Vai trò của Cách mạng công nghiệp và phương thức thích ứng của Việt Nam trong Cách mạngcông nghiệp 4.0 - Môn Kinh tế chính trị Mác Đại học Kinh Tế Quốc Dân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------***------- BÀI TẬP LỚN MÔN KTCT MÁC- LÊNIN
ĐỀ TÀI: Vai trò của Cách mạng công nghiệp và
phương thức thích ứng của Việt Nam trong Cách mạng công nghiệp 4.0
Họ và tên SV: Bùi Minh Đức
Lớp tín chỉ: Kinh tế chính trị_ KT quốc tế CLC 62B_AEP(220)_15 Mã SV: 11200828
GVHD: TS NGUYỄN VĂN HẬU HÀ NỘI, NĂM 2021 Mục lục
A. ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................................1
B. NỘI DUNG............................................................................................2
I. Vai trò của cách mạng công nghiệp...........................................................2
1. Khái quát về cách mạng công nghiệp...............................................2
2. Cách mạng công nghiệp lần thứ 4....................................................3
3. Vai trò của cách mạng công nghiệp..................................................5
II. Phương thức thích ứng của Việt Nam với cách mạng công nghiệp 4.0.......9
C. KẾT LUẬN...........................................................................................14
D. Tư liệu tham khảo................................................................................15 A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong lịch sử phát triển của nhân loại, cách mạng công nghiệp luôn nắm
giữ một vị trí và có tầm ảnh hưởng hết sức to lớn. Các cuộc cách mạng công
nghiệp đã mang lại sự phát triển vượt bậc về mọi mặt, từ cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ nhất cho tới cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư gần đây
nhất, mỗi cuộc cách mạng đều có những đặc trưng cơ bản, với những thành tựu
nổi bật, góp phần nâng cao năng suất, cải thiện mức sống cho con người. Ngày
nay, mặc dù cách mạng công nghiệp lần thứ tư mới chỉ ở giai đoạn đầu, nhưng
sức lan tỏa của nó là vô cùng nhanh chóng, tác động mạnh mẽ tới sự phát triển
kinh tế của toàn nhân loại.Trong điều kiện ấy đòi hỏi Việt Nam cần phải có
đường lối, quan điểm và chiến lược đúng đắn để có thể thích ứng kịp thời với
xu hướng thời đại. Có như vậy, đất nước mới có thể phát triển và thu ngắn
chênh lệch trình độ với các nước khác trên trường quốc tế. Trong công cuộc
cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam đứng trước cả những cơ hội và thách
thức. Vấn đề nào cũng đều có hai mặt, chúng ta không thể không công nhận
những mặt tích cực mà cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại cho thế giới
nói chung và Việt Nam nói riêng, tuy nhiên, nó cũng ẩn chứa nhiều mặt tiêu
cực, đòi hỏi Việt Nam cần phải có những giải pháp kịp thời để có thể phát triển
tối ưu trong thời đại cách mạng 4.0.
Nhận thấy vai trò và tầm quan trọng của cách mạng công nghiệp, đặc
biệt là cách mạng công nghiệp 4.0 đối với Việt Nam, em đã chọn và nghiên cứu
đề tài: “Vai trò của cách mạng công nghiệp và phương thức thích ứng của Việt
Nam trong cách mạng công nghiệp 4.0”. 1 B. NỘI DUNG
I. Vai trò của cách mạng công nghiệp.
1. Khái quát về cách mạng công nghiệp
Cách mạng công nghiệp xuất hiện khi lực lượng sản xuất phát triển, kéo
theo đó là những tiến bộ khoa học công nghệ trong lĩnh vực sản xuất có sự thay
đổi mang tính đột biến, triệt để và cách mạng làm thay đổi cơ bản các điều kiện
kinh tế - xã hội, văn hoá và kỹ thuật. Khi đó sẽ xuất hiện một cuộc cách mạng
công nghiệp. Lịch sử nhân loại đến nay đã ghi nhận 4 cuộc cách mạng công nghiệp:
- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất bắt đầu tại Anh từ giữa thế kỉ
XVIII và đầu thế kỉ XIX, sau đó lan ra toàn thế giới. Đặc trưng nổi bật của
cuộc cách mạng công nghiệp này là sử dụng năng lượng nước và hơi nước để
cơ giới hoá sản xuất, thay thế sức lao động thủ công qua đó tăng sản lượng.
