Tổng hợp nội dung môn Triết học Mác Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Tổng hợp nội dung môn Triết học Mác Lênin của Trường Đại học Ngoại thương. Hi vọng tài liệu này sẽ giúp các bạn học tốt, ôn tập hiệu quả, đạt kết quả cao trong các bài thi, bài kiểm tra sắp tới. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết bài viết dưới đây nhé.

51 26 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

lOMoARcPSD|44862240

CHƯƠNG I: KHÁI LUẬN VỀ TRIẾT HỌC VÀ

TRIẾT HỌC MLN

I. Triết học và vấn đề cơ bản của triết học:

1. Khái lược về triết học:

a. Nguồn gốc của triết học:

- Từ thế kỷ VIII đến thế kỷ VI (TCN) tại các trung tâm văn

minh lớn của nhân loại thời Cổ đại (Đông: Ấn Độ, Trung

Quốc; Tây: Hy Lạp).

- Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ phận

của kiến trúc thượng tầng.

Nguồn gốc nhận thức:

- Trước khi TRH xuất hiện thế giới quan thần thoại đã chi

phối hoạt động nhận thức của con người.

- TRH là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể hiện khả

năng tư duy trừu tượng, năng lực khái quát của con người

để giải quyết tất cả các vấn đề nhận thức chung về tự

nhiên, xã hội, tư duy.

Nguồn gốc xã hội:

- Phân công lao động xã hội dẫn đến sự phân chia lao động

là nguồn gốc dẫn đến chế độ tư hữu.

- Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, triết học ra đời bản

thân nó đã mang “tính đảng” (nhiệm vụ của nó là luận

chứng và bảo vệ lợi ích của một giai cấp xác định).

b. Khái niệm TRH:

Khái niệm:

- Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất của đối

tượng nhận thức, thường là con người, xã hội, vũ trụ, tư

tưởng tinh thần

- Ấn Độ: Triết = darshana: “chiêm ngưỡng” là con đường

suy ngẫm để dẫn dắt con người đến với lẽ phải, thấu đạt

được chân lý về vũ trụ và nhân sinh

lOMoARcPSD|44862240

- Phương Tây: Philosophia vừa mang nghĩa là giải thích vũ

trụ, định hướng nhận thức và hành vi, vừa nhấn mạnh

đến khát vọng tìm kiếm chân lý của con người.

Đặc thù của TRH:

- Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn logic và

những kinh nghiệm khám phá thực tại của con người để

diễn tả thế giới và khái quát thế giới quan bằng lý luận.

- Triết học khác với các khoa học khác ở tính đặc thù của

hệ thống trí thức khoa học và phương pháp nghiên cứu.

Các nhà kinh điển của TRHMLN:

- Triết học là hệ thống quan điểm lý luận chung nhất về thế

giới và vị trí con người trong thế giới đó, là khoa học về

những quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự

nhiên, xã hội và tư duy.

b. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử:

- Thời kỳ Hy Lạp Cổ đại: Triết học tự nhiên bao gồm tất cả

tri thức tồn tại, chủ yếu là khoa học tự nhiên (toán, lý,

thiên văn học,...).

- Thời Trung cổ: Triết học kinh viện, triết học mang tính

tôn giáo.

- Thời kỳ Phục hưng, cận đại: Triết học tách ra thành các

môn khoa học như cơ học, toán học, vật lý học, thiên văn

học, hóa học, sinh học, xã hội học, tâm lý học, văn hoá

học,...

- Triết học cổ điều Đức: Đỉnh cao của quan niệm “Triết học

là khoa học của mọi khoa học” ở Hêghen.

- Triết học Marx: trên lập trường duy vật biện chứng để

nghiên cứu quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội,...

b. Triết học - hạt nhân lý luận luận của thế giới

quan:

lOMoARcPSD|44862240

Thế giới quan: khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức,

quan điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế giới và

về vị trí của con người (bao gồm cá nhân, xã hội và cả nhân

loại) trong thế giới đó. Thế giới quan quy định các nguyên tắc,

thái độ, giá trị, trong định hướng nhận thức và hoạt động thực

tiễn của con người.

Quan hệ giữa thế giới quan và nhân quan sinh: (đọc

sách)

Các loại hình thế giới quan: (đọc sách)

- Thứ nhất: Bản thân triết học chính là thế giới quan.

- Thứ hai: Trong số các loại thế giới quan phân chia theo

các cơ sở khác nhau thì thế giới quan triết học bao bao

giờ cũng là thành phần quan trọng, đóng vai trò là nhân

tố cốt lõi.

