáo c a b cáo ho c ử ạ ả ầ ủ ị ặ đương
sự; kháng cáo n i dung nào thì s xét x l i nộ ẽ ử ạ ội dung đó. Bản án phúc th m ban hành ra s ẩ ẽ
đương nhiên có hiệu l c và các bên không c n kháng cáo.ự ầ
15. Hi u l c cệ ự ủa b m và bản án sơ thẩ ản án phúc thẩm được quy định như thế
nào?
Bản án sơ thẩm, ban hành ra, s ẽ chưa có hiệu lực ngay. Bị cáo, đương sự có 15 ngày để
kháng cáo, n u cho r ng bế ằ ản án sơ thẩ ại đếm xâm h n quy n và l i ích h p pháp c a mình. ề ợ ợ ủ
Nếu sau 15 ngày không kháng cáo, bản án sơ thẩm đương nhiên có hiệu lực; và nếu kháng
cáo, thì tòa án c p trên s xét x phúc th ấ ẽ ử ẩm.
Bản án phúc th m s ẩ ẽ đương nhiên có hiệu lực ngay. Các bên không có quy n kháng ề
cáo. TUY NHIÊN, các bên v n có quy n yêu c u xem xét l i b n án, ẫ ề ầ ạ ả
theo th tủ ục GIÁM ĐỐC THẨM [khi có vi phạm nghiêm trọng về mặt tố tụng]
hoặc TÁI M [khi phát sinh tình ti t mTHẨ ế ới làm thay đổi toàn b n i dung v án]ộ ộ ụ ;
khi đó Tòa án cấp cao, ho c Tòa án t i cao s tuyên hặ ố ẽ ủy b xét x l i hoỏ bán án để ử ạ ặc
tuyên gi nguyên b n án. ữ ả
16. Th m quyẩ ền xét x phúc thử ẩm là tòa án nhân dân c p nào? ấ
Thẩm quy n xét x phúc th m thu c v ề ử ẩ ộ ề Tòa án nhân dân c p trên tr c ti p cấ ự ế ủa cấp
ban hành ra bản án sơ thẩm. Cụ : thể
Tòa án nhân dân t nh, có quy n xét x i vỉ ề ử phúc thẩm đố ới b m do Tòa án ản án sơ thẩ
nhân dân huy n ban hành ệ
Tòa án c p cao có quy n xét x phúc th i v i b m do Tòa án nhân dân ấ ề ử ẩm đố ớ ản án sơ thẩ
tỉnh ban hành
17. Kể tên các nguyên t c t c và hoắ ổ chứ ạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam
Thứ nhất, Quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Nhà nước của Nhân dân do Nhân
dân và vì Nhân dân
Thứ hai, Bảo đả lãnh đạm sự o của Đảng cộng sả ện Vi t Nam
Thứ ba, Nhà nước được tổ chức, ho ng và qu n lý xã hạt độ ả ội trên cơ sở Hiến pháp và
pháp lu t (Pháp ch xã h i ch ậ ế ộ ủ nghĩa)
Thứ tư, Tập trung dân ch ủ
BÀI 3 KHÁI QUÁT V PHÁP LU: Ề ẬT
1. Pháp lu t là gì? Pháp lu t thậ ậ ể hiện ý chí c a ai?ủ
Pháp lu t là nhậ ững quy t c x s mang tính b t buắ ử ự ắ ộc chung do nhà nước đặt ra hoặc
thừa nhận, được nhà nướ ảo đảc b m thực hi n; hay hiệ ểu 1 cách đơn giản nhất:
Pháp lu t là h ậ ệ thống các quy ph m pháp luạ ật.
Pháp lu t luôn th n ý chí c a giai c p th ng tr và giai c p n m quyậ ể hiệ ủ ấ ố ị ấ ắ ền l c nhà ự
nước, [vì nó do giai c p th ng tr và giai cấ ố ị ấp n m quy n lắ ề ực nhà nướ ban hành ra đểc thiết
lập tr t t chung cho xã h i, phù h p v i l i ích giai c p th ng tr ] ậ ự ộ ợ ớ ợ ấ ố ị
Trong Tuyên ngôn Đảng Cộng sản của Các. Mác và Ph.Ăngghen viết: “Pháp lu t cậ ủa
các ông ch là ý chí c a giai cỉ ủ ấp các ông được đề lên thành lu t, cái ý chí mà n i dung là do ậ ộ
các điều kiện sinh ho t v t ch t c a giai c p các ông quyạ ậ ấ ủ ấ ết định”. Cụ ” trong m từ “các ông
câu nói trên dung để chỉ Nhà nước nói chung và giai c p th ng tr nói riêngấ ố ị .
2. Pháp lu i d a trên nh ng nguyên nhân nào?ật ra đờ ự ữ
Nguyên nhân khách quan: Pháp luật ra đời khi xã hội phát triển đến m ột trình độ nhất
định, khi có ch u và phân hóa giai c p, dế độ tư hữ ấ ẫn đến mâu thu n gay g n m c không ẫ ắt đế ứ
thể c; và ph i c n pháp lu thi t l p tr t t chun m bđiều hòa đượ ả ần đế ật, để ế ậ ậ ự g, đả ảo s nh ự ổn đị
và phát tri n c a toàn xã hể ủ ội.
Do đó, có thể hiểu ở xã h i không có ch u, và không có giai c p thì s không ộ ế độ tư hữ ấ ẽ
có giai c p ấ
Nguyên nhân ch quanủ : Pháp lu c ban hành (sáng t o ra pháp lu t) hoật do Nhà nướ ạ ậ ặc
thừa nhân (l a ch n và a nh n nh ng tự ọ thừ ậ ữ ập quán đã lưu truyền trong xã hội và nâng chúng
lên thành pháp lu t). ậ
Do đó, có th xã hể hiểu ở ội không có Nhà nước sẽ không có Pháp lu t; và Nhà ậ
nước không thể tồn t i mà không có pháp luạ ật
Từ 2 nguyên nhân trên, có th nh: ể khẳng đị
Pháp luật và Nhà nướ ện tược là 2 hi ng xã h i cùng phát sinh, phát tri n, cùng tộ ể ồn
tại và tiêu vong
3. Pháp lu t hình thành b ng nhậ ằ ững con đường nào?
Có y u: T p quán pháp, Ti n l 3 con đường chủ ế ậ ề ệ pháp và Văn bản quy ph m pháp luạ ật
- Tập quán pháp: Hình thưc ban hành pháp luật mà trong đó Nhà nước tuyên b duy ố
trì, b o v và bả ệ ảo đảm các quy tắc xử s ự đã hình thành trong thời gian dài
- Tiền l phápệ : Hình thưc ban hành pháp luật mà trong đó Nhà nước th a nh n cách ừ ậ
giả ếi quy t của cơ quan nhà nước đối với vụ việc cụ thể, để áp dụng tương tự đối với các v ụ
việc có tính ch ất tương tự.
- Văn bản quy phạm phap luật: Văn bản do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban
hành theo trình t t c lu nh, chự thủ ụ ật đị ứa đựng các quy t c x sắ ử ự chung do Nhà nước bảo
đả ự ệm th c hi n nh u ch nh các quan h xã hằm điề ỉ ệ ội, theo những định hướng và tr t t ậ ự nhất
định.
4. Pháp lu t hình thành b ng cách thậ ằ ức nào?
Có 2 cách th c chứ ủ y pháp lu c hình thành; g m: ếu để ật đượ ồ
(i) Th ứ nhất, Nhà nước lựa ch n và th a nhọ ừ ận ng tnhữ ập quán đã lưu truyền trong xã
hội và nâng chúng lên thành pháp lu t; và ậ
(ii) Th ứ hai, Nhà nước sáng tạo (ban hành) ra pháp lu t ậ
5. Pháp lu t g m có nh ng vai trò nào. Phân tích các vai trò c a pháp lu t, cho vậ ồ ữ ủ ậ í
dụ minh họa.
Pháp lu t có ậ 3 vai trò chính:
- Công c c hiụ thự ện đường lối chính sách c ng ủa Đả
[Đưa ra ví dụ ứng minh các đườ ch ng l i chính sách cố ủa Đảng luôn được thể chế hóa
thành pháp lu t; b t k b n hiậ ấ ỳ ả ến pháp nào ra đời cũng dựa trên Cương lĩnh của Đảng. Bất kỳ
văn bả ật nào được ban hành cũng dựa trên đườn lu ng l i chính sách ch ố ủ trương của Đảng]
- Công c c hi n quy n làm ch c a nhân dân ụ thự ệ ề ủ ủ
[Các quy n làm ch cề ủ ủa Nhân dân được ghi nhận trong Hiến pháp và các văn bản luật
liên quan, như quyền đượ ền được sống, quy c bất khả xâm ph m v than th ] ạ ề ể
- Công c n lý cụ quả ủa nhà nước
[Pháp lu t là công c h u hi u nh c qu n lý xã hậ ụ ữ ệ ất để Nhà nướ ả ội, vì các đặc trưng của
pháp lu t: tính quy ph m ph c b m thậ ạ ổ biến, được Nhà nướ ảo đả ực hiện và được xác định chặt
ch c]ẽ v hình thề ứ
6. Pháp lu c s d làm gì?ật đượ ử ụng để
Pháp luật là phương tiện để: (i) Bảo vệ các quyền, lợ ợi ích h p pháp c a công dân; (ii) ủ
là c qu n lý xã h i, và (iiicông c y u và quan trụ chủ ế ọng để Nhà nướ ả ộ ) hoàn thiđể ện bộ
máy nhà nước và xác l p m i quan h ngo i giao. ậ ố ệ ạ
Tại sao pháp lu c s dật được Nhà nướ ử ụng như là phương tiện hữu hi u nh ệ ất để quản lý
xã h i. B i vì: ộ ở
“Do những thuộc tính cơ bản c a pháp lu t (ủ ậ tính quy ph m phạ ổ c Nhà biến, tính đượ
nước b m th c hiảo đả ự ện, và tính xác định chặt chẽ về hình thức), nên bất cứ nhà nước nào
cũng dung pháp luật làm phương tiệ yêu đển chủ quản lý m i m i s ng xã họ ặt đờ ố ội.”