Một số phát minh tiêu biểu: máy kéo sợi Jenny (1764), máy hơi nước của James Watt
- Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra vào nửa cuối thế kỷ XIX
đến đầu thế kỷ XX. Đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai là
sử dụng năng lượng điện và động cơ điện, tạo ra các dây chuyền sản xuất có
tính chuyên môn hoá cao, chuyển nền sản xuất cơ khí sang nền sản xuất điện -
cơ khí và sang giai đoạn tự động hóa cục bộ trong sản xuất. Cuộc cách mạng
lần thứ hai cũng đã có những dấu ấn và thành tựu nổi bật với những phát minh
công nghệ, các sản phẩm mới như điện, xăng dầu,.., ngành sản xuất giấy, chế
tạo ô tô, điện thoại phát triển
- Cách mạng công nghiệp lần thứ ba bắt đầu từ khoảng những năm đầu
thập niên 60 đến cuối thế kỷ XX với đặc trưng cơ bản là sử dụng công nghệ
thông tin để tự động hoá sản xuất, chuyển giao từ công nghiệp điện tử - cơ khí
sang công nghệ số vào cuối thế kỷ XX bởi có sự xuất hiện và phát triển của
chất bán dẫn, siêu máy tính (1960), máy tính cá nhân (1970 và 1980) và 2
Internet (1990). Cũng trong giai đoạn này, thế giới đã đạt được những thành tựu
cùng tiến bộ kỹ thuật – công nghệ nổi bật là: hệ thống mạng, máy tính cá nhân,
thiết bị điện tử sử dụng công nghệ số và robot công nghiệp.
2. Cách mạng công nghiệp lần thứ 4
Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư hay Cách mạng công nghệ 4.0 là kỷ
nguyên công nghiệp lớn lần thứ tư kể từ cuộc cách mạng công nghiệp lần đầu
tiên từ thế kỷ XVIII. Đây là cuộc cách mạng gắn với sự phát triển và phổ biến
của Internet kết nối vạn vật (Internet of Things – IoT). Nó có thể được mô tả
như là sự ra đời của một loạt các công nghệ mới, kết hợp tất cả các kiến thức
trong lĩnh vực vật lý, công nghệ số và sinh học, ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh
vực, nền kinh tế, các ngành kinh tế và ngành công nghiệp.
Cách mạng công nghiệp 4.0 là xu hướng hiện tại của tự động hóa và trao
đổi dữ liệu trong công nghệ sản xuất, bao gồm các hệ thống mạng vật lý, mạng
Internet kết nối vạn vật và điện toán đám mây, dựa trên nền tảng công nghệ số
và tích hợp các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức sản
xuất. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư không chỉ là về các máy móc, hệ thống
thông minh và được kết nối mà còn có phạm vi rộng lớn hơn, đồng thời là các
làn sóng của những đột phá xa hơn trong các lĩnh vực khác nhau từ mã hóa
chuỗi gen cho tới công nghệ nano, từ năng lượng tái tạo tới tính toán lượng tử.
Cách Mạng Công nghiệp lần thứ tư có 5 đặc trưng:
- Được xây dựng dựa trên nên tảng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ
ba, là sự hợp nhất các công nghệ, làm mờ đi ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý,
kỹ thuật số và sinh học.
- Mở ra kỷ nguyên mới của đầu tư, năng suất và mức sống gia tăng.
- Cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển ở cấp số nhân với quy mô
phát triển đáng kinh ngạc lan rộng ở nhiều quốc gia.
- Với cuộc Cách mạng 4.0, bên cạnh việc tìm ra những nguồn năng
lượng mới và công nghệ sử dụng cùng cách khai thác nguồn năng lượng mới
này, còn có các công nghệ nhắm tới việc sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực
hiện có bằng các công nghệ nhúng, công nghệ phái sinh. 3
- Cách mạng công nghiệp 4.0 dẫn tới những thay đổi trong khái niệm đổi
mới công nghệ, trang thiết bị sản xuất.
Các xu thế lớn của công nghệ trong Cách mạng 4.0 được chia thành ba
nhóm chính: Vật lý, công nghệ số hóa và công nghệ sinh học. Cả ba đều liên
quan chặt chẽ với nhau và với các công nghệ khác để đem lại lợi ích cho nhau
dựa vào những khám phá và tiến bộ của từng nhóm.