- Thứ ba: Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối

các thế giới quan khác như: thế giới quan tôn giáo, thế

giới quan kinh nghiệm, thế giới quan thông thường,...

- Thứ tư: Thế giới quan triết học quy định mọi quan niệm

khác của con người. ➡ TQG DVBC là đỉnh cao của TGQ

do nó dựa trên quan niệm duy vật về vật chất và ý thức,

trên các nguyên lý, quy luật của biện chứng.

Vai trò của TGQ:

- Thứ nhất: Tất cả những vấn đề được triết học đặt ra và

tìm lời giải đáp trước hết là những vấn đề thuộc TGQ.

- Thứ hai: TGQ là tiền đề quan trọng để xác lập phương

thức tư duy hợp lý và nhân sinh quan tích cực; là tiêu chí

quan quan trọng đánh giá sự trưởng thành của mỗi cá

nhân cũng như của từng cộng đồng xã hội nhất định. ➡

Triết học với tính cách là hạt nhân lý luận chi phối

TGQ.

2. Những vấn đề cơ bản của triết học:

a. Nội dung vấn đề cơ bản của triết học:

lOMoARcPSD|44862240

- Vấn đề cơ bản của triết học là MQH giữa vật chất và ý

thức.

ND vấn đề cơ bản của triết học gồm hai mảng:

- Bản thể luận: giữa vật chất và ý thức cái nào có trước, cái

nào quyết định cái nào. Các nhà triết học cho rằng ý thức

có trước và thuộc về CNDT; vật chất có trước và thuộc về

CNDV.

- Nhận thức luận: con người có khả năng nhận thức được

TG hay không. Các nhà triết học cho rằng con người có

khả năng khả tri luận (đó là triết học duy vật). Các nhà

triết học bất khả tri luận (con người không nhận thức

được thế giới là triết học duy tâm).

b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm:

CNDV chất phác (thời Cổ đại): Quan niệm về TG mang

tính trực quan, cảm cảm tính, chất phác nhưng đã lấy bản

thân giới tự nhiên để giải thích TG.

CNDVSH (TK XVII-XVIII): Quan niệm TG như một cỗ máy

khổng lồ, các bộ phận biệt lập tĩnh tại. Tuy còn hạn chế về

phương pháp luận siêu hình, máy móc nhưng đã chống lại

quan điểm duy tâm tôn giáo giải thích về TG.

CNDVBC: Do C. Mác & Ph. Ăngghen sáng lập - V.J. Lênin

phát triển - khắc phục hạn chế của CNDV trước đó >>> Đạt

tới trình độ DV triệt để trong cả TN và XH; biện chứng trong

nhận thức; là công cụ nhận thức và cải tạo TG. ➡ Hình thức

cao nhất của CNDV.

CNDT khách quan: Tinh thần khách quan có trước và tồn

tại độc lập với con người.

CNDT chủ quan: Thừa nhận tính thứ nhất của ý thức từng

người cá nhân. Đặc điểm CNDT: CNDT cho rằng tinh thần

có trước, vật chất có sau, thừa nhận sự sáng tạo TG của các

lực lượng siêu nhiên.

lOMoARcPSD|44862240

- Là TGQ của giai cấp thống trị và các lực lượng xã hội

phản động

- Liên hệ mật thiết với TGQ tôn giáo

- Chống lại CNDV và KHTN

- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học

c. Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết

không thể biết (Bất khả tri luận):

Khả tri luận: Khẳng định con người về nguyên tắc có thể

hiểu được bản chất của sự vật; những cái mà con người biết về

nguyên tắc là phù hợp với chính sự vật Bất khả tri luận:

Con người không thể hiểu được bản chất thật sự của đối

tượng; các hiểu biết của con người về tính chất. đặc điểm,...

của đối tượng dù có tính xác thực, cũng không cho phép con

người đồng nhất chúng với đối tượng vì nó không đáng tin cậy

Hoài nghi luận: Nghi ngờ trong việc đánh giá tri thức đã

đạt được và cho rằng con người không thể đạt đến chân lý

khách quan.

3. Biện chứng và siêu hình:

a. Khái niệm biện chứng và siêu hình trong

lịch sử: Phương pháp siêu hình:

- Là PP xem xét SVHT một cách phiến diện, cô lập, tách rời

các SVHT khác.

- Đứng im hoặc chỉ vận động cơ học.

