-
Thông tin
-
Hỏi đáp
Top 10 câu hỏi tự luận ôn tập - Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin | Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Top 10 câu hỏi tự luận ôn tập - Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin | Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin (CTQG221) 9 tài liệu
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 35 tài liệu
Top 10 câu hỏi tự luận ôn tập - Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin | Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Top 10 câu hỏi tự luận ôn tập - Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin | Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Kinh tế Chính trị Mác-Lê nin (CTQG221) 9 tài liệu
Trường: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 35 tài liệu
Thông tin:
Tác giả:
Tài liệu khác của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Preview text:
Câu 1. Trình bày khái niệm hàng hoá, hai thuộc tính của hàng hoá?
a.Kháiniệmhànghoá:Hànghoálàsảnphẩmcủalaođộngcóthể
thoảmãnnhucầunàođócủaconngườithôngquatraođổi,muabán.
b.Haithuộctínhcủahànghoá:gồmgiátrịsửdụngvàgiátrị
*.Giátrịsửdụnghànghoá:
+ Kháiniệmgiátrịsửdụnghànghoá:làcôngdụngcủahàng
hoáđócóthểthoảmãnnhucầunàođócủaconngười.
+Đặcđiểmcủagiátrịsửdụnghànghoá:
Giátrịsửdụngcủahànghoádothuộctínhtựnhiêncủanóquy địnhnên.
GiátrịsửdụnghànghoálàgiátrịsửdụngchoXH
Giátrịsửdụnglà1phạmtrùvĩnhviễn.
Lượnggiátrịsửdụngcủahànghoálàvậtmangđitraođổi.
Lượnggiátrịsửdụngcủahànghoáphụthuộcvàosựpháttriển KHCN.
*.Giátrịcủahànghoá:
+Kháiniệmtraođổihànghoá:làquanhệvềlượng,tỷlệtrao
đổigiữanhữnghànghoácógiátrịsửdụngkhácnhaunhưngtraođổi đượcvớinhau.
+Kháiniệmgiátrịcủahànghoá:làlaođộngxãhộicủangười
SXHHkếttinhtronghànghoá.
+Đặcđiểmcủagiátrịhànghoá:
Chấtcủagiátrịlàlaođộng,lượngcủagiátrịlàsốlượnglaođộng
củangườisảnxuấtkếttinhtrongHH.
Thuộcquanhệxãhội.
Nólàphạmtrùlịchsử
GiátrịcủaHHđượccấuthànhtừ3bộphận:chiphíTLSX(c),
Giátrịsứclaođộng(v),Giátrịthặngdư(m).
*Sởdĩhànghoácó3thuộctínhvìLĐSXHHcótính2mặt:lao
độngcụthểvàlaođộngtrừutượng:
+Laođộngcụthể:làlaođộngcóíchdưới1hìnhthứccụthểcủa
những nghềnghiệpchuyênmônnhấtđịnh.Mỗilaođộngcụthểcó
mụcđích,phươngpháp,côngcụlaođộngvàkếtquảlaođộngriêng.
+Laođộngtrừutượng:làlaođộngcủangườisảnxuấtHHkhiđã
gạtbỏnhữnghìnhthứccụthểcủanóđóchínhlàsựtiêuphísứclao
độngnóichungcủangườiSXHH.
Câu 2. Trình bày lượng giá trị hàng hóa và nêu các nhân tố
ảnh hưởng dến lượng giá trị hàng hóa?
Thướcđolượnggiátrịhànghóatínhbằngthờigianlaođộng.
Trênthịtrường,cónhiềucánhân,cơsởsảnxuấtcùngsảnxuấtramột
loạihànghóavớimứchaophíthờigiankhácnhaunênlượnggiátrị
hànghóakhôngthểtínhtheothờigianlaođộngcábiệt,màđobằng
thờigianlaođộngxãhộicầnthiết.
Thờigianlaođộngxãhộicầnthiếtlàthờigianlaođộngđểsản
xuấtramộthànghóanàođótrongnhữngđiềukiệnsảnxuấttrung
bìnhcủaxãhội,vớimộttrìnhđộthànhthạotrungbình,trangthiếtbị
trungbìnhvàmộtcườngđộlaođộngtrungbìnhtrongxãhộiđó.
Trongđiềukiệntoàncầuhóanềnkinhtếhiệnnay,thờigianlao
độngxãhộicầnthiếtsảnxuấtrahànghóakhôngchỉxéttrongphạm
vithịtrườngmộtnướcmàmởrộngraquốctế.Vìthế,hànghóatrong
nướcnếucóhaophíthờigianlaođộngnhiềusẽgặpphảisựbấtlợi trongcạnhtranh.
Lượnggiátrịhànghóachịutácđộngcủacácnhântốsau: - Năng suất lao động
Năngsuấtlaođộnglànănglựcsảnxuấtcủangườilaođộng,được
đolườngbởisốlượngcủasảnphẩmsảnxuấtratrongmộtđơnvịthời
gian,hoặcthờigianđểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩm.
Khinăngsuấtlaođộngtăngthìsốlượngsảnphẩmlàmratrong
mộtđơnvịthờigiansẽtănghaysốlượngthờigianlaođộnghaophi
đểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩmsẽgiảm.Dođó,lượnggiátrịcủa
mộthànghóagiảmxuống,giácảhànghóasẽrẻhơn.
Khinăngsuấtlaođộnggiảmthìsốlượngsảnphẩmlàmratrong
mộtđơnvịthờigiansẽgiảmhaysốlượngthờigianlaođộnghaophí
đểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩmsẽtăng.Dođó,lượnggiátrịcủa
mộthànghóatăng,hànghóasẽđắthơn.
Như vậy, lượng giá trị của một đơn vị hàng hóa tỷ lệ nghịch với năng suất lao động.