Có bốn đại diện chính trong nhóm vật lý:
- Xe tự lái: Xe hơi tự lái đang ngày càng chiếm ưu thế bên cạnh nhiều
kiểu phương tiện tự lái khác như xe tải, thiết bị bay không người lái, máy bay và tàu thủy.
- Công nghệ in 3D: hay được gọi là chế tạo cộng, in 3D bao gồm việc
tạo ra một đối tượng vật lý bằng cách in theo các lớp từ một bản vẽ hay một mô
hình 3D có trước. Công nghệ này khác hoàn toàn so với chế tạo trừ, lấy đi các
vật liệu thừa từ phôi ban đầu cho đến khi thu được hình dạng mong muốn.
- Robot cao cấp: Ngày nay, các robot đang được sử dụng nhiều hơn ở tất
cả các lĩnh vực từ nông nghiệp chính xác cho đến chăm sóc người bệnh. Sự
phát triển nhanh công nghệ robot làm cho sự hợp tác giữa người và máy móc
sớm trở thành hiện thực.
- Vật liệu mới: Với thuộc tính mà chỉ cách đây vài năm vẫn được coi là
viễn tưởng, những vật liệu mới đang được đưa ra thị trường. Về tổng thể, chúng
nhẹ hơn, bền hơn, có thể tái chế và dễ thích ứng.
Trong Cách mạng công nghiệp 4.0, sự hội tụ giữa ứng dụng vật lý và
ứng dụng kỹ thuật số là sự xuất hiện Internet vạn vật. Với mô tả đơn giản nhất,
có thể coi Internet vạn vật là mối quan hệ giữa vạn vật (các vật thể, dịch vụ, địa
điểm…) và con người thông qua các công nghệ kết nối và các nền tảng khác nhau.
Những đổi mới trong lĩnh vực sinh học nói chung và di truyền nói riêng
thật sự đáng kinh ngạc. Trong những năm gần đây, chúng ta đã và đang thành
công trong việc giảm chi phí và dễ dàng hơn trong việc giải trình bộ gen và mới
đây là việc kích hoạt hay chỉnh sửa gen. Tiếp theo là sự phát triển của việc tổng
hợp sinh học tổng hợp. Công nghệ này sẽ giúp chúng ta có khả năng tùy biến 4
cơ thể bằng cách sửa lại DNA. Sự phát triển hơn nữa của sinh học tổng hợp sẽ
không chỉ tác động sâu và ngay lập tức về không chỉ y học mà còn về nông
nghiệp và sản xuất nhiên liệu sinh học
Giống như các cuộc cách mạng trước đó, cuộc Cách mạng công nghiệp
4.0 có tiềm năng nâng cao mức thu nhập toàn cầu và cải thiện chất lượng cuộc
sống cho người dân trên toàn thế giới. Cho đến nay, những người được hưởng
lợi nhiều nhất là người tiêu dùng có đủ khả năng sử dụng và truy cập vào thế
giới kỹ thuật số. Công nghệ đã giúp tạo các sản phẩm và dịch vụ mới có thể gia
tăng hiệu quả và thỏa mãn cuộc sống của chúng ta.
Cách mạng công nghiệp 4.0 đưa kinh tế thế giới bước vào giai đoạn tăng
trưởng mạnh mẽ nhờ vào công nghệ và đổi mới sáng tạo, loại bỏ những hạn chế
từ các nguồn lực hữu hạn. Từ đó, tạo nên sự cạnh tranh mới giữa các quốc gia,
tạo lợi thế và sức mạnh cho những quốc gia dựa vào công nghệ và đổi mới
sáng tạo, đồng thời cũng đem lại bất lợi cho những quốc gia chủ yếu dựa vào
vào khai thác tài nguyên thiên nhiên có sẵn. Cách mạng còn thay đổi hoàn toàn
cách con người sinh sống và làm việc; ra những sản phẩm và dịch vụ với chi
phí không đáng kể, nâng cao mức sống cho toàn xã hội, giúp người tiêu dùng
có nhiều sự lựa chọn hơn. Với Internet, điện thoại thông minh và hàng ngàn
ứng dụng khác dựa trên cơ sở công nghệ hiện đại đã và đang làm cho cuộc
sống trở nên thuận tiện và năng suất hơn, đồng thời kích thích, tạo tiền đề cho
trí tưởng tượng và sự sáng tạo của con người, khai phá những tiềm năng mới trong tương lai.