7. K tên các chể ức năng của pháp luật.
Pháp lu t có 3 chậ ức năng: (i) Điều ch nh; và (ii) B o v ; và (iii) Giáo d c ỉ ả ệ ụ
(i) Điều chỉnh:
- Pháp lu u chật điề ỉnh Quan h xã hệ ội quan trọng, phổ biến, phù h p v i l i ích ợ ớ ợ
giai c p th ng trấ ố ị. Do đó, lưu ý:
+ Pháp luật không điều chỉnh t t c ấ ả mọi quan h xã hệ ội
+ Pháp luật không ph i là công c h u hiả ụ ữ ệu để ợ bảo vệ l i ích của mọi giai cấp, tầng
lớp và m i cá nhân trong xã h i ọ ộ
(ii) : Pháp lu t b o v các quy n và lBảo vệ ậ ả ệ ề ợi ích chính đáng của các bên tham gia
quan h mà pháp lu u ch ệ ật điề ỉnh
(iii) : áp lu áo d c mGiáo dục Ph ật Gi ụ ọi người nhận thức đúng và xử đúng pháp luậ sự t,
hình thành ý th c pháp lu t ứ ậ
8. M i quan h ố ệ giữ ớa pháp luật v i các hi ng xã hện tượ ội khác (Nhà nước, kinh tế,
chính tr c). ị, đạo đứ CHÚ Ý MỐI QUAN H Ệ PHÁP LU T VẬ ỚI ĐẠ ĐỨO C.
a) Quan h a kinh t vệ giữ ế ới pháp luật:
Pháp lu t v a ch u sậ ừ ị ự ng, chi phtác độ ối của kinh t ng thế; đồ ời l i v a có s tác ạ ừ ự
động đến kinh tế rất m nh mạ ẽ. C ụ thể như sau:
- Kinh t nh s i, t n tế quyết đị ự ra đờ ồ ại và phát tri n c a pháp luể ủ ật:
+ Cơ cấu, hệ thống kinh t u c a hế quyết định cơ cấ ủ ệ ng pháp lu t thố ậ
+ Tính ch t quan h kinh t quyấ ệ ế ết định tính chất quan h pháp lu t, mệ ậ ức độ và phương
pháp điều chỉnh pháp lu t ậ
+ Ch kinh t quy nh v t c và thi t chế độ ế ết đị ề ổ chứ ế ế pháp lý
- Pháp luật tác động ngược trở lại kinh t : ế
+ Pháp lu t phù h p s y s phát tri n kinh t ậ ợ ẽ thúc đẩ ự ể ế
+ Pháp lu t không phù h p s kìm hãm s phát tri n kinh t ậ ợ ẽ ự ể ế
b) Quan h ệ giữa Nhà nước v i pháp luớ ật:
- c ban hành/th a nh n pháp lu t Nhà nướ ừ ậ ậ
- c áp d ng h Nhà nướ ụ ệ thống cưỡng ch b m pháp lu c th c hi n ế ảo đả ật đượ ự ệ
- Pháp lu t là công cậ ụ, phương tiệ ệu để Nhà nướn hữu hi c qu n lý xã h i ả ộ
- c ban hành pháp lu i t c, ho ng theo pháp lu t Nhà nướ ật, nhưng phả ổ chứ ạt độ ậ
c) Quan h ệ giữa Pháp lu t vậ ới chính trị:
- Chính tr nh nị quyết đị ội dung và phương hướng phát triển của pháp lu t ậ
- Chính tr ị (đườ ống l i, chính sách, mục tiêu) thay đổi thì pháp lu i ật thay đổ
- Pháp lu t là th ậ ể chế hóa đường l i, chính sách c ng c m quy m b o mang ố ủa đả ầ ền, và đả ả
tính b t bu c chung ắ ộ
- Pháp lu t t o ậ ạ ra môi trườ ổn địng nh cho vi c thi t l p các quan h i giao ệ ế ậ ệ ngoạ
d) Quan h ệ giữa Pháp lu t vậ ới Đạo đức:
- Pháp luật và đạo đức đề ện tượ ến trúc thượu là hi ng thuộc ki ng tầng
- Pháp luật và đạo đức đều được hình thành t c ti i s ng xã h i ừ thự ễn đờ ố ộ
- Pháp luật và đạo đức đều là quy ph m có tác dạ ụng điề ỉnh đếu ch n hành vi x s cử ự ủa
con người trong xã h i ộ
-Nhà nước không c hóa m i chuụ thể ọ ẩn m c thành pháp lu t, mà ch c ực đạo đứ ậ ỉ ụ thể
hóa nh ng chu n mữ ẩ ực nào phù h p v i l i ích c a giai c p thợ ớ ợ ủ ấ ống trị mà thôi
Mọi hành vi phù hợp v i pháp luớ ật thì chưa chắc phù h p v c ợ ới đạo đứ và ngược lại
Mọi hành vi phù hợp với đạo đức thì chưa chắc phù h p v i pháp luợ ớ ật.
[Vì pháp lu t th n ý chí giai c p th ng tr , ch không ph i d a trên các quy t ] ậ ể hiệ ấ ố ị ứ ả ự ắc đạo đức.
9. Có mấy hình th c pháp lu t, k tên các hình thứ ậ ể ức đó?
Có 3 hình th c pháp lu p quán phápứ ật: (i) Tậ ; (ii) ; và (iii) Tiền l phápệ Văn bản
quy ph m pháp luạ ật
Trong 3 hình th c trên, tứ ập quán pháp được coi là hình thức pháp lu t bậ ất thành văn,
vì nó không c th đượ ể hiện trong 1 văn bả ể, dướn cụ th i 1 hình thức rõ rang, đầy đủ và chính
xác.
10. Hình th c t p quán pháp và ti n l pháp xu t hi n tứ ậ ề ệ ấ ệ ừ c nào?kiểu nhà nướ
Tập quán pháp và ti n l pháp xu t hi n t ề ệ ấ ệ ừ kiểu nhà nước chi m h u nô lế ữ ệ
11. Tại sao t p quán pháp và ti n l pháp h n ch s d ng ậ ề ệ ạ ế ử ụ ở Việt Nam.
Bởi vì 2 lý do:
Một là, Các tập quán thường có tính địa phương nên khi nâng chúng lên thành tập quán
pháp thì khó có th c ch p nh ể đượ ấ ận ở địa phương khác.
Hai là, N u th a nh n ti n l pháp là ngu n c a pháp lu t mà không có s n trế ừ ậ ề ệ ồ ủ ậ ự thậ ọng
thì r t có th a nh n kh t cấ ể thừ ậ ả năng làm luậ ủa các cán b ộ hành pháp và tư pháp, gây thiệt hại
cho người dân nếu nh ng cán b này thi u tài, thi c ữ ộ ế ếu đứ
12. Trong các hình th c pháp lu t, thì hình th c ứ ậ ứ nào được coi là ti n b ế ộ nhất?
Đó là hình thức: Văn bản quy phạm pháp lu t, vì 3 lý do: ậ
Thứ nhất, hình th ức này đã được Nhà nước thừa nhận t m t s từ ộ ố ập quán đã lưu truyền
trong xã h i; ộ
Thứ hai, hình th c này luôn có tính rõ ràng, c ứ ụ thể, điề ỉnh đượu ch c nhiều quan hệ xã
hội trên các lĩnh vực khác nhau; và
Thứ ba, hình thức này ngày càng được sử dụng rộng rãi ở nhi u quề ốc gia trên th ế giới
13. Có m y ki u pháp lu t t n tấ ể ậ ồ ại trong l ch s xã hị ử ội loài người?
4 ki u pháp luể ật: pháp lu t ch nô, phap lu t phong ki n, pháp lu n ch ậ ủ ậ ế ật tư bả ủ nghĩa,
và pháp lu t xã hậ ội chủ nghĩa
BÀI 4 QUY PH M PHÁP LU : Ạ ẬT – VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LU T Ậ
1. Quy ph m pháp lu t là gì? ạ ậ
Quy ph m pháp luạ ật là quy t c x sắ ử ự mang tính bắt bu c chung ộ do Nhà nước ban
hành ho c thặ ừa nh c bận, được Nhà nướ ảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan h xã hệ ội.
Quy ph m pháp lu c coi là 1 trong các quy ph m xã h ạ ật đượ ạ ội, gi ngố như: quy phạm
đạo đức, tôn giáo, phong t c, t p quán, ụ ậ đều nh u ch nh các quan h xã hằm điề ỉ ệ ội; tuy nhiên
quy ph m pháp lu t khác v i các quy ph m xã h i khác: ạ ậ ớ ạ ộ
- Quy ph m pháp luạ ật có tính phổ biến (áp d ng cho nhiụ ều đối tượng, trong 1 ph m vi ạ
không gian r ng, và trong 1 ph m vi th i gian lâu); còn nh ng quy ph m còn lộ ạ ờ ữ ạ ại, như đạo
đức, tôn giáo, phong t c t p quán, thì không có thuụ ậ ộc tính này.
- Quy ph m pháp lu t có có ạ ậ vai trò quan tr ng nh i v i vi c duy trì tr t t xọ ất đố ớ ệ ậ ự ã
hội
2. Quy phạm pháp lu t có m y b n? K tên và nêu khái ni m các b ậ ấ ộ phậ ể ệ ộ phận
của quy ph m pháp lu t ạ ậ
Quy ph m pháp lu t có ạ ậ 3 b n: Gi ộ phậ ả định, Quy định và Chế tài.