Muốntăngnăngsuấtlaođộngđểgiảmgiátrịvàgiácả,tăngsứccạnh
tranhcủahànghóaphảikhaitháctốtcácyếutốnhư:trìnhđộkhéoléo
(thànhthạo) của người laođộng;mứcđộpháttriểncủakhoahọc,
côngnghệvàsựứngdụngnhữngthànhtựuđóvàosảnxuất;trìnhđộ
tổchứcquảnlý;quymôvàhiệusuấtcủatưliệusảnxuất,vàcácđiều kiệntựnhiên.
- Cường độ lao động
Cườngđộlaođộnglàmứcđộkhẩntrươnglaođộng,mậtđộhao
phísứclaođộngtrongmộtđơnvịthờigian.
Khicườngđộlaođộngtănglênthìsốlượnghànghóasảnxuấtra
tănglên,nhưnghaophílaođộngtrừutượngcũngtăngTăngcườngđộ
laođộngcóýnghĩađốivớinhữngcôngviệccólên.Dođó,lượnggiá
trịcủamộtđơnvịsảnphẩmkhônggiảm.tỉnhchấtmùavụ,cânsự
khântrươnghoặckhitrìnhđộsảnxuấtchưatănglênnhưngcầntăng
sảnlượngtrongthờigianngắn.
- Mức độ phức tạp của lao động.
Theomứcđộphứctạpcủalaođộngcóthểchialaođộngthành
laođộnggiảnđơnvàlaođộngphứctạp.
+Laođộnggiảnđơnlàlaođộngmàbấtkỳmộtngườilaođộng
cósứckhỏebìnhthườngnàokhôngcầnphảitrảiquađàotạo,tíchlũy
kinhnghiệmcũngcóthểthựchiệnđược.
+Laođộngphứctạplàlaođộngđòihỏiphảiđượcđàotạo,huấn
luyệnthànhchuyênmônlànhnghềnhấtđịnhmớicóthểtiếnhành được.
Trongcùngmộtthờigian,laođộngphứctạptạoranhiềugiảtrị
hơnlaođộnggiảnđơn.Thịtrườngsẽquyếtđịnhtỷlệtraođổigiữa
đơnvịhànghóadolaođộngphứctạpsảnxuấtvớiđơnvịhànghóado
laođộnggiảnđơnsảnxuấtra.
Câu 3. . Trình bày nội dung của quy luật giá trị. Nêu chức
năng , tác dụng của quy luât giá tri?
1/ Nội dung của quy luật giá trị
Quy luật giá trị làquyluậtkinhtếcơbảncủasảnxuấtvàtraođổi
hànghóa.Ởđâucótraođổi,sảnxuấthànghóathìởđấycósựhoạt
độngcủaquyluậtgiátrị.Quyluậtgiátrịyêucầusảnxuấtvàtraođổi
hànghóaphảidựatrêncơsởgiátrịcủanó,tứclàhaophílaođộngxã
hộicầnthiết.Trongsảnxuất,ngườisảnxuấtphảicómúchaophí
laođộngcábiệtcủamìnhnhỏhơnhoặcbằngvớimứchaophílaođộng
xãhộicầnthiết,thìmớiđạtđượclợithếtrongcạnhtranh.Trongtrao
đổi,thựchiệntheonguyêntắcnganggiá.Trongtraođổihànghóavới
nhau,haibênđượclợivềgiátrịsửdụngcònlượnggiátrịlàbằng
nhau.Haihànghóađượctraođổitrựctiếpvớinhautheomộttỷlệnào
đócónghĩalàchúngkếttinhmộtlượnglaođộngbằngnhau.Khicó
tiềnxuấthiệnđểmuabánthìgiácảhànghóaphảidựatrêncơsởgiá trịcủanó.
2/Chức năng, tác dụng của quy luật giá trị:
-ĐiềutiếtsảnxuấtvàlưuthônghànghóaQuyluậtgiátrịtựđộng
điềutiếtsảnxuấtthểhiệnởchỗthuhútvốn(tưliệusảnxuấtvàsức
laođộng)vàocácngànhsảnxuấtkhácnhau(theosựbiểnđộngcung,
cầu,giácả)tạonêncơcấukinhtếhiệuquảhơnvàđápứngnhucầu
củaxãhội.Tácđộngđiềutiếtlưuthônghànghóacủaquyluậtgiátrị
thểhiệnởchỗ,nóthuhúthànghóatừnơicógiácảthấpđếnnoicó
giácảcao.Dođó,gópphầnlàmchohànghóagiữacácvùngcósự
cânbằngnhấtđịnh.
-Khuyếnkhichtiếnbộkỹthuật,côngnghệ,nângcaonăngsuất
laođộngNgườisảnxuấtcólãihaykhônglàdogiảiđượcbàitoánhao
phílaođộngcủamìnhpháithấphơnhoặcbằngvớihaophílaođộng
xãhội.Muốnvậy,nhữngngườisảnxuấthànghóaphảicảitiếnkỹ
thuật,hợplýhóasảnxuất,cảitiếntổchứcquảnlý,thựchiệntiết
kiệm,tăngnăngsuấtlaođộng,hạchỉphísảnxuất.Quátrìnhnàydiễn
raliêntụcsẽlàmcholựclượngsảnxuấtxãhộipháttriển.-Phânhóa
nhữngngườisảnxuấthànghóathànhgiàu-nghèoNhữngchủthểsản
xuấthànghóacómứchaophílaođộngcábiệtthấphơnmứchaophí
laođộngxãhộicầnthiếtthìcóthểthắngthếtrongcạnhtranh,họsẽ
giàulên,cóthểmuasắmthêmtưliệusảnxuất,mởrộngsảnxuấtkinh
doanhtrởthànhchủthểgiàucóhơn,vàcóthểsửdụngđượcnhiều
hơnlaođộnglàmthuê.Ngượclại,nhữngchủthểsảnxuấthànghóa
cómứchaophílaođộngcábiệtlớnhơnmứchaophílaođộngxãhội
cầnthiết,sẽrơivàotìnhtrạngthualỗ,phásản.Cáctácđộngnhiềumặt
củaquyluậtgiátrịđãlàmchosảnxuấthànghóathựcsựlàkhởiđiểm
rađờicủachủnghĩatưbản.Nhưvậy,quyluậtgiátrịvừacótácđộng
tíchcực,vừa cótác động tiêu cựcmộtcáchtựphát,kháchquan.