- Nguyên nhân bên ngoài là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến

sự vận động, phát triển của SVHT

- Khuynh hướng của sự vận vận động, phát triển diễn ra

theo vòng khép kín hoặc vận động thụt lùi Phương

pháp biện chứng:

- Xem xét SVHT trong mối liên hệ phổ biến, xem xét tất cả

các mặt của sự vật

- Xem xét SVHT trong trạng thái vận động, phát triển

lOMoARcPSD|44862240

- Nguyên nhân bên trong là nguyên nhân chủ yếu gây nên

sự vận động phát triển của SVHT

- Khuynh hướng của sự vận động, phát triển diễn ra theo

vòng tròn xoáy ốc (xu thế tiến lên của sự phát triển, sự

phát triển vô cùng tận, tính kế thừa trong sự phát triển)

b. Các hình thức cơ bản của PBC:

- Là học thuyết về MLH phổ biến & PT ➡ PBCDV (TQG: DV,

PPL: BC)

⬆

- BC của ý niệm → BC của sự vật ➡ PBCDT (TQG:

DT, PPL: BC)

⬆

- Vũ trụ vận động, biến hóa ➡ PBC cổ đại

(Trực quan, tự phát)

II. Triết học Mác - Lênin và vai trò của triết học

Mác - Lênin trong đời sống xã hội:

2. Đối tượng và chức năng của TRHMLN:

a. Khái niệm triết học Mác - Lênin:

- Là hệ thống quan điểm duy vật biện chứng về tự nhiên, xã

hội và tư duy, là TGQ và PPL khoa học, cách mạng giúp

giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các lực lượng

xã hội tiến bộ nhận thức đúng đắn và cải tạo hiệu quả

TG.

- Triết học Marx - Lenin là triết học duy vật biện chứng cả

về tự nhiên và xã hội.

- TRHMLN trở thành TGQ, PPL khoa học của giai cấp công

nhân và các lực lượng tiến bộ trên TG.

- Ngày nay, TRHMLN đang đứng ở đỉnh cao của tư duy

TRH nhân loại, là hình thức phát triển cao nhất trong số

các hình thức TRH từng có lịch sử.

b. Đối tượng của TRHMLN:

lOMoARcPSD|44862240

- Giải quyết MQH giữa vật chất và ý thức trên lập trường

duy vật biện chứng và nghiên cứu những quy luật vận

động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội

- Phân biệt rõ ràng đối đối tượng của triết học và đối tượng

của các khoa học cụ thể

- Có MQH gắn bó chặt chẽ với các khoa học cụ thể

c. Chức năng của TRHMLN:

Chức năng TGQ:

- Giúp con người nhận thức đúng đắn TG và ban bản thân

để từ đó nhận thức đúng bản chất của tự nhiên và xã hội

giúp con người hình thành quan điểm khoa học, xác định

thái độ và cách thức hoạt động của bản thân

- TGQ DVBC nâng cao vai trò tích cực, sáng tạo của con

người

- TGQ DVBC có vai trò là cơ sở khoa học để đấu tranh với

các loại TGQ DT, tôn giáo, phản khoa học Chức năng

PPL:

- PPL là hệ thống quan điểm, những nguyên tắc xuất phát

có vai trò chỉ đạo sử dụng các PP trong hoạt động nhận

thức và hoạt động thực tiễn nhằm đạt kết quả tối ưu. PPL

cũng có nghĩa là lý luận về hệ thống PP

- TRHMLN thực hiện chức năng PPL chung nhất, phổ biến

nhất cho nhận thức và hoạt động thực tiễn

- Vai trò, PPL DVBC được thể hiện trước hết là PPL chung

của toàn bộ nhận thức khoa học. PPL DVBC trang bị con

người hệ thống những nguyên tắc,

PPL chung nhất, phổ biến nhất cho nhận thức và hoạt động

thực tiễn

3. Vai trò của triết học Mác-Lênin trong đời

sống xã hội và trong sự nghiệp đổi mới ở VN hiện nay:

- TRHMLN là TGQ, PP luận khoa học và cách mạng cho con

người trong nhận thức và thực tiễn

lOMoARcPSD|44862240

- TRHMLN là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận

khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng phát triển

của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và

công nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ

- TRHMLN là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc xây

dựng CNXH trên TG và sự nghiệp đổi mới theo định

hướng XHCN ở VN

CHƯƠNG II: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

I. Vật chất và ý thức:

1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất:

a. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và chủ

nghĩa duy vật trước Mác về phạm trù vật chất:

Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm: Thừa nhận sự tồn tại

của sự vật, hiện tượng vật chất nhưng phủ định đặc tính tồn tại

khách quan của chúng.

Quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước Mác về vật chất:

- Phương Đông cổ đại:

Thuyết Tứ Đại (Ấn Độ): đất, nước, gió, lửa.

Thuyết Âm - Dương cho rằng có hai lực lượng Âm - Dương

đối lập nhau nhưng lại gắn bó, cố kết với nhau trong mọi vật,

là khởi nguyên của mọi sự sinh thành, biến hóa.

Thuyết Ngũ Hành coi năm yếu tố: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa,

Thổ là những yếu tố khởi nguyên cấu tạo nên mọi vật.

- Phương Tây cổ đại:

Heraclit: vật chất là lửa

Anaximen: vật chất là không khí

Talet: vật chất nước

Democrit: vật chất là nguyên tử

- Tích cực: Xuất phát từ chính TG vật chất để giải thích

TG. Là cơ sở để các nhà triết học duy vật về sau phát

triển quan điểm về TG VC.

lOMoARcPSD|44862240

➡ VC đc coi là cơ sở đầu tiên của mọi sự vật hiện tượng trong

TG khách quan

- Hạn chế: Nhưng họ đã đồng nhất VC với một dạng vật

thể cụ thể, trực quan cảm tính, chưa đc chứng minh về

mặt khoa học. Những yếu tố khởi nguyên

mà các nhà tư tưởng nêu ra đều mới chỉ là các giả định,

còn mang tính chất trực quan cảm tính, chưa được chứng

minh về mặt khoa học.

➡ Lấy một VC cụ thể để giải thích cho toàn bộ TGVC ấy.

Quan niệm về VC của CNDV thời cận đại:

- Chứng minh sự tồn tại thực sự của nguyên tử là phần tử

nhỏ nhất của VC vĩ mô thông qua thực nghiệm của vật lý

học cổ điển.

- Cùng với đồng nhất VC với khối lượng; giải thích sự vận

động của TGVC trên nền tảng cơ học; tách rời VC khỏi

vận động, không gian và thời gian.

➡ Ko đưa ra đc sự khái quát triết học trong quan niệm về

TGVC

➡ Hạn chế PPL siêu hình

b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối

TK XIX, đầu TK XX và sự phá sản của các quan điểm duy

vật siêu hình về VC:

- 1895: Rơnghen phát hiện ra tia X

- 1896: Béc-bơ-rin phát hiện đc hiện tượng phóng xạ

- 1897: Tôm-xơn phát hiện ra điện tử

- 1901: Kaufman chứng minh khối lượng biến đổi theo vận

tốc của điện tử

- 1905, 1916: Albert Einstein với Thuyết Tương Đối hẹp và

Thuyết Tương Đối rộng

Các nhà khoa học, triết học duy vật tự phát hoài nghi quan

niệm về VC của CNDV trước.

lOMoARcPSD|44862240

CNDT trong một số khoa học tấn công và phủ nhận quan niệm

về VC của CNDV. Một số nhà KHTN trượt từ CNDV máy móc,

siêu hình sang chủ nghĩa tương đối, rồi rơi vào CNDT.

➡ Lênin đã phân tích tình hình phức tạp đó và chỉ rõ:

- Vật lý học không bị khủng hoảng, mà đó chính là dấu hiệu

của một cuộc cách mạng trong KHTN.

- Cái bị tiêu tan không phải là nguyên tử, không phải “VC

tiêu tan” mà chỉ có giới hạn hiểu biết của con người về

vật chất là tiêu tan.

- Những phát minh có giá trị to lớn của vật lý học đương

thời không hề bác bỏ vật chất mà chỉ làm rõ hơn hiểu

biết còn hạn chế của con người về vật chất.

c. Quan niệm của TRHMLN về VC:

Quan niệm của Ph. Ăngghen:

- Để có một quan niệm đúng đắn về VC, cần phải có sự

phân biệt rõ ràng giữa vật chất với tính cách là một phạm

trù triết học , một sáng tạo, một công trình trí óc của tư

duy con người trong quá trình phản ánh hiện thực chứ

không phải là sản phẩm chủ quan của tư duy.

- Các sự vật, hiện tượng của TG, dù rất phong phú, muôn

vẻ nhưng chúng vẫn có một đặc tính chung, thống nhất

đó là tính vật chất - tính tồn tại, độc không lệ thuộc của

ý thức.