- : Nêu lên tình hu ng mà khi ch vào tình huGiả định ố ủ thể ở ống đó ì u s táth chị ư c
độ ủng c a quy ph m pháp lu t. ạ ậ
[Là gi thuy t v tình huả ế ề ống, điều ki n, hoàn cệ ảnh c a th c t c sủ ự ế cuộ ống được định ra
bởi nhà làm lu t] ậ
Ví dụ: “Không ai bị coi là có t i và ph i ch u hình phộ ả ị ạt khi chưa có bản án kết tội của
Toà án đã có hiệu lực pháp luật”. Bộ n gi nh s phậ ả đị ẽ là: “Không ai” trong hoàn cảnh “khi
chưa có bản án kết t i c a Tòa ánộ ủ ”
- : Nêu lên mà i tuân theo khi trong tìQuy định cách x s nh lử ự, mệ ệnh chủ thể phả ở nh
huống đã nêu ở phần giả định
Ví dụ: “Khi việc kết hôn trái lu t b ậ ị huỷ thì hai bên k t hôn ph i ch m d t quan h ế ả ấ ứ ệ như
vợ chồng”. Bộ nh sphận quy đị ẽ là: “phải chấm d t quan h ứ ệ như vợ chồ ”ng
- Chế tài: Nêu lên các bi n pháp tá c a nhà n c, áp d ng v i ch nàệ c động ủ ướ ụ ớ ủ thể o
không th c ự hiện đúng ở phần quy định; có th là: Ph t ti n, Ng i tù, B ng thi t h i ể ạ ề ồ ồi thườ ệ ạ
Ví dụ: “Phạt ti n t ề ừ 200.000 đồng đến 300.000 đồng đố ới người điềi v u khiển xe thực
hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây: Dừng xe, đỗ xe trên ph ng xe ch ần đườ ạy ở đoạn
đường ngoà i đô thị nơi có lề đường;…”. Bộ ậ ph n ch tài s là:ế ẽ “Phạ ề ừt ti n t 200.000 đồng
đến 300.000 đồng”
Lưu ý:
- Một quy ph m pháp lu t khi th u kho n, có th không chạ ậ ể hiện trong 1 điề ả ể ứa
đựng đầy đủ cả 3 bộ phận: giả định, quy đị tài. Như có điềnh và chế u khoản chỉ có gi nh ả đị
và ch u kho n ch có gi ế tài; có điề ả ỉ ả định và quy định. Ví dụ:
“Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quy ngang nhau v m i m t trong gia ền, nghĩa vụ ề ọ ặ
đình, trong việc th c hi n các quy cự ệ ền, nghĩa vụ ủa công dân được quy định” – có Gi Chỉ ả
định và Quy định
“Phạ ềt ti n từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đố ới hành vi đánh đậi v p, hành hạ
tàn nh i v i vẫn đố ớ ật nuôi.” – Chỉ có Giả định và Ch tài; B ế ộ phận quy đị ẩn đi, là: nh bị
“Không được đánh đập, hành hạ, tàn nh n v i v t nuôiẫ ớ ậ ”
Tương tự, “ Phạ ềt ti n từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng đố ới người điềi v u khi n xe ể
thực hi n mệ ột trong các hành vi vi ph xe trên ph ng xe chạm sau đây: Dừng xe, đỗ ần đườ ạy ở
đoạn đường ngoài đô thị nơi có lề đường;…”; thì B ộ phận quy định cùng b ị ẩn đi; là cấm
không được “Dừng xe, đỗ ần đườ xe trên ph ng xe chạy ở đoạn đường ngoài đô thị nơi có lề
đườ ”ng
Tuy nhiên, bộ phận giả định luôn luôn có và không th thiể ếu trong b t k quy phấ ỳ ạm
pháp lu t nào. ậ
- Trật t trình bày c a 3 b ự ủ ộ phậ ả –n: gi định quy định – chế tài có th khác nhau, ể
tùy theo ng cữ ảnh, và trường hợp cụ thể. Ví dụ: “Phạt ti n t ề ừ 200.000 đồng đến 400.000
đồng đố ới người điềi v u khiển xe th c hi n m t trong các hành vi vi phự ệ ộ ạm sau đây: a) Không
chấp hành hi u l nh, ch d n cệ ệ ỉ ẫ ủ ểa bi n báo hiệu”. Quy phạ tài đặm này có bộ phận chế t lên
trước bộ phậ ản gi định
3. Các câu h nh b ỏi để xác đị ộ phận: giả định, quy định, ch tài c a quy phế ủ ạm
pháp luật.
Giả định: Ai? Hoàn cảnh nào? Điều kiện nào? thì ch u s ị ự tác động của quy ph m pháp ạ
luật
Quy định: Ai trong hoàn cảnh, điều kiện nêu ra trong b n gi nh thì phộ phậ ả đị ải
xử s ự như thế nào (Được làm gì? Không được làm gì? Và Ph i làm gì?) ả
[Bộ s lphận quy định ẽ trả ời câu hỏi: Chủ c th c hithể đượ ự ện hoặc không được thực
hiệ ữn nh ng gì?; Những x s mà ch i làm? ng l i ích v v t ch t, tinh th n mà ử ự ủ thể phả ; Nhữ ợ ề ậ ấ ầ
chủ thể được hưởng là gì?]
Chế tài: Nếu không làm theo cách x s nêu trong b nh thì h u qu pháp ử ự ộ phận quy đị ậ ả
lý ph i gánh ch u là gì? (b ả ị ị phạt gì?)
4. Văn bản quy phạm pháp luật là gì? T i sao t Nam ch s d ng ạ Việ ỉ ử ụ Văn bản quy
phạm pháp luật, mà không dùng các hình th c pháp lu t khác? ứ ậ
Văn bản do Cơ quan nhà nước có thẩm quy n ban hành theo trình t t c lu nh, ề ự thủ ụ ật đị
chứa đựng các quy t c x s ắ ử ự chung do Nhà nướ ảo đả ằm điềc b m thực hiện nh u chỉnh các
quan h xã h i, theo nhệ ộ ững định hướng và tr t t nh. ậ ự nhất đị
Việt Nam ch s d ng VBQPPL vì 3 lý do: ỉ ử ụ Thứ nhất, hình thức này đã được Nhà nước
thừa nhận t m t s từ ộ ố ập quán đã lưu truyền trong xã hội; Thứ hai, hình th c này luôn có tính ứ
rõ ràng, c , u ch c nhi u quan h xã hụ thể điề ỉnh đượ ề ệ ội trên các lĩnh vực khác nhau; và Thứ ba,
hình thức này ngày càng được sử dụng r ng rãi nhi u qu c gia trên th i ộ ở ề ố ế giớ
. 6 Hệ n quy ph m pháp lu t bao g m nh ng lo n nào? thống văn bả ạ ậ ồ ữ ại văn bả
Hệ thống văn bản quy ph m pháp luạ ật ở ớ nư c ta gồm:
Thứ nhất, Hiến pháp
Thứ hai, V n lu ăn bả ật: Luật, Bộ t luậ
Thứ ba, Văn bản dưới luật: Nghị quy t, Pháp l nh, L nh, Quyế ệ ệ ết định, Nghị định,
Thông tư
Văn bản quy ph m pháp lu t là tên gạ ậ ọi đượ ử ục s d ng trong khoa h c pháp lý, còn vọ ăn
bản pháp lu t là tên g i thông th ng. ậ ọ ườ
Khi nói n vđế ăn bản pháp lu t (ậ “Văn bản quy ph áp luạm ph ật”), tức là nói n: đế “Hiến
pháp, Văn bả ăn bản luật và V n dưới luật”. Tuy nhiên, các em ph i nh , không phả ớ ải b t k ấ ỳ
cơ quan nhà nước nào cùng ban hành v n pháp lu t; và cđược ăn bả ậ ơ quan nhà nước nào mà
có th m quy n ban hành v n pháp lu t, cùng ông th ban hành t t c vẩ ề ăn bả ậ kh ể ấ ả ăn bản pháp
luậ đượt; chỉ c ban hành 1 ho c 1 s loặ ố ại nh ất định
Ví dụ: Chính ph ông th ban hành tủ kh ể ất cả các lo i v n pháp lu t mà ch ạ ăn bả ậ ỉ
ban hành v n dăn bả ưới luật, d i hình thướ ức Ngh nh ôi. Nên, n u nói Chính ph n cị đị th ế ủ ợ ủa
dân 1000 v n pháp lu t, thì t c là nói n v n d i lu ăn bả ậ ứ đế ăn bả ướ ật.
7. Tiêu chu nh s hoàn thi n c a h ẩn để xác đị ự ệ ủ ệ thống pháp luật.
4 tiêu chu n gẩ ồm:
Tính toàn di n ệ (có điều chỉnh đầ đủy những quan h xã h i quan tr ng ph ệ ộ ọ ổ biế ản, nh
hưởng n lđế ợi ích c a Nhà n c, c a xã h i kh ?) ủ ướ ủ ộ ông
Tính đồng b ó ch ng chéo, mâu thu n v i nhau không?) ộ (c ồ ẫ ớ
Tính phù h p ợ (có phù h p vợ ới đờ ối s ng th c ti n không?) ự ễ
Trình độ kỹ thu t pháp lý (ngôn ng ậ ữ thể hiện có r rang ông?) õ kh
8. L p quy, l p pháp, l p hi n là gì.ậ ậ ậ ế
Lập quy: Ban hành văn bản quy ph m pháp lu t ạ ậ
Lập pháp: Ban hành luật
Lập hiến: Ban hành Hi n pháp ế
9. Li t kê các loệ ại văn bản quy phạm pháp lu t (VB Luậ ật và VB dưới luật) và tên
cá nhân, cơ quan nhà nước cóthẩm quyền ban hành văn bản quy ph m pháp luạ ật đó.
Xem bài t p c a th y v n quy ph m pháp lu t [Bậ ủ ầ ề văn bả ạ ậ ảng]
Ví d ụ:
Văn bản Luật, Hiến pháp, Lu t, B t, Ngh t là do Qu c h i ban hành. Luậ ộ Luậ ị quyế ố ộ ật
Giao thông đường bộ là do Quốc hội ban hành không ph i do B Công an; B ả ộ ộ Luật Lao động
là do Qu c h i ban hành không ph i do B ố ộ ả ộ Lao động Thương binh Xã hội; Lu t Giáo d c là ậ ụ
do Qu c h i ban hành, mà không ph i do B Giáo dố ộ ả ộ ục và Đào tạo.
