Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng lại có ý nghĩa hoàn toàn khác nhau.

Trong văn học và cả trong giao tiếp, ta bắt gặp rất nhiều từ giống nhau nhưng lại mang nghĩa khác nhau. Những từ này được gọi là từ đồng âm. Vậy từ đồng âm là gì, ví dụ về từ đồng âm, công dụng của từ đồng âm và làm sao để phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa? Trong bài viết dưới đây, Luật Minh Khuê sẽ chỉ ra cho các bạn những kiến thức chung nhất về từ đồng âm.

1. Từ đồng âm là gì?

Từ đồng âm là loại từ có cách phát âm, cấu tạo âm thanh giống nhau hoặc trùng nhau về hình thức viết, nói, đọc nhưng ý nghĩa lại hoàn toàn khác nhau. Từ đồng âm có thể là từ tiếng Việt hoặc Hán Việt và rất dễ nhầm với từ nhiều nghĩa vì có cấu tạo từ và âm như nhau.

2. Công dụng của từ đồng âm

Trong văn học, đặc biệt là văn học dân gian, từ đồng âm được sử dụng rất phổ biến. Người xưa thường sử dụng từ đồng âm rất nhiều khi chế thơ với mục đích chủ yếu là chơi chữ. Dựa vào hiện tượng đồng âm, chúng ta sẽ tạo ra được các câu nói mang nhiều nghĩa, đem lại sự bất ngờ và thu hút người đọc, người nghe nhiều hơn. Có thể nói, sử dụng từ đồng âm giúp nhấn mạnh nội dung câu, tạo hiệu quả nghệ thuật cao cho sự diễn đạt, tạo sự liên tưởng bất ngờ, thú vị, hoặc đôi khi là hài hước, châm biếm.

3. Phân loại từ đồng âm

3.1. Đồng âm từ vựng

Đồng âm từ vựng là loại từ giống nhau về cách phát âm, cách đọc nhưng lại mang nghĩa hoàn toàn khác nhau.

Ví dụ: Má tôi đi chợ mua rau má. -> Ở đây, từ "má" đầu tiên là từ chỉ người, nghĩa là mẹ, còn từ "má" thứ hai là từ chỉ một loại rau. Hai từ "má" có sự giống nhau về mặt âm thanh nhưng nghĩa khác nhau hoàn toàn.

3.2. Đồng âm từ vựng - ngữ pháp

Đồng âm từ vựng - ngữ pháp là các từ giống nahu về âm, cách đọc nhưng khác nhau về từ loại.

Ví dụ:

- Bố tôi ngồi câu cá cả buổi chiều

- Bạn Nam không nghe cô giáo giảng bài nên đặt câu sai ngữ pháp

Có thể thấy, cùng là từ "câu" nhưng từ "câu" ở câu trên là động từ, còn "câu" ở câu dưới lại là danh từ.

3.3. Đồng âm từ với tiếng

Ở đây, các đơn vị tham gia vào nhóm đồng âm khác nhau về cấp độ và kích thước ngữ âm của chúng đều không vượt quá một tiếng.

Ví dụ:

- Ông ấy cười khanh khách

- Nhà ông ấy đang có khách

- Em bị cốc đầu

- Cái cốc bị vỡ

3.4. Đồng âm qua phiên dịch

Ví dụ:

- Doanh thu của công ty tháng này có phần giảm sút

- Anh ấy là một chân sút cừ khôi

4. Phân biệt từ đồng âm và từ đồng nghĩa

Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các nghĩa ấy bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau. Thông thường, từ nhiều nghĩa sẽ có một nghĩa đen và một hay nhiều nghĩa bóng. Trong đó nghĩa đen là nghĩa chính, nghĩa gốc của từ, nghĩa trực tiếp, gần gũi, quen thuộc, dễ hiểu và thông thường nó không hoặc ít phụ thuộc vào ngữ cảnh; còn nghĩa bóng là nghĩa chuyển (nghĩa ẩn dụ), được suy ra từ nghĩa đen, muốn hiểu chính xác nghĩa của từ đó thì phải tìm nghĩa tỏng ngữ cảnh đặt ra.

Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa mặc dù giống nhau về cách viết lẫn cách phát âm, nhưng từ đồng âm và từ nhiều nghĩa lại có những khác biệt căn bản. Ở dảng dưới đây, Luật Minh Khuê đẫ chỉ ra một số tiêu chí để phân biệt hai loại từ này:

5. Những lưu ý khi sử dụng từ đồng âm

Bản chất của từ đồng âm là những từ có cách phát âm giống nhau nhưng nghĩa lại hoàn toàn khác nhau nên trong giao tiếp, người nói, người nghe cần phải chú ý đến ngữ cảnh để tránh hiểu sai nghĩa của từ và dẫn đến hiểu lầm.

Thêm vào đó cũng cần tránh sử dụng từ đồng âm khi giao tiếp với người lớn tuổi, người lạ. Hoặc có sử dụng thì cũng nên thêm các thành phần phụ phía sau để giúp người đọc, người nghe hiểu rõ được ý nghĩa của câu nói đó. Tuy nhiên, nếu trong ngữ cảnh giao tiếp không quá trang trọng hoặc khi chơi chữ thì từ đồng âm lại được khuyến khích sử dụng vì sẽ giúp câu nói trở nên hài hước, dí dỏm hơn.

Nhìn chung, để sử dụng từ đồng âm một cách chính xác, không phản tác dụng thì người nói, người viết, người đọc, người nghe cần phải hiểu được nghĩa của các từ đồng âm, từ đó suy luận và phân tích dựa trên hoàn cảnh cụ thể để ứng dụng từ đồng âm một cách khoa học nhất. Ngoài ra, để câu văn thêm phần dễ hiểu và hay hơn, người nói, người viết cũng có thể dùng các dấu câu trong tiếng Việt để phân biệt, ngắt dùng, xuống dòng với các từ đồng âm trong câu đơn hoặc câu ghép.

6. Một số bài tập vận dụng

Bài 1: Phân biệt nghĩa của các từ đồng âm trong các cụm từ sau:

a) Đậu tương - Đất lành chim đậu - Thi đậu

b) Sợi chỉ - Chiếu chỉ - Chỉ đường - Chỉ vàng

c) Chân trời - Chân voi - Chân ghế

d) Cánh đồng - Một nghìn đồng - Tượng đồng

Bài 2: Phân biệt nghĩa của từ "bác" trong các câu dưới đây. Hãy cho biết đâu là từ đồng âm, đâu là từ nhiều nghĩa

a) Chiếc nhẫn bằng bạc

b) Cờ bạc là bác thằng bần

c) Tóc ông ấy đã bạc màu

d) Đừng xanh như lá bạc như vôi

Bài 3: Tìm từ đồng âm và phân biệt nghĩa của từ đồng âm trong đoạn thơ sau:

Bà già đi chợ cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng

Thầy bói gieo quẻ nói rằng

Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn

Trên đây là bài viết giới thiệu của Luật Minh Khuê về chủ đề Từ đồng âm là gì? Ví dụ về từ đồng âm. Hy vọng những nội dung trên đã cho bạn nhiều thông tin bổ ích.