Top 10 câu hỏi tự luận ôn tập - Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin | Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Câu 1. Trình bày khái niệm hàng hoá, hai thuộc tính của hàng hoá?
a.Kháiniệmhànghoá:Hànghoálàsảnphẩmcủalaođộngcóthể
thoảmãnnhucầunàođócủaconngườithôngquatraođổi,muabán.
b.Haithuộctínhcủahànghoá:gồmgiátrịsửdụngvàgiátrị
*.Giátrịsửdụnghànghoá:
+ Kháiniệmgiátrịsửdụnghànghoá:làcôngdụngcủahàng
hoáđócóthểthoảmãnnhucầunàođócủaconngười.
+Đặcđiểmcủagiátrịsửdụnghànghoá:
Giátrịsửdụngcủahànghoádothuộctínhtựnhiêncủanóquy địnhnên.
GiátrịsửdụnghànghoálàgiátrịsửdụngchoXH
Giátrịsửdụnglà1phạmtrùvĩnhviễn.
Lượnggiátrịsửdụngcủahànghoálàvậtmangđitraođổi.
Lượnggiátrịsửdụngcủahànghoáphụthuộcvàosựpháttriển KHCN.
*.Giátrịcủahànghoá:
+Kháiniệmtraođổihànghoá:làquanhệvềlượng,tỷlệtrao
đổigiữanhữnghànghoácógiátrịsửdụngkhácnhaunhưngtraođổi đượcvớinhau.
+Kháiniệmgiátrịcủahànghoá:làlaođộngxãhộicủangười
SXHHkếttinhtronghànghoá.
+Đặcđiểmcủagiátrịhànghoá:
Chấtcủagiátrịlàlaođộng,lượngcủagiátrịlàsốlượnglaođộng
củangườisảnxuấtkếttinhtrongHH.
Thuộcquanhệxãhội.
Nólàphạmtrùlịchsử
GiátrịcủaHHđượccấuthànhtừ3bộphận:chiphíTLSX(c),
Giátrịsứclaođộng(v),Giátrịthặngdư(m).
*Sởdĩhànghoácó3thuộctínhvìLĐSXHHcótính2mặt:lao
độngcụthểvàlaođộngtrừutượng:
+Laođộngcụthể:làlaođộngcóíchdưới1hìnhthứccụthểcủa
những nghềnghiệpchuyênmônnhấtđịnh.Mỗilaođộngcụthểcó
mụcđích,phươngpháp,côngcụlaođộngvàkếtquảlaođộngriêng.
+Laođộngtrừutượng:làlaođộngcủangườisảnxuấtHHkhiđã
gạtbỏnhữnghìnhthứccụthểcủanóđóchínhlàsựtiêuphísứclao
độngnóichungcủangườiSXHH.
Câu 2. Trình bày lượng giá trị hàng hóa và nêu các nhân tố
ảnh hưởng dến lượng giá trị hàng hóa?
Thướcđolượnggiátrịhànghóatínhbằngthờigianlaođộng.
Trênthịtrường,cónhiềucánhân,cơsởsảnxuấtcùngsảnxuấtramột
loạihànghóavớimứchaophíthờigiankhácnhaunênlượnggiátrị
hànghóakhôngthểtínhtheothờigianlaođộngcábiệt,màđobằng
thờigianlaođộngxãhộicầnthiết.
Thờigianlaođộngxãhộicầnthiếtlàthờigianlaođộngđểsản
xuấtramộthànghóanàođótrongnhữngđiềukiệnsảnxuấttrung
bìnhcủaxãhội,vớimộttrìnhđộthànhthạotrungbình,trangthiếtbị
trungbìnhvàmộtcườngđộlaođộngtrungbìnhtrongxãhộiđó.
Trongđiềukiệntoàncầuhóanềnkinhtếhiệnnay,thờigianlao
độngxãhộicầnthiếtsảnxuấtrahànghóakhôngchỉxéttrongphạm
vithịtrườngmộtnướcmàmởrộngraquốctế.Vìthế,hànghóatrong
nướcnếucóhaophíthờigianlaođộngnhiềusẽgặpphảisựbấtlợi trongcạnhtranh.
Lượnggiátrịhànghóachịutácđộngcủacácnhântốsau: - Năng suất lao động
Năngsuấtlaođộnglànănglựcsảnxuấtcủangườilaođộng,được
đolườngbởisốlượngcủasảnphẩmsảnxuấtratrongmộtđơnvịthời
gian,hoặcthờigianđểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩm.
Khinăngsuấtlaođộngtăngthìsốlượngsảnphẩmlàmratrong
mộtđơnvịthờigiansẽtănghaysốlượngthờigianlaođộnghaophi
đểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩmsẽgiảm.Dođó,lượnggiátrịcủa
mộthànghóagiảmxuống,giácảhànghóasẽrẻhơn.
Khinăngsuấtlaođộnggiảmthìsốlượngsảnphẩmlàmratrong
mộtđơnvịthờigiansẽgiảmhaysốlượngthờigianlaođộnghaophí
đểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩmsẽtăng.Dođó,lượnggiátrịcủa
mộthànghóatăng,hànghóasẽđắthơn.
Như vậy, lượng giá trị của một đơn vị hàng hóa tỷ lệ nghịch với năng suất lao động.
Muốntăngnăngsuấtlaođộngđểgiảmgiátrịvàgiácả,tăngsứccạnh
tranhcủahànghóaphảikhaitháctốtcácyếutốnhư:trìnhđộkhéoléo
(thànhthạo) của người laođộng;mứcđộpháttriểncủakhoahọc,
côngnghệvàsựứngdụngnhữngthànhtựuđóvàosảnxuất;trìnhđộ
tổchứcquảnlý;quymôvàhiệusuấtcủatưliệusảnxuất,vàcácđiều kiệntựnhiên.