Lệnh là do duy nhất tChủ ịch nước ban hành, và được dùng để công b ố các văn bản
Luật. Như: “Chủ tịch nước CHXHCN Vi c cu c h p báo v c ban hành ệt Nam đã tổ chứ ộ ọ ề việ
Lệnh công b các lu c thông qua t i k hố ật đã đượ ạ ỳ ọp th 11 Quứ ốc h i khóa XIVộ ”
Thủ tướng Chính ph c ban hành ; ch ủ đượ Quyết định ứ không được ban hành Nghị
quyết
Thông tư là văn bản quy phạm pháp lu c ban hành b i: (i) B ật đượ ở ộ trưởng, Th ủ trưởng
cơ quan ngang bộ; (ii) Chánh án Tòa án nhân dân t i cao; (iii) ng Vi n ki m sát ố Viện trưở ệ ể
nhân dân t i cao ố
10. Đặc trưng của văn bản quy phạm pháp lu t là gì? ậ
Văn ban quy phạ ật có 3 đặc trưng cơ bả ần; đảm pháp lu n là: áp dụng nhiều l m bảo thực
hiện; và mọi người tôn trọ ự ệng và th c hi n.
Đặc trưng này giúp chúng ta phân biệ ới văn bảt v n áp d ng pháp lu t. ụ ậ Văn bản áp
dụng pháp luật là văn bản chỉ được áp d ng mụ ột l n duy nh t và ch m d t hiầ ấ ấ ứ ệ ựu l c sau
khi áp dụng.
11. Trình t ự ban hành 1 văn bản quy phạm pháp lu t g m mậ ồ ấy bước cơ bản?
Gồm 5 bước cơ bả ồm: (i) Đền, g xuất ban hành; (ii) So n th n; (iii) L y ý kiạ ảo văn bả ấ ến
các bên liên quan; (iv) Th nh th m tra tính phù hẩm đị ẩ ợp; (v) Ban hành văn bản.
Trình t ự ban hành 1 văn bả : Xem trong Slide và lưu ý: Tư phápn Luật Bộ có trách
nhiệm giúp Chính ph l ngh v ủ ập đề ị ề chương trình xây dựng luật, pháp lệnh trên cơ sở các đề
nghị xây dựng lu t, pháp l c Chính ph thông qua ậ ệnh đã đượ ủ
12. Hi u l c cệ ự ủa văn bản quy phạm pháp lu t th ậ ể hiện như thế nào?
Hiệu l c cự ủa văn bản quy ph m pháp lu t th 3 khía c nh: (i) Hi u l c v ạ ậ ể hiện ở ạ ệ ự ề Đối
tượng, bao g m: Cá nhân, t c ch u s ng cồ ổ chứ ị ự tác độ ủa văn bản; (ii) Hi u l c v Không gian: ệ ự ề
bao g m: vi lãnh th ồ Phạm ổ mà văn bản tác động t i; (iii) Hi u l c v ớ ệ ự ề thời gian, bao g m: ồ
Phạm vi th i gian b u và ch m d t hi u l c cờ ắt đầ ấ ứ ệ ự ủa văn bản
13. Một v n quy ph m pháp lu t có hi u l c v ăn bả ạ ậ ệ ự ề thời gian như thế nào?
VBQPPL được áp d i v i hành vi x y ra t i thụng đố ớ ả ạ ời điểm mà văn bản đó đang có
hiệ ựu l c; trong đó:
Ngày có hi u lệ ực được quy định tại văn bản đó nhưng không sớm hơn [....] ngày kể từ
ngày thông qua ho c ký ban hành ặ . Cụ thể:
Không sớm hơn 45 ngày kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành đố ới văn i v của cơ
quan nhà nước trung ương; Không sớm hơn 10 ngày kể từ ngày ký ban hành đố ới văn i v
bản c a Hủ ội đồng nhân dân, y ban nhân dân c p t nh; Không sỦ ấ ỉ ớm hơn 07 ngày kể t ngày ừ
ký ban hành đố ới văn bải v n quy ph m pháp lu t c a H ng nhân dân, y ban nhân dân ạ ậ ủ ội đồ Ủ
cấp huy n và c p xã.ệ ấ
1 văn bản Quy ph m pháp lu t h t hi u l c khi: H t th i h n có hi u l c quy ạ ậ ế ệ ự ế ờ ạ ệ ực đã đượ
định trong văn bản; Được s i, bửa đổ ổ sung ho c thay th bặ ế ằng văn bản quy ph m pháp luạ ật
mới của chính cơ quan nhà nước đã ban hành văn bản đó; Bị bãi b bỏ ằng m n cột văn bả ủa cơ
quan nhà nước có th m quy n ẩ ề
| 1/40
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

HỆ THỐNG KIẾN THỨC
MÔN PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG
BÀI 1: KHÁI QUÁT VỀ NHÀ NƯỚC
1. Có mấy hình thái kinh tế - xã hội tồn tại trong lịch sử?
Có 5 hình thái kinh tế xã hội, gồm: (i) Công xã nguyên thủy;(ii) Chiếm hữu nô lệ; (iii)
Phong kiến; (i) Tư bản chủ nghĩa; (v) Xã hội chủ nghĩa
2. Hình thái kinh tế - xã hội nào chưa có nhà nước?
Công xã nguyên thủy chưa có nhà nước. Vì không có cơ sở cho sự tồn tại của Nhà
nước; đó là: (i) chế độ tư hữu và (ii) phân chia giai cấp.
3. Nhà nước ra đời là do nguyên nhân nào, theo Chủ nghĩa Mác Lê nin?
Nhà nước ra đời là do: (i) Lực lượng sản xuất phát triển; dẫn đến (ii) Kinh tế tự nhiên
(hái lượm, săn bắt) chuyển hóa thành kinh tế sản xuất (trải qua 3 lần phân công lao động xã
hội); (iii) Chế độ tư hữu xuất hiện; (iv) Xã hội phân hóa giai cấp đối kháng.
4. Nhà nước đầu tiên trong lịch sử là kiểu nhà nước nào? Nhà nước chủ nô, ì
v hình thái kinh tế xã hội chiếm hữu nô lệ là hình thái kinh tế xã hội
đầu tiên có sự xuất hiện của Nhà nước
5. Có tất cả bao nhiêu kiểu nhà nước tồn tại trong lịch sử?
Có tất cả 4 kiểu nhà nước, gồm: (i) Nhà nước chủ nô; (ii) Nhà nước phong kiến; (iii)
Nhà nước tư bản chủ nghĩa; (iv) Nhà nước Xã hội Chủ nghĩa. Tương ứng với mỗi Hình thái
Kinh tế xã hội có Nhà nước, thì sẽ có 1 kiểu Nhà nước
6. Nhà nước ra đời và tồn tại nhằm mục đích gì?
Điều hòa các mâu thuẫn. xung đột giai cấp trong một vòng trật tự phù hợp với lợi ích
của giai cấp thống trị; đồng thời đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội; HAY NÓI CÁCH KHÁC
Nhà nước ra đời để (i) bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị; (ii) quản lý và duy trì trật
tự xã hội; (iii) bảo đảm sự thống trị của giai cấp thống trị với các giai cấp, tầng lớp khác trong xã hội.
Nhà nước thiết lập và duy trì sự thống trị của mình trên 3 phương diện: kinh tế, chính
trị và tư tưởng; thông qua việc nắm giữ: quyền lực kinh tế; quyền lực chính trị và quyền
lực về tư tưởng [Xem các biểu hiện sự thống trị về kinh tế, chính trị và tư tưởng ở trong Slide]
7. Đặc trưng cơ bản của Nhà nước là gì?
Đặc trưng cơ bản của Nhà nước là những đặc điểm cơ bản giúp phân biệt Nhà nước
với các tổ chức xã hội khác gồm :
- Thứ nhất, Nhà nước quản lý dân cư theo đơn vị hành chính lãnh thổ
- Thứ hai, Nhà nước có chủ quyền quốc gia độc lập
- Thứ ba, Nhà nước thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt
- Thứ tư, Nhà nước có quyền ban hành pháp luật và áp dụng các biện pháp cưỡng
chế bảo đảm thực hiện pháp luật
- Thứ năm, Nhà nước có quyền phát hành tiền, và có quyền thu thuế, tạo lập ngân sách nhà nước
8. Hình thức nhà nước là gì? Hình thức nhà nước có mấy yếu tố? Liên hệ thực
tiễn nhà nước Việt Nam.
Hình thức Nhà nước là cách thức, phương thức tổ chức quyền lực nhà nước và phương
pháp thực hiện quyền lực nhà nước, gồm 3 quyền lập pháp, hành pháp và tư phá p
[Nhà nước ra đời để quản lý xã hội, mà Nhà nước quản lý xã hội chủ yếu bằng pháp luật; nên để t ự
h c hiện hoạt động quản lý của mình; trước hết Nhà nước sẽ ban hành pháp luật,
tạo thành quyền lập pháp.
Pháp luật ban hành ra rồi, chỉ nằm ở trên giấy, Nhà nước muốn pháp luật đi vào đời
sống thực tiễn, để mọi người dân đều biết, hiểu đúng, và tự giác thực hiện pháp luật, thì Nhà
nước phải thực thi pháp luật tạo thành quyền hành pháp.
Trong quá trình thực thi pháp luật, có vi phạm pháp luật xảy ra, Nhà nước phải bảo vệ
pháp luật, tạo thành quyền tư pháp ]
Hình thức Nhà nước gồm 3 yếu tố: (i) Hình thức chính thể; (ii) Hình thức cấu trúc;
(iii) Chế độ Chính trị; trong đó:
- Hình thức chính thể là: Cách thức tổ chức quyền lực nhà nước ở trung ương, hay
nói cách khác là ở cấp tối cao [3 quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp sẽ thuộc về cơ quan
tối cao nào: Nghị viện, Chính phủ, Tòa án, Tổng thống, Thủ tướng hay Vua?]