Quan niệm của V.I.Lênin:

- Lênin đã tiến hành tổng kết toàn bộ những thành tựu mới

nhất của KH, đấu tranh chống mọi biểu hiện của chủ

nghĩa hoài nghi, duy tâm.

- Lênin đã tìm kiếm PP định nghĩa mới cho phạm trù VC

thông qua đối lập với phạm trù ý thức.

Định nghĩa VC của Lênin:

“ VC là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách

quan đc đem lại cho con người trong cảm giác, đc cảm giác

lOMoARcPSD|44862240

của cta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc

vào cảm giác ”.

- PP định nghĩa: không thông thường → không quy được

khái niệm cần định nghĩa vào một khái niệm khác rộng

hơn, đồng thời chỉ ra đặc điểm riêng của nó.

➡ Dùng ý thức để định nghĩa về VC.

- Nội dung định nghĩa:

“ VC là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách

quan đc đem lại cho con người trong cảm giác, đc cảm giác

của cta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc

vào cảm giác ”

➡ VC là một phạm trù triết học: phải hiểu VC một cách khách

quan nhất không quy VC về vật thể

➡ Thuộc tính cơ bản nhất, phổ biến nhất của mọi dạng vật là

tồn tại khách quan

- Nội dung định nghĩa:

“ VC là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách

quan đc đem lại cho con người trong cảm giác , đc cảm

giác của cta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ

thuộc vào cảm giác ” ➡ Vật chất có trước, ý thức có sau

- Nội dung định nghĩa:

“ VC là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách

quan đc đem lại cho con người trong cảm giác, đc cảm giác

của cta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ

thuộc vào cảm giác ”

➡ Con người có thể nhận thức TG

- Nội dung định nghĩa: “ VC là một phạm trù triết học

dùng để chỉ thực tại khách quan đc đem lại cho con

người trong cảm giác, đc cảm giác của cta chép lại,

lOMoARcPSD|44862240

chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào

cảm giác ”

➡ Tính khách quan của vật chất

Ý nghĩa định nghĩa vật chất của Lênin:

- Giải quyết một cách triệt để và đúng đắn cả hai mặt vấn

đề cơ bản của triết học.

- Triệt để khắc phục của CNDV cũ, bác bỏ CNDT, bất khả

tri.

- Khắc phục đc khủng hoảng, đem lại niềm tin trong KHTN.

- Tạo tiền đề xd quan điểm DV về xã hội và lịch sử loài

người.

- Là cơ sở để xd nền tảng vững chắc cho sự liên minh ngày

càng chặt chẽ giữa triết học DVBC với khoa học.

d. Các hình thức tồn tại của vật chất:

Vận động là một phương thức tồn tại của vật chất:

- Vật chất chỉ tồn tại bằng cách vận động và chỉ thông qua

vận động mà VC biểu hiện sự tồn tại của mình.

- Con người chỉ nhận thức sâu sắc về sự vật thông qua

trạng thái vận động của giới vật chất.

Vận động là một thuộc tính cố hữu của VC:

- Vận động của VC là vận động tự thân (chống quan điểm

duy tâm và siêu hình về vận động).

- Vận động sinh ra cùng với sự vật và chỉ mất đi khi sự vật

mất đi >>> chuyển hóa thành sự vật và hình thức vận

động khác (vận động nói chung vĩnh cửu do vật chất là vô

cùng tận).

Các hình thức vận động của VC: cơ giới → vật lý → hóa

học → sinh học → xã hội

lOMoARcPSD|44862240

- Các hình thức vận động nói trên khác nhau về vật chất, từ

vận động cơ học đến vận động xã hội là sự khác nhau về

trình độ của sự vận động.

- Các hình thức vận động cao xuất hiện trên cơ sở các hình

thức vận động thấp hơn. Trong khi các hình thức vận

động thấp hơn không có khả năng bao hàm các hình thức

vận động ở trình độ cao hơn.

- Trong sự tồn tại của mình mỗi một sự vật có thể gắn liền

với nhiều hình thức vận động khác nhau. Tuy nhiên bản

thân sự tồn tại của sự vật bao giờ cũng đặc trưng bởi

hình thức vận động cao nhất.

- Các hình thức vận động có thể chuyển hóa cho nhau

nhưng phải tuân theo quy luật bảo toàn và chuyển hóa

năng lượng.

Mối quan hệ giữa vận động và đứng im:

- Vận động: tuyệt đối, vĩnh viễn → VC vô cùng vô tận

- Đứng im: một trạng thái đặc biệt của vận động, vận

động trong cân bằng, sự vật vẫn là nó nhưng chưa biến

thành cái khác.