- Cường độ lao động
Cườngđộlaođộnglàmứcđộkhẩntrươnglaođộng,mậtđộhao
phísứclaođộngtrongmộtđơnvịthờigian.
Khicườngđộlaođộngtănglênthìsốlượnghànghóasảnxuấtra
tănglên,nhưnghaophílaođộngtrừutượngcũngtăngTăngcườngđộ
laođộngcóýnghĩađốivớinhữngcôngviệccólên.Dođó,lượnggiá
trịcủamộtđơnvịsảnphẩmkhônggiảm.tỉnhchấtmùavụ,cânsự
khântrươnghoặckhitrìnhđộsảnxuấtchưatănglênnhưngcầntăng
sảnlượngtrongthờigianngắn.
- Mức độ phức tạp của lao động.
Theomứcđộphứctạpcủalaođộngcóthểchialaođộngthành
laođộnggiảnđơnvàlaođộngphứctạp.
+Laođộnggiảnđơnlàlaođộngmàbấtkỳmộtngườilaođộng
cósứckhỏebìnhthườngnàokhôngcầnphảitrảiquađàotạo,tíchlũy
kinhnghiệmcũngcóthểthựchiệnđược.
+Laođộngphứctạplàlaođộngđòihỏiphảiđượcđàotạo,huấn
luyệnthànhchuyênmônlànhnghềnhấtđịnhmớicóthểtiếnhành được.
Trongcùngmộtthờigian,laođộngphứctạptạoranhiềugiảtrị
hơnlaođộnggiảnđơn.Thịtrườngsẽquyếtđịnhtỷlệtraođổigiữa
đơnvịhànghóadolaođộngphứctạpsảnxuấtvớiđơnvịhànghóado
laođộnggiảnđơnsảnxuấtra.
Câu 3. . Trình bày nội dung của quy luật giá trị. Nêu chức
năng , tác dụng của quy luât giá tri?
1/ Nội dung của quy luật giá trị
Quy luật giá trị làquyluậtkinhtếcơbảncủasảnxuấtvàtraođổi
hànghóa.Ởđâucótraođổi,sảnxuấthànghóathìởđấycósựhoạt
độngcủaquyluậtgiátrị.Quyluậtgiátrịyêucầusảnxuấtvàtraođổi
hànghóaphảidựatrêncơsởgiátrịcủanó,tứclàhaophílaođộngxã
hộicầnthiết.Trongsảnxuất,ngườisảnxuấtphảicómúchaophí
laođộngcábiệtcủamìnhnhỏhơnhoặcbằngvớimứchaophílaođộng
xãhộicầnthiết,thìmớiđạtđượclợithếtrongcạnhtranh.Trongtrao
đổi,thựchiệntheonguyêntắcnganggiá.Trongtraođổihànghóavới
nhau,haibênđượclợivềgiátrịsửdụngcònlượnggiátrịlàbằng
nhau.Haihànghóađượctraođổitrựctiếpvớinhautheomộttỷlệnào
đócónghĩalàchúngkếttinhmộtlượnglaođộngbằngnhau.Khicó
tiềnxuấthiệnđểmuabánthìgiácảhànghóaphảidựatrêncơsởgiá trịcủanó.
2/Chức năng, tác dụng của quy luật giá trị:
-ĐiềutiếtsảnxuấtvàlưuthônghànghóaQuyluậtgiátrịtựđộng
điềutiếtsảnxuấtthểhiệnởchỗthuhútvốn(tưliệusảnxuấtvàsức
laođộng)vàocácngànhsảnxuấtkhácnhau(theosựbiểnđộngcung,
cầu,giácả)tạonêncơcấukinhtếhiệuquảhơnvàđápứngnhucầu
củaxãhội.Tácđộngđiềutiếtlưuthônghànghóacủaquyluậtgiátrị
thểhiệnởchỗ,nóthuhúthànghóatừnơicógiácảthấpđếnnoicó
giácảcao.Dođó,gópphầnlàmchohànghóagiữacácvùngcósự
cânbằngnhấtđịnh.
-Khuyếnkhichtiếnbộkỹthuật,côngnghệ,nângcaonăngsuất
laođộngNgườisảnxuấtcólãihaykhônglàdogiảiđượcbàitoánhao
phílaođộngcủamìnhpháithấphơnhoặcbằngvớihaophílaođộng
xãhội.Muốnvậy,nhữngngườisảnxuấthànghóaphảicảitiếnkỹ
thuật,hợplýhóasảnxuất,cảitiếntổchứcquảnlý,thựchiệntiết
kiệm,tăngnăngsuấtlaođộng,hạchỉphísảnxuất.Quátrìnhnàydiễn
raliêntụcsẽlàmcholựclượngsảnxuấtxãhộipháttriển.-Phânhóa
nhữngngườisảnxuấthànghóathànhgiàu-nghèoNhữngchủthểsản
xuấthànghóacómứchaophílaođộngcábiệtthấphơnmứchaophí
laođộngxãhộicầnthiếtthìcóthểthắngthếtrongcạnhtranh,họsẽ
giàulên,cóthểmuasắmthêmtưliệusảnxuất,mởrộngsảnxuấtkinh
doanhtrởthànhchủthểgiàucóhơn,vàcóthểsửdụngđượcnhiều
hơnlaođộnglàmthuê.Ngượclại,nhữngchủthểsảnxuấthànghóa
cómứchaophílaođộngcábiệtlớnhơnmứchaophílaođộngxãhội
cầnthiết,sẽrơivàotìnhtrạngthualỗ,phásản.Cáctácđộngnhiềumặt
củaquyluậtgiátrịđãlàmchosảnxuấthànghóathựcsựlàkhởiđiểm
rađờicủachủnghĩatưbản.Nhưvậy,quyluậtgiátrịvừacótácđộng
tíchcực,vừa cótác động tiêu cựcmộtcáchtựphát,kháchquan.