- Hình thức cấu trúc nhà nước: Cách thức tổ chức nhà nước theo đơn vị hành chính
lãnh thổ; Cách thức xác lập mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương với ở địa phương; gồm:
Nhà nước đơn nhất (Việt Nam, Lào,…): Có 1 lãnh thổ thống nhất, 1 hệ thống pháp luật
duy nhất, 1 bộ máy chính quyền được tổ c ứ
h c thống nhất từ trung ương xuống địa phương,
cư dân mang một quốc tịch thống nhất
Nhà nước liên bang (Ví dụ: Nga, Mỹ, Canada, Úc): Có 1 lãnh thổ hợp nhất gồm chủ
quyền liên bang và chủ quyền bang; có 2 hệ thống pháp luật riêng biệt, gồm: hệ thống pháp
luật liên bang và hệ thống pháp luật bang; có 2 bộ máy chính quyền độc lập, gồm: chính
quyền liên bang và chính quyền bang
- Chế độ chính trị: Phương pháp, thủ đoạn cai trị của giai cấp thống trị, thể hiện qua
mức độ cho phép người dân tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước, quản lý xã hội; được chi làm hai loại: (i) Chế độ c í
h nh trị dân chủ; theo đó ghi nhận các quyền tự do, dân chủ của người,
người dân được tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước, quản lý xã hội, được bầu ra các cơ
quan nhà nước cấp tối cao, các lãnh đạo cấp cao của Nhà nước, được quyết định những vấn
đề quan trọng nhất của đất nước theo hình thức trưng cầu ý dâ n và (ii) Chế độ c í
h nh trị phản dân chủ; hạn chế tối đa các quyền tự do, dân chủ của người dân.
Đối với NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM:
- Hình thức Chính thể: Cộng hòa Dân chủ nhân dân: Quyền lực tập trung toàn bộ,
và tuyệt đối vào Nhân dân; Nhân dân bầu ra Quốc hội, trao cho nó quyền lập pháp; sau đó
thông qua Quốc hội, thành lập nên Chính phủ và trao Chính phủ quyền hành pháp, thành lập
ra Tòa án nhân dân và trao Tòa án nhân dân Quyền tư pháp.
Quốc hội, Chính phủ và Tòa án nhân dân luôn có sự phối hợp và kiểm soát lẫn nhau,
khi thực hiện 3 quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
- Hình thức cấu trúc: Nhà nước đơn nhất. Cụ t ể
h : Nhà nước Việt Nam có lãnh thổ
thống nhất, có 1 hệ thống pháp luật duy nhất, và có 1 hệ thống chính quyền thống nhất từ
trung ương xuống địa phương.
- Chế độ chính trị: Chế độ Chính trị của Việt Nam theo hình thức Dân chủ. Điều 2,
Hiến pháp 2013 đã khẳng định:
“Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên
minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.”
9. Hình thức chính thể đươc phân thành mấy loại cơ bản?
Được phân thành 2 loại; gồm: Hình thức Chính thể Quân chủ và Hình thức Chính thể Cộng hòa; trong đó:
Hình thức Chính thể Quân chủ: Quyền lực tối cao (lập pháp, hành pháp và tư pháp)
tập trung toàn bộ hoặc một phần vào người đứng đầu nhà nước (Vua) theo nguyên tắc
truyền ngôi, thế tục. Được phân chia thành 2 loại: Quân chủ tuyệt đối và Quân chủ đại nghị.
Ví dụ: Thụy điển, Anh, Thái lan, Nhật, ArabSaudia
Hình thức Chính thể Cộng hòa: Quyền lực tối cao (lập pháp, hành pháp và tư pháp)
tập trung vào trong tay 1 cơ quan hay 1 số cơ quan. Được phân chia thành 2 loại: Cộng hòa
Quý tộc và Cộng hòa Dân chủ; trong đó Cộng hòa Dân chủ chia làm 2 loại: Công hòa Dân
chủ Nhân dân và Cộng hòa Dân chủ tư sản; trong đó Cộng hòa Dân chủ Tư sản chia làm 3
loại: Cộng hòa Tổng thống; Cộng hòa Đại nghị và Cộng hòa Lưỡng hệ
10. Tên gọi chính thức của một nhà nước thường thể h ệ i n điều gì
Tên gọi chính thức của một nước thường thể hiện hình thức nhà nước ở cả 3 dạng:
+ Hình thức chính thể (Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Lào; Cộng hòa Pháp);
+ Hình thức cấu trúc (Nhà nước Liên bang Nga, Nhà nước Hợp chủng quốc Hoa kỳ);
hoặc là Chế độ chính trị;
+ và không nhất thiết phải luôn luôn thể hiện ở 1 dạng.
11. 3 bộ phận của hình thức nhà nước, gồm: Hình thức chính thể, Chế độ Chính
trị, và Hình thức cấu trúc thể hiện như thế nào trong 1 nhà nước nhất định; có nhất
thiết Hình thức chính thể này, thì phải đi theo Chế độ chính trị kia không?
Không; 3 bộ phận này thể hiện riêng rẽ, và tùy vào điều kiện, hoàn cảnh, bản chất của
các Nhà nước khác nhau sẽ khác nhau; như: Một nhà nước theo chính thể quân chủ; nhưng
chế độ chính trị vẫn có thể là dân chủ; Một nhà nước liên bang, thì chế độ chính trị có thể dân
chủ hoặc không dân chủ; một nhà nước đơn nhất thì chế độ chính trị có thể dân chủ hoặc không dân chủ
12. Nêu ví dụ ít nhất 5 nhà nước hiện nay theo Hình thức Chính thể Quân Chủ, và
Hình thức Chính thể Cộng hòa
Chính thể Quân chủ: Thụy điển, Anh, Thái lan, Nhật, ArabSaudia, Monaco, Malaysia, Oman
Chính thể Cộng hòa: Pháp, Hoa Kỳ, ứ
Đ c, Liên bang Nga, Việt Nam
13. Nêu ví vụ ít nhất 5 nhà nước hiện nay theo cấu trúc Nhà nước đơn nhất và
Nhà nước Liên bang
Nhà nước đơn nhất: Myanmar, Hàn Quốc, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Việt Nam, Lào
Nhà nước liên bang: Nga, Mỹ, Canada, Úc, Đức, Argentina, Bỉ, Thụy sĩ
BÀI 2: BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
1. Trình bày bản chất nhà nước CHXHCNVN theo hiến pháp 2013.
Điều 2, Hiến pháp 2013 đã khẳng định:
“Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.”
Khi đặt trong sự so sánh với các kiểu Nhà nước trước đây tồn tại trong lịch sử, thì có
nhiều ý kiến cho rằng Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước kiểu
mới, bởi vì Nó rất khác với các nhà nước trước đây: nó là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân
dân và vì Nhân dân; là Nhà nước hoàn toàn không có các quan hệ bóc lột; mọi hoạt động
đều hướng đến lợi ích chung của Nhân dân
Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam thường được gọi là: “Nhà nước của
giai cấp công nhân”; “Nhà nước của Nhân dân lao động”; và “Nhà nước mang bản chất
giai cấp công nhân”
2. Bộ máy nhà nước là gì?
Hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương xuống địa phương được tổ chức thống
nhất, tạo thành cơ chế đồng bộ, thực hiện chức năng và nhiệm vu chung của Nhà nước
3. Cơ quan nhà nước có những dấu hiệu gì, để phân biệt với các tổ chức khác?
Cơ quan nhà nước có 4 dấu hiệu: (i) được thành lập và hoạt động theo trình tự, thủ tục
do pháp luật quy định, (ii) hoạt động mang tính quyền lực nhà nước theo thẩm quyền pháp
luật quy định và mang tính bắt buộc thi hành; (iii) độc lập về cơ cấu tổ chức, về cơ sở vật chất
tài chính; (iv) cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong cơ quan nhà nước phải là Công
dân (mang quốc tịch việt nam)
Những tổ chức mà không có 4 dấu hiệu trên thì không phải là cơ quan nhà nước,
ví dụ như: Đảng Cộng Sản Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp
phụ nữ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Cựu Chiến binh Việt Nam
Những tổ chức mà có đủ 4 dấu hiệu trên là cơ quan nhà nước: Bộ Công an, Bộ giáo
dục và Đào tạo, Quốc hội, Chính phủ, Tổng cục Thống kê, Tổng cục Cảnh sát nhân dân.
5. Bộ máy nhà nước Việt Nam bao gồm mấy bộ phận cấu thành, hãy kể tên các bộ phận đó.
Có 4 hệ thống cơ quan chính, gồm:
(i) Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước: Quốc hội và Hội đồn g nhân dân các cấp
(tỉnh, huyện, và xã). Đây là những cơ quan do Nhân dân bầu ra, và trao cho quyền lực nhà nước.
Trong đó: Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất cả nước, là cơ quan đại
biểu cao nhất của Nhân dân; còn Hội đồng Nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa
phương, là cơ quan đại diện cho ý chí nguyên vọng của nhân dân ở địa phương
(ii) Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước: Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp
(tỉnh, huyện, và xã). Đây là những cơ quan có chức năng quản lý hành chính nhà nước trên
mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong đó, Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao
nhất của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quản lý hành chính nhà nước trên mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội; còn Ủy ban nhân dân là cơ quan hành chính nhà nước ở địa
phương, quản lý hành chính nhà nước trong phạm vi địa phương.
Bên cạnh Chính phủ và Ủy ban nhân dân, thì còn các cơ quan giúp việc, như Bộ, Cơ
quan ngang bộ, Sở, đều thuộc hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước.
(iii) Hệ thống cơ quan xét xử: Tòa án nhân dân các cấp: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa
án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân huyện. Các cơ quan này có chức năng xét xử.
(iv) Hệ thống cơ quan kiểm sát: Viện kiểm s
át nhân dân các cấp: Viện kiểm sát nhân
dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Viện kiểm sát nhân
dân huyện. Các cơ quan này có chức năng kiểm sát và thực hành quyền công tố.
6. Hãy nêu vị trí pháp lý của quốc hội, chính phủ, chủ tịch nước.
- Quốc hội
: (i) Cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam; (ii) Cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân; HAY NÓI CÁCH KHÁC
Cơ quan duy nhất trong bộ máy nhà nước trực tiếp nhận và thực hiện quyền lực nhà
nước do nhân dân cả nước trao cho thông qua chế độ bầu cử theo nguyên tắc phổ thông, bình
đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.
Cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất quyết định những vấn đề quan trọng nhất của
đất nước về đối nội và đối ngoại.
Cơ quan có vị trí pháp lý cao nhất trong quan hệ với các cơ quan khác.