→ đứng im → chỉ xảy ra trong một QH nhất định chứ k phải

mọi QH cùng một lúc.

→ chỉ xảy ra với một hình thức vận động chứ không phải với

mọi hình

thức vận động.

→ tạm thời → chỉ biểu hiện khi sự vật còn là nó chưa biến

đổi thành cái khác.

→ vận động cá biệt có xu hướng hình thành, duy trì

sự ổn định của

một SVHT nào đó; vận động nói chung là có xu hướng là làm

SVHT ko ngừng biến đổi.

2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của ý thức:

lOMoARcPSD|44862240

a. Nguồn gốc của ý thức:

Các quan niệm về nguồn gốc của ý thức:

- CNDT: ý thức là bản thể đầu tiên, tồn tại vĩnh viễn, là

nguyên nhân sinh thành, chi phối sự tồn tại, biến đổi của

toàn bộ thế giới vật chất

- CNDVSH: xuất phát từ TG hiện thực để lý giải nguồn gốc

của ý thức; coi ý thức cùng chỉ là một dạng VC đặc biệt,

do VC sản sinh ra.

- CNDVBC: Ý thức xuất hiện là kết quả của quá trình tiến

hóa lâu dài của giới tự nhiên, của lịch sử trái đất, đồng

thời là kết quả trực tiếp của thực tiễn xã hội - lịch sử của

con người.

Nguồn gốc tự nhiên của ý thức:

- Bộ óc con ngườ i → Giới TN hữu sinh → Phản ánh sinh

học

Phản ánh sinh học (phát triển từ thấp -> cao)

—----->Thực vật: tính kích thích

—------—> Động vật chưa có thần kinh: tính cảm ứng

—--------------> Động vật có hệ TK: phản xạ vô ĐK

—------------------> Động vật bậc cao: phản ánh tâm lý

—----------------------> Con người: ý thức

- TG khách quan → Giới tự nhiên vô sinh → Phản ánh cơ -

lý - hóa ➡ Các trình độ phản ánh của TG VC (phản ánh

là sự ghi lại, tái tạo lại đặc điểm một hệ thống vật chất

này ở một hệ thống VC khác trong quá trình tác động qua

lại).

➡ Bộ óc con người và MQH giữa con người với thế giới khách

quan tạo ra quá trình phản ánh năng động, sáng tạo.

➡ Là nguồn gốc tự nhiên của ý thức.

Nguồn gốc xã hội của ý thức:

lOMoARcPSD|44862240

Lao động: quá trình sử dụng công cụ lao động tác động giới

TN, cải tiến các dạng sẵn có trong giới TN để tạo ra của cải

VC nhằm thỏa mãn nhu cầu con người về cả mặt VC và tinh

thần.

➡ Vai trò của lao động:

→ Hoàn thiện dần chức năng của bộ óc.

→ Nhờ lao động mà con người không chỉ ăn thực vật mà

còn ăn động vật, không chỉ ăn sống mà ăn chín.

→ Từ dáng đi khom chuyển thành dáng đi thẳng.

→ Nhận thức SV có hệ thống, nắm đc bản chất và quy luật.

→ Nối dài giác quan của con người.

→ Hình thành ngôn ngữ.

Ngôn ngữ (ra đời do nhu cầu trao đổi thông tin)

- Chuyển tải tư duy, ý thức

- Đỡ lệ thuộc vào các đối tượng vật chất cụ thể -> Tư duy

phát triển

➡ Nguồn gốc TN là điều kiện cần, nguồn gốc XH là điều kiện

đủ, nếu thiếu một trong hai thì sẽ không có ý thức.

b. Bản chất của ý thức:

Ý thức là hình ảnh chủ quan của TG khách quan:

- Ý thức là “hình ảnh” về hiện thực khách quan trong óc

người; Nội dung phản ánh là khách quan; Hình thức phản

ánh là chủ quan.

- Ý thức là sự phản ánh TGKQ vào trong bộ óc con người

một cách chủ động, sáng tạo.

→ Trao đổi thông tin giữa chủ thể và đối tượng phản ánh

→ Xây dựng các học thuyết; Lý

thuyết khoa học → Vận dụng để cải

tạo hoạt động thực tiễn Ý thức

mang bản chất lịch sử - xã hội:

- Điều kiện lịch sử - Quan hệ xã hội

lOMoARcPSD|44862240

c. Kết cấu của ý thức:

- Tri thức: sự hiểu biết của con người về các SVHT trong

TG khách quan; có hai cấp độ: tri thức cảm tính (biết đc

vẻ bề ngoài của sự vật) và tri thức lý tính (biết đc bản

chất của sự vật).