Trướcthờikỳđổimới,chúngtaphủnhậnsảnxuấthànghóavàquy
luậtgiátrị,nênkhôngkhaithácđượccácnguồnlực,nềnkinhtếkém
pháttriển,rơivàokhùnghoảng.
Trongthờikỳđốimới,chúngtapháttriểnsảnxuấthànghóa,quy
luậtgiátrịhoạtđộngtạonêncạnhtranh,pháttriênkinhtế,v.v..Bên
cạnhđó,mặttráinàysinhnhu:phânhóagiàu-nghèo,buôngianbán
lân,v.v..Vìvậy,Nhànướcđiềutiếtbằngluậtpháp,chínhsáchđầutư,
thuế,đàotạonhânlực,v.v..đểđàmbảotínhđịnhhuóngxãhộichù
nghiacủanềnkinhtếthịtruờngởnướcta.
Câu 4 Trình bày công thức chung của tư bản và ví dụ làm rõ
quá trình sản xuất giá trị thặng dư (m)?
Côngthứcchung: CôngthứcT-H-T'đượcgọilàcôngthức
chungcủatưbản,vìsựvậnđộngcủamọitưbảnđềubiểuhiệntrong
lưuthôngdướidạngkháiquátđó,dùđólàtưbảnthươngnghiệp,tư
bảncôngnghiệphaytưbảnchovay. Vídụ:
Giảđịnhđểsảnxuất10kgsợi,cần10kgbôngvàgiá10kgbông
là10$.Đểbiếnsốbôngđóthànhsợi,mộtcôngnhânphảilaođộng
trong6giờvàhaomònmáymóclà2$;giátrịsứclaođộngtrongmột
ngàylà3$vàngàylaođộnglà12giờ;trongmộtgiờlaođộng,người
côngnhântạoramộtlượnggiátrịlà0,5$;cuốicùnggiảđịnhtrong
quátrìnhsảnxuất,sợiđãhaophítheothờigianlaođộngxãhộicần
thiết.Vớigiảđịnhnhưvậy,nếunhàtưbảnchỉbắtcôngnhânlaođộng
trong6giờ,thìnhàtưbảnphảiứngralà15$vàgiátrịcủasảnphẩm
mới(10kgsợi)mànhàtưbảnthuđượccũnglà15$.Nhưvậy,nếu
quátrìnhlaođộngchỉkéodàiđếncáiđiểmđủbùđắplạigiátrịsức
laođộng(6giờ),tứclàbằngthờigianlaođộngtấtyếu,thìchưasản
xuấtragiátrịthặngdư,dođótiềnchưabiếnthànhtưbản.Trongthực
tếquátrìnhlaođộngkhôngdừnglạiởđiểmđó.Giátrịsứclaođộng
mànhàtưbảnphảitrảkhimuavàgiátrịmàsứclaođộngđócóthể
tạorachonhàtưbảnlàhaiđạilượngkhácnhau,mànhàtưbảnđã
tínhđếntrướckhimuasứclaođộng.Nhàtưbảnđãtrảtiềnmuasức
laođộngtrongmộtngày(12giờ).Việcsửdụngsứclaođộngtrong
ngàyđólàthuộcquyềncủanhàtưbản.Nếunhàtưbảnbắtcôngnhân
laođộng12giờtrongngàynhưđãthoảthuậnthì:Chiphísảnxuất
Giátrịsảnphẩmmới(20kgsợi)
-Tiềnmuabông(20kg):20$
-Tiềnhaomònmáymóc:4$-Tiềnmuasứclaođộngtrongmột ngày:3$
Tổngcộng27$-Giátrịcủabôngđượcchuyểnvàosợi:20$
-Giátrịcủamáymócđượcchuyểnvàosợi:4$
-Giátrịmớidolaođộngcủacôngnhântạoratrong12giờlao động:6$ Tổngcộng:30$
Nhưvậy,toànbộchiphísảnxuấtmànhàtưbảnbỏralà27$,
còngiátrịcủasảnphẩmmới(20kgsợi)docôngnhânsảnxuấtra
trong12giờlaođộnglà30$.Vậy27$ứngtrướcđãchuyểnhoáthành
30$,đãđemlạimộtgiátrịthặngdưlà3$.Dođótiềntệứngraban
đầuđãchuyểnhóathànhtưbản.
Câu 5 Tại sao nói giá trị thặng dư siêu ngạch là hình thức
biến tướng của giá tri thặng dư tương đối?
Phươngphápsảnxuấtgiátrịthặngdưsiêungạchlàhìnhtháibiến
tướngcủaphươngphápsảnxuấtgiátrịthặngdưtươngđốivì:
*Xéttừngtrườnghợpthì:
-Giátrịthặngdưtươngđốilàgiátrịthặngdưthuđượcbằngcách
rútngắnthờigianlaođộngtấtyếu,nhờđókéodàithờigianlaođộng
thặngdư,trongkhingàylaođộngcóthểkhôngđổihoặcrútngắn.
ChủtưbảndựavàosựpháttriểncủaKHCN,khôngkéodàithời
gianlaođộngmàtăngnăngsuấtlaođộnglàmchothờigianlaođộng
cầnthiếtgiảmxuốngvàthờigianlaođộngthặngdưtănglên.
-Giátrịthặngdưsiêungạchlànhữngdoanhnghiệpứngdụng
côngnghệmới,cảitiếnquảnlýhaytậndụngđượcnhữngđiềukiện
sảnxuấtthuậnlợisẽtăngnăngsuấtlaođộngcábiệt,giảmgiátrịcá
biệtcủahànghóathấphơngiátrịthịtrường,từđóthuđượcgiátrị
thặngdưvượttrộisovớicácdoanhnghiệpkhác.Phầngiátrịthặngdư
vượttrộilàgiátrịthặngdưsiêungạch.