3. Vai trò của cách mạng công nghiệp
a) Thúc đẩy sự phát triển lực lượng sản xuất
Nhìn chung, các cuộc cách mạng công nghiệp từ trước đến nay không chỉ tác
động mạnh mẽ tới quá trình điều chỉnh và vai trò của các nhân tố trong lực
lượng sản xuất mà còn đem lại những giá trị có ý nghĩa to lớn đối với sự phát
triển của toàn thể nhân loại.
Từ cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đến cách mang công nghiệp lần
thứ tư, tư liệu lao động đã có những biến chuyển đáng kinh ngạc. Từ quá trình 5
cơ khí hóa sản xuất, cho đến chuyển sang giai đoạn tự động hóa, nâng cao quá
trình tập trung sản xuất hàng hóa với mức năng suất vượt lên đáng kể.
Về đối tượng lao động, cách mạng công nghiệp đã giúp con người thoát
khỏi những giới hạn của nguồn tài nguyên thiên nhiên, tạo ra những nguồn
năng lượng mới, phù hợp với thời đại và giải quyết những vấn đề về tính hữu
hạn, làm giảm sự phụ thuộc về đối tượng lao động bằng cách áp dụng những tiến bộ công nghệ.
Các cuộc cách mạng công nghệ luôn đem lại những thành tựu mới, thúc
đẩy và tạo điều kiện cho thế giới và nhân loại tiếp tục phát triển khoa học và
ứng dụng những thành tựu khoa học đó vào thực tế nhằm nâng cao đời sống.
Đồng thời, nhờ các thành tựu từ các cuộc cách mạng công nghiệp, các nước
đang và kém phát triển có thể nắm bắt cơ hội tiếp cận để thực hiện công cuộc
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tận dụng lợi thế của các nước đi sau để rút ngắn
khoảng cách về trình độ phát triển giữa các nước đi trước. Bên cạnh đó còn tạo
cơ hội cho tất cả các nước phát triển nhiều ngành thông qua những thành tựu đã
đạt được để mở rộng quy mô, nâng cao sản xuất.
Các thành tựu mới của khoa học - công nghệ còn được ứng dụng để tối
ưu hóa quá trình sản xuất, mua bán và trao đổi trên thị trường; thúc đẩy chuyển
dịch cơ cấu kinh tế, đem lại cơ cấu theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế và hiệu quả cao.
Cách mạng công nghiệp đã đóng vai trò to lớn trong việc phát triển
nguồn nhân lực. Bởi càng phát triển và đổi mới, thì yêu cầu thiết yếu đó chính
là nguồn nhân lực với chất lượng cao mới có thể đáp ứng được những nhu cầu
trong cách mạng công nghiệp.
Thông qua cách mạng công nghiệp, các quốc gia còn có cơ hội trao đổi,
tiếp thu kinh nghiệm, mở rộng quan hệ đối ngoại, hội nhập kinh tế quốc tế; tạo
ra những biến đổi về hệ thống sản xuất, quản lý, quản trị kinh tế và doanh
nghiệp, phát triển những mô hình kinh doanh mới, nâng cao sức cạnh tranh của
các doanh nghiệp qua đó phát triển kinh tế. Đặc biệt là những nước đang và
kém phát triển có thể rút ra những bài học kinh nghiệm của các nước đi trước
để giảm thiếu và tránh những sai lầm, thất bại trong quá trình phát triển. 6
b) Thúc đẩy hoàn thiện quan hệ sản xuất
Bên cạnh những tác động to lớn, thúc đẩy sự phát triển của lực lượng
sản xuất, trên cơ sở của tư liệu sản xuất tất yếu xảy ra quá trình điều chỉnh, phát
triển và hoàn thiện quan hệ sản xuất.
Từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, biểu hiện cơ bản là nền
sản xuất nhỏ, khép kín dần bị thay thế bởi nền sản xuất với quy mô lớn, tập
trung. Quá trình sản xuất tích tụ và tập trung dưới tác động của quy luật giá trị
thặng dư và cạnh tranh gay gắt đã hình thành nên những xí nghiệp có quy mô
lớn. Bên cạnh đó, tư bản buộc phải liên kết lại dưới hình thức các công ty cổ
phần nhằm cho phép mở rộng chủ thể sở hữu tư bản ra các thành phần khác của
xã hội, hoàn thiện yêu cầu về khả năng đáp ứng nhu cầu của sản xuất và cải
tiến kỹ thuật. Điều này khiến các nước điều chỉnh thành đa dạng hóa sở hữu,
lấy sở hữu tư nhân làm nòng cốt đồng thời phát huy ưu thế tối đa của sở hữu
nhà nước và khu vực kinh tế nhà nước.
Cách mạng công nghiệp tạo ra nhiều thành tựu nổi bật, đặc biệt là cách
mạng 4.0 đã tạo ra những ứng dụng công nghệ như Internet, trí tuệ nhân tạo,
robot thông minh,… góp phần to lớn vào việc quản lý kinh doanh của các danh
nghiệp trở nên dễ dàng, thuận lợi hơn, giúp doanh nghiệp quản lý các nguồn
lực một cách có hiệu quả, từ đó tăng năng suất lao động, giảm thiểu chi phí
trong quá trình sản xuất. Không những thế, thông qua nâng cao năng suất lao
động, giảm thiểu chi phí sản xuất, cách mạng công nghiệp 4.0 đem lại những
lợi ích to lớn đến toàn xã hội, cải thiện mức sống của toàn xã hội. Tuy nhiên,
xét về thu nhập và việc làm, cách mạng công nghiệp lại đem lại những tác động
tiêu cực. Việc áp dụng những thành tựu của cách mạng công nghiệp sẽ làm
quan hệ sản xuất có những thay đổi lớn, bên cạnh đẩy nhanh hiệu quả sản xuất,
thì máy móc còn có khả năng thay thế con người trong quá trình tham gia sản
xuất, từ đó khiến sự phân hóa thu nhập và nạn thất nghiệp trở nên gay gắt hơn,
buộc nhiều quốc gia phải có chính sách xử lý phân phối thu nhập và an sinh xã
hội phù hợp để xử lý các vấn đề trên.
c) Thúc đẩy đổi mới phương thức quản trị phát triển 7
Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tác động mạnh mẽ đến phương thức quản
trị và điều hành của nhà nước. Kỷ nguyên công nghệ số hóa cho phép nhà nước
thực hiện việc quản trị và điều hành thông qua hạ tầng số và Internet. Thông
qua hạ tầng công nghệ số, các cơ quan nhà nước có thể tối ưu hóa hệ thống
giám sát và điều hành xã hội dựa trên những công nghệ hiện đại, cho phép việc
điều hành diễn ra một cách hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, người dân cũng có thể
tham gia rộng rãi hơn vào việc hoạch định các chính sách.
Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng tác động mạnh mẽ đến phương thức
quản trị và điều hành của doanh nghiệp. Dựa vào những thành tựu khoa học và
công nghệ từ cách mạng 4.0, doanh nghiệp sẽ có thể điều hành và hoạt động có
hiệu quả hơn. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi các doanh nghiệp sẽ cần phải thay
đổi để bắt nhịp, thích ứng được với những công nghệ hiện đại, không gian số.
Chỉ có vậy, các doanh nghiệp mới có thể ứng dụng được tối ưu những gì mà
cách mạng 4.0 đem lại, nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả trong quá trình tổ chức.
Ngày nay, các doanh nghiệp cũng đã áp dụng phương thức quản trị mới
thông qua các phần mềm quản lý, tiến hành số hóa các quá trình quản trị, quá
trình kinh doanh, bán hàng nhằm giảm thiểu chi phí quản lý điều hành mà vẫn
đem lại hiệu quả tối ưu, đáp ứng chính xác hơn nhu cầu của khách hàng. Mặt
khác, việc tiến hành số hóa các quá trình cũng giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị
tăng bằng chất lượng thay vì bằng các nguồn tài nguyên hữu hạn khác, nói cách
khác là giúp doanh nghiệp đạt được hiệu quả tối ưu việc sử dụng các nguồn lực
bên ngoài so với trước đây, khuyến khích các doanh nghiệp sáng tạo, có cơ hội
thâm nhập thị trường với nhiều sản phẩm, dịch vụ công nghệ mang tính đột phá.
