Vận Dụng Triết Học Duy Vật | Môn Triết học Mác - Lênin - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61601608
 Mối liên hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức:
Vật chất quyết định ý thức:
Chủ nghĩa duy vật khẳng định vật chất là cái có trước, ý thức có sau, chính
vật chất sinh ra ý thức và vật chất quyết định ý thức. Ý thức chính là sản
phẩm vật chất, được tổ chức nên bộ não của con người. Do đó, chỉ có con
người mới có ý thức và con người chính là kết quả của quá trình phát triển
thế giới vật chất, và là sản phẩm từ thế giới vật chất. Ý thức thể hiện thể
giới vật chất, là hình ảnh mang tính chủ quan, nội dung của ý thức được
quyết định bởi vật chất.
Ví dụ: Cá nhân A sinh sống ở vùng sâu. vùng xa không có cơ hội tiếp cận
với công nghệ thông tin, việc tiếp cận còn nhiều hạn chế, cũng như khi đi
học thì A cũng thiếu đội ngũ giáo viên giảng vậy. Tức là về điều kiện cơ
sở hạ tầng không đáp ứng nên cá nhân A không có kiến thức, hiểu biết
nhiều về các sản phẩm công nghệ thông tin, thậm chí không biết sử dụng.
Tuy nhiên, đối với cá nhân B - sống ở Thủ đô, từ nhỏ cá nhân B có cơ hội
học tập, tiếp cận với các công nghệ thông tin hiện đại, có cha mẹ cũng
như thầy cô chỉ dạy, vì vậy cá nhân B dễ dàng sử dụng và tiếp cận các
công nghệ thông tin dù là những công nghệ mới nhất. Như vậy, có thể
thấy điều kiện vật chất sẽ quyết định ý thức.
 Nguyên lí về mlh phổ biến - Tính khách quan:
ví dụ : Một cái cây muốn tồn tại phát triển thì có mối liên hệ với nước,
ánh sáng, độ ẩm, không khí và chính trong bản thân cái cây cũng có mối
liên hệ với nhau qua quá trình trao đổi chất và những cái mối liên hệ ấy
thì không do con người tạo nên. Nếu cái cây ấy tách rời ra khỏi những
mối liên hệ ấy thì cây không thể phát triển không vận động, không tồn tại. - Tính phổ biến:
-Ví dụ: Trong tự nhiên thì động vật và thực vật có mối liên hệ với nhau, lOMoAR cPSD| 61601608
-trong nền kinh tế chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục ở một địa phương
-hay quốc gia đều có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhau. Ví dụ:
Trong tự nhiên thì động vật và thực vật có mối liên hệ với nhau,
trong nền kinh tế chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục ở một địa
phương hay quốc gia đều có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhau.
Ví dụ: Trong tự nhiên thì động vật và thực vật có mối liên hệ với nhau,
trong nền kinh tế chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục ở một địa phương
hay quốc gia đều có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ với nhau.
- Tính đa dạng, phong phú:
Ví dụ: Mối liên hệ giữa con người và tự nhiên thì khác nhau, hay động vật
với động vật cũng khác nhau, hay là mối liên hệ chính trị kinh tế của mỗi
nước khác nhau thì khác nhau. VẬN DỤNG: Trong học tập:
Đối với chúng ta là sinh viên thì việc áp dụng trong nhận thức về vấn
đề“Tự học”:- Hoạt động tự học của sinh viên là hoạt động tự giác, tích
cực, chủ độngsáng tạo dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giáo viên nhằm
chiếm lĩnh những tri thứckhoa học bằng hành động của bản thân và đạt
được mục tiêu của giáo dục và đàotạo.- Hoạt động tự học là một hoạt động
tìm ra ý nghĩa làm chủ kỹ xảo nhậnthức, tạo ra cầu nối nhận thức trong
tình huống học tập; tự biến đổi mình, tự làm phong phú mình bằng cách
thu lượm và xử lý thông tin từ môi trường sống xungquanh mình; tự tìm