Đốivớidoanhnghiệpgiátrịthặngdưsiêungạchlàmộthiện
tượngtạmthời,xuấthiệnrồimấtđi.Nhưngxéttoànbộxãhộitưbản
thìgiátrịthặngdưsiêungạchlàhiệntượngtồntạithườngxuyên;nó
cóthểmấtđichỗnày,lúcnàynhưnglạixuấthiệnchỗkhác,lúckhác.
Nhưvậy,Giátrịthặngdưsiêungạchvàgiátrịthặngdưtươngđối
cómộtcơsởchunglàchúngdựatrêncơsởtăngnăngsuấtlaođộng,
tăngtỷsuấtvàkhốilượngcủagiátrịthặngdư.
Sựkhácnhaugiữagiátrịthặngdưsiêungạchvàgiátrịthặngdư
tươngđốicònthểhiệnởnhữngđiểmsau:
Giá trị thặng dư tương đối
Giá trị thặng dư siêu ngạch
-Tăngnăngsuấtlaođộngxãhội
-Tăngnăngsuấtlaođộngcábiệt
-ToànbộnhàTưbảnthuđược
-Mộtsốnhàtưbảnthuđược
-Biểu hiệnmối quan hệTư bảnvớiCông BiểuhiệnmốiquanhệTưbảnvớinhauvàTBvớiCông nhân nhân
Từđó,giátrịthặngdưsiêungạchlàđộnglựcmạnhnhấtthúcđẩy
cácnhàtưbảnrasứccảibiếnkỹthuật,tăngnăngsuấtlaođộng,giảm
giátrịcủahànghóa.Hoạtđộngriênglẻđócủatừngnhàtưbảnđãdẫn
đếnkếtquảlàmtăngnăngsuấtlaođộngxãhội,hìnhthànhgiátrị
thặngdưtươngđối,thúcđẩylựclượngsảnxuấtpháttriển.
Tómlạithìgiátrịthặngdưsiêungạchlàbiếntướngcủagiátrị
thặngdưtươngđốibởicónguồngốcđềunhưnhauvàgiátrịthặngdư
siêungạchlàdoápdụngcôngnghệmàápdụngcôngnghệcũngchỉ
đểrútngắnthờigianlaođộngcủacôngnhânnhưngvẫntạoranhiều sảnphẩmmàthôi.
Câu 6. Trình bảy khái niệm, bản chất và loại hình chủ yếu
của địa tô tư bản chủ nghīa?
-KháiniệmđịatôTBCN:
Địatôtưbảnchủnghĩalàlợinhuậnsiêungạchdôirangoàilợi
nhuậnbìnhquânmànhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpphảitrảcho
địachủvìđãkinhdoanhtrênruộngđấtcủađịachủ.
-BảnchấtđịatôTBCN:
ĐịatôTBCNtrướchếtphảilàmộtphầncủagiátrịnôngsản.Để
đảmbảohoạtđộngkinhdoanhnôngnghiệpcóthểtáitạoliêntụcít
nhấtởmứcbìnhthường,nhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpchỉcó
thểsửdụngmộtphầngiátrịthặngdưthuđượcđểtrảchođịachủ,
đồngthờiphảithulợinhuậnbìnhquân.Dođó,giátrịthặngdưtrong
nôngnghiệpphảiđủmứcchiathànhhaiphần:lợinhuậnbìnhquânvà
địatôtưbảnchủnghĩa.Từđó,xéttheobiểuhiệnbềngoàithìđịatô
TBCNthểhiệnquanhệgiữahaigiaicấplànhàtưbảnkinhdoanh
nôngnghiệpvàđịachủ,songthựcchấtphảnánhquanhệbóclột,
trongđó,nhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpvàđịachủcùngnhau
bóclộtcôngnhânlàmthuêtrongnôngnghiệp.
-LoạihìnhchủyếucủađịatôTBCN:làđịatôchênhlệnhvàđịa tôtuyệtđối.
+Địatô chênhlệch: làlợi nhuậnsiêungạch dôira ngoàilợi
nhuậnbìnhquânđượchìnhthànhtrênnhữngruộngđấtcóđiềukiện
kinhdoanhtrungbìnhvàthuậnlợi.Địatôchênhlệchđượctínhbằng
chênhlệchgiữagiácảsảnxuấtchungcủanôngsản,đượchìnhthành
trongnhữngđiềukiệnkinhdoanhkémthuậnlợinhất,vàgiácảsản
xuấtcábiệttrênnhữngruộngđấtcóđiềukiệnkinhdoanhtrungbình
vàthuậnlợi.Địatôchênhlệchcóhailoại:địatôchênhlệchIvàđịa tôchênhlệchII.
ĐịatôchênhlệchIđượchìnhthànhtrênnhữngruộngđấtcóđiều
kiệntrungbìnhvàthuậnlợi,baogồmnhữngthuậnlợivềmứcđộmàu
mỡcủađấtvàvịtríđịalýcủađất.ĐạitôchênhlệchIIdothâmcanh màcó.
+Địatôtuyệtđối:làđịatôthuđượcdonôngnghiệplạchậu
tươngđốisovớinôngnghiệpvàcácngànhsảnxuấtkhác,đồngthời,
độcquyềntưhữuruộngđấttrongnôngnghiệpngăncảnkhôngcho
nôngnghiệpthamgiacạnhtranhbìnhquânhóatỷsuấtlợinhuận.
Câu 7. Hãy nêu tên 5 đặc trưng kinh tế cơ bản của chủ nghĩa
tư bản giai đoạn độc quyền và trình bảy mối liên hê giữa các đặc trưng đó?
*Tên5đặctrưngkinhtếcơbảncủachủnghĩatưbảngiaiđoạn độcquyền:
-Tíchtụ,tậptrungsảnxuấtvàcáctổchứcđộcquyền;
-Tưbảntàichínhvàbọnđầusỏtàichính;
-Xuấtkhẩutưbản;
-Sựphânchiathịtrườngthếgiớigiữacácliênminhđộcquyền;
-Sựphânchiathếgiớivềlãnhthổgiữacáccườngquốc.
a) Tích tụ, tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền:
Tíchtụvàtậptrungsảnxuấtcaodẫnđếnhìnhthànhcáctổchức độcquyền.