Cách mạng công nghiệp 4.0 tác động đến tất cả các quốc gia, thúc đẩy
đổi mới phương thức quản trị phát triển đưa hoạt động sản xuất lên trình độ và
quy mô cao hơn, tạo ra năng suất lớn, đáp ứng những yêu cầu trong quá trình
hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, làn sóng công
nghệ còn tạo ra sức ép cạnh tranh rất lớn, với sự phát triển theo cấp số nhân, nó 8
yêu cầu các quốc gia, cũng như các doanh nghiệp phải có sự thích ứng, thay đổi
kịp thời với các thay đổi liên tục của thị trường.
II. Phương thức thích ứng của Việt Nam với cách mạng công nghiệp 4.0
Quá trình công nghiệp hóa của Việt Nam được bắt đầu vào những năm
60. Tuy nhiên sau đó quá trình thực hiện bị gián đoạn do hoàn cảnh của chiến
tranh, dẫn đến bị tụt hậu so với thế giới. Chính vì thế, bắt đầu từ sau khi thống
nhất đất nước (1975) cho đến nay, Đảng đã đặt ra mục tiêu đưa Việt Nam trở
thành một nước công nghiệp phát triển hiện đại, khẳng định “công nghiệp hóa
là nhiệm vụ trung tâm”. Điều này đặt ra yêu cầu cho đất nước phải có những
quan điểm, chính sách phát triển phù hợp để thích ứng nhanh chóng với xu
hướng toàn cầu và với sự phát triển chóng mặt của cách mạng khoa học công nghệ.
Trước bối cảnh đó, Cách mạng công nghiệp 4.0 là cơ hội to lớn mà Việt
Nam phải nắm bắt như một bước “nhảy cóc” để thu hẹp chênh lệch trình độ so
với các nước phát triển trên thế giới. Tuy nhiên, cách mạng công nghiệp 4.0
cũng đem lại nhiều thách thức cho các tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam, đặc
biệt về vấn đề hạ tầng công nghệ, an toàn thông tin cũng như thích ứng và tận
dụng cơ hội mà công nghệ 4.0 mang lại. Chính vì thế, trong điều kiện thực tiễn
Việt Nam hiện nay, phương thức thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0 chú
trọng vào một số nội dung sau:
- Nâng cao nhận thức trong cộng đồng về những cơ hội và thách thức của
cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tới sự phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam, từ
đó tích cực chủ động thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, vận dụng
tối đa những thành tựu mà nó đem lại, rút ra bài học từ các nước đi trước là lợi
thế của nước đi sau như Việt Nam nhằm rút ngắn khoảng cách với các nước
phát triển, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. 9
- Bên cạnh nâng cao ý thức của mỗi cá nhân và các tổ chức, chúng ta cần
phải thay đổi để trở nên phù hợp. Đó là đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế
theo hướng kết hợp có hiệu quả về cả chiều rộng và chiều sâu; đặc biệt chú
trọng phát triển chiều sâu, nâng cao chất lượng, thúc đẩy tăng trưởng và sức
cạnh tranh dựa trên cơ sở ứng dụng những thành tựu tiến bộ vượt bậc của khoa
học công nghệ nhằm nâng cao năng suất lao động và sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
- Hiện nay, Cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang đưa nền kinh tế thế giới
bước vào giai đoạn tăng trưởng chủ yếu dựa vào động lực không có giới hạn là
công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chính vì vậy, đổi mới chính sách nhà nước về
phát triển khoa học công nghệ là thực sự cần thiết, bởi khoa học công nghệ
chính là chìa khóa để đất nước hoàn thiện và trở thành nước công nghiệp hóa
theo hướng hiện đại, hoàn thành chủ trương, đường lối mà Đảng và Nhà nước
đã đề ra. Nói cách khác, việc coi trọng phát triển khoa học công nghệ, đảm bảo
phát triển khoa học công nghệ chính là quốc sách hàng đầu hiện nay. Một số
chính sách có thể đề cập đến như:
+ Đổi mới căn bản về tổ chức, hoạt động và nâng cao hiệu quả của các cơ
quan nghiên cứu khoa học công nghệ quốc gia. Khuyến khích các hoạt động
liên kết nghiên cứu, triển khai khoa học công nghệ với các nước, các tổ chức
khoa học uy tín trên thế giới.