- Chính phủ: (i) Cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam; (ii) Cơ quan chấp hành của Quốc hội
- Chủ tịch nước: Người đứng đầu Nhà nước, đại diện cho Nhà nước trong các quan hệ
đối nội và đối ngoại
7. Hãy trình bày chức năng của Quốc hội, Chủ tịch nước, Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân
- Quốc hội: Có 4 chức năng: (i) Lập hiến, lập pháp; (ii) Quyết định những vấn đề quan
trọng của đất nước; (iii) Lập ra các cơ quan nhà nước ở trung ương; (iv) Giám sát tối cao
- Chính phủ: Có chức năng cơ bản: Quản lý hành chính nhà nước trên phạm vi cả nước
- Chủ tịch nước: Có chức năng cơ bản: Đại diện nhà nước trong các quan hệ đối nội và đối ngoại
- Tòa án nhân dân: Thực hiện chức năng xét xử ở 2 cấp: sơ thẩm và phúc thẩm
- Viện kiểm sát nhân dân: Thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp.
8. Quốc hội họp một năm mấy kỳ?
Theo Điều 90, Luật tổ chức Quốc hội, Quốc hội họp thường lệ mỗi năm hai kỳ.
Trường hợp Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ hoặc ít
nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội yêu cầu thì Quốc hội họp bất thường.
9. Chính phủ một năm họp mấy kỳ?
Theo Điều 43, Luật Tổ chức Chính phủ 2015, Chính phủ họp thường kỳ mỗi tháng một
phiên hoặc họp bất thường theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, theo yêu cầu của
Chủ tịch nước hoặc của ít nhất một phần ba tổng số thành viên Chính phủ.
10. Quốc hội có nhiệm kỳ mấy năm, QH hiện tại khóa bao nhiêu?
Theo Điều 2, Luật Tổ chức Quốc hội, Nhiệm kỳ của mỗi khóa Quốc hội là 05 năm, kể
từ ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa đó đến ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khoá sau.
Quốc hội hiện nay khóa XV
11. Số đại biểu quốc hội tối đa là bao nhiêu?
Theo quy định tại Điều 23, Luật Tổ chức quốc hội, Tổng số đại biểu Quốc hội không
quá năm trăm người, bao gồm đại biểu hoạt động chuyên trách và đại biểu hoạt động không chuyên trách.
12. Chính phủ Việt Nam có bao nhiêu Bộ và cơ quan ngang Bộ . Liệt kê các Bộ và
cơ quan ngang bộ của Nước CHXHCN Việt Nam.
Chính phủ, hiện nay có 18 bộ và 4 cơ quan ngang bộ
13. Nước ta có mấy cấp đơn vị hành chính, hãy kể tên các cấp đó.
Theo quy định tại Điều 2, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, đơn vị hành chính nước ta gồm:
(i) cấp tỉn
h [Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương]. Ví dụ: Thành phố Hồ Chí Minh,
Thành phố Hà Nội, Thành phố Đà Nẵng, Thành phố Hải Phòng, Thành phố Cần Thơ
(ii) cấp huyện [Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương];
Ví dụ: Thành phố Nha Trang (thuộc tỉnh Khánh Hòa), Thành phố Vinh (thuộc
tỉnh Nghệ An), Thành phố Đà lạt (thuộc tỉnh Lâm đồng); Thành phố Biên hòa (thuộc
tỉnh Đồng Nai).
(iii) cấp xã [Xã, phường, thị trấn]. Ví dụ: Phường 22 [Quận Bình thạnh]; Phường Tân Thới hiệp [Quận 12]
(iv) đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt.
14. Tòa án ở nước ta có mấy cấp xét xử, gồm những cấp xét xử nào?
Tòa án nước ta, có 2 cấp xét xử, là xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm.
Xét xử sơ thẩm: cấp xét xử ban đầu, toàn bộ hồ sơ vụ án, chứng cứ, tài liệu sẽ được
làm rõ tại phiên tòa. Bản án sơ thẩm, ban hành ra, sẽ chưa có hiệu lực ngay. Bị cáo, đương sự
có 15 ngày để kháng cáo, nếu cho rằng bản án sơ thẩm xâm hại đến quyền và lợi ích hợp
pháp của mình. Nếu sau 15 ngày không kháng cáo, bản án sơ thẩm đương nhiên có hiệu lực;
và nếu kháng cáo, thì tòa án cấp trên sẽ xét xử phúc thẩm.
Xét xử phúc thẩm: Xét xử lại bản án theo yêu cầu kháng cáo của bị cáo hoặc đương
sự; kháng cáo nội dung nào thì sẽ xét xử lại nội dung đó. Bản án phúc thẩm ban hành ra sẽ
đương nhiên có hiệu lực và các bên không cần kháng cáo.
15. Hiệu lực của bản án sơ thẩm và bản án phúc thẩm được quy định như thế nào?
Bản án sơ thẩm, ban hành ra, sẽ chưa có hiệu lực ngay. Bị cáo, đương sự có 15 ngày để
kháng cáo, nếu cho rằng bản án sơ thẩm xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Nếu sau 15 ngày không kháng cáo, bản án sơ thẩm đương nhiên có hiệu lực; và nếu kháng
cáo, thì tòa án cấp trên sẽ xét xử phúc thẩm .
Bản án phúc thẩm sẽ đương nhiên có hiệu lực ngay. Các bên không có quyền kháng
cáo. TUY NHIÊN, các bên vẫn có quyền yêu cầu xem xét lại bản án,
theo thủ tục GIÁM ĐỐC THẨM [khi có vi phạm nghiêm trọng về mặt tố tụng]
hoặc TÁI THẨM [khi phát sinh tình tiết mới làm thay đổi toàn bộ nội dung vụ án];
khi đó Tòa án cấp cao, hoặc Tòa án tối cao sẽ tuyên hủy bỏ bán án để xét xử lại hoặc
tuyên giữ nguyên bản án.
16. Thẩm quyền xét xử phúc thẩm là tòa án nhân dân cấp nào?
Thẩm quyền xét xử phúc thẩm thuộc về Tòa án nhân dân cấp trên trực tiếp của cấp
ban hành ra bản án sơ thẩm. Cụ thể:
Tòa án nhân dân tỉnh, có quyền xét xử phú
c thẩm đối với bản án sơ thẩm do Tòa án nhân dân huyện ban hành
Tòa án cấp cao có quyền xét xử phúc thẩm đối với bản án sơ thẩm do Tòa án nhân dân tỉnh ban hành
17. Kể tên các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam
Thứ nhất, Quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Nhà nước của Nhân dân do Nhân dân và vì Nhân dân
Thứ hai, Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam
Thứ ba, Nhà nước được tổ chức, hoạt động và quản lý xã hội trên cơ sở Hiến pháp và
pháp luật (Pháp chế xã hội chủ nghĩa)
Thứ tư, Tập trung dân chủ
BÀI 3: KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT
1. Pháp luật là gì? Pháp luật thể hiện ý chí của ai?
Pháp luật là những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra hoặc
thừa nhận, được nhà nước bảo đảm thực hiện; hay hiểu 1 cách đơn giản nhất:
Pháp luật là hệ thống các quy phạm pháp luật.
Pháp luật luôn thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và giai cấp nắm quyền lực nhà
nước, [vì nó do giai cấp thống trị và giai cấp nắm quyền lực nhà nước ban hành ra để thiết
lập trật tự chung cho xã hội, phù hợp với lợi ích giai cấp thống trị]
Trong Tuyên ngôn Đảng Cộng sản của Các. Mác và Ph.Ăngghen viết: “Pháp luật của
các ông chỉ là ý chí của giai cấp các ông được đề lên thành luật, cái ý chí mà nội dung là do
các điều kiện sinh hoạt vật chất của giai cấp các ông quyết định”. Cụm từ “các ông” trong
câu nói trên dung để chỉ Nhà nước nói chung và giai cấp thống trị nói riêng.
2. Pháp luật ra đời dựa trên những nguyên nhân nào?
Nguyên nhân khách quan: Pháp luật ra đời khi xã hội phát triển đến một trình độ nhất
định, khi có chế độ tư hữu và phân hóa giai cấp, dẫn đến mâu thuẫn gay gắt đến mức không
thể điều hòa được; và phải cần đến pháp luật, để thiết lập trật tự chung, đảm bảo sự ổn định
và phát triển của toàn xã hội.
Do đó, có thể hiểu ở xã hội không có chế độ tư hữu, và không có giai cấp thì sẽ không có giai cấp
Nguyên nhân chủ quan: Pháp luật do Nhà nước ban hành (sáng tạo ra pháp luật) hoặc
thừa nhân (lựa chọn và thừa nhận những tập quán đã lưu truyền trong xã hội và nâng chúng lên thành pháp luật).
Do đó, có thể hiểu ở xã hội không có Nhà nước sẽ không có Pháp luật; và Nhà
nước không thể tồn tại mà không có pháp luật
Từ 2 nguyên nhân trên, có thể khẳng định:
Pháp luật và Nhà nước là 2 hiện tượng xã hội cùng phát sinh, phát triển, cùng tồn
tại và tiêu vong
3. Pháp luật hình thành bằng những con đường nào? Có 3 con đườn
g chủ yếu: Tập quán pháp, Tiền lệ pháp và Văn bản quy phạm pháp luật
- Tập quán pháp: Hình thưc ban hành pháp luật mà trong đó Nhà nước tuyên bố duy
trì, bảo vệ và bảo đảm các quy tắc xử sự đã hình thành trong thời gian dài
- Tiền lệ pháp: Hình thưc ban hành pháp luật mà trong đó Nhà nước thừa nhận cách
giải quyết của cơ quan nhà nước đối với vụ việc cụ thể, để áp dụng tương tự đối với các vụ
việc có tính chất tương tự.
- Văn bản quy phạm phap luật: Văn bản do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban
hành theo trình tự thủ tục luật định, chứa đựng các quy tắc xử sự chung do Nhà nước bảo
đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, theo những định hướng và trật tự nhất định.