Tổ chức độc quyền là liên minh giữa những nhà tư bản lớn để tập
trung vào trong tay một phần lớn (thậm chí toàn bộ) sản phẩm của
một ngành, cho phép liên minh này phát huy ảnh hưởng quyết định
đến quá trình sản xuất và lưu thông của ngành đó.
Nhữngliênminhđộcquyền,thoạtđầuhìnhthànhtheosựliênkết
ngang,tứclàsựliênkếtnhữngdoanhnghiệptrongcùngngành,dưới
nhữnghìnhthứccácten,xanhđica,tờrớt.
Cácten(Cartel)làhìnhthứctổchứcđộcquyềndựatrênsựkýkết
hiệpđịnhgiữacácxínghiệpthànhviênđểthoảthuậnvớinhauvềgiá
cả,quymôsảnlượng,thịtrườngtiêuthụ,kỳhạnthanhtoán…còn
việcsảnxuấtvàtiêuthụsảnphẩmvẫndobảnthânmỗithànhviên thựchiện.
Xanhđica(Cyndicate)làhìnhthứctổchứcđộcquyềntrongđó
việctiêuthụsảnphẩmdomộtbanquảntrịchungđảmnhiệm,nhưng
sảnxuấtvẫnlàcôngviệcđộclậpcủamỗithànhviên.
Cáctenvàxanhđicadễbịphávỡkhitươngquanlựclượngthay
đổi.Vìvậy,mộthìnhthứcđộcquyềnmớirađờilàTờrớt(Trust).
Tờrớtthốngnhấtcảviệcsảnxuấtvàtiêuthụvàotaymộtbanquảntrị
chung,còncácthànhviêntrởthànhcáccổđông.
Tiếpđó,xuấthiệnsựliên kết dọc,nghĩalàsựliênkếtkhôngchỉ
nhữngxínghiệplớnmàcảnhữngxanhđica,tờrớt…thuộccácngành
khácnhaunhưngcóliênquanvớinhauvềkinhtếvàkỹthuật,hình
thànhcáccôngxoócxiom(CONSORTIUM) .
TừgiữathếkỷXXpháttriểnmộtkiểuliênkếtmới–liênkếtđa
ngành –  hình  thành những cônglômêrat  (conglomerat)  hay  consơn
(concern)khổnglồthâutómnhiềucôngty,xínghiệpthuộcnhững
ngànhcôngnghiệprấtkhácnhau,đồngthờibaogồmcả vận tải,
thươngmại,ngânhàngvàcácdịchvụkhác,v.v..
Nhờ nắmđượcđịa vị thốngtrịtronglĩnh vựcsảnxuấtvà lưu
thông,cáctổchứcđộcquyềncókhảnăngđịnhragiá cả độc . quyền
Giácảđộcquyềnlàgiácảhànghóacósựchênhlệchrấtlớnsovới
giácảsảnxuất.Họđịnhragiácảđộcquyềncaohơngiácảsảnxuất
đốivớinhữnghànghóamàhọbánravàgiácảđộcquyềnthấpdưới
giácảsản xuấtđối vớinhững hànghóamà họmua, trướchếtlà
nguyênliệu.Quađóhọthuđượclợinhuậnđộcquyền.
Tuynhiên,giácảđộcquyềnkhôngthủtiêuđượctácđộngcủaquy
luậtgiátrịvàquyluậtgiátrịthặngdư.Vìxéttoànbộxãhộithìtổng
giácảvẫnbằngtổngsốgiátrịvàtổnglợinhuậnvẫnbằngtổnggiátrị
thặngdưtrongcácnướctưbảnchủnghĩa.Nhữngthứmàcáctổchức
độcquyềnkếchxùthuđượccũnglànhữngthứmàcáctầnglớptưsản
vừavànhỏ,nhândânlaođộngởcácnướctưbảnchủnghĩavànhân
dânởcácnướcthuộcđịavàphụthuộcmấtđi.
b) Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chính
Tíchtụ,tậptrungtưbảntrongngânhàngdẫnđếnsựhìnhthành
cáctổchứcđộcquyềntrongngânhàng.Từchỗlàmtrunggiantrong
việcthanhtoánvàtíndụng,naydonắmđượcphầnlớntưbảntiềntệ
trongxãhội,ngânhàngđãtrởthànhngườicóquyềnlựcvạnnăngchi
phốicáchoạtđộngkinhtế–xãhội.
Cáctổchứcđộcquyềnngânhàngchocáctổchứcđộcquyềncông
nghiệpvayvànhậngửinhữngsốtiềnlớncủacáctổchứcđộcquyền
côngnghiệptrongmộtthờigiandài,nênlợiíchcủachúngxoắnxuýt
vớinhau,haibênđềuquantâmđếnhoạtđộngcủanhau,tìmcách
thâmnhậpvàonhau.Từđóhìnhthànhmộtloạitưbảnmớigọilàtư bảntàichính.
Tư bản tài chính là sự thâm nhập và dung hợp vào nhau giữa tư
bản độc quyền ngân hàng và tư bản độc quyền trong công nghiệp.