Trướcthờikỳđổimới,chúngtaphủnhậnsảnxuấthànghóavàquy
luậtgiátrị,nênkhôngkhaithácđượccácnguồnlực,nềnkinhtếkém
pháttriển,rơivàokhùnghoảng.
Trongthờikỳđốimới,chúngtapháttriểnsảnxuấthànghóa,quy
luậtgiátrịhoạtđộngtạonêncạnhtranh,pháttriênkinhtế,v.v..Bên
cạnhđó,mặttráinàysinhnhu:phânhóagiàu-nghèo,buôngianbán
lân,v.v..Vìvậy,Nhànướcđiềutiếtbằngluậtpháp,chínhsáchđầutư,
thuế,đàotạonhânlực,v.v..đểđàmbảotínhđịnhhuóngxãhộichù
nghiacủanềnkinhtếthịtruờngởnướcta.
Câu 4 Trình bày công thức chung của tư bản và ví dụ làm rõ
quá trình sản xuất giá trị thặng dư (m)?
Côngthứcchung: CôngthứcT-H-T'đượcgọilàcôngthức
chungcủatưbản,vìsựvậnđộngcủamọitưbảnđềubiểuhiệntrong
lưuthôngdướidạngkháiquátđó,dùđólàtưbảnthươngnghiệp,tư
bảncôngnghiệphaytưbảnchovay. Vídụ:
Giảđịnhđểsảnxuất10kgsợi,cần10kgbôngvàgiá10kgbông
là10$.Đểbiếnsốbôngđóthànhsợi,mộtcôngnhânphảilaođộng
trong6giờvàhaomònmáymóclà2$;giátrịsứclaođộngtrongmột
ngàylà3$vàngàylaođộnglà12giờ;trongmộtgiờlaođộng,người
côngnhântạoramộtlượnggiátrịlà0,5$;cuốicùnggiảđịnhtrong
quátrìnhsảnxuất,sợiđãhaophítheothờigianlaođộngxãhộicần
thiết.Vớigiảđịnhnhưvậy,nếunhàtưbảnchỉbắtcôngnhânlaođộng
trong6giờ,thìnhàtưbảnphảiứngralà15$vàgiátrịcủasảnphẩm
mới(10kgsợi)mànhàtưbảnthuđượccũnglà15$.Nhưvậy,nếu
quátrìnhlaođộngchỉkéodàiđếncáiđiểmđủbùđắplạigiátrịsức
laođộng(6giờ),tứclàbằngthờigianlaođộngtấtyếu,thìchưasản
xuấtragiátrịthặngdư,dođótiềnchưabiếnthànhtưbản.Trongthực
tếquátrìnhlaođộngkhôngdừnglạiởđiểmđó.Giátrịsứclaođộng
mànhàtưbảnphảitrảkhimuavàgiátrịmàsứclaođộngđócóthể
tạorachonhàtưbảnlàhaiđạilượngkhácnhau,mànhàtưbảnđã
tínhđếntrướckhimuasứclaođộng.Nhàtưbảnđãtrảtiềnmuasức
laođộngtrongmộtngày(12giờ).Việcsửdụngsứclaođộngtrong
ngàyđólàthuộcquyềncủanhàtưbản.Nếunhàtưbảnbắtcôngnhân
laođộng12giờtrongngàynhưđãthoảthuậnthì:Chiphísảnxuất
Giátrịsảnphẩmmới(20kgsợi)
-Tiềnmuabông(20kg):20$
-Tiềnhaomònmáymóc:4$-Tiềnmuasứclaođộngtrongmột ngày:3$
Tổngcộng27$-Giátrịcủabôngđượcchuyểnvàosợi:20$
-Giátrịcủamáymócđượcchuyểnvàosợi:4$
-Giátrịmớidolaođộngcủacôngnhântạoratrong12giờlao động:6$ Tổngcộng:30$
Nhưvậy,toànbộchiphísảnxuấtmànhàtưbảnbỏralà27$,
còngiátrịcủasảnphẩmmới(20kgsợi)docôngnhânsảnxuấtra
trong12giờlaođộnglà30$.Vậy27$ứngtrướcđãchuyểnhoáthành
30$,đãđemlạimộtgiátrịthặngdưlà3$.Dođótiềntệứngraban
đầuđãchuyểnhóathànhtưbản.
Câu 5 Tại sao nói giá trị thặng dư siêu ngạch là hình thức
biến tướng của giá tri thặng dư tương đối?
Phươngphápsảnxuấtgiátrịthặngdưsiêungạchlàhìnhtháibiến
tướngcủaphươngphápsảnxuấtgiátrịthặngdưtươngđốivì:
*Xéttừngtrườnghợpthì:
-Giátrịthặngdưtươngđốilàgiátrịthặngdưthuđượcbằngcách
rútngắnthờigianlaođộngtấtyếu,nhờđókéodàithờigianlaođộng
thặngdư,trongkhingàylaođộngcóthểkhôngđổihoặcrútngắn.
ChủtưbảndựavàosựpháttriểncủaKHCN,khôngkéodàithời
gianlaođộngmàtăngnăngsuấtlaođộnglàmchothờigianlaođộng
cầnthiếtgiảmxuốngvàthờigianlaođộngthặngdưtănglên.
-Giátrịthặngdưsiêungạchlànhữngdoanhnghiệpứngdụng
côngnghệmới,cảitiếnquảnlýhaytậndụngđượcnhữngđiềukiện
sảnxuấtthuậnlợisẽtăngnăngsuấtlaođộngcábiệt,giảmgiátrịcá
biệtcủahànghóathấphơngiátrịthịtrường,từđóthuđượcgiátrị
thặngdưvượttrộisovớicácdoanhnghiệpkhác.Phầngiátrịthặngdư
vượttrộilàgiátrịthặngdưsiêungạch.