+ Hạn chế tình trạng đầu tư dàn trải, đầu tư hình thức, thực hiện quá nhiều
công trình, nghiên cứu nhưng không chú trọng đến quá trình và kết quả. Nhà
nước cần đổi mới quản lý về nghiên cứu, triển khai khoa học công nghệ bao
gồm đổi mới đầu tư, công tác đấu thầu và nghiệm thu đề tài để đem lại kết quả tốt nhất.
+ Việt Nam cần phải xây dựng các chiến lược mới, đổi mới sáng tạo quốc
gia để nâng cao hiệu suất và hiệu quả. Cải thiện khung pháp lý, tăng cường
quản trị công, tăng nguồn vốn con người; đẩy mạnh sáng tạo trong doanh
nghiệp, nâng cao tỷ lệ đóng góp của các cơ sở nghiên cứu là những gì mà Việt
Nam cần phải chú trọng trong việc xây dựng hệ thống đổi mới; phát huy tối đa 10
vai trò của các trường đại học, viện, trung tâm nghiên cứu trong nước, đồng
thời kết nối với tri thức toàn cầu.
+ Đất nước cần phải có những chính sách đãi ngộ, thu hút nhân tài, coi
trọng người tài, bởi họ là yếu tố tiên quyết, là những người đi đầu trong sự phát triển cách mạng 4.0.
+ Thông tin và truyền thông là một trong những nội dung quan trọng trong
công cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Chính vì vậy, việc xây dựng và phát
triển hạ tầng kỹ thuật về công nghệ thông tin và truyền thông là thực sự cần
thiết. Chúng ta cần phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền
thông trong tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế kết hợp với đào tạo và nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực công nghệ thông tin nhằm nâng cao năng
suất và hiệu quả trong quả trình hội nhập, thích ứng với Cách mạng công nghiệp 4.0.
- Tập trung cao độ các nguồn lực cần thiết để phát triển khoa học công
nghệ, ứng dụng thành tựu của cách mạng công nghiệp nhằm đẩy nhanh quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cụ thể:
+ Huy động ở mức cao nhất các nguồn lực để phục vụ cho nghiên cứu; triển
khai, ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp vào sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ và đời sống.
+ Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng những yêu cầu về
đổi mới của cách mạng công nghiệp.
+ Ưu tiên phát triển, tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực công nghệ phù
hợp, đặc biệt là công nghệ thông tin, mạng xã hội, di động, phân tích và điện
toán đám mây là những xu hướng phù hợp với Việt Nam hiện nay.
+ Phát triển có chọn lọc một số ngành, lĩnh vực công nghiệp hiện đại có khả
năng tạo tác động lan tỏa trong nền kinh tế; ngành có tính nền tảng với lợi thế
so sánh và có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển nhanh, bền vững; nâng
cao tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế, có khả năng tham gia sâu, có hiệu quả
vào mạng sản xuất và phân phối toàn cầu. 11
+ Đẩy mạnh việc đầu tư hình thành kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tương
đối đồng bộ với một số công trình hiện đại qua việc sử dụng hiệu quả các nguồn lực.
+ Xây dựng các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, phù hợp với điều kiện
và khả năng thực tế để tạo điều kiện, cơ sở cho việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới.
+ Tận dụng sự hỗ trợ từ các nước phát triển để đẩy mạnh phát triển khoa
học công nghệ quốc gia, kết hợp với hợp tác quốc tế trong đầu tư, nghiên cứu,
ứng dụng kỹ thuật công nghệ mới.
- Một trong những mục tiêu quan trọng của đất nước hiện nay đó là hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Xây dụng môi
trường cạnh tranh về khoa học công nghệ nhằm tạo điều kiện phát triển cho
quá trình nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hoàn thiện thể chế luật
pháp và cơ chế quản lý phù hợp với công cuộc cách mạng 4.0, giải quyết
những vấn đề pháp lý còn tồn tại trong xã hội lúc bấy giờ.
- Bên cạnh việc nắm bắt cơ hội nhằm phát triển đất nước có hiệu quả, trở
thành một nước công nghiệp phát triển hiện đại thì chúng ta cũng cần phải
chuẩn bị các điều kiện cần thiết để ứng phó kịp thời với các những mặt tiêu
cực của cách mạng công nghiệp 4.0:
+ Cách mạng công nghiệp 4.0 có thể dẫn đến sự phát triển không đều giữa
các ngành, các vùng; tạo ra sự phân hóa về mức độ phát triển, thu nhập, gia
tăng bất bình đẳng xã hội.
+ Gây ra những tác động tiêu cực về môi trường, văn hóa, xã hội. Do vậy,
trong công cuộc cách mạng 4.0, chúng ta cần phải chú trọng bảo tồn và giữ gìn
bản sắc dân tộc; đấu tranh chống lại những tư tưởng sai trái, phản động.
+ Thúc đẩy nhanh chóng quá trình hội nhập kinh tế đi kèm với sự bất ổn về
an ninh quốc phòng do sự xâm nhập của khủng bố, tội phạm quốc tế. Do đó cần
nêu cao tinh thần cảnh giác, giữ vững ổn định chính trị, an ninh, trật tự xã hội,
đảm bảo vững chắc chủ quyền quốc gia.
+ Cách mạng công nghiệp 4.0 với phát triển với việc thị trường đang có sự
chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng giảm dần sử dụng lao động giản đơn sang 12
lao động có kỹ năng và trình độ cao, dẫn đến một lượng lớn người dân Việt
Nam có thể đối mặt với tình trạng thất nghiệp do không đủ trình độ và kinh
nghiệm đáp ứng với quá trình đổi mới. Bên cạnh đó, một số ngành cũng sẽ
thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, gây ra ảnh hưởng to lớn đến toàn xã hội. 13 C. KẾT LUẬN
Xét theo tiến trình lịch sử, cách mạng công nghiệp luôn có vai trò quan
trọng đối với toàn thế giới. Ngày nay, chúng ta đang trong giai đoạn đầu của
cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với nội dung liên kết giữa thế giới thực
và ảo để thực hiện công việc thông minh và hiệu quả nhất. Có thể khẳng định
rằng, các cuộc cách mạng công nghiệp đã mang lại sự phát triển vượt bậc về
mọi mặt xã hội, đóng vai trò vừa thúc đẩy sự phát triển lực lượng sản xuất, vừa
thúc đẩy quan hệ sản xuất và thúc đẩy đổi mới phương thức quản trị phát triển.
Việt Nam trong bối cảnh so sánh với toàn thế giới thì đã bỏ qua ba cuộc cách
mạng công nghiệp lớn trước đó, vì vậy, đứng trước cuộc cách mạng công
nghiệp 4.0, trước những cơ hội và thử thách, chúng ta cần phải biết nắm bắt và
vượt qua khó khăn để hoàn thiện mục tiêu là một nước công nghiệp phát triển
hiện đại. Để làm được điều này, Việt Nam cần xây dựng các chiến lược, kế
hoạch cụ thể để có thể thích ứng với cuộc cách mạng 4.0, thu hẹp dần khoảng
cách với các nước phát triển đi trước, chủ động nâng cao nhận thức của mỗi cá
nhân, mỗi tổ chức; đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế chú trọng phát triển
theo chiều sâu kết hợp với sự phát triển về chiều rộng; đổi mới các chính sách
về phát triển khoa học công nghệ, chú trọng đến nghiên cứu khoa học công
nghệ trong quá trình phát triển đất nước; xây dựng hạ tầng kỹ thuật về công
nghệ thông tin, truyền thông; đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
và hội nhập kinh tế quốc tế; đi kèm với đó là hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và có những chính sách để khắc phục
những hệ lụy, tiêu cực có thể xảy ra trong quá trình phát triển. Chính vì vậy,
bản thân mỗi cá nhân đều có vai trò rất quan trọng trong việc góp phần xây
dựng đất nước trong quá tình cách mạng công nghiệp 4.0. Bởi, mỗi cá nhân
chính là chìa khóa cốt lõi để có thể quyết định sự thành bại của đất nước trong
công cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 này. 14
D.TƯ LIỆU THAM KHẢO
- Giáo trình Kinh tế chính trị Mác-Lenin – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
- Bộ Công thương (11/4/2016), Diễn đàn Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 15