kiến thức bằng hành động của chính mình, cá nhân hoá việc họctập đồng
thời hợp tác với bạn bè trong cuộc sống cộng đồng lớp học dưới sự
huớngdẫn của thầy cô giáo.- Tự học của sinh viên với tư cách là một hoạt
động nên nó có đặc điểm và cấu trúc của hoạt động nói chung. Nó được
thúc đẩy bởi động cơ và hướng tới mục đích với đối tượng cụ thể đồng
thời được thực hiện thông qua hành động cụ thể bằng những thao tác trí
tuệ linh hoạt, sáng tạo trong những điều kiện hoàn cảnh khác nhau. Hoạt lOMoAR cPSD| 61601608
động tự học mang màu sắc của hoạt động tâm lý thực hiện chủ yếu thông
qua hành động trí tuệ, thao tác tinh thần rất căng thẳng và phức tạp. Tính
chất này thể hiện ở tính cơ bản thống nhất, tính khoa học và tính khái quát
cao. Đặc trưng của hoạt động tự học khác hẳn các hoạt động khác. Nó
khôngchủ yếu hướng vào làm biến đổi khách thể của hoạt động (tri thức,
KN, KX…)những phương thức hành vi, những giá trị mà chủ yếu hướng
vào làm biến đổi chủthể của hoạt động – biến đổi nhân cách sinh viên. Tự
học của sinh viên là hoạt độngmang tính chất nghiên cứu (tự tìm tòi tự
phát hiện tự nghiên cứu mức độ cao). Nhưvậy trong hoạt động tự học,
việc tích cực, độc lập nhận thức của SV không tách rờivai trò tổ chức điều
khiển của giáo viên đảm bảo sự thống nhất biện chứng giữa hoạt động dạy
của thầy và hoạt động học của trò. Theo các nhà Sư phạm: Qúa trìnhdạy
tự học là một hệ thống toàn vẹn bao gồm ba thành tố: Thầy (dạy) – Trò
(tự học)và tri thức, chúng tương tác, thâm nhập vào nhau và qui định lẫn
nhau… tạo ra chấtlượng và hiệu quả của giáo dục và đào tạo. Trong cuộc sống:
Về cách “Đối nhân xử thế” trong trường học và cuộc sống. Trong quan hệ
giữa con người với con người, chúng ta phải biết ứng xử sao chophù hợp
với từng con người. Ngay cả quan hệ với một con người nhất định ở
nhữngkhông gian khác nhau hoặc thời gian khác nhau, chúng ta cũng phải
có cách giaotiếp, cách quan hệ phù hợp như ông cha đã kết luận: “đối
nhân xử thế”. Ứng xử saocho thông minh, khôn khéo được ví như một
“nghệ thuật”. Không chỉ vậy, nó còn làkỹ năng sống, bí quyết giúp mọi
người thành công hơn trong mọi lĩnh vực. Những người này cũng thường
rất nhanh nhạy, có thể thích nghi với mọi hoàn cảnh. Không quá sớm hay
quá muộn để học cách đối nhân xử thế. Học hỏi những cái hay củangười
ta, đồng thời học cách loại bỏ những cái dở của mình. Có như vậy, cuộc
sốngsẽ trở nên nhẹ nhàng, tốt đẹp hơn rất nhiều. Vậy đối với một người
sinh viên cầnnhìn nhận lại bản thân một cách khách quan, các yếu tố liên
quan từ tinh thần cảmxúc bên trong cho tới hành động, cử chỉ ra bên ngoài
để phù hợp với thời gian,không gian, đối tượng. Đó là yếu tố quyết định lOMoAR cPSD| 61601608
thái độ bản thân phản ứng như thếnào chiếm 90% và kết hợp với hoàn
cảnh chỉ chiếm 10% còn lại, tạo ra kết quảhoàn hảo nhất có thể.
 Nguyên lí về sự phát triển:
- Tính khách quan: Ví dụ: Hạt lúa, hạt đầu khi có nước, đất, chất dinh
dưỡng, ánh sáng dù không có con người nhưng nó vẫn phát triển.
- Tính phổ biến: ví dụ 1: sự phát triển của các hình thái kinh tế- xã hội
cộng sản nguyên thủy -> chiếm hữu nô lệ -> phong kiến ->tư bản
chủ nghĩa -> cộng sản chủ nghĩa.
2: Sự phát triển của cơ thể con người từ bé tới
khi trưởng thành, sự phát triển của động thực vật…
- Tính đa dạng, phong phú:
Ví dụ: 1. Sự phát triển nền kinh tế của 2 quốc gia khác nhau là
khác nhau hoàn toàn hay sự phát triển của 1 quốc ra từ thế kỉ
này sang thế kỉ khác cũng khác nhau 2.