Đốivớidoanhnghiệpgiátrịthặngdưsiêungạchlàmộthiện
tượngtạmthời,xuấthiệnrồimấtđi.Nhưngxéttoànbộxãhộitưbản
thìgiátrịthặngdưsiêungạchlàhiệntượngtồntạithườngxuyên;nó
cóthểmấtđichỗnày,lúcnàynhưnglạixuấthiệnchỗkhác,lúckhác.
Nhưvậy,Giátrịthặngdưsiêungạchvàgiátrịthặngdưtươngđối
cómộtcơsởchunglàchúngdựatrêncơsởtăngnăngsuấtlaođộng,
tăngtỷsuấtvàkhốilượngcủagiátrịthặngdư.
Sựkhácnhaugiữagiátrịthặngdưsiêungạchvàgiátrịthặngdư
tươngđốicònthểhiệnởnhữngđiểmsau:
Giá trị thặng dư tương đối
Giá trị thặng dư siêu ngạch
-Tăngnăngsuấtlaođộngxãhội
-Tăngnăngsuấtlaođộngcábiệt
-ToànbộnhàTưbảnthuđược
-Mộtsốnhàtưbảnthuđược
-Biểu hiệnmối quan hệTư bảnvớiCông BiểuhiệnmốiquanhệTưbảnvớinhauvàTBvớiCông nhân nhân
Từđó,giátrịthặngdưsiêungạchlàđộnglựcmạnhnhấtthúcđẩy
cácnhàtưbảnrasứccảibiếnkỹthuật,tăngnăngsuấtlaođộng,giảm
giátrịcủahànghóa.Hoạtđộngriênglẻđócủatừngnhàtưbảnđãdẫn
đếnkếtquảlàmtăngnăngsuấtlaođộngxãhội,hìnhthànhgiátrị
thặngdưtươngđối,thúcđẩylựclượngsảnxuấtpháttriển.
Tómlạithìgiátrịthặngdưsiêungạchlàbiếntướngcủagiátrị
thặngdưtươngđốibởicónguồngốcđềunhưnhauvàgiátrịthặngdư
siêungạchlàdoápdụngcôngnghệmàápdụngcôngnghệcũngchỉ
đểrútngắnthờigianlaođộngcủacôngnhânnhưngvẫntạoranhiều sảnphẩmmàthôi.
Câu 6. Trình bảy khái niệm, bản chất và loại hình chủ yếu
của địa tô tư bản chủ nghīa?
-KháiniệmđịatôTBCN:
Địatôtưbảnchủnghĩalàlợinhuậnsiêungạchdôirangoàilợi
nhuậnbìnhquânmànhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpphảitrảcho
địachủvìđãkinhdoanhtrênruộngđấtcủađịachủ.
-BảnchấtđịatôTBCN:
ĐịatôTBCNtrướchếtphảilàmộtphầncủagiátrịnôngsản.Để
đảmbảohoạtđộngkinhdoanhnôngnghiệpcóthểtáitạoliêntụcít
nhấtởmứcbìnhthường,nhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpchỉcó
thểsửdụngmộtphầngiátrịthặngdưthuđượcđểtrảchođịachủ,
đồngthờiphảithulợinhuậnbìnhquân.Dođó,giátrịthặngdưtrong
nôngnghiệpphảiđủmứcchiathànhhaiphần:lợinhuậnbìnhquânvà
địatôtưbảnchủnghĩa.Từđó,xéttheobiểuhiệnbềngoàithìđịatô
TBCNthểhiệnquanhệgiữahaigiaicấplànhàtưbảnkinhdoanh
nôngnghiệpvàđịachủ,songthựcchấtphảnánhquanhệbóclột,
trongđó,nhàtưbảnkinhdoanhnôngnghiệpvàđịachủcùngnhau
bóclộtcôngnhânlàmthuêtrongnôngnghiệp.
-LoạihìnhchủyếucủađịatôTBCN:làđịatôchênhlệnhvàđịa tôtuyệtđối.
+Địatô chênhlệch: làlợi nhuậnsiêungạch dôira ngoàilợi
nhuậnbìnhquânđượchìnhthànhtrênnhữngruộngđấtcóđiềukiện
kinhdoanhtrungbìnhvàthuậnlợi.Địatôchênhlệchđượctínhbằng
chênhlệchgiữagiácảsảnxuấtchungcủanôngsản,đượchìnhthành
trongnhữngđiềukiệnkinhdoanhkémthuậnlợinhất,vàgiácảsản
xuấtcábiệttrênnhữngruộngđấtcóđiềukiệnkinhdoanhtrungbình
vàthuậnlợi.Địatôchênhlệchcóhailoại:địatôchênhlệchIvàđịa tôchênhlệchII.
ĐịatôchênhlệchIđượchìnhthànhtrênnhữngruộngđấtcóđiều
kiệntrungbìnhvàthuậnlợi,baogồmnhữngthuậnlợivềmứcđộmàu
mỡcủađấtvàvịtríđịalýcủađất.ĐạitôchênhlệchIIdothâmcanh màcó.
+Địatôtuyệtđối:làđịatôthuđượcdonôngnghiệplạchậu
tươngđốisovớinôngnghiệpvàcácngànhsảnxuấtkhác,đồngthời,
độcquyềntưhữuruộngđấttrongnôngnghiệpngăncảnkhôngcho
nôngnghiệpthamgiacạnhtranhbìnhquânhóatỷsuấtlợinhuận.
Câu 7. Hãy nêu tên 5 đặc trưng kinh tế cơ bản của chủ nghĩa
tư bản giai đoạn độc quyền và trình bảy mối liên hê giữa các đặc trưng đó?