4. Pháp luật hình thành bằng cách thức nào?
Có 2 cách thức chủ yếu để pháp luật được hình thành; gồm:
(i) Thứ nhất, Nhà nước lựa chọn và thừa nhận những tập quán đã lưu truyền trong xã
hội và nâng chúng lên thành pháp luật; và
(ii) Thứ hai, Nhà nước sáng tạo (ban hành) ra pháp luật
5. Pháp luật gồm có những vai trò nào. Phân tích các vai trò của pháp luật, cho ví
dụ minh họa.
Pháp luật có 3 vai trò chính:
- Công cụ thực hiện đường lối chính sách của Đảng [Đưa ra ví dụ c ứ
h ng minh các đường lối chính sách của Đảng luôn được thể chế hóa
thành pháp luật; bất kỳ bản hiến pháp nào ra đời cũng dựa trên Cương lĩnh của Đảng. Bất kỳ
văn bản luật nào được ban hành cũng dựa trên đường lối chính sách chủ trương của Đảng]
- Công cụ thực hiện quyền làm chủ của nhân dân
[Các quyền làm chủ của Nhân dân được ghi nhận trong Hiến pháp và các văn bản luật
liên quan, như quyền được sống, quyền được bất khả xâm phạm về than thể]
- Công cụ quản lý của nhà nước
[Pháp luật là công cụ hữu hiệu nhất để Nhà nước quản lý xã hội, vì các đặc trưng của
pháp luật: tính quy phạm phổ biến, được Nhà nước bảo đảm thực hiện và được xác định chặt chẽ về hình thức]
6. Pháp luật được sử dụng để làm gì?
Pháp luật là phương tiện để: (i) Bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân; (ii)
là công cụ chủ yếu và quan trọn
g để Nhà nước quản lý xã hội, và (iii) để hoàn thiện bộ
máy nhà nước và xác lập mối quan hệ ngoại giao.
Tại sao pháp luật được Nhà nước sử dụng như là phương tiện hữu hiệu nhất để quản lý xã hội. Bởi vì:
“Do những thuộc tính cơ bản của pháp luật (tính quy phạm phổ biến, tính được Nhà
nước bảo đảm thực hiện, và tính xác định chặt chẽ về hình thức), nên bất cứ nhà nước nào
cũng dung pháp luật làm phương tiện chủ yêu để quản lý mọi mặt đời sống xã hội.”
7. Kể tên các chức năng của pháp luật.
Pháp luật có 3 chức năng: (i) Điều chỉnh; và (ii) Bảo vệ ; và (iii) Giáo dục
(i) Điều chỉnh :
- Pháp luật điều chỉnh Quan hệ xã hội quan trọng, phổ biến, phù hợp với lợi ích
giai cấp thống trị. Do đó, lưu ý:
+ Pháp luật không điều chỉnh tất cả mọi quan hệ xã hội
+ Pháp luật không phải là công cụ hữu hiệu để bảo vệ lợi ích của mọi giai cấp, tầng
lớp và mọi cá nhân trong xã hội
(ii) Bảo vệ: Pháp luật bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của các bên tham gia
quan hệ mà pháp luật điều chỉn h
(iii) Giáo dục: P á h p luật G á
i o dục mọi người nhận thức đúng và xử sự đúng pháp luật,
hình thành ý thức pháp luật
8. Mối quan hệ giữa pháp luật với các hiện tượng xã hội khác (Nhà nước, kinh tế,
chính trị, đạo đức). CHÚ Ý MỐI QUAN HỆ PHÁP LUẬT VỚI ĐẠO Đ ỨC.
a) Quan hệ giữa kinh tế với pháp luật:
Pháp luật vừa chịu sự tác động, chi phối của kinh tế; đồng thời lại vừa có sự tác
động đến kinh tế rất mạnh mẽ. Cụ thể như sau:
- Kinh tế quyết định sự ra đời, tồn tại và phát triển của pháp luật:
+ Cơ cấu, hệ thống kinh tế quyết định cơ cấu của hệ thống pháp luật
+ Tính chất quan hệ kinh tế quyết định tính chất quan hệ pháp luật, mức độ và phương
pháp điều chỉnh pháp luật
+ Chế độ kinh tế quyết định về tổ chức và thiết chế pháp lý
- Pháp luật tác động ngược trở lại kinh tế:
+ Pháp luật phù hợp sẽ thúc đẩy sự phát triển kinh tế
+ Pháp luật không phù hợp sẽ kìm hãm sự phát triển kinh tế
b) Quan hệ giữa Nhà nước với pháp luật:
- Nhà nước ban hành/thừa nhận pháp luật
- Nhà nước áp dụng hệ thống cưỡng chế bảo đảm pháp luật được thực hiện
- Pháp luật là công cụ, phương tiện hữu hiệu để Nhà nước quản lý xã hội
- Nhà nước ban hành pháp luật, nhưng phải tổ chức, hoạt động theo pháp luật
c) Quan hệ giữa Pháp luật với chính trị:
- Chính trị quyết định nội dung và phương hướng phát triển của pháp luật
- Chính trị (đường lối, chính sách, mục tiêu) thay đổi thì pháp luật thay đổi
- Pháp luật là thể chế hóa đường lối, chính sách của đảng cầm quyền, và đảm bảo mang tính bắt buộc chung
- Pháp luật tạo ra môi trường ổn định cho việc thiết lập các quan hệ ngoại giao
d) Quan hệ giữa Pháp luật với Đạo đức:
- Pháp luật và đạo đức đều là hiện tượng thuộc kiến trúc thượng tầng
- Pháp luật và đạo đức đều được hình thành từ thực tiễn đời sống xã hội
- Pháp luật và đạo đức đều là quy phạm có tác dụng điều chỉnh đến hành vi xử sự của con người trong xã hội
-Nhà nước không cụ thể hóa mọi chuẩn mực đạo đức thành pháp luật, mà chỉ cụ thể
hóa những chuẩn mực nào phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị mà thôi
Mọi hành vi phù hợp với pháp luật thì chưa chắc phù hợp với đạo đức và ngược lại
Mọi hành vi phù hợp với đạo đức thì chưa chắc phù hợp với pháp luật.
[Vì pháp luật thể hiện ý chí giai cấp thống trị, chứ không phải dựa trên các quy tắc đạo đức.]
9. Có mấy hình thức pháp luật, kể tên các hình thức đó?
Có 3 hình thức pháp luật: (i) Tập quán pháp; (ii) Tiền lệ pháp; và (iii) Văn bản
quy phạm pháp luật
Trong 3 hình thức trên, tập quán pháp được coi là hình thức pháp luật bất thành văn,
vì nó không được thể hiện trong 1 văn bản cụ t ể
h , dưới 1 hình thức rõ rang, đầy đủ và chính xác.
10. Hình thức tập quán pháp và tiền lệ pháp xuất hiện từ kiểu nhà nước nào?
Tập quán pháp và tiền lệ pháp xuất hiện từ kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ
11. Tại sao tập quán pháp và tiền lệ pháp hạn chế sử dụng ở Việt Nam. Bởi vì 2 lý do:
Một là, Các tập quán thường có tính địa phương nên khi nâng chúng lên thành tập quán
pháp thì khó có thể được chấp nhận ở địa phương khác.
Hai là, Nếu thừa nhận tiền lệ pháp là nguồn của pháp luật mà không có sự thận trọng
thì rất có thể thừa nhận khả năng làm luật của các cán bộ hành pháp và tư pháp, gây thiệt hại
cho người dân nếu những cán bộ này thiếu tài, thiếu đức
12. Trong các hình thức pháp luật, thì hình thức nào được coi là tiến bộ nhất ?
Đó là hình thức: Văn bản quy phạm pháp luật, vì 3 lý do:
Thứ nhất, hình thức này đã được Nhà nước thừa nhận từ một số tập quán đã lưu truyền trong xã hội;
Thứ hai, hình thức này luôn có tính rõ ràng, cụ thể, điều chỉnh được nhiều quan hệ xã
hội trên các lĩnh vực khác nhau; và
Thứ ba, hình thức này ngày càng được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới
13. Có mấy kiểu pháp luật tồn tại trong lịch sử xã hội loài người?
4 kiểu pháp luật: pháp luật chủ nô, phap luật phong kiến, pháp luật tư bản chủ nghĩa,
và pháp luật xã hội chủ nghĩa
BÀI 4: QUY PHẠM PHÁP LUẬT – VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
1. Quy phạm pháp luật là gì?
Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do Nhà nước ban
hành hoặc thừa nhận, được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội.
Quy phạm pháp luật được coi là 1 trong các quy phạm xã hội, giốn g như: quy phạm
đạo đức, tôn giáo, phong tục, tập quán, đều nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội; tuy nhiên
quy phạm pháp luật khác với các quy phạm xã hội khác:
- Quy phạm pháp luật có tính phổ biến (áp dụng cho nhiều đối tượng, trong 1 phạm vi
không gian rộng, và trong 1 phạm vi thời gian lâu); còn những quy phạm còn lại, như đạo
đức, tôn giáo, phong tục tập quán, thì không có thuộc tính này.
- Quy phạm pháp luật có có vai trò quan trọng nhất đối với việc duy trì trật tự xã hội
2. Quy phạm pháp luật có mấy bộ phận? Kể tên và nêu khái niệm các bộ phận
của quy phạm pháp luật
Quy phạm pháp luật có 3 bộ phận: Giả định, Quy định và Chế tài.
- Giả địn :
h Nêu lên tình huống mà khi chủ thể ở vào tình huống đó thì chịu sư tác
động của quy phạm pháp luật.