Bọnđầusỏtàichính(trùmtưbảntàichính)thiếtlậpsựthốngtrị
củamìnhthôngqua“chếđộthamdự”.Thựcchấtcủachếđộthamdự
làmộtnhàtưbảntàichínhhoặcmộttậpđoàntàichính,nhờnắm
đượcsốcổphiếukhốngchếmàchiphốiđượccôngtygốchay“công
ty  mẹ”,  rồi  qua  công  ty  mẹ  chi  phối  các  công  ty  phụ  thuộc  hay
các“côngtycon”,cáccôngtynàylạichiphốicác“côngtycháu”
v.v..Bởivậy,vớimộtsốtưbảnnhấtđịnh,mộttrùmtưbảntàichính
cóthểchiphốiđượcnhữnglĩnhvựcsảnxuấtrấtlớn. c) Xuất khẩu tư bản
Xuấtkhẩuhànghóalàmanghànghóaranướcngoàiđểthựchiện
giátrịvàgiátrịthặngdư,cònxuấtkhẩutưbảnlàxuấtkhẩugiátrịra
nướcngoài(đầutưtưbảnranướcngoài)nhằmmụcđíchchiếmđoạt
giátrịthặngdưởcácnướcnhậpkhẩutưbảnđó.
Xuấtkhẩutưbảntrởthànhtấtyếu,vìtrongnhữngnướctưbảnchủ
nghĩapháttriểnđãtíchluỹđượcmộtkhốilượngtưbảnlớnvànảy
sinhtìnhtrạng“thừatưbản”.Tìnhtrạngthừanàykhôngphảilàthừa
tuyệtđối,màlàthừatươngđối,nghĩalàkhôngtìmđượcnơiđầutưcó
lợinhuậncaoởtrongnước.Tiếnbộkỹthuậtởcácnướcnàyđãdẫn
đếntăngcấutạohữucơcủatưbảnvàhạthấptỷsuấtlợinhuận;trong
khiđó,ởnhữngnướckémpháttriểnvềkinhtế,nhấtlàởcácnước
thuộcđịa,dồidàonguyênliệuvànhâncônggiárẻnhưnglạithiếu vốnvàkỹthuật.
Dotậptrungtrongtaymộtkhốilượngtưbảnkhổnglồnênviệc
xuấtkhẩutưbảnranướcngoàitrởthànhmộtnhucầutấtyếucủacác
tổchứcđộcquyền.
Xét  về  hình  thức  đầu  tư,  có  thể  phân  chia  xuất  khẩu  tư  bản
thànhxuất khẩu tư bản trực tiếp vàxuất khẩu tư bản gián tiếp.Xuất
khẩutưbảntrựctiếplàđưatưbảnranướcngoàiđểtrựctiếpkinh
doanhthulợinhuậncao.Xuấtkhẩutưbảngiántiếplàchovayđểthu lợitức.
Việcxuấtkhẩutưbảnlàsựmởrộngquanhệsảnxuấttưbảnchủ
nghĩaranướcngoài,làcôngcụchủyếuđểbànhtrướngsựthốngtrị
củatưbảntàichínhratoànthếgiới.Tuynhiên,việcxuấtkhẩutưbản,
vềkháchquancónhữngtácđộngtíchcựcđếnnềnkinhtếcácnước
nhậpkhẩu,nhưthúcđẩyquátrìnhchuyểnkinhtếtựcungtựcấp
thànhkinhtếhànghóa,thúcđẩysựchuyểnbiếntừcơcấukinhtế
thuầnnôngthànhcơcấukinhtếnông–côngnghiệp,mặcdùcơcấu
nàycònquèquặt,lệthuộcvàokinhtếcủachínhquốc.
d) Sự phân chia thị trường thế giới giữa các liên minh độc quyền
Việcxuấtkhẩutưbảntănglênvềquymôvàmởrộngphạmvitất
yếudẫnđếnviệcphânchiathếgiớivềmặtkinhtế,nghĩalàphânchia
lĩnhvựcđầutưtưbản,phânchiathịtrườngthếgiớigiữacáctổchức
độcquyền.Cuộcđấutranhgiànhthịtrườngtiêuthụ,nguồnnguyên
liệuvàlĩnhvựcđầutưcólợinhuậncaoởnướcngoàitrởnêngaygắt.
Nhữngcuộcđụngđầutrêntrườngquốctếgiữacáctổchứcđộcquyền
cósứcmạnhkinhtếhùnghậudẫnđếncáccuộccạnhtranhkhốcliệt
giữachúng,tấtyếudẫnđếnxuhướngthỏahiệp,kýkếthiệpđịnhđể
củngcốđịavịđộcquyềncủachúngtrongnhữnglĩnhvựcvànhững
thịtrườngnhấtđịnh.Từđóhìnhthànhcácliênminhđộcquyềnquốc
tế,cáctậpđoànxuyênquốcgia…
e) Sự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các cường quốc
Khiđầutưranướcngoài,đặcbiệtlàởcácnướcthuộcđịavàphụ
thuộc,tưbảnđộcquyềnkhôngchỉthuđượclợinhuậnđộcquyền
khôngthôimàlà“siêulợinhuậnđộcquyền”docónhữngđiềukiện
thuậnlợimàtạichínhquốckhôngcóđượcnhưnguồnnguyênliệudồi
ràogiárẻhoặclấykhông,giánhâncôngrẻmạt…Dođóluôndiễnra
sựcạnhtranhkhốcliệtgiữacáctổchứcđộcquyềnthuộccácquốcgia
khácnhau.Điềunàyđòihỏicósựcanthiệpcủanhànướcnhằmgiúp
chocáctổchứcđộcquyềncủanướcmìnhgiànhgiậtthịtrườngvà
môitrườngđầutưnhằmthuđượcsiêulợinhuậnđộcquyềnởngoại
quốc.Sựcanthiệpđócủanhànướcđãbiếnnóthànhmộtnướcđế quốcchủnghĩa.
Nhưvậy,chủnghĩađếquốclàsựkếthợpgiữayêucầuvươnravà
thốngtrịởnướcngoàicủatưbảnđộcquyềnvớiđườnglốixâmlăng củanhànước.
Chủ nghĩa đế quốc là một đặc trưng của chủ nghĩa tư bản độc
quyền biểu hiện trong đường lối xâm lược nước ngoài, biến những
nước này thành hệ thống thuộc địa của các cường quốc nhằm đáp
ứng yêu cầu thu siêu lợi nhuận độc quyền của tư bản độc quyền.