*Tên5đặctrưngkinhtếcơbảncủachủnghĩatưbảngiaiđoạn độcquyền:
-Tíchtụ,tậptrungsảnxuấtvàcáctổchứcđộcquyền;
-Tưbảntàichínhvàbọnđầusỏtàichính;
-Xuấtkhẩutưbản;
-Sựphânchiathịtrườngthếgiớigiữacácliênminhđộcquyền;
-Sựphânchiathếgiớivềlãnhthổgiữacáccườngquốc.
a) Tích tụ, tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền:
Tíchtụvàtậptrungsảnxuấtcaodẫnđếnhìnhthànhcáctổchức độcquyền.
Tổ chức độc quyền là liên minh giữa những nhà tư bản lớn để tập
trung vào trong tay một phần lớn (thậm chí toàn bộ) sản phẩm của
một ngành, cho phép liên minh này phát huy ảnh hưởng quyết định
đến quá trình sản xuất và lưu thông của ngành đó.
Nhữngliênminhđộcquyền,thoạtđầuhìnhthànhtheosựliênkết
ngang,tứclàsựliênkếtnhữngdoanhnghiệptrongcùngngành,dưới
nhữnghìnhthứccácten,xanhđica,tờrớt.
Cácten(Cartel)làhìnhthứctổchứcđộcquyềndựatrênsựkýkết
hiệpđịnhgiữacácxínghiệpthànhviênđểthoảthuậnvớinhauvềgiá
cả,quymôsảnlượng,thịtrườngtiêuthụ,kỳhạnthanhtoán…còn
việcsảnxuấtvàtiêuthụsảnphẩmvẫndobảnthânmỗithànhviên thựchiện.
Xanhđica(Cyndicate)làhìnhthứctổchứcđộcquyềntrongđó
việctiêuthụsảnphẩmdomộtbanquảntrịchungđảmnhiệm,nhưng
sảnxuấtvẫnlàcôngviệcđộclậpcủamỗithànhviên.
Cáctenvàxanhđicadễbịphávỡkhitươngquanlựclượngthay
đổi.Vìvậy,mộthìnhthứcđộcquyềnmớirađờilàTờrớt(Trust).
Tờrớtthốngnhấtcảviệcsảnxuấtvàtiêuthụvàotaymộtbanquảntrị
chung,còncácthànhviêntrởthànhcáccổđông.
Tiếpđó,xuấthiệnsựliên kết dọc,nghĩalàsựliênkếtkhôngchỉ
nhữngxínghiệplớnmàcảnhữngxanhđica,tờrớt…thuộccácngành
khácnhaunhưngcóliênquanvớinhauvềkinhtếvàkỹthuật,hình
thànhcáccôngxoócxiom(CONSORTIUM) .
TừgiữathếkỷXXpháttriểnmộtkiểuliênkếtmới–liênkếtđa
ngành – hình thành những cônglômêrat (conglomerat) hay consơn
(concern)khổnglồthâutómnhiềucôngty,xínghiệpthuộcnhững
ngànhcôngnghiệprấtkhácnhau,đồngthờibaogồmcả vận tải,
thươngmại,ngânhàngvàcácdịchvụkhác,v.v..
Nhờ nắmđượcđịa vị thốngtrịtronglĩnh vựcsảnxuấtvà lưu
thông,cáctổchứcđộcquyềncókhảnăngđịnhragiá cả độc . quyền
Giácảđộcquyềnlàgiácảhànghóacósựchênhlệchrấtlớnsovới
giácảsảnxuất.Họđịnhragiácảđộcquyềncaohơngiácảsảnxuất
đốivớinhữnghànghóamàhọbánravàgiácảđộcquyềnthấpdưới
giácảsản xuấtđối vớinhững hànghóamà họmua, trướchếtlà
nguyênliệu.Quađóhọthuđượclợinhuậnđộcquyền.
Tuynhiên,giácảđộcquyềnkhôngthủtiêuđượctácđộngcủaquy
luậtgiátrịvàquyluậtgiátrịthặngdư.Vìxéttoànbộxãhộithìtổng
giácảvẫnbằngtổngsốgiátrịvàtổnglợinhuậnvẫnbằngtổnggiátrị
thặngdưtrongcácnướctưbảnchủnghĩa.Nhữngthứmàcáctổchức
độcquyềnkếchxùthuđượccũnglànhữngthứmàcáctầnglớptưsản
vừavànhỏ,nhândânlaođộngởcácnướctưbảnchủnghĩavànhân
dânởcácnướcthuộcđịavàphụthuộcmấtđi.
b) Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chính
Tíchtụ,tậptrungtưbảntrongngânhàngdẫnđếnsựhìnhthành
cáctổchứcđộcquyềntrongngânhàng.Từchỗlàmtrunggiantrong
việcthanhtoánvàtíndụng,naydonắmđượcphầnlớntưbảntiềntệ
trongxãhội,ngânhàngđãtrởthànhngườicóquyềnlựcvạnnăngchi
phốicáchoạtđộngkinhtế–xãhội.
Cáctổchứcđộcquyềnngânhàngchocáctổchứcđộcquyềncông
nghiệpvayvànhậngửinhữngsốtiềnlớncủacáctổchứcđộcquyền
côngnghiệptrongmộtthờigiandài,nênlợiíchcủachúngxoắnxuýt
vớinhau,haibênđềuquantâmđếnhoạtđộngcủanhau,tìmcách
thâmnhậpvàonhau.Từđóhìnhthànhmộtloạitưbảnmớigọilàtư bảntàichính.
Tư bản tài chính là sự thâm nhập và dung hợp vào nhau giữa tư
bản độc quyền ngân hàng và tư bản độc quyền trong công nghiệp.