[Là giả thuyết về tình huống, điều kiện, hoàn cảnh của thực tế cuộc sống được định ra bởi nhà làm luật]
Ví dụ: “Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của
Toà án đã có hiệu lực pháp luật”. Bộ phận giả định sẽ là: “Không ai” trong hoàn cảnh “khi
chưa có bản án kết tội của Tòa án” - Quy địn :
h Nêu lên cách xử sự, mệnh lện
h mà chủ thể phải tuân theo khi ở trong tình
huống đã nêu ở phần giả định
Ví dụ: “Khi việc kết hôn trái luật bị huỷ thì hai bên kết hôn phải chấm dứt quan hệ như
vợ chồng”. Bộ phận quy định sẽ là: “phải chấm dứt quan hệ như vợ chồng”
- Chế tài: Nêu lên các biện pháp tác độn
g của nhà nước, áp dụng với chủ thể nào
không thực hiện đúng ở phần quy định; có thể là: Phạt tiền, Ngồi tù, Bồi thường thiệt hại
Ví dụ: “Phạt tiền từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng đối với người điều khiển xe thực
hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây: Dừng xe, đỗ xe trên phần đường xe chạy ở đoạn
đường ngoài đô thị nơi có lề đường;…”. Bộ p ậ
h n chế tài sẽ là: “Phạt tiền từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng” Lưu ý:
- Một quy phạm pháp luật khi thể hiện trong 1 điều khoản, có thể không chứa
đựng đầy đủ cả 3 bộ phận: giả định, quy định và chế tài. Như có điều khoản chỉ có giả định
và chế tài; có điều khoản chỉ có giả định và quy định. Ví dụ:
“Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia
đình, trong việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân được quy định” – Chỉ có Giả định và Quy định
“Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi đánh đập, hành hạ
tàn nhẫn đối với vật nuôi.” – Chỉ có Giả định và Chế tài; Bộ phận quy định bị ẩn đi, là:
“Không được đánh đập, hành hạ, tàn nhẫn với vật nuôi”
Tương tự, “ Phạt t ề
i n từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng đối với người điều khiển xe
thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây: Dừng xe, đỗ xe trên phần đường xe chạy ở
đoạn đường ngoài đô thị nơi có lề đường;…”; thì Bộ phận quy định cùng bị ẩn đi; là cấm
không được “Dừng xe, đỗ xe trên phần đường xe chạy ở đoạn đường ngoài đô thị nơi có lề đườn ” g
Tuy nhiên, bộ phận giả định luôn luôn có và không thể thiếu trong bất kỳ quy phạm pháp luật nào.
- Trật tự trình bày của 3 bộ phận: giả định –
quy định – chế tài có thể khác nhau,
tùy theo ngữ cảnh, và trường hợp cụ thể. Ví dụ: “Phạt tiền từ 200.000 đồng đến 400.000
đồng đối với người điều khiển xe thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây: a) Không
chấp hành hiệu lệnh, chỉ dẫn của biển báo hiệu”. Quy phạm này có bộ phận chế tài đặt lên
trước bộ phận giả địn h
3. Các câu hỏi để xác định bộ phận: giả định, quy định, chế tài của quy phạm pháp luật.
Giả định: Ai? Hoàn cảnh nào? Điều kiện nào? thì chịu sự tác động của quy phạm pháp luật
Quy định: Ai trong hoàn cảnh, điều kiện nêu ra trong bộ phận giả định thì phải
xử sự như thế nào (Được làm gì? Không được làm gì? Và Phải làm gì?)
[Bộ phận quy định sẽ trả lời câu hỏi: Chủ thể được thực hiện hoặc không được thực
hiện những gì?; Những xử sự mà chủ thể phải làm?; Những lợi ích về vật chất, tinh thần mà
chủ thể được hưởng là gì?]
Chế tài: Nếu không làm theo cách xử sự nêu trong bộ phận quy định thì hậu quả pháp
lý phải gánh chịu là gì? (bị phạt gì?)
4. Văn bản quy phạm pháp luật là gì? Tại sao Việt Nam chỉ sử dụng Văn bản quy
phạm pháp luật, mà không dùng các hình thức pháp luật khác?
Văn bản do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự thủ tục luật định,
chứa đựng các quy tắc xử sự chung do Nhà nước bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các
quan hệ xã hội, theo những định hướng và trật tự nhất định.
Việt Nam chỉ sử dụng VBQPPL vì 3 lý do: Thứ nhất, hình thức này đã được Nhà nước
thừa nhận từ một số tập quán đã lưu truyền trong xã hội; Thứ hai, hình thức này luôn có tính
rõ ràng, cụ thể, điều chỉnh được nhiều quan hệ xã hội trên các lĩnh vực khác nhau; và Thứ ba,
hình thức này ngày càng được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới
6. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật bao gồm những loại văn bản nào?
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ở n ớ ư c ta gồm:
Thứ nhất, Hiến pháp
Thứ hai, Văn bản luật: Luật, Bộ luật
Thứ ba, Văn bản dưới luật: Nghị quyết, Pháp lệnh, Lệnh, Quyết định, Nghị định, Thông tư
Văn bản quy phạm pháp luật là tên gọi được sử dụng trong khoa học pháp lý, còn văn
bản pháp luật là tên gọi thông thường.
Khi nói đến văn bản pháp luật (“Văn bản quy phạm p á
h p luật”), tức là nói đến: “Hiến
pháp, Văn bản luật và Văn bản dưới luật”. Tuy nhiên, các em phải nhớ, không phải bất kỳ
cơ quan nhà nước nào cùng được ban hành văn bản pháp luật; và cơ quan nhà nước nào mà
có thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật, cùng k ô
h ng thể ban hành tất cả văn bản pháp
luật; chỉ được ban hành 1 hoặc 1 số loại nhất địn h
Ví dụ: Chính phủ k ô
h ng thể ban hành tất cả các loại văn bản pháp luật mà chỉ
ban hành văn bản dưới luật, dưới hình thức Nghị định t ô
h i. Nên, nếu nói Chính phủ nợ của
dân 1000 văn bản pháp luật, thì tức là nói đến văn bản dưới luật .
7. Tiêu chuẩn để xác định sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật.
4 tiêu chuẩn gồm:
Tính toàn diện (có điều chỉnh đầy đủ những quan hệ xã hội quan trọng phổ biến, ảnh
hưởng đến lợi ích của Nhà nước, của xã hội khôn ? g )
Tính đồng bộ (có chồng chéo, mâu thuẫn với nhau không?)
Tính phù hợp (có phù hợp với đời sống thực tiễn không?)
Trình độ kỹ thuật pháp lý (ngôn ngữ thể hiện có rõ rang k ô h ng?)
8. Lập quy, lập pháp, lập hiến là gì.
Lập quy: Ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Lập pháp: Ban hành luật
Lập hiến: Ban hành Hiến pháp
9. Liệt kê các loại văn bản quy phạm pháp luật (VB Luật và VB dưới luật) và tên
cá nhân, cơ quan nhà nước cóthẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật đó.
Xem bài tập của thầy về văn bản quy phạm pháp luật [Bảng] Ví dụ:
Văn bản Luật, Hiến pháp, Luật, Bộ Luật, Nghị quyết là do Quốc hội ban hành. Luật
Giao thông đường bộ là do Quốc hội ban hành không phải do Bộ Công an; Bộ Luật Lao động
là do Quốc hội ban hành không phải do Bộ Lao động Thương binh Xã hội; Luật Giáo dục là
do Quốc hội ban hành, mà không phải do Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Lệnh là do duy nhất Chủ tịch nước ban hành, và được dùng để công bố các văn bản
Luật. Như: “Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã tổ chức cuộc họp báo về việc ban hành
Lệnh công bố các luật đã được thông qua tại kỳ họp thứ 11 Quốc hội khóa XIV”
Thủ tướng Chính phủ được ban hành Quyết địn ;
h chứ không được ban hành Nghị quyết
Thông tư là văn bản quy phạm pháp luật được ban hành bởi: (i) Bộ trưởng, Thủ trưởng
cơ quan ngang bộ; (ii) Chánh án Tòa án nhân dân tối cao; (iii) Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao
10. Đặc trưng của văn bản quy phạm pháp luật là gì?
Văn ban quy phạm pháp luật có 3 đặc trưng cơ bản là: áp dụng nhiều lần; đảm bảo thực
hiện; và mọi người tôn trọng và thực hiện.
Đặc trưng này giúp chúng ta phân biệt với văn bản áp dụng pháp luật. Văn bản áp
dụng pháp luật là văn bản chỉ được áp dụng một lần duy nhất và chấm dứt hiệu lực sau khi áp dụng.
11. Trình tự ban hành 1 văn bản quy phạm pháp luật gồm mấy bước cơ bản?
Gồm 5 bước cơ bản, gồm: (i) Đề xuất ban hành; (ii) Soạn thảo văn bản; (iii) Lấy ý kiến
các bên liên quan; (iv) Thẩm định thẩm tra tính phù hợp; (v) Ban hành văn bản.
Trình tự ban hành 1 văn bản Luật: Xem trong Slide và lưu ý: Bộ Tư pháp có trách
nhiệm giúp Chính phủ lập đề nghị về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh trên cơ sở các đề
nghị xây dựng luật, pháp lệnh đã được Chính phủ thông qua
12. Hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật thể hiện như thế nào?
Hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật thể hiện ở 3 khía cạnh: (i) Hiệu lực về Đối
tượng, bao gồm: Cá nhân, tổ chức chịu sự tác động của văn bản; (ii) Hiệu lực về Không gian: bao gồm: Phạm v
i lãnh thổ mà văn bản tác động tới; (iii) Hiệu lực về thời gian, bao gồm:
Phạm vi thời gian bắt đầu và chấm dứt hiệu lực của văn bản
13. Một văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực về thời gian như thế nào?
VBQPPL được áp dụng đối với hành vi xảy ra tại thời điểm mà văn bản đó đang có hiệu lực; trong đó:
Ngày có hiệu lực được quy định tại văn bản đó nhưng không sớm hơn [....] ngày kể từ
ngày thông qua hoặc ký ban hành. Cụ thể:
Không sớm hơn 45 ngày kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành đối với văn của cơ
quan nhà nước trung ương; Không sớm hơn 10 ngày kể từ ngày ký ban hành đối với văn
bản của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Không sớm hơn 07 ngày kể từ ngày
ký ban hành đối với văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân
cấp huyện và cấp xã.
1 văn bản Quy phạm pháp luật hết hiệu lực khi: Hết thời hạn có hiệu lực đã được quy
định trong văn bản; Được sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế bằng văn bản quy phạm pháp luật
mới của chính cơ quan nhà nước đã ban hành văn bản đó; Bị bãi bỏ bằng một văn bản của cơ
quan nhà nước có thẩm quyền