Lợiíchcủaviệcxuấtkhẩutưbảnthúcđẩycáccườngquốctưbản
đixâmchiếmcácnướckhácvàlậpnênhệthốngthuộcđịa,vìtrênthị
trườngthuộcđịadễdàngloạitrừđượccácđốithủcạnhtranh,dễdàng
nắmđượcđộcquyềnnguyênliệuvàthịtrườngtiêuthụ.Đốivớitư
bảntàichính,khôngphảichỉnhữngnguồnnguyênliệuđãđượctìmra
mớicóýnghĩa,màcảnhữngnguồnnguyênliệucóthểtìmđượccũng
rấtquantrọng,dođótưbảntàichínhcókhuynhhướngmởrộnglãnh
thổkinhtếvàthậmchícảlãnhthổnóichung.Chủnghĩatưbảnphát
triểncàngcao,nhucầunguyênliệucànglớn,sựcạnhtranhcànggay
gắtthìcuộcđấutranhđểgiànhgiậtthuộcđịagiữachúngcàngquyết liệt.
BướcvàothếkỷXX,việcphânchiathếgiớivềmặtlãnhthổgiữa
cácđếquốctưbảnrađờisớmđãhoànthành.Nhưngsauđócácđế
quốcrađờimuộnhơnđấutranhđòichialạithếgiới.Đólànguyên
nhânchínhdẫnđếncáccuộcChiếntranhthếgiớilầnthứnhất1914–
1918vàlầnthứhai1939–1945,vànhữngxungđộtnóngởnhiều
khuvựctrênthếgiới…
Câu 8 Trình bày đặc điểm kinh tế cơ bản của thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội?
1.Quan điểm của V.I.LÊNIN về
 đặc điểm kinh tế của thời kỳ
quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
Tính chất nhiều thành phần - đặc điểm cơ bản của thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
KếthừaquanđiểmcủaC.MácvàPh.Ăngghen,V.I.Lêninchỉrõ
đặcđiểmkinhtếcơbảnnhấtcủathờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội
làsựtồntạikháchquancủanềnkinhtếnhiềuthànhphần,tươngứng
vớicácgiaicấp,tầnglớpxãhộikhácnhaunhưngvịtrí,cơcấu,tính
chấtcủacácgiaicấp,tầnglớpnàycósự
biếnđổisâusắc.
Tínhtấtyếukháchquancủasựtồntạinềnkinhtếnhiềuthành
phầntrongthờikỳquáđộlàdoxãhộimớiđượchìnhthànhvàphát
triểntrướchếtdựatrênnhữnglựclượngsảnxuấtvàkếtcấukinhtế-
xãhộihiệncócùngsựhìnhthànhtừngbướcnhữngkếtcấukinhtế-
xãhộimới.Đólàbiểuhiệncủasựtồntạisongsongcủacáckếtcấu
kinhtế-xãhộikhácnhau.
Từnghiêncứusựpháttriểntronglịchsửthếgiới,V.ILênincho
rằng,sựpháttriểncủatừngdântộctrướchếtphảituântheotínhquy
luậtchung.Tínhquyluậtchungvềkinhtếcủathờikỳquáđộlênchủ
nghĩaxãhộilàsựtồntạivàpháttriểnnềnkinhtếnhiềuthànhphần.
V.I.Lêninchỉrõ:“Vậythìdanhtừquáđộcónghĩalàgì?Vậndụng
vàokinhtế,cóphảinócónghĩalàtrongchếđộhiệnnaycónhững
thànhphần,nhữngbộphận,nhữngmảnhcủachủnghĩatưbảnvàchủ
nghĩaxãhộikhông?Bấtcứaicũngđềuthừanhậnlàcó”.Đồngthời,
V.ILêninđãnêura:“Nhữnghìnhthứccơbảnấycủanềnkinhtếxã
hộilà:chủnghĩatưbản,tiểusảnxuấthànghóa,chủnghĩacộngsản”.
2. Quan điểm của Hồ Chí Minhvề đặc điểm kinh tế của thời
kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về cơ cấu thành phần kinh
tế ở vùng tự do giai đoạn 1945-1954
VậndụngquanđiểmcủaV.I.Lêninvềnềnkinhtếquáđộlênchủ
nghĩaxãhộilànềnkinhtếnhiềuthànhphầnvàohoàncảnhcụthểcủa
ViệtNam,ChủtịchHồChíMinhđãchỉranhữngthànhphầnkinhtế
trongvùngtựdotrướcnăm1954ởViệtNambaogồm:
- Kinh tế địa chủ phong kiến bóc lột địa tô.
-KinhtếQuốcdoanh -Cáchợptácxã
-Kinhtếcánhâncủanôngdânvàcủathủcôngnghệ
-Kinhtếtưbảncủatưnhân
-Kinhtếtưbảnquốcgia
2.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về cơ cấu thành phần kinh
tế trong chế độ dân chủ mới ở miền Bắc Việt Nam sau năm 1954
Nềnkinhtếnhiềuthànhphần,baogồm:“nămloạikinhtếkhác nhau:
-Kinhtếquốcdoanh -Cáchợptácxã
-Kinhtếcủacánhân,nôngdânvàthủcôngnghệp
-Tưbảncủatưnhân
-TưbảncủaNhànước
Trongnămloạiấy,Kinhtếquốcdoanhlàkinhtếlãnhđạovàphát
triểnmauhơncả.Chonênkinhtếtasẽpháttriểntheohướngchủ
nghĩaxãhộichứkhôngtheohướngchủnghĩatưbản”.
3. Quan điểm của ĐCSVN về đặc điểm kinh tế của thời kỳ
quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
3.1. Đại hội VIcủaĐảngđãkhẳngđịnhtínhtấtyếu,kháchquan
củasựtồntạicủanềnkinhtếnhiềuthànhphần.Cácthànhphầnđólà:
-Kinhtếxãhộichủnghĩabaogồmkhuvựcquốcdoanhvàkhu
vựctậpthê,cùngvớibộphậnkinhtếgiađìnhgắnliềnvớithànhphần đó.
-Cácthànhphầnkinhtếkhácgồm:kinhtếtiểusảnxuấthànghóa
(thợthủcông,nôngdâncáthể,nhữngngườibuônbánvàkinhdoanh
dịchvụcáthể);kinhtếtưbảntưnhân;kinhtếtưbảnnhànướcdưới
nhiềuhìnhthức,màhìnhthứccaolàcôngtưhợpdoanh;kinhtêtự
nhiên,tựcấp,tựtúctrongmộtbộphậnđồngbàodântộcthiểusốở
TâyNguyênvàcácvùngnúicaokhác”. 3.2. Đại hội VII:
Có 5thànhphầnkinhtếgồm:Kinhtếquốc
doanh,Kinhtếtậpthể,Kinhtếcáthể,Kinhtếtưbảntưnhân,Kinhtế giađình. 3.3. Đại hội VIII: Có 5
thànhphầnkinhtếgồm: KinhtếNhànước,Kinhtếhợptác
xãmànòngcốtlàhợptácxã;KinhtếtưbảnNhànước;Kinhtếcá
thể,tiểuchủ;Kinhtếtưbản,tưnhân. 3.4. Đại hội IX: Có 6
thànhphầnkinhtếgồm: KinhtếNhànước,Kinhtếtậpthể,
Kinhtếcáthể,tiểuchủ,Kinhtếtưbản,tưnhân,KinhtếtưbảnNhà
nước,Kinhtếcóvốnđầutưnướcngoài. 3.5. Đại hội X:
Có 5thànhphầnkinhtếgồm:KinhtếNhànước,
Kinhtếtậpthể,Kinhtếtưnhân,KinhtếtưbảnNhànước,Kinhtếcó
vốnđầutưnướcngoài. 3.6. Đại hội XIII:
Tổngkết35nămđổimới,ĐạihộiXIIItiếptụccụthểhóađặc
điểmkinhtếcủathờikỳquáđộbỏquachếđộtưbảnchủnghĩaởViệt
Namtrongbốicảnhmới.Đảngtanhấnmạnh:“Nềnkinhtếthịtrường
địnhhướngxãhộichủnghĩaViệtNamcónhiềuhìnhthứcsởhữu,
nhiềuthànhphầnkinhtế,trongđókinhtếnhànướcgiữvaitròchủ
đạo,kinhtếtậpthể,kinhtếhợptáckhôngngừngđượccủngcố,phát
triển;kinhtếtưnhânlàmộtđộnglựcquantrọng;kinhtếcóvốnđầu
tưnướcngoàiđượckhuyếnkhíchpháttriển”.
Câu 9 Trình bày quan điểm của Đảng ta về thành phần kinh
tế tư nhân theo Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 03/06/2017 Hội
nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung Đảng khóa XII?
-Kinhtếtưnhânđượckhuyếnkhíchpháttriểnởtấtcảcácngành
cáclĩnhvực,màphápluậtkhôngcấmnhấtlàlĩnhvựcsảnxuấtkinh
doanh,dịchvụ,đượchỗtrợpháttriểnthànhcáccôngty,tậpđoàn
kinhtếtưnhânmạnh,cósứccạnhtranhcao.Khuyếnkhíchdoanh
nghiệptưnhântưhợptác,liênkếtvớidoanhnghiệpnhànước,hợp
tácxãkinhtếhộ,pháttriểncáccôngtycổphầncósựthamgiarộng
rãicủacácchủthểxãhội,nhấtlàngườilaođộng.Kinhtếcóvốnđầu
tưnướcngoàilàmộtbộphậnquantrọngcủakinhtếquốcdân,cóvai
tròlớntronghuyđộngnguồnđầutư,côngnghệ,phươngthứcquảnlý
hiệnđại,mởrộngthịtrườngxuấtkhẩu.Nhưvậykếthừaquanđiểm
củachủnghĩaMácLênin,tưtưởngHồChíMinhvềcácthànhphần
kinhtếtrongthờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội.Đảngtavậndụng
sángtạovàohoảncảnhViệtNamtrêncơsởphântíchđặcđiểmcủa
từngbướcquáđộ,từngđạihộitrongtừngthờikỳđổimớikhông
nhữngnhấtquánthựchiệnchínhsáchkinhtếnhiềuthànhphầnkinh
tế,tạocơsởchohoạchđịnhvàthựcthiđúngđắncácchínhsáchđối
vớicácthànhphầnkinhtế.
Câu 10. Trình bày quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam
về phát triển lực lượng sản xuất trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội tại Đại hội XIII?
Việcpháttriểnlựclượngsảnxuấthiệnđại,tiếnkịpvàứngdụng
nhữngtiếnbộkhoahọcvàcôngnghệcủanhânloạitrongxâydựng
đấtnướclàmộttrongnhữngphươnghướng,nhiệmvụhàngđầucủa
nướctatronggiaiđoạnmới.Khoahọcvàcôngnghệđượcxácđịnhlà
“độnglựcquantrọngnhấtđểpháttriểnlựclượngsảnxuấthiệnđại”,
gópphầnthựchiệncácmụctiêucụthểcủanướctatronggiaiđoạn
tới.Cácmụctiêuđólà:"Đếnnăm2025:Lànướcđangpháttriểncó
côngnghiệptheohướnghiệnđại,vượtquamứcthunhậptrungbình
thấp;Đếnnăm2030,kỷniệm100nămthànhlậpĐảng:Lànướcđang
pháttriểncócôngnghiệphiệnđại,thunhậptrungbìnhcao;Đếnnăm
2045,kỷniệm100nămthànhlậpNước:Trởthànhnướcpháttriển, thunhậpcao”.