Bọnđầusỏtàichính(trùmtưbảntàichính)thiếtlậpsựthốngtrị
củamìnhthôngqua“chếđộthamdự”.Thựcchấtcủachếđộthamdự
làmộtnhàtưbảntàichínhhoặcmộttậpđoàntàichính,nhờnắm
đượcsốcổphiếukhốngchếmàchiphốiđượccôngtygốchay“công
ty mẹ”, rồi qua công ty mẹ chi phối các công ty phụ thuộc hay
các“côngtycon”,cáccôngtynàylạichiphốicác“côngtycháu”
v.v..Bởivậy,vớimộtsốtưbảnnhấtđịnh,mộttrùmtưbảntàichính
cóthểchiphốiđượcnhữnglĩnhvựcsảnxuấtrấtlớn. c) Xuất khẩu tư bản
Xuấtkhẩuhànghóalàmanghànghóaranướcngoàiđểthựchiện
giátrịvàgiátrịthặngdư,cònxuấtkhẩutưbảnlàxuấtkhẩugiátrịra
nướcngoài(đầutưtưbảnranướcngoài)nhằmmụcđíchchiếmđoạt
giátrịthặngdưởcácnướcnhậpkhẩutưbảnđó.
Xuấtkhẩutưbảntrởthànhtấtyếu,vìtrongnhữngnướctưbảnchủ
nghĩapháttriểnđãtíchluỹđượcmộtkhốilượngtưbảnlớnvànảy
sinhtìnhtrạng“thừatưbản”.Tìnhtrạngthừanàykhôngphảilàthừa
tuyệtđối,màlàthừatươngđối,nghĩalàkhôngtìmđượcnơiđầutưcó
lợinhuậncaoởtrongnước.Tiếnbộkỹthuậtởcácnướcnàyđãdẫn
đếntăngcấutạohữucơcủatưbảnvàhạthấptỷsuấtlợinhuận;trong
khiđó,ởnhữngnướckémpháttriểnvềkinhtế,nhấtlàởcácnước
thuộcđịa,dồidàonguyênliệuvànhâncônggiárẻnhưnglạithiếu vốnvàkỹthuật.
Dotậptrungtrongtaymộtkhốilượngtưbảnkhổnglồnênviệc
xuấtkhẩutưbảnranướcngoàitrởthànhmộtnhucầutấtyếucủacác
tổchứcđộcquyền.
Xét về hình thức đầu tư, có thể phân chia xuất khẩu tư bản
thànhxuất khẩu tư bản trực tiếp vàxuất khẩu tư bản gián tiếp.Xuất
khẩutưbảntrựctiếplàđưatưbảnranướcngoàiđểtrựctiếpkinh
doanhthulợinhuậncao.Xuấtkhẩutưbảngiántiếplàchovayđểthu lợitức.
Việcxuấtkhẩutưbảnlàsựmởrộngquanhệsảnxuấttưbảnchủ
nghĩaranướcngoài,làcôngcụchủyếuđểbànhtrướngsựthốngtrị
củatưbảntàichínhratoànthếgiới.Tuynhiên,việcxuấtkhẩutưbản,
vềkháchquancónhữngtácđộngtíchcựcđếnnềnkinhtếcácnước
nhậpkhẩu,nhưthúcđẩyquátrìnhchuyểnkinhtếtựcungtựcấp
thànhkinhtếhànghóa,thúcđẩysựchuyểnbiếntừcơcấukinhtế
thuầnnôngthànhcơcấukinhtếnông–côngnghiệp,mặcdùcơcấu
nàycònquèquặt,lệthuộcvàokinhtếcủachínhquốc.
d) Sự phân chia thị trường thế giới giữa các liên minh độc quyền
Việcxuấtkhẩutưbảntănglênvềquymôvàmởrộngphạmvitất
yếudẫnđếnviệcphânchiathếgiớivềmặtkinhtế,nghĩalàphânchia
lĩnhvựcđầutưtưbản,phânchiathịtrườngthếgiớigiữacáctổchức
độcquyền.Cuộcđấutranhgiànhthịtrườngtiêuthụ,nguồnnguyên
liệuvàlĩnhvựcđầutưcólợinhuậncaoởnướcngoàitrởnêngaygắt.
Nhữngcuộcđụngđầutrêntrườngquốctếgiữacáctổchứcđộcquyền
cósứcmạnhkinhtếhùnghậudẫnđếncáccuộccạnhtranhkhốcliệt
giữachúng,tấtyếudẫnđếnxuhướngthỏahiệp,kýkếthiệpđịnhđể
củngcốđịavịđộcquyềncủachúngtrongnhữnglĩnhvựcvànhững
thịtrườngnhấtđịnh.Từđóhìnhthànhcácliênminhđộcquyềnquốc
tế,cáctậpđoànxuyênquốcgia…
e) Sự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các cường quốc
Khiđầutưranướcngoài,đặcbiệtlàởcácnướcthuộcđịavàphụ
thuộc,tưbảnđộcquyềnkhôngchỉthuđượclợinhuậnđộcquyền
khôngthôimàlà“siêulợinhuậnđộcquyền”docónhữngđiềukiện
thuậnlợimàtạichínhquốckhôngcóđượcnhưnguồnnguyênliệudồi
ràogiárẻhoặclấykhông,giánhâncôngrẻmạt…Dođóluôndiễnra
sựcạnhtranhkhốcliệtgiữacáctổchứcđộcquyềnthuộccácquốcgia
khácnhau.Điềunàyđòihỏicósựcanthiệpcủanhànướcnhằmgiúp
chocáctổchứcđộcquyềncủanướcmìnhgiànhgiậtthịtrườngvà
môitrườngđầutưnhằmthuđượcsiêulợinhuậnđộcquyềnởngoại
quốc.Sựcanthiệpđócủanhànướcđãbiếnnóthànhmộtnướcđế quốcchủnghĩa.
Nhưvậy,chủnghĩađếquốclàsựkếthợpgiữayêucầuvươnravà
thốngtrịởnướcngoàicủatưbảnđộcquyềnvớiđườnglốixâmlăng củanhànước.
Chủ nghĩa đế quốc là một đặc trưng của chủ nghĩa tư bản độc
quyền biểu hiện trong đường lối xâm lược nước ngoài, biến những
nước này thành hệ thống thuộc địa của các cường quốc nhằm đáp
ứng yêu cầu thu siêu lợi nhuận độc quyền của tư bản độc quyền.