đứa trẻ khác nhau về điều kiện sống, phương pháp giáo
dục sẽ có tư duy, nhận thức hoàn toàn khác nhau 3.
Động vật dù có cùng 1 mẹ sinh ra nhưng lớn lên trong
môi trường khác nhau cũng có sự phát triển khác nhau… VẬN DỤNG:
Trong đảng và nhà nước:
Từ nhận thức về 8 mối quan hệ lớn và mối liên hệ hữu cơ giữa chúng,
Đảng ta xác định rõ mục tiêu của giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước hiện nay là: “Phát triển kinh tế là trọng tâm, xây
dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội,
củng cố quốc phòng - an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên”(6).
Điều đó giúp cho chúng ta thấy rõ: “Đổi mới mang tầm vóc và ý nghĩa
cách mạng, là quá trình cải biến sâu sắc, toàn diện, triệt để, là sự nghiệp
cách mạng to lớn của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân”(7). Thực tiễn của
hơn 30 năm đổi mới cho thấy, việc vận dụng sáng tạo phép biện chứng lOMoAR cPSD| 61601608
duy vật của chủ nghĩa Mác - Lênin vào giải quyết những vấn đề mâu thuẫn
nội tại nảy sinh trong quá trình đổi mới là hoàn toàn phù hợp. Trên quan
điểm duy vật biện chứng để tổng kết, đánh giá Đảng ta đã rút ra 5 bài học
kinh nghiệm quan trọng làm tiền đề, từ đó xác định phương hướng cho
chặng đường tiếp theo của sự nghiệp đổi mới, đó là: “Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ tư duy vận dụng sáng tạo, phát triển, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội; tăng cường tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, dự báo chính xác
và kịp thời có chủ trương, chính sách xử lý hiệu quả những vấn đề mới
nảy sinh trong thực tiễn, giải quyết tốt các mối quan hệ lớn phản ánh quy
luật đổi mới và phát triển ở nước ta”(8).
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, việc nghiên cứu, quán triệt và vận dụng
phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác - Lênin vào giải quyết những
vấn đề thực tiễn cách mạng đặt ra vừa là một khoa học, đồng thời là một
nghệ thuật. Để triển khai một cách hiệu quả, đòi hỏi các thế hệ cách mạng
hiện nay phải nắm được bản chất của phép biện chứng duy vật, không
ngừng học tập và rèn luyện mới có thể vận dụng một cách đúng đắn
phương pháp biện chứng duy vật vào giải quyết những vấn đề thực tiễn
đang đặt ra mà không rơi vào ngụy biện, chiết trung… để thực hiện thắng
lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, vững
bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
QUAN ĐIỂM CỦA TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN VỀ CON NGƯỜI VẬN DỤNG
Trong học tập: Để sinh viên phát huy được năng lực sáng tạo của mình thì
phụthuộc vào nhiều yếu tố; đặc biệt là môi trường, điều kiện, hoàn cảnh.
Con người là một thành viên, là một tế bào của xã hội. Con người sẽ phát
triển tốt khi được ở trong một môi trường điều kiện xã hội tốt, nhưng môi
trường điều kiện xã hội không tự nhiên xuất hiện mà nó là kết quả hoạt
động của con người. Ở đây, nếu nói một cách biện chứng, cần phải kết lOMoAR cPSD| 61601608
hợp những điều kiện khách quan và phát huy vai trò những nhân tố chủ
quan để tạo ra động lực cho sinh viên phát huy năng lực sáng tạo của bản
thân. Trên lớp cần đổi mới cả cách giảng dạy của giảng viên và cách tiếp
thu của sinh viên, chúng ta cần thẳng thắn loại bỏ phương pháp học đọc–
chép truyền thống rất dễ gây nhàm chán cho cả người dạy và người học.
Chúng ta cần có thêm nhiều sự trao đổi, thảo luận giữa các sinh viên và
giữa sinh viên với giảng viên để biến cách họcmột chiều thành cách học
hai chiều có hiệu quả hơn, từ đó sinh viên có nhiều cơ hội để thể hiện bản
thân, phát huy tính chủ động, năng động và sáng tạo trong quá trình học
tập, nghiên cứu và rèn luyện.