- Tình cảm, niềm tin, ý chí là những trạng thái khác

nhau của ý thức con người.

➡ Tri thức là yếu tố quan trọng nhất bởi tri thức là phương

thức tồn tại của ý thức

3. MQH giữa VC và ý thức:

a. Quan điểm của CNDT và CNDVSH:

CNDT:

- Ý thức là tồn tại duy nhất, tuyệt đối, có tính quyết định;

còn thế giới VC chỉ là bản sao, biểu hiện khác của ý thức

tinh thần, là tính thứ hai, do ý thức tinh thần sinh ra.

- Phủ nhận tính khách quan, cường điệu vai trò nhân tố chủ

quan, duy ý chí, hành động bất chấp điều kiện, quy luật

khách quan.

CNDVSH:

- Tuyệt đối hóa yếu tố VC sinh ra ý thức, quyết định ý thức.

- Phủ nhận tính độc lập tương đối và tính năng động, sáng

tạo của ý thức trong hoạt động thực tiễn; rơi vào trạng

thái thụ động, ỷ lại, trông chờ không đem lại hiệu quả

trong hoạt động thực tiễn.

b. Quan điểm của CNDVBC:

Vật chất quyết định ý thức:

- Vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức: VC “sinh ra”

YT, vì YT xuất hiện gắn liền với sự xuất hiện của con

người cách đây từ 3 đến 7 triệu năm, mà con người là kết

quả cả một quá trình phát triển, tiến hóa lâu dài, phức tạp

của giới tự nhiên, của TG VC.

lOMoARcPSD|44862240

- Vật chất quyết định nội dung của ý thức: Dưới bất kỳ hình

thức nào, YT đều phản ánh hiện thực khách quan. YT mà

trong nội dung của nó chẳng qua là kết quả của sự phản

ánh hiện thực khách quan vào trong đầu óc con người.

- Vật chất quyết định bản chất của ý thức: Phản ánh YT là

phản ánh tích cực, tự giác, sáng tạo thông qua thực tiễn.

Chính thực tiễn là hoạt động VC có tính cải biến TG của

con người - là cơ sở để hình thành, phát triển YT, trong

đó YT của con người vừa phản ánh, vừa sáng tạo, phản

ánh để sáng tạo và sáng tạo trong phản ánh.

- Vật chất quyết định sự vận động, phát triển và mất đi của

ý thức: Mọi sự tồn tại và phát triển của YT đều gắn liền

với quá trình biến đổi của VC; VC thay đổi thì sớm hay

muộn YT cũng phải thay đổi theo.

YT có tính độc lập tương tương đối và tác động

trở lại vật chất: - Tính độc lập tương đối của ý

thức

→ Tính lạc hậu

→ Tính vượt trước

→ Tính kế thừa

- YT tác động trở lại VC theo hai hướng: Tích cực hoặc Tiêu

cực

→ Hướng tích cực khi con người có trí thức đúng đắn, có

nghị lực, ý chí và tình cảm tích cực thì con người có khả năng

hành động hợp quy luật khách quan và ngược lại.

- Sự tác động của YT đối với VC phải thông qua hoạt động

thực tiễn của con người.

- Vai trò của YT chính là vai trò hoạt động thực tiễn của

con người được điều khiển bởi YT.

c. Ý nghĩa PPL:

Phải đảm bảo tính KQ khi xem xét SVHT:

lOMoARcPSD|44862240

- Phải xem xét SVHT như chính nó đang tồn tại trên thực

tế.

- Trong hoạt động thực tiễn phải lấy nhân tố VC làm cơ sở.

- Phải tôn trọng và hành động theo quy luật KQ.

Phải biết phát huy tính năng động, sáng tạo của nhân

tố:

- Phải nâng cao tri thức → quan tâm phát triển giáo dục.

- Xây dựng nhân quan sinh tích cực (tăng cường bồi dưỡng

tình cảm, niềm tin và ý chí).

- Tạo ra môi trường xã hội thuận lợi để kích thích tính năng

động, sáng tạo của nhân tố chủ quan.

- Phải giải quyết đúng đắn vấn đề lợi ích.

II. Phép biện chứng duy vật:

1. Hai loại hình biện chứng và phép biện chứng

duy vật:

a. Biện chứng khách quan và BC chủ quan:

- Biện chứng là PP xem xét những sự vật và những phản

ánh của chúng trong tư tưởng trong MQH qua lại lẫn

nhau của chúng, trong sự ràng buộc, sự vận động, sự

phát sinh và tiêu vong của chúng.