Lợiíchcủaviệcxuấtkhẩutưbảnthúcđẩycáccườngquốctưbản
đixâmchiếmcácnướckhácvàlậpnênhệthốngthuộcđịa,vìtrênthị
trườngthuộcđịadễdàngloạitrừđượccácđốithủcạnhtranh,dễdàng
nắmđượcđộcquyềnnguyênliệuvàthịtrườngtiêuthụ.Đốivớitư
bảntàichính,khôngphảichỉnhữngnguồnnguyênliệuđãđượctìmra
mớicóýnghĩa,màcảnhữngnguồnnguyênliệucóthểtìmđượccũng
rấtquantrọng,dođótưbảntàichínhcókhuynhhướngmởrộnglãnh
thổkinhtếvàthậmchícảlãnhthổnóichung.Chủnghĩatưbảnphát
triểncàngcao,nhucầunguyênliệucànglớn,sựcạnhtranhcànggay
gắtthìcuộcđấutranhđểgiànhgiậtthuộcđịagiữachúngcàngquyết liệt.
BướcvàothếkỷXX,việcphânchiathếgiớivềmặtlãnhthổgiữa
cácđếquốctưbảnrađờisớmđãhoànthành.Nhưngsauđócácđế
quốcrađờimuộnhơnđấutranhđòichialạithếgiới.Đólànguyên
nhânchínhdẫnđếncáccuộcChiếntranhthếgiớilầnthứnhất1914–
1918vàlầnthứhai1939–1945,vànhữngxungđộtnóngởnhiều
khuvựctrênthếgiới…
Câu 8 Trình bày đặc điểm kinh tế cơ bản của thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội?
1.Quan điểm của V.I.LÊNIN về
đặc điểm kinh tế của thời kỳ
quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
Tính chất nhiều thành phần - đặc điểm cơ bản của thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
KếthừaquanđiểmcủaC.MácvàPh.Ăngghen,V.I.Lêninchỉrõ
đặcđiểmkinhtếcơbảnnhấtcủathờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội
làsựtồntạikháchquancủanềnkinhtếnhiềuthànhphần,tươngứng
vớicácgiaicấp,tầnglớpxãhộikhácnhaunhưngvịtrí,cơcấu,tính
chấtcủacácgiaicấp,tầnglớpnàycósự
biếnđổisâusắc.
Tínhtấtyếukháchquancủasựtồntạinềnkinhtếnhiềuthành
phầntrongthờikỳquáđộlàdoxãhộimớiđượchìnhthànhvàphát
triểntrướchếtdựatrênnhữnglựclượngsảnxuấtvàkếtcấukinhtế-
xãhộihiệncócùngsựhìnhthànhtừngbướcnhữngkếtcấukinhtế-
xãhộimới.Đólàbiểuhiệncủasựtồntạisongsongcủacáckếtcấu
kinhtế-xãhộikhácnhau.
Từnghiêncứusựpháttriểntronglịchsửthếgiới,V.ILênincho
rằng,sựpháttriểncủatừngdântộctrướchếtphảituântheotínhquy
luậtchung.Tínhquyluậtchungvềkinhtếcủathờikỳquáđộlênchủ
nghĩaxãhộilàsựtồntạivàpháttriểnnềnkinhtếnhiềuthànhphần.
V.I.Lêninchỉrõ:“Vậythìdanhtừquáđộcónghĩalàgì?Vậndụng
vàokinhtế,cóphảinócónghĩalàtrongchếđộhiệnnaycónhững
thànhphần,nhữngbộphận,nhữngmảnhcủachủnghĩatưbảnvàchủ
nghĩaxãhộikhông?Bấtcứaicũngđềuthừanhậnlàcó”.Đồngthời,
V.ILêninđãnêura:“Nhữnghìnhthứccơbảnấycủanềnkinhtếxã
hộilà:chủnghĩatưbản,tiểusảnxuấthànghóa,chủnghĩacộngsản”.
2. Quan điểm của Hồ Chí Minhvề đặc điểm kinh tế của thời
kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về cơ cấu thành phần kinh
tế ở vùng tự do giai đoạn 1945-1954
VậndụngquanđiểmcủaV.I.Lêninvềnềnkinhtếquáđộlênchủ
nghĩaxãhộilànềnkinhtếnhiềuthànhphầnvàohoàncảnhcụthểcủa
ViệtNam,ChủtịchHồChíMinhđãchỉranhữngthànhphầnkinhtế
trongvùngtựdotrướcnăm1954ởViệtNambaogồm:
- Kinh tế địa chủ phong kiến bóc lột địa tô.
-KinhtếQuốcdoanh -Cáchợptácxã
-Kinhtếcánhâncủanôngdânvàcủathủcôngnghệ
-Kinhtếtưbảncủatưnhân
-Kinhtếtưbảnquốcgia
2.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về cơ cấu thành phần kinh
tế trong chế độ dân chủ mới ở miền Bắc Việt Nam sau năm 1954
Nềnkinhtếnhiềuthànhphần,baogồm:“nămloạikinhtếkhác nhau:
-Kinhtếquốcdoanh -Cáchợptácxã
-Kinhtếcủacánhân,nôngdânvàthủcôngnghệp
-Tưbảncủatưnhân
-TưbảncủaNhànước
Trongnămloạiấy,Kinhtếquốcdoanhlàkinhtếlãnhđạovàphát
triểnmauhơncả.Chonênkinhtếtasẽpháttriểntheohướngchủ
nghĩaxãhộichứkhôngtheohướngchủnghĩatưbản”.
3. Quan điểm của ĐCSVN về đặc điểm kinh tế của thời kỳ
quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
3.1. Đại hội VIcủaĐảngđãkhẳngđịnhtínhtấtyếu,kháchquan
củasựtồntạicủanềnkinhtếnhiềuthànhphần.Cácthànhphầnđólà:
-Kinhtếxãhộichủnghĩabaogồmkhuvựcquốcdoanhvàkhu
vựctậpthê,cùngvớibộphậnkinhtếgiađìnhgắnliềnvớithànhphần đó.
-Cácthànhphầnkinhtếkhácgồm:kinhtếtiểusảnxuấthànghóa
(thợthủcông,nôngdâncáthể,nhữngngườibuônbánvàkinhdoanh
dịchvụcáthể);kinhtếtưbảntưnhân;kinhtếtưbảnnhànướcdưới
nhiềuhìnhthức,màhìnhthứccaolàcôngtưhợpdoanh;kinhtêtự
nhiên,tựcấp,tựtúctrongmộtbộphậnđồngbàodântộcthiểusốở
TâyNguyênvàcácvùngnúicaokhác”. 3.2. Đại hội VII:
Có 5thànhphầnkinhtếgồm:Kinhtếquốc
doanh,Kinhtếtậpthể,Kinhtếcáthể,Kinhtếtưbảntưnhân,Kinhtế giađình. 3.3. Đại hội VIII: Có 5
thànhphầnkinhtếgồm: KinhtếNhànước,Kinhtếhợptác
xãmànòngcốtlàhợptácxã;KinhtếtưbảnNhànước;Kinhtếcá
thể,tiểuchủ;Kinhtếtưbản,tưnhân. 3.4. Đại hội IX: Có 6
thànhphầnkinhtếgồm: KinhtếNhànước,Kinhtếtậpthể,
Kinhtếcáthể,tiểuchủ,Kinhtếtưbản,tưnhân,KinhtếtưbảnNhà
nước,Kinhtếcóvốnđầutưnướcngoài. 3.5. Đại hội X:
Có 5thànhphầnkinhtếgồm:KinhtếNhànước,
Kinhtếtậpthể,Kinhtếtưnhân,KinhtếtưbảnNhànước,Kinhtếcó
vốnđầutưnướcngoài. 3.6. Đại hội XIII:
Tổngkết35nămđổimới,ĐạihộiXIIItiếptụccụthểhóađặc
điểmkinhtếcủathờikỳquáđộbỏquachếđộtưbảnchủnghĩaởViệt
Namtrongbốicảnhmới.Đảngtanhấnmạnh:“Nềnkinhtếthịtrường
địnhhướngxãhộichủnghĩaViệtNamcónhiềuhìnhthứcsởhữu,
nhiềuthànhphầnkinhtế,trongđókinhtếnhànướcgiữvaitròchủ
đạo,kinhtếtậpthể,kinhtếhợptáckhôngngừngđượccủngcố,phát
triển;kinhtếtưnhânlàmộtđộnglựcquantrọng;kinhtếcóvốnđầu
tưnướcngoàiđượckhuyếnkhíchpháttriển”.
Câu 9 Trình bày quan điểm của Đảng ta về thành phần kinh
tế tư nhân theo Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 03/06/2017 Hội
nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung Đảng khóa XII?
-Kinhtếtưnhânđượckhuyếnkhíchpháttriểnởtấtcảcácngành
cáclĩnhvực,màphápluậtkhôngcấmnhấtlàlĩnhvựcsảnxuấtkinh
doanh,dịchvụ,đượchỗtrợpháttriểnthànhcáccôngty,tậpđoàn
kinhtếtưnhânmạnh,cósứccạnhtranhcao.Khuyếnkhíchdoanh
nghiệptưnhântưhợptác,liênkếtvớidoanhnghiệpnhànước,hợp
tácxãkinhtếhộ,pháttriểncáccôngtycổphầncósựthamgiarộng
rãicủacácchủthểxãhội,nhấtlàngườilaođộng.Kinhtếcóvốnđầu
tưnướcngoàilàmộtbộphậnquantrọngcủakinhtếquốcdân,cóvai
tròlớntronghuyđộngnguồnđầutư,côngnghệ,phươngthứcquảnlý
hiệnđại,mởrộngthịtrườngxuấtkhẩu.Nhưvậykếthừaquanđiểm
củachủnghĩaMácLênin,tưtưởngHồChíMinhvềcácthànhphần
kinhtếtrongthờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội.Đảngtavậndụng
sángtạovàohoảncảnhViệtNamtrêncơsởphântíchđặcđiểmcủa
từngbướcquáđộ,từngđạihộitrongtừngthờikỳđổimớikhông
nhữngnhấtquánthựchiệnchínhsáchkinhtếnhiềuthànhphầnkinh
tế,tạocơsởchohoạchđịnhvàthựcthiđúngđắncácchínhsáchđối
vớicácthànhphầnkinhtế.
Câu 10. Trình bày quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam
về phát triển lực lượng sản xuất trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội tại Đại hội XIII?
Việcpháttriểnlựclượngsảnxuấthiệnđại,tiếnkịpvàứngdụng
nhữngtiếnbộkhoahọcvàcôngnghệcủanhânloạitrongxâydựng
đấtnướclàmộttrongnhữngphươnghướng,nhiệmvụhàngđầucủa
nướctatronggiaiđoạnmới.Khoahọcvàcôngnghệđượcxácđịnhlà
“độnglựcquantrọngnhấtđểpháttriểnlựclượngsảnxuấthiệnđại”,
gópphầnthựchiệncácmụctiêucụthểcủanướctatronggiaiđoạn
tới.Cácmụctiêuđólà:"Đếnnăm2025:Lànướcđangpháttriểncó
côngnghiệptheohướnghiệnđại,vượtquamứcthunhậptrungbình
thấp;Đếnnăm2030,kỷniệm100nămthànhlậpĐảng:Lànướcđang
pháttriểncócôngnghiệphiệnđại,thunhậptrungbìnhcao;Đếnnăm
2045,kỷniệm100nămthànhlậpNước:Trởthànhnướcpháttriển, thunhậpcao”.