Trong cuộc sống: Trong tính hiện thực, bản chất con người là tổng hòa
các mối quan hệ xã hội.”. Bởi vậy, đặt trong mối quan hệ với giảng viên
và bạn bèđồng trang lứa, sinh viên cần tạo dựng những mối quan hệ tốt
đẹp, lành mạnh;kết nối giữa bản thân với thầy cô và bạn bè để cùng nhau
hoàn thiện và tiến bộ. Sinh viên cần phải mạnh dạn nói lên suy nghĩ của
mình, cần thẳng thắn trao đổi và bàn luận với bạn bè, với giảng viên. Cần
đối chiếu lập trường, quan điểm của mình với mọi người để tìm ra cái
đúng, cái sai trong nhận thứcvề vấn đề bàn luận, luôn chính kiến để giải
quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ với những người xung quanh. Bên
cạnh đó, tránh khuynh hướng đề cao quá mức cá nhân, nâng cao ý thức
tập thể; đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung, luôn biết đặt lợi ích chung
lên trên lợi ích cá nhân. bên cạnh những sinh viên có tư duy độc lập thì
vẫn tồn tại không ít những cá nhân thiếu lập trường, sống “thuận theo
chiều gió”. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là cách
sống buông thả. Để rồi theo thời gian, những nếp nghĩ lười nhác sẽ ăn
mòn ý chí, dập tắt đam mê, đẩy con người rơi vào vòng luẩn quẩn thụ
động. Một khi hàng rào kỉ luật bị phá vỡ, sinh viên rất dễ bị ảnh hưởng
bởi các tác động tiêu cực. Thực tế khốc liệt chứng minh cho ta thấy, hàng
loạt các vụ thảm sát đã xảy ra: bạn bè thuê người giết nhau để bán nội
tạng, học sinh đâm chết giáo viên tại trường học hay thậm chí con cái
thẳng tay với bố mẹ chỉ vì lấy tiền hút ma túy,… Lịch sử qua đi, hoàn cảnh
biến động, bản chất biến đổi nhưng biến đổi ra sao là do bạn quyết định. lOMoAR cPSD| 61601608
Phật giáo có câu: “Pháp học, Pháp hành, nhâncách, đạo đức”. Là một sinh
viên đang ngồi trên ghế nhà trường, thế hệ chúngem ý thức được rằng
song song với việc trau dồi kiến thức, phải luôn bồi dưỡng nhân cách, rèn
luyện đạo đức. Không ngừng gìn giữ và lan truyền những giá trị tốt đẹp
vì bản thân, vì gia đình, vì xã hội, và vì một Việt Nam thân yêu.
Trong đảng và nhà nước: Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tăng cường
giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân
tộc, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp Nhân dân, nhất là thanh
niên”7. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta đã có
nhiều chủ trương, biện pháp để lan tỏa các giá trị sức mạnh con người Việt
Nam ra cộng động xã hội, đó là luôn quan tâm, chăm lo, tạo điều kiện
thuận lợi để các giá trị sức mạnh con người Việt Nam được phát huy, như:
đoàn kết, tương thân, tương ái, giúp đỡ nhau trong hoạn nạn, khó khăn;
đặc biệt trong những năm vừa qua, tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp
ở TP. Hồ Chí Minh và số tỉnh, thành phố phía Nam, các giá trị sức mạnh
con người Việt Nam đã biến thành hành động thiết thực, cụ thể với quan
điểm “không để ai bị bỏ lại phía sau”, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã
đồng hành với Nhân dân, coi sức khoẻ của Nhân dân là trên hết, tập trung
mọi nguồn lực để chống dịch. Công tác tuyên truyền, giáo dục về các giá
trị văn hóa con người Việt Nam cần được tiến hành thường xuyên, liên
tục, có trọng tâm, trọng điểm, thông qua nhiều kênh khác nhau, nhất là
giai đoạn hiện nay, nhiều luồng văn hóa xấu độc du nhập vào nước ta từ
nhiều hướng khác nhau, do đó các cơ quan, ban ngành tích cực, chủ động
tuyên truyền, giáo dục cho các tầng lớp nhân dân ngăn chặn không cho
văn hóa đó thâm nhập vào trong suy nghĩ, hành động của con người. Phát
huy vai trò, trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, Mặt trận Tổ quốc và
các tổ chức chính trị – xã hội các cấp trong tuyên truyền, giáo dục khơi
dậy hệ giá trị văn hóa tốt đẹp con người Việt Nam ở từng lĩnh vực, ngành nghề khác nhau.