Hai hình thức biện chứng:

- BCKQ: biện chứng của TG VC

lOMoARcPSD|44862240

BCCQ: tư duy biện chứng

b. Khái niệm phép biện chứng duy vật:

- Phép biện chứng là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện

chứng của TG thành các nguyên lý, quy luật khoa học

nhằm xây dựng PPL khoa học.

- Đặc điểm của PBCDV: sự thống nhất giữa TGQDV và

PPLBC; giữa lý luận nhận thức và logic BC; được chứng

minh bằng sự phát triển của khoa học tự nhiên trước đó.

- Vai trò của PBCDV: PPL trong nhận thức và thực tiễn để

giải thích phát triển của sự vật và nghiên cứu khoa học.

2. Nội dung của PBCDV:

a. Hai nguyên lý của PBCDV:

- Khái niệm Nguyên lý được hiểu như các tiên đề trong các

khoa học cụ thể. Nó là tri thức không dễ chứng minh

nhưng đã được xác nhận bởi thực tiễn của nhiều thế hệ

con người, người ta chỉ còn phải tuân thủ nghiêm ngặt,

nếu không thì sẽ mắc sai lầm cả trong nhận thức lẫn

hành động.

Hai nguyên lý cơ bản của PDVBC:

- 1. Nguyên lý mối liên hệ phổ biến

- 2. Nguyên lý về sự phát triển

a.1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến:

Khái niệm:

Liên hệ: quan hệ giữa hai đối tượng mà sự thay đổi của một

trong số chúng nhất định làm đối tượng kia thay đổi.

Mối liên hệ: dùng để chỉ các mối ràng buộc tương hỗ, quy

định và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các yếu tố, bộ phận trong

một đối tượng hoặc giữa các đối tượng với nhau.

- Quan điểm siêu hình: mọi sự vật trên TGKQ đều tồn

tại biệt lập, tách rời nhau, không quy định ràng buộc lẫn

Downloaded by nguyen Kate (katenguyen1357@gmail.com)

lOMoARcPSD|44862240

nhau, nếu có thì chỉ là những quan hệ bề ngoài, ngẫu

nhiên.

- Quan điểm biện chứng: các sự vật, hiện tượng, quá

trình khác nhau vừa tồn tại độc lập, vừa liên hệ, quy định

và chuyển hóa lẫn nhau.

Nội dung:

Mối liên hệ → Làm điều kiện, tiền đề, quy định lẫn nhau →

Giữa các SVHT

→ Tác động qua lại → Giữa các mặt của

SVHT

→ Chuyển hóa lẫn nhau → Giữa các mặt của SVHT

Mối liên hệ phổ biến: khi phạm vi bao quát của mối liên hệ

không chỉ giới hạn ở các đối tượng vật chất, mà được mở rộng

sang cả liên hệ giữa các đối tượng vật chất, mà được mở rộng

sang cả liên hệ giữa các đối tượng tinh thần và giữa chúng với

đối tượng vật chất sinh ra chúng.

Các tính chất:

- Tính khách quan: MLH phổ biến là cái vốn có, tồn tại

độc lập với con người; con người chỉ nhận thức sự vật

thông qua các mối liên hệ vốn có của nó.

- Tính đa dạng, phong phú, muôn vẻ: mọi sự vật, hiện

tượng đều có những mối liên hệ cụ thể và chúng có thể

chuyển hóa cho cho nhau; ở những điều kiện khác nhau

thì mối liên hệ có tính chất và vai trò khác nhau. - Tính

phổ biến: tự nhiên, xã hội và tư duy.

Ý nghĩa PPL: Nguyên tắc toàn diện

- Nhận thức sự vật trong MLH giữa các yếu tố, các mặt của

chính sự vật và trong sự tác động giữa sự vật đó với các

sự vật khác.

- Biết phân loại từng mối liên hệ, xem xét có trọng tâm,

trọng điểm, làm nổi bật cái cơ bản nhất của SVHT.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/68

| | Tải xuống

Tổng hợp nội dung môn Triết học Mác Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Tiểu luận môn Triết học | Đại học Ngoại Thương

Tài liệu ôn tập triết cuối kỳ | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Tài liệu ôn tập môn triết học Mác - Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Đề cương ôn tập Triết tổng hợp từ nhiều nguồn | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Đề cương triết học Mác Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương