Văn học phương tây | Đại học Sư Phạm Hà Nội

Văn học phương tây | Đại học Sư Phạm Hà Nội với những kiến thức và thông tin bổ ích giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng, ôn tập, nắm vững kiến thức môn học và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao cũng như có thể vận dụng tốt những kiến thức mình đã học vào thực tiễn cuộc sống. Mời bạn đọc đón

8 4 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

lOMoARcPSD| 40420603

Lời mở ầu

Trước y tŒn gọi của bộ m n n y l Văn học T y ´u , về sau bổ sung văn học Mỹ thế kỉ 19

nŒn ổi th nh Văn học Phương T y . L do ưa thŒm văn học Mỹ l : văn học Mỹ thế kỉ 19

chịu ảnh hưởng trực tiếp s u sắc v phÆt triển cøng nhịp ộ với văn học khu vực T y ´u. Tuy

rằng hai lục ịa cÆch xa nhau cả một

Đại t y dương nhưng sự giao th ng liŒn lạc bằng t u biển khÆ thuận lợi. Nhờ

, việc lưu h nh tÆc phẩm văn học của hai ch u lục ựơc th ng thương. Mặt khÆc, tÆc

phẩm văn chương ở Bắc Mỹ thường ựơc ưa về cÆc nh xuất bản ở T y ´u y l sự thử thÆch

kiểm tra chất lượng sÆng tạo của nh văn Mỹ ; TÆc phẩm ược giới văn học T y ´u thừa

nhận th mới c giÆ trị ( iều n y sẽ ược khắc phục ở thế kỉ 20 giới văn học Mỹ ª ủ tự tin ể

Ænh giÆ thẩm ịnh tÆc phẩm tại chỗ. Đồng thời văn học Mỹ bắt ấu thoÆt ra khỏi ảnh

Khoa S

ạ

n H

ọ

c Ph

ươ

ng T y 1

TÆc gi

ả

Phøng Ho i Ng

ọ

lOMoARcPSD| 40420603

hưởng cÆi n i T y ´u ể l m nŒn một nền văn học mang ậm t nh d n tộc Mỹ. RiŒng khu

vực văn học Mỹ Latin chœng t i ª tr nh b y nghiŒn cứu trong một chuyŒn ề riŒng).

Khi biŒn soạn, chœng t i cố gắng ưa ngay tÆc phẩm hoặc tr ch tÆc phẩm, t m tắt tÆc

phẩm, sau ph n t ch hoặc gợi ph n t ch, giảm nhẹ l luận kinh iển, giœp sinh viŒn tiếp thu

nhanh.

Văn học Phương T y ược chia th nh ba học phần:

• Văn học Phương T y 1 gồm ba phần, phần 1 l VH Hi Lạp cổ ại, phần 2 l văn học

Phục Hưng v phần ch t l văn học Cổ iển.

• Văn học Phương T y 2: gồm hai giai oạn: Văn học `nh SÆng v văn học thế kỉ 19

(T y ´u v Mỹ thế kỉ 19)

• Văn học Phương T y 3: gồm Văn học T y ´u v Mỹ thế kỉ 20.

Mặt khÆc, cũng c thể tÆch hẳn văn học Mỹ th nh một chương tr nh riŒng.

Tư duy sÆng tạo trong văn học Phương T y rất logic, chặt chẽ, ảnh hưởng của triết học

rất ậm nØt. Sinh viŒn sẽ ược tiếp nhận một phong cÆch văn chương gi u l tr khÆc hẳn

với văn chương phương Đng như Trung Quốc, Việt Nam.T i liệu sẽ hướng dẫn sinh viŒn

bước ầu nắm vững chương tr nh ầu tiŒn của những nền văn học ´u-Mỹ (Phương T y)

T i liệu n y ược soạn theo hướng tinh giản cơ bản vững chắc, nhằm khắc s u kiến thức cho

sinh viŒn với thời lượng 45 tiết. Muốn nắm ầy ủ chương tr nh, sinh viŒn c n phải ọc

những chuyŒn luận v những c ng tr nh nghiŒn cứu khÆc.

Phần I: Văn học Hi Lạp cổ ại

Chương I: KhÆi quÆt về ất nước v nền văn h a cổ ại Hi Lạp

lOMoARcPSD| 40420603

Văn học cổ ại Hi Lạp từ l u ª trở th nh một giÆ trị qu giÆ phổ biến của to n nh n loại.

Hiếm c một thần thoại của d n tộc n o trŒn thế giới lại lu n lu n tÆi sinh, thường xuyŒn

c mặt trong ời sống thường ng y suốt từ dến nay như thần thoại HL. Ngay từ thời cổ ại,

thần thoại Hi Lạp ª h a th n th nh thần thoại La Mª, lại c n l m nền tảng v cảm hứng cho sử

thi, bi kịch v nghệ thuật tạo h nh. Do c ng tÆi chế biế của văn h a La Mª, ng y nay cÆc

nh n vật thần thoại Hi Lạp tồn tại với hai tŒn gọi khÆc nhau. Văn học La Mª cũng c sÆng

tạo g p thŒm một số sự t ch, truyền thuyết.

Thần thoại l nền tảng ầu tiŒn của nền văn học cổ ại Hi Lạp.

Sử thi (anh høng ca) l thể loại rực rỡ một i kh ng trở lại nhưng tấm gương của n c n soi

sÆng mªi ến ng y nay.

Bi kịch cổ ại l cơ sở mẫu mực sẽ tiếp tục g p phần x y dựng kịch ch u ´u suốt từ thời ại

Phục Hưng trở về sau.

Trong văn chương, trŒn bÆo ch người ta sử dụng một cÆch phổ biến tự nhiŒn những

th nh ngữ, iển t ch, h nh ảnh rœt ra từ văn học cổ Hi Lạp ến mức như ng n ngữ th ng

thường. Chẳng hạn con ngựa th nh Troie , quả tÆo bất h a , v ng nguyệt quế, g t ch n

Achill ",... Ng nh thiŒn văn học ặt tŒn cÆc ng i sao bằng tŒn cÆc nh n vật thần thoại

Hi Lạp như Neptune,Venus, Jupiter...

Ng nh h ng hải ặt tŒn những con t u, h n ảo bằng tŒn nh n vật Hi Lạp. Nhiều ường phố,

c ng viŒn, h ng h a, t u vũ trụ, vũ kh ặt theo tŒn nh n vật Hi Lạp.

Trong ng n ngữ của lo i người, nhiều từ ngữ Hi Lạp ược sử dụng, nhiều Æm dụ, tỉ dụ c

nguồn gốc từ văn học cổ Hi Lạp. Văn học Hi Lạp ª trở th nh những kiến thức phổ th ng, l

phương tiện nhận thức hiểu biết những vấn ề phức tạp khÆc. Khi nghiŒn cứu cÆc nền

văn h a phương T y m thiếu vốn hiểu biết về văn học cổ Hi Lạp th quả l kh khăn. Trong

giao tiếp hoặc khi diễn ạt tư tưởng, biết sử dụng những lối n i ấy l m cho tư tưởng mềm

mại, c duyŒn, dễ ược chấp nhận hơn.(Thần thoại Hi Lạp -Tập I - Nguyễn Văn Khoả).

Mẫu mực văn học cổ ại Hi Lạp v chủ nghĩa nh n văn Hi Lạp ª l m kinh ngạc b ng ho ng T

y ´u v ª g p phần thœc ẩy một phong tr o văn hoÆ mệnh danh l Phục Hưng kØo d i gần ba

thế kỉ, tiếp tục ảnh hưởng s u ậm ến cÆc thế kỉ sau nữa.

lOMoARcPSD| 40420603

Nền văn h a v văn học cổ Hi Lạp giữ vị tr ặc biệt lớn lao v s u sắc trong lịch sử phÆt triển

nền văn minh tinh thần T y ´u. N mở ường bằng triết học, thần thoại, sử thi, kịch, thơ, văn

høng biện, sử học, kiến trœc, iŒu khắc, m nhạc, hội họa v g y ảnh hưởng bao trøm xuyŒn

suốt lịch sử nghệ thuật T y ´u qua trung ại tới hiện ại.

Karl Marx nhận xØt: Kh ng c cơ sở văn minh Hi Lạp cổ ại v ế quốc La Mª th kh ng c ch

u ´u hiện ại .

Hi Lạp ược coi l một trong những chiếc n i của văn minh nh n loại. Đ l nền văn minh ảo

Cret - Misen chấm dứt thời tiền sử chuyển sang thời ại văn minh của nh n loại.

Đảo Crete - h n ảo lớn nhất Hi Lạp c nền văn minh rực rỡ từ khoảng năm 2500 ến 1700 tr.

C.N. Nền văn minh n y tỏa rộng ảnh hưởng tới tận th nh bang Misen nơi c văn minh từ

năm 2000 - 1100 tr. C.N. Hai nền văn minh n y chung œc lại th nh văn minh cổ ại Hi Lạp,

kể từ năm 1000 Tr.C.N về sau phÆt triển rực rỡ huy ho ng chưa từng thấy.

Đ l thời k chế ộ chiếm hữu n lệ - qu n chủ chuyŒn chế theo kiểu Trung cận ng - Ai Cập

(vua chœa, tầng lớp qu tộc qu n sự nhiều ặc quyền ặc lợi v

giới cầm ầu cÆc c ng xª l ng mạc)

Người Dorien di cư v o bÆn ảo Hi Lạp, t n phÆ văn h a của người Akayen.

Sau nền văn minh Misen tỏa rộng nơi y ª nảy sinh cÆc thiŒn t i Homer, Thales, Heracles

C ng cụ lao ộng bằng sắt, sản xuất, thương mại phÆt triển mạnh quanh vøng biển

EgiŒ. Chế ộ tư hữu phÆt triển, ph n h a xª hội th nh 5 giai cấp, chŒnh lệch gi u nghŁo

ng y c ng lớn.

Giai cấp n lệ chiếm a số d n chœng, dần dần sự phản khÆng gia tăng. Cuộc sống của họ

phụ thuộc tuyệt ối v o giới chủ n . Họ bị mua bÆn, ngược ªi tøy bọn chủ. Nền d n chủ

Athens chỉ d nh d n chủ cho c ng d n tự do.

Những cuộc nội chiến, xen kẽ những cuộc chiến tranh vệ quốc chống qu n Ba

Tư x m lược. Vua nước Macedoan (sau thuộc Nam Tư, nay lại tÆch ra th nh Macedonia)

l Alexandrer Đại ế x m chiếm ược Hi Lạp, mở rộng bờ cıi tới Ai Cập, tạo ra ế quốc Hi

Lạp, chấm dứt thời k cổ ại.

Đặc iểm t ch cực của xª hội Hi Lạp:

lOMoARcPSD| 40420603

Phong tr o d n chủ tự do ược xÆc lập từ rất sớm cøng với sự ra ời cÆc th nh bang.

Những cuộc ấu tranh chống x m lược bảo vệ thể chế d n chủ Athens. thức tự cường d

n tộc từ khi dựng nước v giữ nước của người Hi Lạp.

Trong bối cảnh nảy sinh một nền nghệ thuật lớn lao, trước hết dễ nhận thấy nhất l th nh

tựu kiến trœc v iŒu khắc tuyệt vời.

Triết học cổ ại chứng tỏ con người Hi Lạp sớm suy tư về thế giới v nguồn gốc vạn vật một

cÆch s u sắc.

ThiŒn văn, ịa l , toÆn học, y dược, sử học v sinh học cũng phÆt triển.

Đặc biệt, mĩ học ra ời g p phần œc kết v ịnh hướng văn- nghệ phÆt triển, ẩy văn học -

nghệ thuật ạt tới ỉnh cao của n

Ba thời k văn học cổ Hi Lạp: Từ khi c bœt t ch văn học ến khi Hi Lạp trở th nh chư hầu,

rồi nhập v o ịa phận của La Mª, văn học Hi Lạp chia ra 3 thời k lớn.

1.Thời k thứ nhất (thời thượng cổ), bắt ầu từ khi c những bœt t ch văn học ầu tiŒn ến thế

kỷ V trước c ng nguuyŒn.

2.Thời kỳ cổ iển (c n gọi Atich) từ chiến tranh Ba Tư- Hi Lạp ến thế kỷ II tr. CN.

3.Thời kỳ chủ nghĩa Helen (hoặc Alexandre) từ thế kỷ III ến thế kỷ I tr.CN.

Trước khi c văn học viết, trŒn ất nước « con chÆu cÆc vị thần » n y ª c một nền văn

chương thần thoại phong phœ v o bậc nhất thế giới.Từ những chất liệu thần thoại ẹp ẽ gi

u giÆ trị nh n văn, triết l n y, những ca sĩ d n gian ª sÆng tÆc những b i ca bất tử về cÆc

vị thần, cÆc anh høng th nh bang... Những b i ca ấy lạI ược Homer kế thừa ể sÆng tạo

nŒn hai thiŒn anh høng ca (sử thi) vĩ ại Illiade v Odyssee.

Sau Homer, nhiều nh thơ sÆng tÆc về cÆc truyền thuyết th nh Troie v th nh Thebes, thơ

giÆo huấn của Hesiode nhưng t c giÆ trị. Đặc biệt, Hesiode døng thơ ca ngợi con

ngườI lao ộng, những c ng việc ồng Æng b nh dị, nhọc nhằn v nghĩa cao qu duy tr cuộc

sống của con người. TÆc phẩm C ng việc v thÆng ng y l tập giÆo huấn con ngườI t nh

yŒu lao ộng, t n trọng c ng l v truyền ạt kinh nghiệm l m ruộng chăn nu i, i biển...

lOMoARcPSD| 40420603

Thơ trữ t nh cũng phÆt triển vớI những tŒn tuổI Tiecte,Minermer, Ximonite, Pindare,

Sapho... Đ l những sÆng tÆc th sơ ầu tiŒn về t nh yŒu của con ngườI.

Pindare 20 tuổI ª nổI tiếng thơ, ng y nay c n bốn tập oản ca, ca ngợi những dũng sĩ chiến

thắng ại hội iền kinh ở ấu trường Olympiade, Denph, Isme, Memee. Thơ ng b y tỏ một t

m hồn cao thượng, niềm tự h o v ch thống nhất ất nước.

Sapho l nữ thi sĩ duy nhất mừng danh v o khoảng cuối thế kỷ VII tr.CN. Người ta gọi b l

« hiện tượng k diệu» của thi ca v « nữ thần thơ số 10 ». T nh yŒu l chủ ề ch nh của thơ b

Với t i, ch ng sÆnh tựa thần linh

Người ngồi bŒn em ấy, người tận hưởng

giọng n i em Œm Æi v những niềm vui.

Tiếng cười ai l m tan nÆt tim t i, V

khiến m i t i run rẩy.

Vừa thoạt nh n thấy mặt em

T i tắt nghẹn lời lưỡi t i kh

trong miệng

Một ngọn lửa m thầm ốt dướI l n da

Tai u c n nghe ược nữa mắt t i giờ ª

mø lo

M nh ướt ẫm mồ h i

T i run lŒn lẩy bẩy

V xanh hơn m u cỏ lÆ

T i nghĩ rằng t i sẽ từ giª cıi ờI

Bi kịch ra ời l do sự kết hợp sử thi v thơ trữ t nh, trực tiếp bắt nguồn từ lễ tế thần rượu nho

Dionisote.Theo cuốn Poetic (thi phÆp) của Aristote th nh viết kịch ầu tiŒn ưa ban ồng ca

i lưu diễn l Thespis với vở " Milet thất thủ". Ba nh soạn kịch tiŒu biểu cho ba giai oạn l

Eschille, Sophocle v Euripide.

lOMoARcPSD| 40420603

H i kịch cũng phÆt triển với cảm hứng nảy sinh từ thể chế d n chủ, tiŒu biểu l nh viết

kịch Aristophan.

Truyện ngụ ng n của Esop- tÆc giả 350 truyện ngắn ngụ ng n ặc sắc. Nhờ t i sÆng tÆc v

kể chuyện, Esop vốn l một người n lệ xấu x ª ược chủ n giải ph ng (lªo chủ n l triết gia

Samien Latmonde). ng lŒn i danh vọng nhưng cuối cøng phải chết bi thảm v t i năng (bị

bọn bu n thần bÆn thÆnh ở ền thờ Denph kết tội bÆng bổ thần linh phải chịu tử h nh).

Những truyện quen thuộc như: Con cÆo v chøm nho, Con ve v cÆi kiến, Con chuột v sư

tử.

Sử học với cÆc tŒn tuổi Herodot,Thucidide, Senophon.

Y học c thầy thuốc Hypocrat v 10 lời thề c n mªi ến h m nay trong tất cả cÆc trường y

khoa trŒn thế giới.

Triết học l th nh tựu rực rỡ từ thế kỉ VI tr. C.N với nhiều triết gia lớn theo hai phÆi duy

t m v duy vật: Thales de Milet, một trong 7 người hiền Hi Lạp, ng l

nh bÆc học, triết gia, nh toÆn học. ng viết: " thế giới l do vật chất tạo th nh , ng ả phÆ

mŒ t n v thần thÆnh. Heraclite khẳng ịnh tư tưởng biện chứng: "người ta kh ng thể

tắm hai lần trŒn một d ng s ng" Empedocle v Democrite ề ra thuyết nguyŒn tố.

Socrate bị buộc tội v thần phải uống thuốc ộc chết trong nh tø, ng từng n i c u nổi tiếng: "t

i biết rằng t i kh ng biết g hết ,"anh hªy tự biết lấy m nh". ThÆi ộ ho i nghi tất cả ch nh l

sự khẳng ịnh tr tuệ con người.

Platon phÆt triển triết học duy t m ến mức cao nhất, học tr của ng l Aristote ª th u t m v

tổng kết to n bộ triết học v khoa học Hi Lạp thời bấy giờ. Mặc

dø l kẻ i lầm ường , Aristote vẫn l bộ bÆch khoa to n thư của thời cổ ại Hi Lạp. Sau ng l

Epiqure với thuyết duy vật nguyŒn tử lượng chống lại to n bộ

t n giÆo v mọi mŒ t n. Marx v Engels coi ng l người duy nhất thời cổ ại muốn em lại

Ænh sÆng cho tr tuệ con ngườ .

Năm 323 (tr C.N) cÆi chết bất ngờ của vua Alexandre Đại ế kØo theo sự sụp ổ của ế quốc

Hi Lạp. Kế ế quốc La Mª lŒn ng i bŒn kia bờ Địa Trung Hải l m lu mờ thiŒn t i Hi Lạp.

Hi Lạp bị th n t nh trở th nh một tỉnh của La Mª từ thế kỉ I tr. C.N

lOMoARcPSD| 40420603

Đến thế kỉ VI, ế quốc La Mª cũng sụp ổ, một nước Hi Lạp thiŒn chœa giÆo ra ời. Từ y

ở Hi Lạp, văn học nghệ thuật cũng như văn h a n i chung trở nŒn thấp kØm, kh ng nối

tiếp v phÆt huy ược truyền thống huy ho ng cổ ại nữa.

Chương II: Thần thoại Hi Lạp

Thần thoại Hi Lạp l một hệ thống cÆc truyện kể phong phœ ẹp ẽ xếp v o h ng những

truyện hay nhất thế giới. Trước khi c chữ viết, người Hi Lạp ª sÆng tÆc những c u

chuyện k diệu ể gửi v o nhận thức về thế giới, kinh nghiệm sống v ước mơ v khÆt

vọng.

Đ l quÆ tr nh chinh phục thiŒn nhiŒn kØo d i v cøng chậm chạp v tr nh ộ lao ộng c n

thấp, c ng cụ lao ộng th sơ.

Trong truyện, người Hi Lạp lấy m nh l m thước o vũ trụ, døng tưởng tượng ể giải th ch tự

nhiŒn v chinh phục n cho thỏa nguyện vọng của m nh.

Tư tưởng của thần thoại ( thức hệ) l chủ nghĩa thần linh . Mọi hiện tượng v vật thể ều

ược gÆn cho sức sống v sức mạnh thần b . Mặt khÆc, thần thoại vẫn ậm m u sắc hiện

thực v duy vật th sơ.

Thần thoại c tư duy cao về h nh thức nghệ thuật v nội dung nh n văn, nghĩa triết l

Ph n loại

C thể chia hệ thống thần thoại Hi Lạp ra ba nh m:

Nh m 1: truyện về cÆc gia hệ thần

Nh m 2: truyện về cÆc th nh bang v vua chœa

Nh m 3: truyện về cÆc anh høng, nghệ nh n, nghệ sĩ.

NH M 1: TRUYỆN VỀ C`C GIA HỆ THẦN

lOMoARcPSD| 40420603

Phản Ænh sự ra ời của cÆc d ng họ thần thÆnh ầu tiŒn. Gồm cÆc sự t ch của 4 gia hệ

thần:

1. Gia hệ thần Chaos - sự mở ầu thế giới.

2. Gia hệ thần Uranos - vũ trụ

3. Gia hệ thần Cronos - bầu trời

4. Gia hệ thần Zeus (Jupiter) - chœa tể thần linh.

Thần Chaos l một khối hỗn mang v vực thẳm mŒnh m ng, tối en.

Thần ẻ ra thần Đất Mẹ (Gaea) c bộ ngực mŒnh m ng, nơi sinh sống của vạn vật.

Thần Chaos c n sinh ra ịa ngục, thần Nix - Œm tối mịt mø, thần Eros thần t nh yŒu - ứa

con œt của Chaos.

Nix lại ẻ ra thần kh Eter bất diệt v Hermer - thần Ænh sÆng.

Năm vị thần l nguyŒn l sinh s i nảy nở của vạn vật.

Thần Uranos:

Thần ất Gaea lại kết h n với bầu trời (Uranos), họ sinh ược nhiều con khổng lồ, gồm ba

nh m:

Nh m titan: sÆu nam thần khổng lồ v titanid: sÆu nữ thần

Nh m ba thần Ciclope khổng lồ c một mắt ở trÆn, hung bạo, khØo lØo, l m thợ rŁn.

Ba quỉ thần Hecatonchires c một trăm tay v năm chục cÆi ầu.

CÆc vị thần titan v titanid kết h n với nhau sinh ra cÆc thần tiŒn s ng biển nœi, trăng

sao, gi , trật tự, phÆp luật, tr tuệ. v.v.

Thần Cronos lật ổ thần Uranos:

Cronos l một titan, thấy mẹ Gaea bất mªn với bố l Uranos về cÆch ối sử ph n biệt ba nh

m con cÆi liŒn tức giận r nh chØm chết Uranos trŒn giường ngủ.

Nữ thần Gaea c n c nhiều cuộc t nh duyŒn khÆc sinh ra ủ loại quỉ thần rải khắp nơi.

Thần Zeus ra ời:

lOMoARcPSD| 40420603

Sau khi giết Uranos gi nh quyền cai quản thế giới, Cronos vẫn chưa yŒn t m, ng lo sợ sẽ

c ng y một ứa con của m nh sẽ cướp ng i. Để trừ hậu họa,mỗi lần vợ sinh con, ng nuốt hết

v o bụng. Vợ l nữ thần Rhea giận dữ lÆnh tới một h n ảo, sinh ứa con trai œt ặt tŒn l

Zeus. B giao cậu bØ cho cÆc tiŒn nữ rừng nœi tŒn Nymph nu i Zeus bằng sữa dŒ thần.

CÆc thần che chở Zeus suốt tới khi cậu trưởng th nh.

Zeus lật ổ Uranos: B nội Gaea v mẹ - Rhea giao sứ mệnh cho Zeus trả thø cho cÆc anh

chị bị nuốt. Cuộc giao tranh Zeus v Uranos kØo d i gay go Æc liệt. Zeus c vũ kh sấm sØt

lợi hại. Cuộc chiến kØo d i 10 năm giữa hai phe thần khổng lồ. Phe Zeus Ænh bại ho n to

n cÆc thần titan Gigantos.

Zeus trừng phạt những người họ h ng theo cha. B nội Gaea lại t m cÆch giải thoÆt họ.

ZŁus ưa nhiều vị thần i y ở những ảo xa.

Lực lượng của Zeus chiếm lấy ỉnh nœi Olympe l m nơi ở của thần linh v cai quản vũ trụ

Nguồn gốc lo i người:

CÆc vị thần lấy v ng nặn ra những người ầu tiŒn trŒn trÆi ất. ThiŒn nhiŒn c ủ thức

ăn thường xuyŒn cho họ. Nhưng rồi trải qua thời gian d i, thức ăn cạn dần, cuộc sống kh

khăn, lo i người ầu tiŒn ng y c ng hư hỏng, xấu xa, ngu dốt.Cuộc sống lại ầy hiểm họa

do cả thiŒn nhiŒn v con người g y ra.

Vị phœc thần Promethe lấy trộm ngọn lửa thần của Trời em cho lo i người, lại dạy con

người døng lửa ể chế tạo c ng cụ sản xuất v vũ kh hộ th n.

Zeus - chœa tể cÆc vị thần ª trừng phạt titan Promethe - y l bi kịch ầu tiŒn của lo i người,

sự tuẫn nạn ầu tiŒn cho quyền l m người.

Nạn hồng thủy:

Lo i người c ng phÆt triển c ng kiŒu ngạo với Trời v thÆnh thần. Zeus ra lệnh thần Mưa

Bªo hoạt ộng liŒn tục ể rửa sạch trÆi ất. Lo i người diệt vong, may c n s t lại một cặp vợ

chồng l con của titan Promethe. Nhờ phØp thuật của cha, họ tiếp tục sinh s i nảy nở duy

tr lo i người cư trœ khắp vøng Hi Lạp.

Thế giới Olympe - 12 vị thần tối cao:

ThiŒn nh l thế giới thần linh, trong c gia nh thần thÆnh gồm 12 vị tối cao.

lOMoARcPSD| 40420603

1. Zeus (c n gọi Jupiter) - thần Sấm sØt - chœa tể thần linh

2. Hera - vợ Zeus, cai quản h n nh n, bảo vệ b mẹ trẻ em

3. Hadex - cai quản m phủ

4. Pozeidon (Neptune) - cai quản biển khơi.

5. Demeter - nữ thần cai quản chăn nu i v trồng trọt

6. Herchia - nữ thần cai quản bếp lửa gia nh. Đo n tụ gia nh

7. Athena (Minerve) - nữ thần tr tuệ, c ng l , chiến trận, nghề thủ c ng v nghệ thuật, con

gÆi riŒng của Zeus tự sinh từ bộ nªo. Độc th n suốt ời.

8. Aphrodite (Venus) - nữ thần sắc ẹp v t nh yŒu, vợ của thần chiến tranh Arex

9. Hephaistot - thần Lửa - Thợ RŁn ch n thọt, tổ nghề thủ c ng ồ sắt. Con trai Zeus v Hera,

chồng cũ của Venus.

10.Apollon (Heliot) con của Zeus v nữ thần Ænh sng Leto. Thần mặt trời, xạ thủ, nghệ

thuật, m nhạc v ch n l .

11. Arthemis (Diane) - em gÆi Apollon, nữ xạ thủ c c y cung bạc, ộc th n vĩnh viễn.

12. Arex (Mars) - thần Chiến tranh, con của Zeus, chồng sau của Venus.

Con chÆu cÆc vị thần:

CÆc thần c nhiều mối t nh vụng trộm với thần v với cả người trần, sinh ra nhiều con

chÆu. TiŒu biểu l thần Zeus c nhiều cuộc t nh do quyền uy v sức mạnh, ặc biệt sinh con

với phụ nữ Hi Lạp sinh ra bÆn thần .

Dionisote (c n gọi Bacchut) l con của Zeus với một người phụ nữ. - chế tạo ra Rượu nho.

Sau khi chết, d n chœng ghi ơn lập ền thờ. Zeus cho về thế giới thần linh bất tử.CÆc vị

thấn khÆc cũng chẳng kØm chœa tể thần linh, họ c nhiều ứa con b mật .

Hấu hết con chÆu cÆc thần linh ều trở th nh dũng sĩ lập nhiều chiến c ng, th nh t ch x

y dựng th nh bang, tiŒu diệt quỉ dữ, l m vua chœa cÆc vøng (khoảng 100 th nh bang

trŒn ất Hi Lạp cổ)

Con chÆu thần thÆnh c n l những nghệ sĩ, nghệ nh n v những người thợ giỏi nhất.

lOMoARcPSD| 40420603

C nhiều c u chuyện kể về cÆc dũng sĩ, nghệ sĩ .

Chẳng hạn những chuyện vể dũng sĩ Perce anh høng diệt quỉ dữ cứu người, dũng sĩ

Heracles (c n gọi Herculles) lập nŒn 12 k c ng, tham dự cuộc chiến tranh th nh Troie, anh

høng Thesee x y dựng th nh Athens (mang tŒn của nữ thần Athena)...

NH M 2: SỰ T˝CH C`C TH NH BANG

Truyện sự t ch Ch u ´u v một số th nh bang: vua Agienor th nh Sidon,con trai của thần

Pozeidon v tiŒn nữ Okenaid xứ Libie sinh ra. Vua Agienor sinh bốn con trai l Cadmos,

Phenicie, Kilice v Phinee v một gÆi tŒn l Europe. N ng xinh ẹp như Ænh sÆng. Một

Œm nằm mơ thấy hai mảnh ất khổng lồ cÆch nhau một quªng biển rộng, một mảnh gọi l

Asie, c n mảnh kia chưa biết gọi l g . Hai mảnh ất hoÆ th nh hai người phụ nữ tranh nhau

dữ dội gi nh bắt lấy n ng Europe. Cuối cøng người phụ nữ tŒn Asie nh thua cuộc. Người

kia nu i dưỡng chăm s c Europe ến khi trưởng th nh... Tỉnh giấc mơ c kể lại với vua cha.

Điềm chẳng l nh? Một ng y kia thần Zeus quyến rũ n ng, thần hoÆ l m một con b mộng l

ng v ng ng, i sừng cong như vầng trăng, vầng trÆn toả Ænh sÆng bạc lấp lÆnh. Con b

ến gần n ng Europe, dụi ầu v o cÆnh tay, thŁ lưỡi liếm b n tay n ng, qu xuống bŒn n ng.

Hơi thở của n cũng toả hươgn thơm ngÆt. N ng vuốt ve n rồi ngồi lŒn lưng. Bất chợt n

vøng chạy, lao xuống nước biển, n ng g o thØt kŒu cứu. Con b bơi trŒn biển như cÆ.

Những n ng tiŒn nữ biển cả Nereid lội hai bŒn rẽ nước hộ tống, Europe vẫn kh rÆo khi

con b cập bờ một h n ảo th nh tŒn l Cret. Thần Zeus hiện nguyŒn h nh uy nghiŒm ẹp

ẽ, tỏ t nh với n ng. Sau Europe sinh hạ ba người con trai l : Minos, Radamante v Sarpedon.

Những người d n xứ ảo n y lấy tŒn n ng ặt tŒn cho to n bộ vøng ất ph a T y l Europe

nghĩa l ch u ´u.

Vua Agenor từ khi n ng Europe mất t ch liền sai bốn con trai l Cadmos, Phenicie, Kilice v

Phinee v tuyŒn bố nếu kh ng t m thấy em gÆi th chớ quay về. Vượt bao gian khổ kh ng

t m thấy em gÆi Europe, mỗi người i mỗi ngả v khai phÆ, x y dựng quŒ hương mới. Đ

l những th nh rải rÆc ở ch u ´u v Hi Lạp m họ trở th nh cÆc vị vua (cÆc th nh bang

Phenixi, Kiliki, Xanmidessos v Cadmee tức l Thebes nổi tiếng Hi Lạp).

Hầu như cả trăm th nh bang ở Hi Lạp ều ược kể ến trong những cuộc x y

dựng của những người anh høng thần thoại Hi Lạp.

lOMoARcPSD| 40420603

NH M 3: SỰ T˝CH C`C ANH H NG, NGHỆ NH´N, NGHỆ SĨ B`N THẦN

Người d n Hi Lạp tin rằng những người c t i năng xuất chœng, phẩm chất tuyệt vời huyền

b , chắc hẳn phải mang d ng mÆu thần linh. Ng n ngữ thi ca v tr tưởng tượng phong phœ

với một lối tư duy ặc sắc Hi Lạp ª sÆng tạo cả một hệ thống thần thoại høng vĩ với khoảng

3000 nh n vật thần linh v bÆn thần, người trần. CÆc nh n vật ầy những ước mơ, khÆt

vọng, au khổ, vui sướng, hạnh phœc v sụp ổ...như con người Hi Lạp vậy.

Thần thoại Hi Lạp l sự khởi ầu rực rỡ, trở th nh nguồn nu i dưỡng to n bộ văn học - nghệ

thuật Hi Lạp về sau, lại ược lan tỏa khắp ch u ´u mở ra thời ại Phục Hưng T y ´u.

Dưới y giới thiệu một số truyện thần thoại tiŒu biểu:

SỰ T˝CH THẦN APOLLON

(Heliot)

Apollon sinh i cøng nữ thần Arthemis, con của Zeus v Leto sau cuộc t nh vụng trộm của

họ. Apollon l vị thần a năng c sứ mệnh bảo vệ ch n l , truyền bÆ m nhạc v thơ ca.

Chiến c ng ầu tiŒn của anh l diệt trừ con mªng x Piton ể bảo vệ người mẹ Leto. NguyŒn

nh n l Hera ghen tức, sai con mªng x truy uổi nữ thần Leto - người t nh của Zeus. Con

mªng x ược thể phÆ hoại ời sống d n l nh. Apollon bay tới vøng Denph, t m ến cửa hang

con quÆi vật. Cuộc giao tranh diễn ra dữ dội, Æc liệt. Cuối cøng thần Apollon ª døng c y

cung bằng Æ hạ thủ con quÆi vật, rồi ch n n dưới ất s u, dựng một ng i ền Ł lŒn, ặt tŒn

ng i ền thờ thần linh l Denph. Thần c n ra lệnh tổ chức một lễ hội thể thao cứ 4 năm một

lần ể ghi nhớ chiến c ng oanh liệt của m nh. Lễ hội gọi l Olympiad (cuộc ấu ade ở ch n

nœi Olympe). Những c trinh nữ ược chọn l m

c ồng tr ng coi ền thờ, ược coi l sứ giả giao tiếp với thần Apollon.Họ chuyển lời cầu khẩn

của d n chœng lŒn vị thần v chuyển lời phÆn truyền, sấm ng n của th n Apollon ến d n

chœng

Ng i ền Denph trở th nh một trung t m t n giÆo lớn của thế giới Hi Lạp. Người ta thường

kØo về y ể cầu xin thần thÆnh, kh ng chỉ phœc lợI, m c n mong lời chỉ dẫn hoặc tiŒn tri

(Apollon l thần ch n l ). (Cuối thế kỉ 19 ầu 20, ở nơi hoang t n ổ nÆt của ền Denph, cÆc

nh khảo cổ ª t m thấy nhiều di vật qu giœp cho việc x y dựng lại ền Denph)

lOMoARcPSD| 40420603

Apollon c n l vị thần a t nh, c nhiều mối t nh ẹp ẽ nŒn thơ. C lần ch ng yŒu nữ thần

Daphnee xinh ẹp con gÆi thần s ng. Ch ng ến gần, nữ thần hoảng sợ bỏ chạy. Ch ng uổi

theo cất tiếng gọi tha thiết. N ng vẫn chạy. Gặp con s ng lớn, n ng cầu xin cha l thần s ng,

rồi h a ra một c y mọc bŒn bờ nước. MÆi t c ẹp ẽ của n ng biến th nh những c nh l c y,

ng n ch n biến th nh rễ c y. Khi Apollon chạy tới th n ng ª h a th n ho n to n. Ch ng ngẩn

ngơ thương tiếc, vuốt ve c nh lÆ với nỗi n hận x t thương. Ch ng tuyŒn bố giải thưởng

thi ấu Olympiad l : ai chiến thắng sẽ ược ội trŒn ầu một v ng lÆ c y Daphne (v ng nguyệt

quế, tŒn Lamª l Olive).

C n nhiều c u chuyện về thần Apollon với nhiều chiến c ng v cả những sai lầm g y kh

ng t rắc rối cho mọi người. Ở Hi Lạp ª h nh th nh một t n giÆo Apollon .

APHRODITE - NỮ THẦN SẮC ĐẸP V T NH Y˚U

(tŒn Lamª: Venus)

Người phương Đng thường gọi l thần Vệ Nữ. ThiŒn văn học gọi l sao Kim / sao Vệ nữ.

Venus ra ời trong Æm bọt biển. N ng c th n h nh dÆng iệu cử chỉ ẹp của trời ất thiŒn

nhiŒn phối hợp kết tinh k diệu. N ng ược cả thế giới thần thÆnh v lo i người kh m phục

yŒu mến, bởi ai cũng muốn c t nh yŒu (ngoại trừ một số nh n vật th ch sống ộc th n).

Quyền lực của n ng l chiếc d y lưng k diệu c khả năng g y t nh yŒu say ắm cho những

người yŒu nhau.

Nữ thần Venus ª từng cho ch ng Parish ho ng tử th nh Troie mượn d y lưng i quyến rũ

Helen -ho ng hậu th nh Athens, g y ra cuộc chiến tranh th nh Troie

nổi tiếng trong thần thoại Hi Lạp.

Venus c nhiều cuộc t nh duyŒn với thần thÆnh v cả người trần. Người chồng ầu tiŒn l

Hephaistot - con thần Zeus - l thần Lửa kiŒm thần Thợ rŁn của thế giới thần linh. N ng

kh ng chung thủy với chồng, lại dan d u với thần chiến tranh Arex. C lần bị chồng bắt gặp

vợ ang dan d u, một cuộc xung ột xảy ra, chồng bị thương nŒn ch n thọt. Bỏ nhau, n ng

trở th nh vợ của Arex, sinh ược 5 con - 1 gÆi v 4 trai. Ngo i ra Venus c n yŒu một người

trần v thần Rượu nho Dionisote. C những phong tục phÆt sinh từ nh n vật Venus. chẳng

hạn phong tục Æm cưới: c d u d ng cœng nữ thần Venus một chiếc thắt lưng do ch nh tay

m nh dệt ể cầu xin sức mạnh t nh yŒu. Lại c vøng, trong buổi tế lễ lớn ở ền thờ Venus,

lOMoARcPSD| 40420603

một số thiếu nữ xinh ẹp ược chọn hiến th n cho những người n ng ể chứng tỏ quyền lực

của nữ thần, hoặc chứng tỏ cÆc c thiếu nữ c quyền sử dụng trinh tiết của m nh. Những

người n ng v o h nh lễ" phải nộp một khoản tiền v o quĩ của ền thờ. Engels nhận xØt về

tập tục : " l h nh thức mªi d m ầu tiŒn trong lịch sử lo i người"

T m lại, nữ thần Venus tạo ra bao nhiŒu hạnh phœc cho con người v cũng g y

kh ng t khổ au cho họ.

Nữ thần Venus c n c một vai tr khÆ lớn lao ối với nghệ thuật. C u chuyện dưới y về nh n

vật Pigmalion nŒu lŒn mối quan hệ ặc biệt của nghệ thuật v ời sống:

TrŒn vương quốc ảo Sip c nh vua trẻ v cũng l họa sĩ iŒu khắc t i ba - ch ng Pigmalion.

Kh ng hiểu v sao ch ng lu n lu n c mối Æc cảm với phụ nữ. Ch ng quyết t m sống ộc th n

ể sÆng tạo nghệ thuật. Miệt m i sÆng tÆc,

ch ng nghĩ sẽ sống với t nh yŒu nghệ thuật l hạnh phœc nhất. T nh yŒu của ch ng cũng

say ắm, mộng mơ, nhớ nhung, cao thượng v rung cảm ẹp ẽ. Ch ng tạc nŒn một bức tượng

thiếu nữ xinh ẹp bằng ng voi trắng muốt. L m việc quŒn ăn quŒn ngủ, ch ng say mŒ

tÆc phẩm của m nh, ch ng sung sướng ngắm nh n kh ng chÆn con người lộng lẫy như

bước ra từ chiếc ng voi khổng lồ. Bức tượng sống với ch ng như con người thật. Ch ng

eo lŒn bộ ngực trần bức tượng một chuỗi ngọc qu , ch ng may chiếc o lụa mỏng cho bức

tượng, lại ội cho n ng một v ng nguyệt quế. Ng y Œm, Pigmalion tr chuyện cøng n ng

trong một t nh yŒu hoang tưởng.

Nhưng tÆc phẩm vẫn l tÆc phẩm, c n cuộc ời vẫn l cuộc ời. Ch ng nghệ sĩ ặt b n tay n ng

ấm của m nh lŒn pho tượng v cảm thấy rı sự lạnh lẽo kh cứng của n khiến ch ng tỉnh

mộng. Pigmalion gục xuống thất vọng bŒn pho tượng. Nữ thần Venus vẫn hằng theo dıi

cuộc ời ch ng nghệ sĩ, ª từng giận dữ thø ghØt ch ng, nay nữ thần tin rằng ch ng sẽ phải

tỉnh ngộ. V một ng y

nọ, ch ng sắm sửa lễ vật d ng ền thờ Venus, th thầm cầu nguyện. Ngọn lửa trŒn iện thờ

bừng chÆy ba lần, ấu hiệu chấp nhaan của nữ thần Venus. Pigmalion trở về nh . Ch ng ẩy

cửa, một người thiếu nữ ứng nh n ch ng ăm ăm, ẹp tươi sinh ộng bội phần. Ch ng tiến tới,

ặt tay lŒn vai n ng, một cảm giÆc ấm Æp truyền nhanh qua người ch ng Thiếu nữ mỉm

cười, rời khỏi bệ tượng, ngả lŒn vai ch ng. Ch ng họa sĩ bŁn ặt tŒn khai sinh cho n ng l

lOMoARcPSD| 40420603

Galatea. Họ sống thật hạnh phœc, sinh một ứa con trai, ặt tŒn l Paphos lớn lŒn thay cha

l m vua (Paphos: tiếng Hi Lạp nghĩa l cảm hứng, nhiệt t nh, xœc ộng - chuyển tiếng PhÆp

l Pathetique, chuyển tiếng Anh l Sympathetic - cảm ộng, thống thiết, cảm th ng). Pigmalion

cho x y dựng một th nh trŒn ảo Sip v lấy tŒn m nh ặt cho th nh ấy. Vua c n cho x y một

ng i ền nguy nga ể d ng lŒn nữ thần Venus - Aphrodite. Nữ thần Venus từ c thŒm biệt

danh: Paphos. Trong sinh hoạt văn học nghệ thuật thế giới, người ta n i ến th i Pigmalion"

ể Æm chỉ những nghệ sĩ quÆ say mŒ søng bÆi tÆn thưởng c ng tr nh nghệ thuật của ch

nh m nh m mất cả tỉnh tÆo.

Hiện nay trŒn thế giới c nhiều bức tượng Venus,nổi tiếng hơn cả l Venus de Milot" của

họa sĩ Leonardo Da Vinci thời Phục hưng. Bức tượng n y bị cụt hai cÆnh tay (bị gªy trong

một lần di chuyển) nhưng ng y nay vẫn giữ nguyŒn hiện trạng, kh ng ai sửa chữa bổ sung

i cÆnh tay nữa.

THẦN RƯỢU NHO DIONISOTE (Bacchus)

L con của thần Zeus với một người phụ nữ Hi Lạp tŒn l Semele, cậu bØ Dionisote sống

với mẹ như một ứa con rơi, con hoang. Cuộc t nh của mẹ ch ng thật l bi thảm. Zeus lẩn

trÆnh Hera, h a th nh ch ng trai ến gặp n ng Semele, tỏ t nh v khoe khoang. ng ta hứa sẽ l

m bất cứ iều g n ng muốn. Nữ thần Hera nghe biết hết, liền t m cÆch phÆ hai người. B

xœi giục Semele nghi ngờ Zeus kh ng phải l vị thần tối cao m chỉ l kẻ chăn cừu b nh

thường. Rồi Semele khăng khăng i Zeus hiện nguyŒn h nh ể chứng minh nguồn gốc. Zeus

ra sức chối từ, ngăn cản n ng. Nước mắt v sự cương quyết của người phụ nữ ª thắng. Zeus

buộc l ng phải hiện nguyŒn h nh. Một tiếng sØt nổ xØ tai, rung chuyển trời ất. Th nh

Thebes bốc chÆy. Zeus nhanh tay cứu kịp ứa bØ con trong bụng người t nh. Đứa bØ thiếu

ba thÆng. Zeus rạch øi ặt ứa bØ v o, nu i tiếp. Từ øi cha, c u bØ Dionisote ược sinh ra ời

lần thứ hai. Zeus em con i gởi cÆc tiŒn nữ Nymphe trong thung lũng nu i giœp. Hera c

n tiếp

tục theo dıi Ænh ghen khiến cậu bØ phải chịu bao khổ cực, tr i dạt từ xứ n y qua xứ khÆc.

C khi thần Zeus phải biến cậu th nh con dŒ ể che mắt Hera.

Lớn lŒn, Dionisote i lang thang khắp nơi, dạy d n trồng c y nho, Øp rượu. Rượu nho mang

lại sự vui tươi, hoan lạc c khi tới ộ cuồng nhiệt. C những ma quỉ lợi dụng uống nhiều, say

lOMoARcPSD| 40420603

sưa, c n quấy. Nhiều người căm thø rượu nho v kẻ sinh ra thứ nước ma quÆi (c chuyện

hiểu lầm g y tai hại cho cha con

Icare mục tử - xem phần bi kịch ở sau). C lần, nh vua cho qu n l nh bao v y o n tøy tøng v

tấn c ng. Dionisote chạy thoÆt. Thần Zeus can thiệp, trừng

phạt nh vua. Nhưng Dionisote c n phải chịu nhiều khổ cực oan trÆi nữa mới ược cha Zeus

cho về thế giới thần linh Olympe l m vị thần bất tử. D n chœng Hi Lạp học ược nghề trồng

nho v nấu rượu nho, trở nŒn khÆ giả. Họ biệt ơn vị thần Dionisote, lập ền thờ ch ng (Về

sau, trong nghi lễ tế thần c con dŒ - một h a th n của Dionisote - người ta ª sÆng tạo ra

thể bi kịch -một ỉnh cao của thơ.(Bi kịch: Tragos -con dŒ, tiếng Anh: Tragedy).

CUỘC ĐỜI ANH H NG HERACLES

(Hercules)

Trước hết hªy kể về người anh høng Perce lừng lẫy, ng tổ bốn ời của dũng sĩ Heracles.

Vua Acrisios hiếm hoi chỉ sinh ược một con gÆi tŒn Danae. C bØ lớn lŒn ng y c ng xinh

ẹp. Vua thường mong c con trai nối dıi, ến cầu xin thần Apollon ở ền thờ Denph. Thần

phÆn truyền: vua sẽ kh ng c con trai. Nhưng c Danae sẽ sinh con trai, v ứa chÆu ngoại

sẽ giết ng cướp ng i vua. Vua hoảng sợ, t m cÆch ngăn chặn hậu họa. Kh ng nỡ giết hại

con gÆi, ng cho x y căn hầm s u trong l ng ất, ưa Danae xuống nhốt trong căn buồng bốn

vÆch tường ồng vững chắc nhằm ngăn cÆch n ng với những kẻ n ng. Trải bao

thÆng ng y sống dười hầm s u, Danae tội nghiệp chỉ ngắm nh n bầu trời qua một cửa

nhỏ. Thần tối cao Zeus ª nh n thấy n ng c ng chœa xinh ẹp Æng thương. Zeus h a l m một

cơn mưa, chui lọt xuống hầm s u v ăn ở với Danae. N ng thụ thai, sinh một con trai.

ng vua chưa nản ch , ng ng một chiếc thøng gỗ, bỏ hai mẹ con Danae v o rồi ẩy thøng tr i

ra biển khơi. Thøng gỗ tr i dạt v o một h n ảo v một ngư d n ª cứu họ thoÆt chết. Lớn

kŒn, cậu bØ Perce l m nghề ch i lưới. Ch ng lập nhiều chiến c ng tiễu trừ quỉ dữ với sự

trợ giœp của thần Zeus v cÆc vị thần linh. Perce i trừng phạt thần Atlas, biến anh ta th nh

quả nœi Æ ứng vÆc bầu trời trŒn một bŒn vai. Rồi một ng y kia, hai mẹ con t m ường

trở về quŒ hương. TrŒn ường về, họ ghØ thăm vương quốc Larisa. ng vua Acrisos nghe

tin con gÆi v chÆu ngoại ang trŒn dường về quŒ th hoảng sợ, i sang lÆnh mặt ở vương

quốc Larisa. Ở xứ n y ang diễn ra một cuộc thi ấu thể thao. Perce bước v o tham dự m n

lOMoARcPSD| 40420603

nØm dĩa. Chiếc dĩa sắt nặng bay i quÆ mạnh, rơi v o Æm khÆn giả, trœng ngay ầu ng

ngoại - vua Acrisos ang ứng xem

khiến ng chết tại chỗ. Lời tiŒn tri Apollon ng y xưa ª ứng nghiệm. Ch ng dũng sĩ Perce

quÆ au x t v sự rủi ro, l m Æm tang trọng thể cho người ng xấu số ở quŒ nh . Ch ng trao

ổi vương quốc của ng ngoại lấy một vương quốc khÆc rồi lŒn ng i vua ở

Vua Perce lập gia nh, sinh con trai tŒn Electrion. Vua Electrion lại sinh ược ch n trai một

gÆi. Con gÆi ặt tŒn l Ankmen, về sau gả cho ho ng tử nước lÆng giềng l Amphitryon.

Ho ng tử Amphitryon thường i chiến trận vắng nh . Thần Zeus chœ , liền h a th nh ho ng

tử Amphitryon về gặp Ankmen. Hai người n Æi ba ng y Œm liŒn tục, thần Zeus ra lệnh

cho thần Mặt trời Apollon kh ng ược mọc suốt ba ng y ấy. Thần Zeus vừa i khỏi th chồng

n ng trở về. Ankmen hiểu rằng n ng ª nhầm lẫn kh ng thể sửa chữa. N ng Ankmen c tai,

sinh i hai ứa con trai - một của chồng, một của thần Zeus Thần Zeus ẵm ứa con của m nh

về, lừa lœc nữ thần Hera ngủ say, cho thằng bØ bœ trộm sữa thần bất tử của Hera. Hera

ang ngủ chợt thấy ộng, tỉnh d y, hất ứa bØ ra. N ª bœ gần no, rời miệng

khỏi vœ. Một d ng sữa trắng lớn vọt ngang trời, th nh dải sao rộng lớn, gọi l Milky Galaxy

(ch m sao sữa), phương Đng gọi l s ng Ng n H . Thần Zeus ẵm bØ bỏ chạy, trả cho mẹ n ,

rồi ặt tŒn n l Heracles (vinh quang của Hera). Nữ thần Hera vẫn ghen tức, t m mọi cÆch

truy uổi giết thằng bØ Heracles. B ta cho hai con rắn ộc chui v o buồng ngủ của hai bØ

trong cung iện của Ankmen. Chœ bØ Heracles 10 thÆng tuổi ngồi trong n i, hai tay b p

chết hai con rắn.

Lớn lŒn, Heracles i chăn gia sœc, luyện tập vı nghệ. C lần, ch ng lập c ng lớn diệt trừ một

con quÆi vật khủng khiếp, ược nh vua xứ nọ gả cho tất cả 50 c ng chœa ể thưởng c ng

(cũng l cÆch chọn v nh n giống anh høng

Heracles). Ch ng phaỉ tiến h nh 50 lễ cưới liŒn tục trong 50 ng y, con cÆi của Heracles

về sau ng œc kh ng kể xiết. Heracles tiếp tục chiến ấu lập c ng, lại ược vua th nh Thebes

gả c ng chœa Megara. Cuộc sống lứa i n y mới thực sự hạnh phœc, sinh ược 8 ứa con.

Nhưng nữ thần Hera vẫn eo uổi trả thø, døng phØp thuật l m cho ch ng phÆt iŒn giết hết

8 ứa con của m nh v mẹ chœng l Megara, v nhiều ứa bØ khÆc. Hera yŒu cầu thần Zeus

trừng phạt Heracles v tội giết người. Buộc l ng thần Zeus phải thi h nh c ng l , bắt Heracles

lOMoARcPSD| 40420603

i l m ầy tớ cho nh vua Euriste ở nơi quŒ cha ất tổ trong 12 năm v hứa sau khi hết hạn sẽ

cho về nœi Olympe - thế giới của thần linh.

Trở về quŒ nh , th nh bang Miken, ch ng phải l m n lệ cho tŒn vua hŁn nhÆt ốm yếu.

Hắn lợi dụng Heracles c sức khỏe v vı nghệ, liŒn tiếp sai anh i l m những c ng việc nguy

hiểm, Æc liệt v vất vả. Heracles lŒn ường 12 lần lập c ng trong 12 năm. Đ l 12 chiến c

ng lừng lẫy:

1 - Giết con sư tử khổng lồ ở Nemee

2 - Giết con mªng x Hydrer

3 - Bắt sống con lợn rừng hung dữ ở Erymanthe

4 - Bắt sống con hươu cÆi Cerynie

5 - TiŒu diệt n Æc iểu ở hồ Stymphale

6 - QuØt dọn sạch chuồng b h ng ngh n con ba mươi năm chưa dọn ở Aujat.(Ch u ´u c

th nh ngữ dọn sạch chuồng b Aujat ngụ một t nh trạng tr trệ, hỗn ộn cần ược thanh

toÆn, x a bỏ).

7 - Bắt con b mộng ở ảo Crete.

8 - Đoạt bầy ngựa cÆi của Diomede

9 - Đoạt chiếc thắt lưng của Hipplite - nữ ho ng cai quản xứ Amazon

10 -Đoạt n b của Geryon

11 -Bắt sống ch ngao Cerbere

12 -Đoạt những quả tÆo v ng của chị em Hesperides xứ Aicập. Nhờ thần Atlas, bị thần

lừa v nhanh tr lừa trả miếng.

Sau mười hai chiến c ng, dũng sĩ Heracles cưới c ng chœa Dedaniar. V t nh phạm tội

giết người, ch ng lại bị y i l m n lệ cho nữ ho ng Omphale ở xứ Libi ba năm. Heracles

lại tham gia cuộc chiến th nh Troie 10 năm. Ch ng yŒu một thiếu nữ khÆc, vợ ch ng -

Dedaniar ghen tu ng, mắc lừa con nh n mª, v t nh hại chồng bằng tấm Æo thấm maœ

con nh n mª m n ng tưởng nhầm l chiếc Æo bảo vệ l ng chung thuỷ. Heracles trœng

lOMoARcPSD| 40420603

thuốc ộc, ch ng au ớn kh ng chịu n ỉ nŒn nh tự thiŒu. Zeus tối cao n ch ng về ỉnh nœi

Olympe trở th nh vị thần bất tử.

NỮ THẦN ATHENA THI ĐẤU VỚI C THỢ DỆT ARAKNEE

C một c thợ dệt giỏi ở th nh Athens, s au khi gi nh chiến thắng vượt qua nhiều thợ khÆc

trong một cuộc thi t i, c kiŒu hªnh tuyŒn bố ngay cả nữ thần Athena cũng kh ng thể hơn

ta ược ! . Athena ch nh l vị thần sÆng tạo ra nghề dệt. Athena nghe thấu nh n gian, tức

giận c thợ dệt Araknee, liền giả l m một b cụ gi t m gặp Araknee v yŒu cầu c nhắc lại lời

thÆch thức nữ thần. Khi nghe c thợ giỏi nhắc lại lời thÆch thức, nữ thần Athena nhận lời

thÆnh ấu. Cuộc thi dệt diễn ra trước sự chứng kiến của d n chœng. Cuộc thi khÆ s i nổi,

v cuối cøng, nữ thần Athena chiến thắng. Để trừng phạt kẻ thua cuộc kiŒu ngạo kh ng

biết k nh trọng thần linh, Athena h a phØp biến c thợ Araknee th nh con nhện, suốt ời dệt

mªi những tấm lưới. Sự t ch con nhện Hi Lạp l như thế.

TRUYỆN T NH CỦA DANH CA ORPHEE

Thần s ng Oeagre l vua xứ Thras, ng i cưới Mude Caliop vốn l tiŒn nữ cai quản sử thi l

m vợ. Họ sinh ược con trai ặt tŒn l Orphee. Cậu bØ bộc lộ sớm năng khiếu nghệ thuật,

say mŒ n ca. Thần Apollon ban cho cậu một c y n

liere 7 d y v nguồn cảm hứng v tận, trÆi tim nhạy cảm dễ xœc ộng. Giọng hÆt của cậu

cao vœt trong trẻo ấm cœng lạ thường, hể cất tiếng l th nh lời ca ứng tÆc. Đặt tay v o n

th giai iệu vang lŒn, ch ng hÆt theo ho hợp du dương Œm Æi. Ch ng lại tăng thŒm hai

d y cho c y lia th nh 9 d y. V o rừng dạo chơi v hÆt, c y cối nœi Æ con suối, lắng nghe,

kh ng con thœ n o x m phạm ch ng, gọi nhau qu y quần theo ch ng... tất cả ều hiền l nh,

nhảy mœa reo quanh ch ng. C y n theo cuộc viễn chinh sang xứ Consite phương Đng oạt

bộ l ng cừu v ng. Về quŒ, ch ng cưới một tiŒn nữ rừng Nymph tŒn l Euridic. Cuộc t nh

thật hạnh phœc tuyệt vời. Nhưng một tai hoạ xảy ra:n ng cøng bạn nymph v o rừng hÆi

hoa ạp phải con rắn ộc, n mổ v o ch n n ng. N ng lịm dần, rồi tắt thở. CÆc bạn kh c vang

rừng. Orphee chạy ến, chỉ c n qu bŒn xÆc vợ kh c mªi. Nœi rừng ủ rũ buồn rầu trầm mặc.

Đắp một ng i mộ cho n ng, ch ng về nh sắp sửa h nh l ể t m xuống m phủ. Vượt bao gian

nan hiểm trở, vượt qua s ng Stich biŒn giới.giữa cıi trần v m phủ, ch ng gặp thần linh

Hadex chủa tể m phủ. Orphee b y tỏ mối t nh au khổ của m nh v n ng

lOMoARcPSD| 40420603

Euridic, thần Hadex ộng l ng thương, thuận cho n ng theo chồng về cıi trần. Thần ra iều

kiện: trŒn ường trở về Orphee i trước, vợ i sau,ch ng kh ng ược quay lại nh n vợ, nếu kh

ng thực hiện œng th n ng sẽ phải ở lại cıi m. Hai người quay về trần thế. Dương92 xa, ch

ng lắng nghe kh ng thấy tiếng n ng. Ch ng lo lắng, chẳng biết n ng c theo kịp hay ª lạc

ường, hay l gặp tai hoạ n o chăng? S t91 ruột, ch ng quŒn cả lời dặn của Hadex, quay

phắt lại t m người vợ yŒu. H nh ảnh n ng Euridic hiện vụt lŒn trước mặt rồi từ từ lui dần,

rồi biến mất. Ch ng kŒu lŒn thảm thiết v tuyệt vọng...

Bốn năm sau cÆi chết của vợ yŒu Euridic, ch ng vẫn kh ng yŒu ai nữa... Một

Æm phụ nữ ghen tức, chửi mắng..... thậm ch họ Ænh ập ch ng. Họ c n phanh th y ch ng,

vứt c y n xuống một d ng s ng, nước s ng ng n lŒn tiếng

n rØo rắt kh c thương ch ng danh ca của nœi rừng... CÆc lo i thœ dữ cũng

kh c ch ng, những tiŒn nữ nymph mặc ồ tang en, ể t c xoª. C n c y n thần, Apollon xin

phØp Zeus ặt lŒn bầu trời th nh ch m sao liere. Lại t m nhặt thi h i ch ng ch n dưới ch n

nœi Olympe. Linh hồn ch ng về m phủ, gặp lại vợ yŒu v o n tụ mu n ời bŒn nhau.

Ng y nay ở ch u ´u c cuộc thi m nhạc h ng năm mang tŒn Orphee v giải «Orphee v ng».

Đặc iểm nội dung, nghệ thuật của thần thoại hy lạp

Thần thoại Hi Lạp l những sÆng tÆc văn học ầu tiŒn, sớm gắn b với cuộc sống sinh hoạt

tinh thần của nh n d n. Những lời kể chuyện của cÆc b lªo bŒn bếp lửa gia nh, những b i

ca của người hÆt rong ở cÆc thị, l ng quŒ v

những lời giảng của cÆc nh hiền triết chốn cung nh cho bậc vua chœa nghe. Những c u

chuyện chất phÆc ng y thơ m chứa ựng một dung lượng tr tuệ s u sắc v những vẻ ẹp k ảo.

N l cội nguồn sự sống t m hồn phong phœ của nh n d n Hi Lạp trong buổi b nh minh của

lịch sử

1. THẦN THOẠI PHẢN `NH NỘI DUNG HIỆN THỰC ĐẤT NƯỚC HI LẠP

THỜI CỔ ĐẠI

Cuộc sống của xª hội Hi Lạp thời cổ ại ược miŒu tả sống ộng v huyền thoại h a trong hệ

thống truyện thần thoại.

lOMoARcPSD| 40420603

1.1 - Nền sản xuất, tr nh ộ sản xuất v c ng cụ lao ộng ược miŒu tả khÆ rı nØt trong những

c u chuyện c vẻ hoang ường về cÆc vị thần.

Thần thoại Demeter kể về vị nữ thần tr ng coi việc trồng trọt møa m ng.Nghề trồng nho

v nấu rượu nho do thần Dionisos khởi phÆt. Nghề rŁn ược tả trong cuộc ời thần thợ rŁn

HephaistotŒ. Nghề dệt tinh xảo ược tả trong cuộc thi t i của c thợ dệt Ankmen v nữ thần

Athena ở th nh Athens. Nghề i biển, nghề thương mại l c ng việc của thần Hermet, nghề

chăn nu i du mục trong nhiều c u chuyện như Icare mục tử, dũng sĩ Percee... Chuyện

cÆc thủy thủ trŒn con t u Acgo cho ta biết người xưa ª biết thuần h a b rừng th nh b nh

ể kØo c y, gieo hạt...

1.2 - Cuộc ấu tranh chống kẻ thø bốn ch n v hai ch n:

ThiŒn nhiŒn hung dữ g y bao tai họa cho con người cổ ại. Nạn hồng thủy, nœi lửa, ộng

ất, bªo tÆp, thœ dữ thœ ộc ều ược miŒu tả sinh ộng trong thần thoại. truyện thần Apollon

tiŒu diệt mªng x vøng Denph, truyện sư tử Nemee, b rừng, ch ngao Xerbe, Æc diểu

bị dũng sĩ Heracles chinh phục hoặc tiŒu diệt.

Con người ª phải chiến ấu gay go, Æc liệt ể chinh phục thiŒn nhiŒn hoang dª m sản xuất,

l m ăn. Anh høng Heracles døng i tay thần k v cÆi cuốc uốn nắn d ng s ng Anphe v Pene

cho chảy qua chuồng b Aujat khổng lồ. Anh høng Thesee bắt quÆi vật ầu người, bắt con

ngựa c cÆnh Pegade. Những con Sirens (n ng tiŒn cÆ c tiếng hÆt quyến rũ kØo thủy

thủ lao ầu xuống biển s u cũng bị Odyssee v ch ng nhạc sĩ Orphee v hiệu h a

Cuộc xung ột giữa con người ch n ch nh chống những kẻ thø hai ch n - những tŒn x m

lược tham lam cũng ược miŒu tả hấp dẫn. CÆc anh høng Heracles, Thesee... ª ương ầu

với chœng ể bảo vệ d n chœng. RiŒng ch ng Heracles ª chống lại nhiều tŒn lªnh chœa

bạo t n, hŁn nhÆt, tham lam, ố kị. TŒn Diomet nu i ngựa dữ bằng thịt người. TŒn

khổng lồ Poliphem ăn thịt người, x y l u i bằng xương sọ người chœng ª bị nhũng anh

høng trừng phạt theo c ng l nh n d n.

1.3 - Sinh hoạt xª hội, phong tục tập quÆn cũng ược miŒu tả phong phœ trong thần thoại:

Những cuộc ấu thể thao ầu tiŒn do thần Apollon ề xướng. rồi thi t i m nhạc của Apollon

với thần Pang, ch ng nghệ sĩ Orphee...Chuyện 9 nữ thần nghệ thuật con gÆi của Zeus.

lOMoARcPSD| 40420603

Những chuyện t nh yŒu, h n nh n, gia nh. Kiện tụng trong xª hội m thần thÆnh l quan t a

tối cao xØt xử.

Nữ thần Rhae ẻ ra Zeus trong một hang Æ xa x i , nữ thần Maya ẻ ra Hermet em ặt v o

hang Æ. Thần Apollon dionisote chăn b , chiều lại løa b về hang... ª chứng minh ng i nh

ầu tiŒn của con người l hang Æ.

Chế ộ quần h n, tạp h n, h n nh n tập o n ược kể trong nhiều chuyện. Nhất l thần tối cao

Zeus trải nhiều cuộc t nh kh ng ph n biệt gia hệ, Heracles cưới cả năm chục chị em. Thần

Uranos phối h n với mẹ Gaia, thần Cronos cưới chị ruột l Rhea, thần Zeus cưới em gÆi l

Hera...

Tục lệ hiếu khÆch của d n Hi Lạp do thần Zeus ban h nh, ai vi phạm sẽ bị thần linh trừng

phạt. Nghĩa l , ban ầu tục lệ phải ược Æp ặt, l u ng y mới th nh quen. KhÆch ến nh phải

ược chủ nh tiếp ªi chu Æo, ược bảo vệ an to n. Thần Zeus nhiều lần vi h nh i t m những kẻ

vi phạm tục lệ ể trừng phạt (truyện Philemon)

Sự tiến bộ trong quan hệ nh n văn cũng ược tả qua truyện Heracles bị trừng phạt v tội giết

con, giết vơ.

Những kẻ vi phạm ạo ức như ch kỉ, dối trÆ cũng bị trừng phạt. Đ cũng l bước ầu h nh th

nh ạo ức (chưa phải l luật phÆp) nŒn c u chuyện thần thoại l một kiểu tuyŒn truyền

giÆo dục c hiệu quả ặc biệt.

Kể từ khi xª hội phÆt sinh chế ộ tư hữu, xª hội ph n h a giai cấp dẫn tới quan hệ giữa con

người với con người ng y c ng xấu i. Những cuộc tranh gi nh của cải cũng chẳng kØm

phần quyết liệt. Đặc biệt bọn vua chœa, chủ n tham lam bị thần thoại ả k ch th ch Æng.

2. THẦN THOẠI PHẢN `NH TƯ TƯỞNG, T NH CẢM CỦA NGƯỜI HI LẠP CỔ

ĐẠI:

2.1 - Chủ nghĩa duy vật th sơ h nh th nh.

Mặc dø thần thoại thấm ẫm thế giới quan thần linh, nhưng cÆch giải th ch cÆc hiện tượng

tự nhiŒn v xª hội vẫn mang m u sắc hiện thực v duy vật. Chẳng hạn, thần Promethe sinh

ra từ ất, thần Decalion sinh ra từ Æ, nữ thần Arthemis, Venus sinh ra từ bọt biển... Nghĩa

l ều do vật chất sinh ra. Kể chuyện 4 gia hệ thần, người Hi Lạp muốn tr nh b y sự biến

lOMoARcPSD| 40420603

chuyển của thế giới từ thấp ến cao, từ hoang sơ ến tinh xảo, ẹp ẽ.. nh n vật con trai œt bao

giờ cũng phÆt triển th nh c ng hơn những người anh.

Nh n vật ch nh thay ổi từ thần linh dần dần chuyển sang con người, tức l từ chủ nghĩa thần

linh sang chủ nghĩa nh n văn. Vai tr con người ng y c ng khẳng ịnh (Phøng Ho i Ngọc)

Rı r ng l tư tưởng duy vật v c t nh biện chứng. Thần thoại kh ng chỉ l hoang ường m c n c

t nh logic. Nữ thần møa xu n Percephon chỉ ở với mẹ … năm, ngo i ra phải về m phủ sống

với chồng l Hadex.

2.2 - Nội dung nh n văn ậm trong thần thoại Hi Lạp Ph n biệt niệm ch nh- t

từ rất sớm:

Trong những gia hệ thần, người kể chuyện biểu lộ rı thÆi ộ ca ngợi cÆc vị thần t ch cực

v phŒ phÆn cÆc thần tiŒu cực. Từ sau dần dần ph n biệt hai loại thần ối lập. Nữ thần

Rạng Đng xinh ẹp với những ng n tay hồng, nữ thần ĐŒm Tối sinh ra thần Chết. thần

Mộng Mị, thần Số Mệnh, thần Tuổi Gi . Thần Hephaistote xấu x ch n thọt nhưng vẫn ược

mọi người qu mến v c c ng giœp ngưới lao ộng rŁn c ng cụ v vũ kh . TrÆi lại thần Chiến

tranh Arex c bộ mặt ẹp ẽ nhưng ai ai cũng căm ghØt, ngay cả vợ hắn l thần Venus cũng i

ngoại t nh. Hắn c con riŒng l nữ thần Bất H a.

Tư tưởng ạo l c ng bằng ược ề cao: trừng phạt v khen thưởng. Phần thưởng cao nhất l ược

trở về ỉnh nœi Olympe h o quang ch i lọi, sống bất tử cøng thế giới thần linh v cuộc ời vui

bất tận.

ThÆi ộ tr n trọng tất cả những g c ch cho cuộc sống con người. Đặc biệt thÆi ộ ối với

thiŒn nhiŒn: tr n trọng c y cối, hoa trÆi, trừng phạt những kẻ bạc ªi thiŒn nhiŒn tươi

ẹp, nu i dưỡng con người. Một tŒn vua chặt một c y sồi ª bị thần Đi ến thăm nh . Kẻ nọ

vÆc cuốc chặt vườn nho bị thần Dionisos trừng phạt ến chết.

Đề cao những t nh cảm ạo ức lớn lao: t nh yŒu quŒ hương, ất nước, ồng b o, ồng loại..

ến cÆc t nh cảm gia nh t nh mẫu tử, vợ chồng, anh em, cha con thủy chung son sắt.

Đặc iểm nghệ thuật của thần thoại

lOMoARcPSD| 40420603

Đ l t nh lªng mạn v cÆi ẹp cổ ại, chất thơ, tr tưởng tượng tr n ầy trong thần thoại. Phẩm

chất l nØt ặc trưng của Con Người, thể hiện trŒn những yếu tố sau:

Ước mơ hi vọng của nh n d n về cuộc sống lao ộng nhẹ nh ng, bớt cực nhọc, năng suất

cao. Người lao ộng tự bảo vệ ược m nh chống lại mọi thứ kẻ thø, kẻ x m hại.

Thần thợ rŁn, thần thợ x y, thần dệt vải, thần rượu nho ều dạy con người biết cÆch

thay ổi cuộc sống của m nh. Thần ưa tin chế ra i h i nhanh hơn nghĩ ể thỏa mªn nhu cầu

th ng tin của con người. Thần Heracles thể hiện ước mơ sức khỏe, l ng can ảm diệt trừ kẻ

Æc v thœ dữ ể bảo vệ cuộc sống.

Cuộc sống gắn b với thiŒn nhiŒn l m nảy sinh những cảm xœc mĩ học. Người xưa ª biết

say sưa ngắm bầu trời Œm ầy sao, những lớp s ng bạc k vĩ của ại dương, Œm trăng huyền

diệu v rạng ng hồng tươi ấm Æp l ng phấn khởi.

Trong sinh hoạt tinh thần thẩm mĩ, nhu cầu nghệ thuật cũng l ề t i phong phœ hấp dẫn

trong thần thoại. Tiếng n ng n nga thÆnh th t của Amphion khiến cho h n Æ xœc ộng tự

chồng chất lŒn x y th nh lũy. Thần Apollon l tay n xitar hạng nhất lu n thắng trong mọi

cuộc thi t i. Thần linh v con người cøng nhau thi t i nghệ thuật. C y n liere của nghệ sĩ

Orphee khiến cho thiŒn nhiŒn ngưng lặng lắng nghe, thœ dữ phủ phục dưới ch n ch ng.

Ước mơ trẻ ẹp, sống bất tử cũng thể hiện b ng bạc trong những trang thần thoại. Họ ước

ao c c y gậy thần k với hai ầu sống v chết" của thần Hermet. Họ cũng ước ao c thầy thuốc

t i giỏi chữa bệnh cứu người.

Những trang văn miŒu tả vẻ ẹp ầy chất thơ cảnh sinh hoạt thanh b nh. Ho ng hậu Leda

ngồi bŒn s ng ngắm nh n n thiŒn nga n rỡn trŒn mặt nước. N ng c ng chœa Europ mặc

xiŒm y ỏ thắm, tay cầm lẵng bằng v ng hÆi hoa hồng bŒn Æm thiếu nữ ảo Crete xiŒm

Æo trắng ngần vui øa trŒn Æm cỏ xanh.

CÆi ẹp của thế giới ª ược tÆi tạo qua tr tưởng tượng v cảm xœc thẩm mĩ phong phœ của

người Hi Lạp Họ suy t n cÆi dẹp, ca ngợi hết lời cÆi ẹp. C u chuyện tranh chấp quả tÆo

v ng thực ra l tranh chấp danh hiệu người ẹp nhất - ược coi l cuộc thi hoa hậu ầu tiŒn của

lo i người.. Đối với d n tộc n y, cÆi ẹp l tuyệt ối v trŒn hết.

lOMoARcPSD| 40420603

Trong nghệ thuật sÆng tạo thần thoại, tr tưởng tượng của người xưa ª tạo ra h nh ảnh k

diệu về bản th n con người. H nh tượng thần Atlas, Heracles ghØ vai ỡ cả bầu trời n i lŒn

ch v sức mạnh tinh thần của con người. Tr tưởng tượng của thần thoại Hi Lạp ựa trŒn

một tr nh ộ tư duy rất cao cøng với sự quan sÆt thực tế ch nh xÆc tỉ mỉ.

Kh ng c thần thoại Hi Lạp th kh ng c nghệ thuật Hi Lạp" (nhận xØt của Karl Marx). Bao

nhiŒu bức tượng v c ng tr nh kiến trœc v iŒu khắc k vĩ ª ra ời theo sau thần thoại. Thần

thoại c n cung cấp ề t i cho hai thiŒn anh høng ca- sử thi bất hủ Illiade v Odyssee, cho

những b i thơ, nhũng vở bi kịch... Thần thoại Hi Lạp c n chi phối cả quan iểm ch nh trị v

ạo ức của thời cổ ại Hi Lạp.

Thần Thoại Hi Lạp l chương ầu tiŒn của pho lịch sử ất nước v d n tộc Hi Lạp - cũng l

chương ầu của bộ lịch sử văn học nước n y.

Đối với Phương T y, ảnh hưởng của thần thoại Hi Lạp xuyŒn suốt v bao trøm mọi thời k

, mọi loại h nh nghệ thuật v sinh hoạt văn h a.

Thần Thoại Hi Lạp l kho iển t ch v tận cho mọi tr o lưu văn học - nghệ thuật ch u ´u kể từ

thời ại Phục Hưng về sau.

Chương III: Sử thi Homer

Illiade v Odysse l hai thiŒn sử thi bất hủ của văn học cổ ại Hi Lạp, l sÆng tÆc hoặc sưu

tập của nh thơ Homer, người ược coi l cha ẻ của thi ca Hi Lạp".

Vấn ề Homer v thời ại Homer

Giới nghiŒn cứu văn học trŒn thế giới ến nay vẫn c n tồn tại hai khuynh hướng về tÆc

giả của hai kiệt tÆc n i trŒn. Một hướng cho rằng l sÆng tÆc d n gian, truyền miệng v

Homer chỉ l người sưu tập th nh văn bản. Hướng khÆc cho rằng Homer ch nh l tÆc giả.

lOMoARcPSD| 40420603

Nh phŒ b nh văn học Nga lỗi lạc Bielinski ª ưa ra luận iểm khÆ thuyết phục rằng sÆng

tạo của Homer gắn liền với những oạn, mẩu truyện rời rạc trong d n gian. Homer ª tổng

hợp v sÆng tạo rất c ng phu ể cho ra hai tÆc phẩm vĩ ại.

Homer sinh v o khoảng cuối thế kỉ thứ 9 trước C.N, trong một gia nh nghŁo. Thuở nhỏ

học h nh th ng minh, lại ược mời i l m gia sư v c dịp i du lịch nhiều nơi. Sau khi bị mø, ng

kiếm sống bằng nghề hÆt rong, từ mang biệt danh Homer (gốc tiếng Hi Lạp Homeros:

người mø). ng hÆt v kể những chuyện sử thi. Trong thời gian , ng sÆng tÆc hai bộ sử thi

ể l m c ng cụ lao ộng hÆt rong.

Hai bộ sử thi l tÆc phẩm văn học, ồng thời cũng l hai bộ lịch sử khÆ ch n xÆc của thời

cổ ại. Về sau, cÆc nh khảo cổ học, nh sử học, nh xª hội học ª phải dựa v o văn bản sử thi

ể dựng lại lịch sử Hi Lạp cổ ại. Họ ặt tŒn cho thời k từ thế kỉ 13 ến 12 trước C.N l thời k

Homer". Đ l giai oạn quÆ ộ từ thời k dª man" sang thời k văn minh". N i cÆch khÆc, từ

chế ộ c ng xª thị tộc chuyển sang chế ộ chiếm hữu n lệ.

Đặc trưng của thời ại l : chiến tranh bộ lạc l hoạt ộng chủ yếu tạo iều kiện t ch lũy của

cải, nh n lực (n lệ), mở mang bờ cıi, x y dựng th nh bang v ổn ịnh một xª hội c ph n chia

giai cấp. Sự chiếm oạt cướp b c ược coi l vinh dự cao cả hơn lao ộng sÆng tạo nhận xØt

của Engels", l thời k "văn minh ẫm mÆu" (K. Marx).

Illiade- Bản anh høng ca chiến trận ở th nh Troie

Th nh Illion (tŒn Hi Lạp) c n c tŒn gọi quen thuộc hơn l th nh Troie - tiếng Latinh, v

Trois - tiếng Anh. Qu n ội Hi Lạp gọi l qu n Akay từ th nh Athens kØo qu n theo ường

biển i trừng phạt th nh Troie. Chiến tranh kØo d i 10 năm. Th nh Troie vỡ, qu n Akay to n

thắng. Biến cố lịch sử n y ược kể lại trong một c u chuyện thần thoại Cuộc chiến tranh th

nh Troie". Sử thi Illiade chỉ miŒu tả một sự kiện v o năm cuối của cuộc chiến tranh v y

hªm th nh Troie ấy. (ade l chiến c ng, chiến t ch, cuộc ọ sức. Illiade nghĩa l chiến c ng th

nh Illion. Hªy so sÆnh với Olympiade: nghĩa l cuộc ấu ở nœi Olympe).

1 - Một biến cố lịch sử ược thần thoại h a:

lOMoARcPSD| 40420603

Biến cố lịch sử n y ược kể th nh c u chuyện thần thoại nhằm miŒu tả cuộc xung ột của

cÆc thần linh ª l i kØo người Hi Lạp tham gia.

Thần chiến tranh Arex kh ng ược mời dự Æm tiệc cưới của nữ thần ất Thetis với vua Pelet,

tức giận t m cÆch phÆ rối Æm cưới. Y sai nữ thần Bất H a nØm một quả tÆo v ng khắc

d ng chữ tặng người ẹp nhất"v o giữa b n tiệc. trong lễ cưới c ba vị nữ thần ược coi l ẹp

nhất: Hera, Venus v Athena. Cả ba nữ thần ều muốn gi nh quả tÆo về m nh, họ nhờ thần

tối cao Zeus phÆn xử. Thần Zeus sợ mất l ng cả ba người th n th ch (Hera l vợ, Athena

con gÆi v Venus con d u) bŁn t m cÆch thoÆi thÆc. Zeus ưa ra giải phÆp nhờ ch ng ho

ng tử

Paris - con trai thứ nh của vua th nh Troie ến l m trọng t i. Khi lŒn nœi Olympe, ch ng ho

ng tử Paris ược cả ba vị nữ thần l i kØo dụ dỗ trao tÆo chọ với những lời hứa ền ơn ch

ng. Sau khi suy nghĩ, ch ng ª trao tÆo v ng cho nữ thần Venus. Từ Venus ược coi l nữ

thần Sắc ẹp v t nh yŒu. Đổi lại, nữ thần Venus giœp ch ng quyến rũ ược người phụ nữ ch

ng yŒu nhất - Øo le thay lại l ho ng hậu Helen - vợ vua Hi Lạp (th nh Akay - Athens).

Bị mất vợ, vua Menenax sai người anh trai l tướng Agamennon cầm qu n i chinh phạt th

nh Troie. CÆc vị thần linh cũng chia hai phe xuống Ænh giœp hai bŒn.Cuộc chiến ke d

i ng t mười năm kh ng ph n thắng bại, cuối cøng một dũng sĩ phe Akay tŒn l Odysse døng

mưu con ngựa gỗ"chiếm ược th nh Troie. Từ th nh TROIE sÆp nhập v o Hi Lạp (ban ầu

chỉ c th nh Akay/ Athens).

Sử thi Illiade chỉ miŒu tả một sự kiện xảy ra trong khoảng 50 ng y cuối cøng của cuộc

chiến. Tạm gọi sự kiện l cơn giận của Achille":

Sau một trận tấn c ng, qu n Akay chiếm ược một số chiến lợi phẩm trong c hai c gÆi th

nh Troie xinh ẹp. Hai c ược em chia cho hai dũng sĩ hạng nhất. Tướng chỉ huy Agamennon

nhận c Crizeid, c n dũng sĩ Achille v ịch nhận c Brizeid l m nữ tỳ. Cha của Crizeid l viŒn

tư tế tr ng coi ền thờ thần Apollon. V quÆ thương con gÆi, ng em nhiều của cải xin cuộc

lại Crizeid. Nhưng tướng Agamennon chối từ. Cha của Crizeid liền cầu khẩn thần Apollon

trừng phạt kẻ thø. Thần Apollon liền gieo bệnh dịch hạch khủng khiếp xuống trại qu n

Akay. Nhiều binh l nh ngª bệnh chết thảm khốc. Nhờ thần linh mÆch bảo, qu n Akay biết

rı nguyŒn nh n, liền họp hội ồng qu n sự, yŒu cầu tướng Agamennon trao ổi c Crizeid.

Ban ầu y phản ối. Khi hội ồng binh sĩ e dọa bỏ về quŒ, y nh nhượng bộ nhưng d nh lại c

lOMoARcPSD| 40420603

Brizeid của dũng sĩ Achille. Ch ng nổi giận phản ối, nhưng lại nhượng bộ v quyền lợi

chung của to n qu n. Nhưng ch ng tuyŒn bố kh ng chiến ấu nữa m i nằm ngủ. Trong những

trận giao chiến sau , qu n Akay bị thất bại liŒn miŒn v thiếu người dũng sĩ v ịch Achille.

Dũng sĩ Patriot - bạn th n thiết của Achille trong một trận ấu với Hector - ho ng tử t i giỏi

nhất th nh Troie, ch ng ª ngª gục dưới mũi giÆo Hector. Đau ớn, thương bạn v cøng,

Achille kh c l c thảm thiết, Achille lŒn ngựa x ng ra trận với tuyŒn bố quyết trả thø cho

bạn. Cả th nh Troie can ngăn Hector nŒn ng cổng th nh cố thủ, trÆnh ối ầu Achille.

Nhưng ng y n o qu n Achille cũng kØo tới chửi mắng. Hector kh ng thể chịu ựng, mặc vợ

l n ng Andromac ẵm con can ngăn, mọi người n u kØo, ch ng cầm giÆo lŒn ngựa mở

cổng th nh. Trận giao tranh Æc liệt chưa từng c suốt 10 năm. Cuối cøng, Hector ngª xuống

dưới ngọn giÆo của Achille v ịch. Chưa hả giận v thương bạn, Achille buộc xÆc Hector

v o sau ngựa, kØo xÆc ch ng v ng quanh cổng th nh Troie. Cả th nh Troie v ng vua gi

Priam b ng ho ng, au dớn. Mặc mọi người can ngăn, người cha gi ấy dũng cảm một m nh

mang của cải sang trại qu n thø xin chuộc xÆc con trai - Hector - người anh høng th nh

Troie. Nhờ thần linh yểm trợ v t i høng biện kh n ngoan của m nh, ng vua gi anh høng ª

thuyết phục ược Achille. Kết thœc sử thi l cảnh Æm tang trọng thể bi thương của th nh

Troie, ch ng Hector anh høng trở về trong nỗi tiếc thương v hạn của d n chœng, của người

vợ Andromac trong mấy ng y tạm nh chiến ở th nh Troie.

2- Gợi ph n t ch tÆc phẩm

Theo truyện thần thoại, nguyŒn nh n chiến tranh l do cÆc thần linh với quả tÆo bất h a

- cuộc thi hoa hậu ộc Æo ầu tiŒn của nh n loại. Nhưng ến sử thi Illiade, nh thơ Homer ª

miŒu tả chiến tranh xảy ra rı r ng bắt nguồn từ l ng tham lam của con người. Thần tối cao

Zeus n i: Ch nh họ ª g y ra cuộc chiến v l ng tham mø quÆng của m nh". TÆc phẩm chỉ

xoay quanh cơn giận của Achille - xØt cho cøng nguyŒn nh n chỉ v xung ột về quyền lợi

khi chia phần. Họ kØo ến y v th nh Troie gi u c nhiều bạc v ng ch u bÆu v gÆi ẹp, v vị tr

ầu mối giao th ng quan trọng. Họ ưa ra cÆi cớ i i n ng ho ng hậu a t nh, iều v l v n ng tự

nguyện theo người t nh sang th nh Troie. Cảnh cuối cøng của sử thi rất c nghĩa: n ng

Helen kh c l c thảm thiết bŒn xÆc Hector - người anh chồng m n ng qu trọng.

L tưởng anh høng v nh n vật anh høng l tưởng

lOMoARcPSD| 40420603

(L tưởng thẩm mĩ của thời ại)

L tưởng thời cổ ại ch nh l phẩm chất của những người anh høng của cả hai bŒn tham

chiến. Thời ấy chưa ph n biệt chiến tranh phi nghĩa hay ch nh nghĩa. Miễn l người anh

høng chiến ấu cho cộng ồng th ược ca tụng. Những người anh høng mang trong m nh l

tưởng của thời ại. Chœng ta hªy tổng hợp t nh cÆch của họ th sẽ xÆc ịnh ược l tưởng của

thời ại ấy.

Trước hết, người anh høng coi trọng danh dự, khao khÆt chiến c ng. Hªy nghe Sarpedon

thủ lĩnh qu n Troie n i trước to n qu n:"V sao mọi người k nh trọng chœng ta hơn kẻ khÆc,

d nh cho chœng ta ngồi ầu b n tiệc, coi chœng ta như thần thÆnh? Hªy x ng lŒn! Hoặc l

chœng ta nhường vinh quang cho kẻ khÆc hoặc giữ lấy cho m nh...

Dũng tướng Hector trước khi xuất trận, gặp vợ l Andromac bồng con ra ngăn ch ng, kh c

l c thảm thiết: Hector ch ng ơi,với em ch ng l tất cả. Ch ng l cha, l mẹ cũng l người chồng

ang ộ thanh xu n. Xin hªy thương em m ở lại ể cho con ch ng khỏi phải mồ c i, vợ ch ng

khỏi th nh kẻ g a bụa". Ch ng ngậm ngøi xœc ộng nhưng vẫn n i: N ng ơi ch nh ta cũng lo

lắng như thế. Nhưng nếu ta lẩn trốn th c n mặt mũi n o m nh n người d n th nh Troie trøm

khăn d i tha thướt... Ta ª quen anh dũng chiến ấu ở h ng ầu qu n Troie ể giữ g n danh tiếng

của phụ th n ta v ta... Ta biết rằng th nh Illion một ng y kia sẽ bị tiŒu diệt. Ta nghĩ tới

cảnh n ngbị bắt mang i l m n lệ. tr ng thấy n ng nước mắt ầm a, người ta sẽ bảo - l vợ của

Hector kẻ thiện chiến nhất th nh Illion... Ta muốn chết ể khỏi nghe tiếng n ng kŒu kh c v

nh n thấy n ng bị l i i. Dø c chết, ta cũng phải chết một cÆch vinh quang. Phải lập chiến

c ng oanh liệt lưu danh hậu thế"- Biết m nh sắp hy sinh, dũng sĩ Hector vẫn n i"những lời

c cÆnh".

Người anh høng kh ng chỉ sống với vinh quang trước mắt m c n cảm thấy sẽ tồn tại cøng

vinh quang vĩnh cửu. Họ tin rằng sự nghiệp anh høng tồn tại l u d i hơn bản th n anh høng.

Đ l sự bất tử ược phong thần.

L tưởng anh høng ược miŒu tả tập trung cao ộ ở nh n vật Achille. Những trang thơ hay

nhất, những từ ngữ ẹp nhất d nh cho ch ng:

Một con người ưu việt, một ứa con lỗi lạc sức lực phi thường. Xuất sắc hơn tất cả mọi anh

høng"(lời b mẹ - nữ thần Thetis, khi mới sinh ra Achille liền nhœng anh v o nước thần ể

lOMoARcPSD| 40420603

ược bất khả x m phạm - tiếc thay c n s t cÆi g t ch n). Achille chạy nhanh như gi , Achille

lẫm liệt như thần, Achille v ịch".

Achille l hiện th n sức mạnh l tưởng v l ng dũng cảm l tưởng. Thấy ch ng xuất trận, ầu gối

tất cả người d n th nh Troie run rẩy, b ng ho ng. Nghe tiếng ch ng thØt, trÆi tim người

Troie tan ra như nước".

Ngay cả dũng tướng Hector tr ng thấy Achille c n run lập cập, hoảng sợ quay ngựa

chạy."Kẻ chạy trốn, người uổi theo. Người chạy trước rất anh dũng, kẻ chạy sau c n anh

dũng hơn".

Achille kh ng chỉ l hiện th n của sức mạnh v l ng dũng cảm,ch ng c n c vẻ ẹp t m hồn. Kh

c bạn chết trận như Achille thực l cảm ộng:"ch ng bốc tro bếp bỏ lŒn ầu, b i lŒn khu n

mặt tuấn tœ, ch ng nằm vật xuống ất, giơ tay bứt ra từng nắm t c".

Priam cất tiếng van xin tha thiết:

"Hỡi Achille sÆnh tựa thần linh! Xin ng i hªy nhớ ến th n phụ ng i. th n phụ ng i cũng v o

trạc tuổi t i, cũng gần kề mộ huyệt như t i. C lẽ ng i cũng bị những kẻ lÆng giềng ức hiếp

m kh ng c ai cứu thoÆt khỏi chiến tranh v những tai họa của chiến trận. Nhưng t ra, biết

ng i c n sống người cũng ược mÆt dạ mÆt l ng v ng y ng y người c n hi vọng thấy con

trai từ th nh Troie trở về. C n t i, thảm thương thay ! trŒn ất th nh Troie bao la n y t i ª

sinh ra biết bao con trai lỗi lạc, nhưng giờ y xem như t i kh ng c n một ứa n o. Khi qu n

Akay tới y, t i c năm mươi ứa con trai, mười ch n ứa cøng một mẹ, số c n lại do cÆc thŒ

thiếp trong cung iện sinh ra. Phần lớn chœng ều bị thần Arex hung t n giết chết Nhưng c

n Hector, người con ộc nhất v nhị của t i, vị cứu tinh của th nh bang v của chœng t i. Người

con vừa rồi trong khi bảo vệ nước nh cũng ª bị ng i giết chết. H m nay cũng v n , ể cứu n

ra khỏi tay ng i nŒn t i tới o n thuyền Akay em theo một số của cải rất hậu ể xin chuộc n

về. Hỡi Achille, xin ng i hªy t n trọng thần linh v nghĩ về th n phụ ng i m thương x t cho t

i. T i c n Æng thương hơn th n phụ ng i, v t i ª can ảm l m một việc m trŒn cıi ời n y chưa

c người n o từng l m: t i ª ưa lŒn miệng v h n b n tay người ª giết con t i .

Cụ n i như vậy, khiến Achille ộng l ng thương cha nơi quŒ nh , ch ng muốn kh c. Ch ng

ặt tay lŒn người cụ gi khẽ ẩy cụ ra. Cả hai người ều lặng i trong nỗi nhớ. Quỳ dưới ch

n Achille. cụ Priam nhớ Hector m kh c dầm dề, c n Achille cũng kh c v thương cha hoặc

lOMoARcPSD| 40420603

thương bạn Patriot.Tiếng g o kh c của hai người anh høng vang dậy trại qu n. Sau Achille

ỡ cụ gi ngồi dậy, cởi mở t m sự nhớ thương cha gi v tự trÆch m nh kh ng l m tr n bổn

phận người con, rồi ồng trao trả xÆc Hector cho cụ gi anh høng.

Ch ng lặng nghe ng vua gi Priam người cha thương con rất mực than van những lời lẽ

thương t m v høng biện về người con trai anh høng bại trận của ng. Ch ng cảm ộng trước

mÆi t c bạc như tuyết v nỗi khổ của ng gi . Ch ng cũng hiểu ược cÆi sai trÆi t n nhẫn

của m nh khi nghe ng gi khØo lØo tế nhị vạch ra.Người anh høng Achille kh ng chỉ dũng

cảm, quyết chiến m c n c t m hồn cao thượng, biết lắng nghe với một tr tuệ sÆng suốt

tỉnh tÆo.

Người anh høng Achille c n cao thượng trong t nh yŒu. Ch ng thương yŒu tha thiết c

Brizeid - nữ n lệ bắt ược của th nh Troie: t i yŒu tha thiết người con gÆi mặc dø t i mới

chiếm ược n ng bằng mũi giÆo m th i . Đối với anh, c gÆi ª l người yŒu chứ kh ng c n l

tø binh nữa, nŒn khi bị tước oạt, anh rœt gươm ra ịnh chØm chủ tướng Agamennon ể bảo

vệ danh dự. Đ l sự nổi loạn của thức cÆ nh n - sự nổi loạn của thời ại qua cơn giận của

một anh høng thức ược g a trị con người.

ng vua gi Priam cũng l một người anh høng ch n ch nh. L ng can ảm v t nh thương con,

thức trọng danh dự th nh bang ª khiến ng ủ can ảm i chuộc xÆc con trai trước cơn giận

khủng khiếp của kẻ thø. ng c n c t i høng biện - l phẩm chất sÆng suốt, uyŒn bÆc,

nhạy cảm của một con người anh høng. Vøa nhœn m nh lại vừa tự h o tự trọng, ng n i: t

i c n Æng thương hơn th n phụ ng i nhiều, v t i ª c can ảm l m một việc m trŒn ời n y

chưa c người cha n o từng l m: t i h n b n tay người ª giết con m nh".

TÆc giả sử thi miŒu tả người anh høng kh ng ph n biệt họ thuộc phe ch nh nghĩa hay

phi nghĩa. Vấn ề chủ yếu l phẩm chất cÆ nh n - vai tr cÆ nh n ối với cộng ồng

Nghệ thuật x y dựng nh n vật anh høng rất tiến bộ - thậm ch nhiều thời ại sau kh ng l m

ược: l miŒu tả cả hai mặt ưu iểm v nhược iểm của nh n vật, kh ng thiŒn lệch. Achille n

ng nảy giận hờn v c chỗ yếu ở g t ch n. Tuy l người anh høng v ịch, ch ng ª ngª xuống khi

bị thần linh phản bội, trước khi th nh Troie thất thủ.

lOMoARcPSD| 40420603

Odysee- Bản anh høng ca thời h a b nh

1. H nh tr nh gian khổ trở về cuộc sống h a b nh:

Bản sử thi thứ hai miŒu tả nh n vật Odyssee (tŒn Latinh l Ulise) dũng tướng Hi Lạp sau

khi døng mưu con ngựa gỗ hạ ược th nh Troie cøng cÆc chiến hữu t m ường trở về quŒ

nh xứ Itac. Đ l cuộc h nh tr nh ầy phong ba bªo tÆp với bao gian lao nguy hiểm, cả những

sự quyến rũ ngọt ng o thử thÆch l ng chung thủy của họ trŒn vøng biển Địa Trung hải

mŒnh m ng, xa lạ v b ẩn.

Mở ầu sử thi l những lời ca ngợi h o høng sảng khoÆi:

"Hỡi nữ thần Thi ca, hªy hÆt lŒn b i ca về người anh høng mu n v n tr xảo sau khi døng

mưu kế hạ th nh Troie thần thÆnh, ª phiŒu bạt khắp nơi, ặt ch n lŒn nhiều thị v am hiểu

nhiều phong tục".

Hªy nhớ lại cuộc chiến tranh th nh Troie, Odyssee bất ắc dĩ phải tham gia cuộc chiến tranh

m ch ng kh ng muốn. Đang l m vua xứ Itac, ch ng c người vợ tốt l Penelop m i sinh ứa con

trai Telemac, ch ng yŒu cuộc sống h a b nh, luyện vı nghệ v chăn cừu. Nhưng v bị r ng

buộc bởi một lời thề với liŒn minh bộ tộc Akay, ch ng cố t m cÆch thoÆi thÆc. Ch ng

giả bộ bị iŒn, nhưng người bạn ranh mªnh ª lật tẩy ch ng khiến Odyssee nh phải chia tay

gia

nh ể tham gia cuộc viễn chinh. trong suốt 10 năm ở th nh Troie, ch ng buồn

chÆn kh ng muốn xung trận. Đến năm thứ 10, sau khi Achille tử trận, qu n Akay kh bề

chiến thắng, người anh høng bất ắc dĩ Odyssee buộc phải ra tay với mưu kế con ngựa gỗ"

ể mau kết thœc chiến tranh trở về quŒ nh . Đy cũng l oạn mở ầu giới thiệu một người anh

høng kiểu mới v một thiŒn sử thi mới

của thời ại.

Theo truyện thần thoại, nguyŒn nh n của bao gian nan nguy hiểm trong suốt 10 năm h

nh tr nh trở về quŒ hương của ch ng l do bị thần linh trừng phạt ch ng về tội kiŒu ngạo

với thần linh. Nhưng sử thi miŒu tả thŒm một nguyŒn nh n

khÆc: tr phiŒu lưu, t m khÆm phÆ những miền ất l bŒn kia bờ biển Địa Trung Hải với

khÆt vọng chuẩn bị x y dựng phÆt triển cuộc sống h a b nh. Những o n qu n khÆc theo

lOMoARcPSD| 40420603

ường cũ trở về, riŒng ch ng dẫn ội qu n của m nh i ngược chiếu bờ biển Địa trung Hải

về quŒ.

Lại mất thŒm 10 năm nữa lŒnh Œnh qua những bến bờ xa lạ với 12 lần gặp nạn. Những

người l nh kh ng chịu ựng nổi ª lần lượt ngª xuống hoặc bị thần ại dương Pozeidon nhận

ch m dưới những cơn s ng dữ. Chỉ c n s t lại một người anh høng tr dũng song to n Odyssee

bền bỉ về tới quŒ nh .Hªy kể qua một số tai nạn:

Họ ª từng i lạc v o miền ất Lotapha - ch u Phi, xứ sở c những quả lœ - kẻ i khÆt vội vª

ăn v o th mất hết tr nhớ. Do cảnh giÆc a nghi", Odyssee kh ng vội ăn nŒn thoÆt

nạn.

Thuyền của họ bị thần biển Ænh dạt v o một h n ảo của những người khổng lồ một mắt

Poliphem ăn thịt người. Nhờ gan dạ v mưu tr , ch ng ª dẫn qu n trốn thoÆt.

Sắp i qua một vøng biển lạ, o n qu n Odyssee ược biết trước rằng nơi ấy c những n ng

tiŒn cÆ Sierens tiếng hÆt mŒ hồn quyến rũ bao thủy thủ lao ầu xuống biển khơi. Nhung

người anh høng c t m hồn phong phœ kia kh ng t m ường trÆnh nØ, ch ng quyết ịnh vượt

qua ể thưởng thức tiếng hÆt ngọt ng o

ắm say của biển cả. Odyssee chuẩn bị ối ph : cho bịt tai bịt mắt v tr i ch n

tất cả thủy thủ v o cột buồm trŒn thuyền trước khi i v o vøng biển của cÆc

n ng tiŒn cÆ. RiŒng ch ng kh ng bịt tai ể tự do thưởng thức v ch ng tự tin ở

bản lĩnh của m nh. Biết thưởng thức nghệ thuật cũng l một phẩm chất của

ngưới anh høng - y l một bước tiến bộ quÆ sớm của người cổ ại Hi Lạp.

Lạc v o h n ảo của mụ phø thủy Kiexe, nhờ sự kiŒn tr nhẫn nại v chịu ựng, ch ng lại thoÆt

hiểm v cứu ược cả ồng ội khỏi kiếp lo i vật v ra i an to n.

Lạc v o h n ảo c ường i xuống m phủ, Odyssee gặp những linh hồn th n thuộc hỏi thăm

ược t nh h nh ở quŒ nh .

Thuyền dạt v o h n ảo c nữ thần Calypso xinh ẹp c ơn bị thần Zeus y

lOMoARcPSD| 40420603

ọa. Ch ng nh ở lại l m người chồng bất ắc dĩ v thuyền ª vỡ nÆt, kh ng thể tự m nh vượt

ược biển khơi. Suốt bảy năm trời sống buồn bª nơi y, ch ng kh ng ngu i thương nhớ gia

nh. Nhờ lệnh thần Zeus yŒu cầu nữ thần Calypso tạo iều kiện cho Odyssee ra i, ch ng

mới tiếp tục cuộc h nh tr nh. Nữ thần ra sức năn nỉ ch ng ở lại sống cuộc ời tự do, hạnh

phœc trẻ mªi kh ng gi nhưng thất vọng.

Thuyền Odyssee lại lŒnh Œnh trŒn biển v chịu một cơn bªo lớn, dạt v o một tiểu vương

quốc của c ng chœa Nodica, ược n ng cứu sống v triều nh ưu Æi, muốn giữ ch ng l m ph

mª truyền ng i vua. Nhưng ch ng vẫn một l ng xin về quŒ hương o n tụ gia nh. Mọi người

th ng cảm v kh m phục người anh høng nổi tiếng từ cuộc chiến tranh th nh Troie nŒn

giœp ỡ ch ng tiếp tục cuộc h nh tr nh.

Khi về tới quŒ nh , bản lĩnh của người anh høng c n ược thử thÆch một lần nữa m kh ng

kØm phần quyết liệt. Odyssee kh n ngoan kh ng chạy vội về nh , biết u những nguy hiểm

n o sẽ r nh rập chờ anh ngay sau cÆnh cửa ! Odyssee ª gặp ng gi chăn cừu ngo i ồng cỏ,

họ nhận ra nhau trong căn lều cừu. Anh biết t nh h nh nguy hiểm trong nh - một bọn qu

tộc ịa phương ang Øp n ng Penelop nhận lời cầu h n bằng cuộc thi ấu. N ng ª chối từ, tr

hoªn nhiếu lần, bọn chœng g y sức Øp bằng cÆch ng qu n tạm trœ trong nh n ng khiến

chủ nh phải phục dịch vất vả. N ng cho con trai l Telemac i t m hỏi thăm tin tức cha ở

những vương quốc, th nh bang lÆng giếng. Kh ng ai biết tin tức g về Odyssee. Nhưng họ

vẫn ều tin rằng người anh høng Odyssee mu n v n tr xảo kh ng thể chết...

Con trai người anh høng buồn bª quay về th ược gặp cha ở ngo i lều chăn cừu. Cha con

gặp nhau mừng kh n xiết kể. Hai cha con b n t nh kế hoạch chống lại bọn cầu h n. N ng

Penelop hẹn với họ rẵng n ng c n phải dệt tấm vải liệm cho người cha chồng cho tr n bổn

phận n ng d u, sau sẽ nhận lời cầu h n. Đ l kế hoªn binh. Ng y dệt, Œm n ng m thầm thÆo

gỡ ra. Một con nữ tỳ phản bội, dan d u với một kẻ cầm ầu lũ cầu h n, ª ể lộ việc dệt vải

liệm của chủ. Bọn chœng r nh bắt gặp v n ng kh ng c n cÆch n o tr hoªn. N ng hẹn ng y

so t i cầu h n. Odyssee giả l m ng lªo h nh khất, ghØ v o nh xin trœ ngụ, ược tiếp ªi theo

tục lệ Hi Lạp. Odyssee c n muốn d xØt t nh cảm v l ng chung thủy của người vợ ể quyết

ịnh trước khi h nh ộng. Khi biết chắc n ng vẫn mong chồng về, Odyssee cøng con trai v

một số ầy tớ chuẩn bị phản c ng gi nh lại tất cả những của cải, cơ ngơi do c ng sức lao ộng

gian khổ của ch ng ª tạo dựng ược. Cuộc thi ấu giữa những kẻ cầu h n bắt ầu - họ phải

lOMoARcPSD| 40420603

giương ược c y cung lớn của Odyssee ể lại, bắn một mũi tŒn xuyŒn qua những chiếc v

ng gắn trŒn cÆn h ng chục c y bœa sắt xếp thẳng h ng - l b i tập bắn cung ng y xưa của

vị vua anh høng Odyssee. Trong lœc , người của Odyssee thu gom hết vũ kh của họ giấu

v o một nơi. Bọn họ thất vọng v

kh ng ai sử dụng ược c y cung của người anh høng Odyssee. ng gi h nh khất ung dung

giương cung, lắp tŒn trước sự kinh ngạc của mọi người v bắn trœng ch. Odyssee ch nh

thức xuất hiện, sai ng chặt cửa, hai cha con bắt ầu tấn c ng tiŒu diệt bọn cầu h n.

N ng Penelop c n thử thÆch ch ng một lần ch t mới chịu nhận chồng. Con ch gi Acgos cố

b lŒ ến bŒn ch n ng chủ cũ, h n h t rồi mới chịu ngª ra chết. Đến y bản anh høng ca c n

thŒm một oạn vĩ thanh. (những kẻ cầu h n trả thø kØo qu n ến Ænh, Odyssee chỉ huy

chống lại quyết tiŒu diệt hết kẻ thø). Nữ thần Athena xuất hiện khuyŒn ch ng tha thứ.

Odyssee nghe lời, lập lại h a b nh, x y dựng cuộc sống.

2. Odyssee - mẫu người anh høng l tưởng của thời ại:

Ngay ở cuối thiŒn sử thi Illiade, sự xuất hiện anh høng Odyssee ª bÆo hiệu một nh n vật

mới của thời ại, một l tưởng mới của thời ại ª ến: TR˝ TUỆ.

Suốt cuộc h nh tr nh trở về, Odyssee ª bộc lộ tất cả phẩm chất cần thiết của người anh høng

kiểu mới ể Æp ứng yŒu cầu thời ại.

Nếu Achille l hiện th n của SỨC MẠNH cøng với những phẩm chất chủ yếu khÆc như

QUYẾT CHIẾN, XẢ TH´N, T NH ĐỒNG ĐỘI... th Odyssee l hiện th n của TR˝ TH NG

MINH.

Chẳng những l người mưu tr sÆnh tựa thần linh , Odyssee c n l người rất phong phœ

về t nh cảm, chẳng những chung thủy một l ng với gia nh m c n c c phiŒu lưu mạo hiểm

dấn th n khÆm phÆ những ch n trời xa lạ v khÆt vọng t m cÆch mở mang phÆt triển

ất nước sau n y. Chẳng những ủ gan dạ tỉnh tÆo vượt qua bao nguy hiểm, ch ng c n ủ

nghị lực vượt qua những sự quyến rũ của sắc ẹp v những hạnh phœc mới mẻ ngọt ng o

ch o n. H n

ảo của nữ thần Calypso khÆc n o thiŒn ường trŒn trần thế nhưng mỗi buổi chiều ng

y n o cũng như ng y n o, ch ng ngồi trŒn bªi biển m cıi l ng tan ra th nh lệ . Ch ng n i:"kh

lOMoARcPSD| 40420603

ng c cảnh vật n o ẹp bằng cảnh quŒ nh . Đ l tiếng n i l tr của trÆi tim người anh høng.

Nữ Thần Calypso bất tử trẻ ẹp mu n ời kiŒu hªnh hỏi ch ng:

- Vợ ch ng hẳn b y giờ ª gi lắm rồi. N ng ấy c ẹp bằng ta kh ng?

Ch ng th nh thực Æp:

- T i biết, về nhan sắc Penelop vợ t i kh ng sao b ược với những n ng tiŒn trẻ ẹp như n ng.

Vợ t i chỉ l người trần. C n n ng l vị thần bất tử kh ng biết ến tuổi gia. Tuy thế t i vẫn

mong muốn ược trở lại quŒ nh .(Nh thơ Đức Henrich Heine ª ca ngợi sử thi n y: B i ca

Odyssee vừa cổ xưa vừa vĩnh viễn trẻ trung).

Tương xứng với người anh høng l vợ ch ng - Penelop. N ng ược coi l hiện th n của ạo ức

thanh cao, tŒn n ng ª trở th nh biểu tượng của t nh yŒu chung thủy. Tấm vải liệm của n

ng cũng trở th nh h nh ảnh của trinh tiết. Qua hai mươi năm chinh chiến v gian nan trong

cuộc phiŒu lưu t m ường trở về, ch ng chỉ kh c khi nghĩ ến n ng v b y giờ ch ng kh c tr n

trề khi m n ng trong tay ở chốn quŒ nh .

Odyssee c n l người c t m hồn nghệ sĩ, biết yŒu qu , tr n trọng cÆi ẹp v nghệ thuật nhưng

kh ng bu ng m nh v o sự quÆ ỗi am mŒ ến nỗi mất mạng khi i qua vøng biển của những

n ng tiŒn cÆ Sirens hÆt hay mœa ẹp.

H nh tượng anh høng Odyssee tr dũng song to n, t nh nghĩa thủy chung, chan chứa t nh

người l sự Ænh dấu một bước tiến trong quÆ tr nh ho n thiện CON NGƯỜI. C thể coi

Odyssee l mẫu người anh høng l tưởng thời h a b nh.

Con trai của họ l ch ng trai trẻ Telemac, ng y cha lŒn ường viễn chinh cậu c n nhỏ x u

lẫm chẫm tập i theo luống c y của cha ngo i ruộng, b y giờ ª l một thanh niŒn trưởng th

nh c thức bảo vệ mẹ v danh dự gia nh.

Trong cuộc o n tụ, Odyssee vẫn dạy bảo con: Telemac con. B y giờ con hªy nhớ lấy iều n

y: khi x ng v o nơi chiến trận, con phải tỏ mặt anh høng con chớ l m nhục d ng dıi cha ng.

Cho ến nay chœng ta l những người lừng lẫy trong thiŒn hạ về sức mạnh, vềł tr tuệ v l ng

dũng cảm".

lOMoARcPSD| 40420603

Cha của Odyssee - ng gi Laot sung sướng cất cao tiếng gọi: Hỡi cÆc vị thần linh ! Ng y

h m nay ối với t i ẹp ẽ biết chừng n o. T i sung sướng thấy con trai t i v chÆu t i tranh luận

về giÆ trị con người".

Nghệ thuật sử thi

T nh ho nh trÆng ồ sộ của sử thi:

Những bức tranh tả cảnh chiến trận dựng lạI một quÆ khứ lừng lẫy s i ộng của chiến tranh

cổ ạI. Lều trạI san sÆt, chiến luỹ của ốI phương, tường th nh kiŒn cố, ch i ngờI Ænh uốc,

những cuộc họp hộI ồng binh sĩ bŒn Ænh uốc, giọng n i vang lŒn anh thØp của những

anh høng Akay (A kŒ en). Những cuộc b n luận của cÆc vị b lªo trŒn mặt th nh Troie,

chỗ kia l lễ tế thần, chỗ khÆc l tiệc tøng ªi khÆch, lễ tang v những lờI than kh c vang

dộIi.. Sử thi Illiade ª phÆt huy lốI kể chuyện ến ỉnh cao, vừa chấm phÆ lạI vừa xen chi

tiết tỉ mỉ, rất hấp dẫn v sinh ộng.

Giọng kể chuyện khi gọI nhn vật, ặc biệt Homer hay døng ịnh ngữ kŁm tẹn nhn vật. Đy l

thủ phÆp giœp ngườI nghe dễ nhớ tŒn v t nh cÆch nh n vật, chẳng hạn « Diomet dũng

cảm, Ajax to như thÆp chu ng, Achill thần thÆnh, Athena i mắt cœ mŁo, Aphrodite t c v

ng, Hera mắt b cÆi. Apollon bắn xa mu n dặm... ».

Lối văn so sÆnh rất ưa døng, h nh tượng hoÆ t nh cÆch v h nh ộng của nhn vật v cảnh

vật giœp người nghe dễ nhớ v Ænh giÆ, chẳng hạn « ch ng như con sư tử x ng v o», chiếc

khiŒn « như bức tường th nh vững chắc», « sÆng như vừng ng mới mọc », lời n i của

anh « tu n chảy như mật ong »...

BŒn cạnh bœt phÆp høng trÆng sử thi tả cảnh ho nh trÆng, s i ộng, Homer cũng vận

dụng bœt phÆp trtữ t nh, như cảnh « Hector từ giª vợ con» i quyết chiến với Achill, cảnh

« Hera lừa Zeus ».

ĐÆng chœ nữa l thủ phÆp x y dựng nh n vật v t nh cÆch. Nh n vật ch nh Achill của

Illiade ược miŒu tả c ng phu. Ch ng kh ng c một quÆ tr nh lai lịch nhưng chỉ cần v i

cảnh xuất hiện, i oạn miŒu tả ª in dấu ngay cho ngườI ọc. Sự dũng mªnh của ch ng khÆc

hẳn vớI một Ulise (Odyssee) thận trọng kh n ngoan, t nh toÆn, tr xảo. Nhưng Ulise kh n

lOMoARcPSD| 40420603

ngoan khÆc với ng gi Nexto từng trải cuộc ời. V Diomete kiŒu høng rất ghØt anh høng

Paris thạo quyến rũ phụ nữ v ưa bắn lØn...

Hai chiến tuyến với h ng trăm nh n vật anh høng a dạng t nh cÆch, mỗi người một vẻ, ược

miŒu tả chọn lọc, chấm phÆ nhưng rất ấn tượng v rı nØt.

Đặc biệt khi m tả anh høng chiến bại rı l kh khăn hơn tả anh høng chiến thắng. Chiến bại

nhưng vận l kẻ anh høng Æng ca ngợi.

B i ọc thŒm

ENEIDE - "THI˚N ANH H NG CA" LA Mˆ

(Ænh hồi quang của sử thi Hi Lạp)

Eneide - nghĩa l : chiến c ng của Ene.

TÆc giả: Virgille, nh thơ La Mª.

I. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CHUYỂN GIAO VĂN HỌC TỪ HI LẠP ĐẾN LA Mˆ: Sau

cuộc chinh phục phương Đng của Alexandre Đại ế, ất nước Hi Lạp mở rộng về ph a Đng

bao gồm cả vøng Tiểu ` v Palestine kØo d i tới cả Ai Cập. Thủ mới l th nh phố Alexandry

cøng với ngọn hải ăng k quan thế giới nằm bŒn bờ Địa Trung Hải. Trung t m văn h a của

Hi Lạp chuyển dần từ th nh Athens ếnthủ Alexandry.Hi Lạp trở th nh ế quốc mạnh nhất

ở ch u ´u.

Đế quốc Hi Lạp sụp ổ cøng cÆi chết bất ngờ của vua Alexandre Đại ế năm - 323 trước

C.N.

Đế quốc La Mª bŒn kia bờ Địa Trung Hải kịp thời nổi lŒn l m lu mờ thiŒn t i Hi Lạp .

Hi Lạp bị th n t nh trở th nh một vøng của ất nước La Mª v o thế kỉ I trước C.N. Văn học

Hi Lạp chỉ c n nổi lŒn thể văn tr o phœng ngụ ng n, Babius l người soạn lại những truyện

ngụ ng n của ESope..

Đến cuối thế kỉ IV, ế quốc La Mª lại sụp ổ. Nước Hi Lạp ThiŒn chœa giÆo tÆch ra ộc

lập với thời ại Bizantin thay thế cho Hi Lạp cổ ại, m kh ng tiếp nối ược truyền thống văn

h a nh n văn cao cả của Hi Lạp cổ ại nữa. Nền văn h a v văn học Hi Lạp thiŒn chœa giÆo

trở nŒn thấp kØm về tư tưởng nghệ thuật.

lOMoARcPSD| 40420603

Trong khoảng gần 7 thế kỉ La Mª cai trị Hi Lạp, họ cũng c c ng ng g p bảo tồn di sản văn

h a v bồi ắp thŒm một phần. Nh thơ La Mª Virgille (70 -19 trước C.N) - ngọn cờ của thi

ca La Mª, ª viết bản anh høng ca Eneide với hi vọng tiếp nối truyền thống hai bộ sử thi Hi

Lạp. Eneide l sự tiếp nối c u chuyện thần thoại về cuộc chiến tranh th nh Troie (c u chuyện

ược coi như diễn ra song song với sử thi Odyssee, cố nhiŒn sÆng tÆc sau Odyssee).

TÆc phẩm gồm 12 quyển/ hai phần:

PHẦN MỘT - BI KỊCH T NH Y˚U CỦA DIDON

M phỏng kết cấu Odyssee, tÆc phẩm miŒu tả cuộc phiŒu lưu trŒn biển của dũng sĩ

Eneide người th nh Troie bỏ chạy sau khi th nh TROIE rơi v o tay người Akay

Eneide cıng cha l Ansi, dắt con nhỏ l Ascan cøng cÆc chiến hữu sống s t, bỏ th nh Troie,

t m ường vượt biển sang ất Italia vøng ất hứa ể x y dựng th nh mới La mª.LŒnh Œnh

trŒn biển, o n người của Eneide bị cơn bªo

biển do nữ thần Junon g y ra, ẩy giạt v o bờ biển Cacata. Tại y ch ng Ene ược nữ ho ng

Didon g a chồng giœp ỡ. Mối t nh nảy nở giữa hai người thật chậm, khắc khoải v chứa ầy

bi kịch.Hạnh phœc lứa i sớm lụi t n v , theo truyện thần thoại, ch ng dũng sĩ Ene phải tu n

lệnh thần Zeus ra i lập sự nghiệp ở La Mª. Mặc cho nữ ho ng kh c l c van vỉ, e dọa, ch ng

vẫn quyết ra i ến vøng ất lạ ang vẫy gọi ch ng. Giữa một Œm s ng gi , ch ng lẳng lặng

giương buồm ra khơi. SÆng ra, nữ ho ng Didon au khổ kh n cøng, tuyệt vọng v kh ng thấy

Ene. N ng iŒn cu ng ốt một gi n lửa tự thiŒu.

PHẦN HAI: ENE ĐẾN ĐẤT NƯỚC LA M ˆ

Những cuộc giao tranh trŒn ất La Mª, Ene hăng hÆi tham gia, lập nhiều c ng trạng, ược

lªo tướng Latinus trọng ªi rồi gả n ng Lavini cho anh. Nhưng b vợ lªo Latinus lại muốn gả

con gÆi cho Tucknus thủ lĩnh một bộ lạc khÆc. Xung ột nổ ra giữa dũng sĩ Ene v bộ lạc

Tuknus. Được thần linh giœp sức, qu n

Troie của Ene gi nh chiến thắng, Ene Ænh bại ối thủ. Ch ng cưới Lavini. Từ một n i giống

mới ra ới, n i tiếng Latinh. Con chÆu Ene trở th nh vua xứ La

mª.

GỢI PH´N T˝CH T`C PHẨM

lOMoARcPSD| 40420603

TÆc phẩm n y ược viết nhằm ca ngợi nh nước La Mª v giải th ch việc th n t nh ất nước Hi

Lạp v o ế quốc La mª do ho ng ế Caesar (XŒ a) cầm ầu. ng ho ng ế n y ược miŒu tả l con

chÆu d ng dıi Ene. Tr n ngập tÆc phẩm l cảm hứng ngợi ca tinh thần dũng cảm La Mª m

người anh høng l tưởng của thời ại l Ene. Nhưng thực ra cảm hứng trữ t nh bi thương của

n ng Didon ể lại ấn tượng s u sắc hơn cho người ọc. Phần Một thực sự l phần th nh c ng

nhất của tÆc phẩm. Ovits, nh thơ La Mª - người ược coi l nh thơ của nghệ thuật yŒu ương

- trong một cuộc chuyện tr với ho ng ế August (hậu duệ của Caesar) ª phải thừa nhận rằng:

tÆc giả của Ene của bệ hạ ª ặt người anh høng của bệ hạ lŒn giường của mụ n b người d

n tộc Tya (Didon). Nhưng trong to n bộ tÆc phẩm kh ng quyển n o ược người ọc say mŒ

bằng những quyển thuật lại mối t nh bất ch nh ".

Nh n vật Ene:

Nếu chœng ta ª thứa nhận Illiade v Odyssee l hai bộ sử thi mẫu mực th coi l tiŒu ch ể

xem xØt Eneide. TÆc phẩm Eneid c Æp ứng ược những c u

hỏi sau hay kh ng:

Mục tiŒu chiến ấu của Ene l g ? Anh chiến ấu cho cộng ồng n o, c phải v th nh Troie kh

ng? C u trả lời của lịch sử: anh i v sự nghiệp cÆ nh n.

Vợ ª chết trong chiến tranh th nh Troie, anh dẫn cha v con nhỏ bỏ th nh ra i, t m ất khÆc

sinh sống. Cuộc ra i theo l tưởng cÆ nh n hay l tưởng cộng ồng, l tưởng thời ại? -Đặt c u

hỏi như trŒn tức l ª trả lời rồi.

Hªy nhận xØt về t nh yŒu của Ene v nữ ho ng g a chồng Didon? (t nh yŒu ch n ch nh

hay chỉ l sự lợi dụng. Anh ta bỏ n ng ra i v mục tiŒu g ? Điều c hay kh ng giống với

Odyssee trong những lần rời bỏ người ẹp ể trở về xứ Itac? Rı r ng ho n to n khÆc với

Odyssee.

Nh n vật Didon.

Didon vốn l một gÆi g a chồng ẹp như thiŒn thần, cıi l ng giÆ băng sau cÆi chết của

người chồng l Xise trong cuộc chiến th nh Troie. N ng quyết l ng giữ trọn lời thề chung

thủy với người chồng anh høng ª khuất ể giữ vai tr Nữ ho ng, cống hiến cho bộ tộc m nh

lOMoARcPSD| 40420603

Nhưng khi gặp dũng sĩ Ene, người anh høng của th nh Troie thất thủ phiŒu bạt tới y, n ng

ª sững sờ. N ng gặp một kẻ hoạn nạn m dÆng dấp hiŒn ngang v ẹp một vẻ uy nghi lạ

thường . N ng cảm thấy bị một tiếng sØt, i mÆ n ng bỗng ỏ bừng v dưới l n xiŒm y lộng

lẫy, trÆi tim n ng ập rộn rª: Ta cảm ơn quyền lực n o ª ưa ch ng tới y Cũng

như cÆc anh, t i ª chịu quÆ nhiều au khổ... T i phải cứu giœp những người hoạn nạn .

Sau bữa tiệc chiŒu ªi o n thủy thủ phiŒu dạt, n ng yŒu cầu Ene kể lại nỗi bất hạnh của

th nh Troie. Trong khi nghe, n ng say sưa ng y ngất " mắt n ng treo v o m i người kể

chuyện", như muốn nuốt lấy từng lờ".

ĐŒm khuya, mọi người ª yŒn nghỉ, Didon trằn trọc với nỗi c ơn v ch m ắm trong nỗi

buồn thảm. Em gÆi n ng l Anna ến thăm, an ủi chị. Chị em t m sự. N ng n i: "Chỉ c ch ng,

duy nhất l ch ng c thể l m cho chị nao nœng, ức hạnh chị lung lay. L ng chị bỗng chÆy

lŒn tia lửa ng y n o. Kh ng ! th rằng mảnh ất kia vøi th y chị xuống mu n trøng vực thẳm,

chị quyết kh ng bao giờ vi phạm ến nữ thần danh tiết thiŒng liŒng. Người ầu tiŒn m số

phận chị gắn b ª mang theo t nh yŒu của chị v ch ng ª giữ chặt n dưới nấm mồ".

N i xong những lời kiŒn quyết , mắt n ng tu n lệ ầm a. N ng qu xuống trước b n thờ. Cầu

khẩn c nghĩa g với một t m hồn ang yŒu say ắm ! (N ng cầu nguyện iều g trước b n thờ

thần linh v vong hồn chồng cũ?).Lửa t nh mới nhen tuy c n Œm dịu nhưng ª g y vết thương

thầm k n trong t m hồn n ng.

Didon au khổ như người mất tr . Gặp Ene, n ng ịnh thổ lộ t m t nh. Lại th i.

Nhưng rồi trong một cuộc i săn, bất ngờ gặp cơn mưa lớn, hai người phải chạy v o trœ

mưa trong một hang ộng. Họ ª yŒu nhau v tổ chức một cuộc h n nh n.

Đang sống trong cảnh hạnh phœc lứa i mới mẻ, n ng biết Ene chuẩn bị ra i theo tiếng gọi

của sứ mệnh (thần Zeus ra lệnh như lời ch ng n i chăng?) hay l theo khÆt vọng lập ại sự

nghiệp ở vøng ất mới La Mª. N ng lại buồn au, thất vọng nhưng ra sức than van, thậm ch

e dọa n ng sẽ chết. N ng trœt những lời giận hờn: Mối t nh của t i, lời thề của anh, cả ến

cÆi chết của t i khi phải xa anh cũng kh ng ủ sức giữ ch n anh ở lại y ư?".

N ng van lơn thảm thiết:

Ene ch ng ơi, em ª em tất cả những g c n lại ể cầu xin ch ng...

lOMoARcPSD| 40420603

"V ch ng m em ª chuốc lấy v o th n m nh mối hận thø của to n d n xứ

Cacata n y. V ch ng, em ªbỏ mất danh tiết... GiÆ như trước khi ra i, ch ng ª kịp ể lại cho

em một ứa con ể h ng ng y em nh n thấy chœ bØ Ene chập

chững i lại, giœp em nhớ lại nØt mặt ch ng th l ng em ược an ủi v cảm thấy kh ng bị phản

bội".

Mu n ng n nghĩ bao v y v xØ t m hồn tan nÆt của nữ ho ng Didon ª dồn n ng v o bước

ường cøng, ảo tưởng t nh yŒu tan biến. N ng tự sÆt.

Nh n vật Didon v t nh yŒu say ắm của n ng ª i v o k ức lo i người như một thiŒn t nh sử

bất hủ. C n nh n vật ch nh Ene th mờ nhạt biết bao bŒn cạnh n ng Didon

Nh văn PhÆp Gustave Flaubert c nhận xØt thœ vị:

Virgille ª sÆng tạo ra người thiếu phụ yŒu ương, c n Shakespeare sau n y lại sÆng tạo ra

người thiếu nữ yŒu ương. Tất cả những nh n vật thiếu phụ v thiếu nữ khÆc chỉ l m phỏng

của Didon v Juliet".

Nếu so sÆnh Eneide v Odyssee nhận thấy rằng mặc dø Eneid c thừa kế kết cấu, cốt truyện

nhưng nh thơ La Mª ª ng g p một giÆ trị mới: nh n vật Didon - h nh tượng người phụ nữ

hai lần bị phản bội bởi khÆt vọng c ng danh của " những kẻ anh høng". Một tinh thần nh

n văn s u sắc trong một tiếng thơ La Mª c n ng n vang mªi mu n ời sau.

Mặc dø Eneide kh ng th nh c ng khi tÆc giả muốn n l một anh høng ca nhưng tÆc

phẩm n y cũng bÆo hiệu một thể loại nghệ thuật mới sẽ ra ời - bi kịch cổ ại.

Chương IV: Bi kịch Hi Lạp

Bi kịch Hi Lạp l một vẻ ẹp ặc sắc của Hi Lạp cổ ại, l một th nh tựu quan trọng v o bậc nhất

của nền văn học n y. Bi kịch l một bước phÆt triển cao của nghệ thuật thi ca Hi Lạp (Mĩ

Học - Hegel) ra ời trong khoảng thế kỉ thứ 6 ến thế kỉ 4 trước C.N - thời k h nh th nh chế

ộ chiếm hữu n lệ.

Th nh bang Athens l nơi khai sinh những khœc hÆt dithyrambe - nguồn gốc của bi kịch,

nơi chứng kiến những cuộc xung ột giũa tầng lớp qu tộc cầm quyền v nh n d n lao ộng.

lOMoARcPSD| 40420603

Ngo i ra c n c m u thuẫn giữa tầng lớp qu tộc ruộng ất bảo thủ chuyŒn chế v tầng lớp chủ

n c ng thương ối lập với tầng lớp d n tự do theo tr o lưu tự do d n chủ.

Đy l thời k nền văn h a Athens phÆt triển to n diện. Những ng i ền thờ thần linh x y bằng

Æ cẩm thạch trắng, tượng ng voi v v ng (pho tượng Zeus v Athena), hoặc œc bằng ồng ồ

sộ. Đồ gốm c những bức họa vẽ iển t ch thần thoại. Thời k thịnh vượng n y bị qu n x m

lược Ba Tư nhiều lần x m lược. D n chœng phải ổ bao xương mÆu ể trả giÆ cho sự thịnh

vượng của

th nh Athens. Nơi y cũng l trung t m nảy sinh m u thuẫn xung ột xª hội. Đất nước Hi Lạp

ạt bước phÆt triển cao về mọi mặt kinh tế ch nh trị, qu n sự v văn h a. Tuy vậy, ể ạt ược

bước tiến nh n d n Hi Lạp v nh n loại n i chung phải trả giÆ khÆ ắt v y l sự mở ầu kỉ

nguyŒn au khổ của nh n

loại. Biết bao tấn bi kịch xª hội nảy sinh. Văn học nghệ thuật phải sÆng tạo một loại h

nh nghệ thuật mới ể phản Ænh những xung ột gay gắt kh ng thể h a hoªn - l bi kịch.

Thể loại bi kịch thỏa mªn nhu cầu cuộc sống tinh thần của lớp người ª c tư tưởng tự do - d

n chủ, ª biết thức về vai tr của cÆ nh n ối với thế giới, với cuộc sống xª hội. Họ suy tư

trăn trở về cuộc ấu tranh của con người thời ại, sẽ phải gồng m nh lŒn ương ầu với số

mệnh, với cuộc sống v chấp nhận sự ụng ộ một mất một c n. CÆc lực lượng xª hội mới

tiến bộ như qu tộc c ng thương, thợ thủ c ng, tiểu chủ ª nắm lấy bi kịch như một vũ kh ấu

tranh chống lại giai cấp qu tộc ruộng ất ể khẳng ịnh khÆt vọng d n chủ của m nh. Biểu

hiện ầu tiŒn l việc thờ cœng thần Rượu nho Dionisote ng y c ng phổ biến lấn Æt cÆc vị

thần khÆc Thần Rượu nho em lại lợi ch cho giới c ng thương v tiểu chủ v cho cả ất nước

Hi Lạp. Đến thế kỉ 6 trước C.N tiếm vương Pidisterate cho mở lễ hội lớn cœng Thần Rượu

Nho h ng năm. Vở bi kịch ầu tiŒn ra mắt c ng chœng với nội dung thuật lại cuộc ời gian

tru n, au khổ của Dionisote.Từ ề t i thần Dionisote, cÆc nh soạn kịch mở rộng ra nhiều nh

n vật khÆc nữa.

Ban ầu, vở diễn chỉ c một d n ồng ca, sau một diễn viŒn tÆch ra ứng diễn trả lời, Æp lại

những lời hÆt của d n ồng ca. Dần dần số diễn viŒn tÆch ra ng y c ng nhiều hơn. Người

ta c n eo mặt nạ cho diễn viŒn.

lOMoARcPSD| 40420603

Mỗi năm nh vua mở cuộc thi diễn kịch. Mỗi tÆc giả dự thi bộ ba vở bi kịch v một vở

h i kịch nhỏ. Số vở kịch c n sưu tầm ược ng y nay chỉ l số nhỏ c n s t lại.

GIỚI THIỆU BA T`C GIẢ V T`C PHẨM TI˚U BIỂU

1. ESCHYLE V "PROMETHE BỊ XIỀNG"

Eschyle (525 - 456 tr.C.N) l cha ẻ của bi kịch cổ ại Hi Lạp (nhận xØt của Engels) ng l nh

thơ của thời k d n chủ h nh th nh với những xung ột gay gắt của n . L thi sĩ v cũng l chiến

sĩ trong ba trận chiến thắng lừng lẫy của người Hi Lạp: trận Maraton, trận Salamin v Plate.

ng ª viết tất cả 90 vở kịch, nay chỉ c n lại 7 vở.

CÆc vở Bảy tướng Ænh th nh Thebes, Qu n Ba Tư, Oresti, Agamennon,CÆc nữ thần n

ức, Những người thiếu nữ cầu xin, Những người phụ nữ mang ồ tế lễ.v.v..

Vở bi kịch Promethe bị xiềng (c thể viết năm 469?) l tÆc phẩm nổi tiếng nhất của ng v l

vở tiŒu biểu cho giai oạn ầu của bi kịch Hi Lạp. Cốt truyện cũng mượn từ thần thoại Hi

Lạp nhưng chỉ xoay quanh phần xung ột quyết liệt nhất.

Vị thần Promethe l hiện th n của l tr , thắng lợi ầu tiŒn của con người khi t m ra lửa.

Promethe l một thần titan (khổng lồ) xuất hiện ở ầu vở kịch như một kẻ phạm tội ăn cắp

lửa của trời em cho lo i người. Đ l h nh ộng v cøng cao cả ưa lo i người ra khỏi tối tăm

ngu muội v họa diệt chủng, lại tiếp tục n ng con người lŒn giai oạn văn minh

Ch ng n i: lo i người khốn khổ kia, hắn (thần Zeus) kh ng hề bận t m nghĩ ến cÆc người.

Hắn c n muốn tiŒu diệt lo i người ể tạo ra giống lo i khÆc. Thế m kh ng một ai phản ối

trừ ta. Ta ª cố t nh phạm tội, ch nh v muốn cứu vớt lo i người, ta ª tự chuốc lấy au khổ h m

nay

H nh tượng Promethe - người chiến sĩ với khÆt vọng chÆy bỏng về tự do v ấu tranh ª trở

th nh nguồn cảm hứng lớn cho Karl Marx (CÆc MÆc) viết luận văn tiến sĩ triết học của

m nh. Theo lời Marx triết học xưa nay bao giờ cũng ấu tranh cho Tự do của lo i người,

do Promethe l vị thÆnh ầu tiŒn - người tuẫn tiết ầu tiŒn trong lịch sử triết học .

L người chiến sĩ ấu tranh cho Tự do m tự do l sự nhận biết cÆi tất yếu (Marx), Promethe

ª chỉ ra rằng ng vua ương vị ấy rồi y sẽ bị tống cổ một cÆch nhục nhªJ". Nghĩ về bản th n

lOMoARcPSD| 40420603

m nh, Promethe cũng thức ược rằng: ª l kẻ thø th phải chịu ựng sự ngược ªi của kẻ thø,

iều chẳng c g xấu xa .

(ghi chœ: Promethe nguyŒn gốc tiếng Hi Lạp Promethens nghĩa l : tiŒn tri)

Đy l vở kịch thứ hai trong bộ ba: Promethe người mang lửa, Promethe bị xiềng v Promethe

ược giải ph ng. Vở thứ nhất v vở thứ ba mang dÆng dấp anh høng ca, riŒng vở thứ hai

mở ra thể loại bi kịch nŒn chœng ta chỉ nghiŒn cứu vở n y.

NH´N VẬT

Thần Quyền Lực

Thần Bạo Lực

Hephaistote:Thần Thợ RŁn

Promethe

Pozeidon (hoặc Neptun): Thần Đại Dương

Mười vị nữ thần

Hecmet:Thần Truyền Tin

Đội Đồng Ca: gồm cÆc n ng Osealite.

SOPHOCLE V EUDIPE L M VUA"

Sophocle (496 - 406)ược mệnh danh l "nh thơ của thời k d n chủ cực thịnh" ng l người

am hiểu nghệ thuật kịch hơn ai hết v muốn kịch phải thực sự l h nh ảnh của cuộc sống.

Với kịch, ng ª tạo ra những n sấm sØt t m l ", những Æm chÆy lương t m"hết sức

hồi hộp v hứng thœ. Sophocle ª ưa bi kịch lŒn tới mức ho n mĩ của thể loại bi kịch

phức tạp (nhận xØt của Aristote - Poetics). Nh n vật của ng l những nh n vật l tưởng -

những con người cần phải như thế". SÆng tÆc của ng gồm 120 vở, trong 24 vở ạt

giải nhất quốc gia, nay chỉ c n lại 7 vở. TiŒu biểu nhất l vở Eudipe l m vua", Angtigon

l vở kịch bằng thơ, khai thÆc ề t i từ truyền thuyết về th nh Tebơ. Trong cuộc chiến

tranh giữa Acg x v Tebơ, hai người anh ruột của Angtigon ều tử trận. Theo huyết thống

CrŒ ng lŒn thay ˚tŒ clơ trị v th nh Tebơ. Sau khi lŒn thay CrŒ ng kh ng cho bất cứ

ai ch n cất thi h i Polinix. X t t nh mÆu mủ, Angtigon một m nh l m những nghi lễ mai

lOMoARcPSD| 40420603

tÆng cho anh. Sau n ng bị bắt v CrŒ ng quyết trừng phạt n ng bằng cÆch giam n ng

v o trong ng i nh mồ của d ng họ n ng. Bất b nh trước việc l m t n Æc của cha ối với

người vợ sắp cưới của m nh nŒn HŒm ng ra sức khuyŒn can cha nhưng kh ng ược.

Cuối cøng khi CrŒ ng ra lệnh ph ng th ch Angtigon th n ng ª thắt cổ tự vẫn. HŒm ng

cũng kết thœc ời m nh bŒn xÆc người yŒu. Ơrydix- mẹ của HŒm ng sau khi biết

tai hoạ n i trŒn cũng døng kiếm tự sÆt.Vở kịch kết thœc bằng sự nhận ra lỗi lầm của

CrŒ ng.

Kịch của Sophocle a dạng về mặt ề t i, phong phœ về mặt nội dung v gi u t nh triết l . Xung

ột xảy ra thường l những con người cao qu trọng danh dự, gi u t nh nghĩa v gi u t nh nh n

bản với những thế lực ộc oÆn, bạo t n. Mở

ầu vở kịch, Angtigon bộc lộ ịnh ch n cất thi h i người anh với lời lẽ hết sức cảm ộng khi

n i với ứa em của m nh: Chồng n y chết i, em c n lấy ược chồng khÆc v sinh con ẻ cÆi

với người ta, c n cha mẹ chœng ta ª chết rồi, l m sao c n sinh cho em một người anh khÆc

nữa .

Trước thÆi ộ t n nhẫn của CrŒ ng, n ng n i: "T i sống ể yŒu thương chứ kh ng phải sống

ể căm thø . Xung ột giữa Angtigon v CrŒ ng theo HŒghen th l xung ột giữa lợi ch

gia nh v lợi ch quốc gia , n i một cÆch khÆc l xung ột giữa ạo l v phÆp l . Vậy giữa hai

cÆi u l ch n l . Ta hªy

nghe HŒm ng - người yŒu của Angtigon ồng thời l con của CrŒ ng biện luận trong cuộc

ối thoại sau:

CrŒ ng (C): Thế con kia kh ng phản nghịch l g ?

HŒm ng (H): Tất cả nh n d n th nh Thebes n y kh ng ai nghĩ rằng n ng như vậy cả.

C: Thế ra ta phải tu n theo mệnh lệnh của nh n d n th nh bang n y hay sao?

H: Cha trả lời hệt như trẻ con. Chắc cha cũng biết thế?

C: Vậy ta cai trị thị n y cho một người khÆc hay sao?

H: Kh ng c quốc gia n o l của riŒng một người n o cả !

C: Một thị kh ng phải l của một người ứng ầu th l của ai?

H: Nếu thị ấy kh ng c người th cha cai trị ai?

lOMoARcPSD| 40420603

C: tØ ra thằng n y bŒnh vực cho n b nhỉ?

H: Thưa cha, nếu cha l người n b , th ch nh con l người bŒnh vực n b , v ở y con chỉ biết

c bŒnh vực cha th i !

C: Đồ bất hiếu ! M y dÆm buộc tội cha m y ?

H: Bởi v con thấy cha xœc phạm ến Thần c ng l ?

Luật phÆp m HŒm ng v Angtigon bảo vệ l luật phÆp của thần c ng l . Đ l luật phÆp ược

nh n d n lưu truyền v g n giữ. N l luật phÆp nh n ạo v l ch n l v n phø hợp với nguyện

vọng của nh n d n. nghĩa ch thực của h nh tượng Angtigon l ở chỗ ấu tranh cho sự khẳng

ịnh ch n l .

KhÆc với Eschile miŒu tả thế giới thần linh với cÆc m u thuẫn v những ch chi phối

cuộc sống con người, bi kịch của Sophocle miŒu tả thế giới con người với những au khổ,

buồn vui do ch nh bản th n họ g y nŒn. Sophocle ª kØo bi kịch từ trŒn trời xuống hạ giới

. Thể hiện ở chỗ ng ể cho nh n vật của m nh h nh ộng ho n to n ộc lập v chịu trÆch nhiệm

về số phận của m nh. CÆc vị thần linh trong kịch của ng bị ẩy løi ra ph a sau s n khấu. Bi

kịch ở y ho n to n do con người g y nŒn. Angtigon c kết cấu rất chặt chẽ, h nh ộng thống

nhất, ối thoại sắc xảo, gi u xung ột kịch t nh l iểm nổi bật t i năng Sophocle.

Trước khi ph n t ch vở kịch n y, chœng ta hªy nghiŒn cứu những ặc trưng bi kịch m ến

giai oạn Sophocle n mới ịnh h nh v ạt tới tÆc phẩmbi kịch mẫu mực.

Bi kịch l thể loại c truyền thống l u ời. Theo d ng lịch sử, n tiếp tục kh ng ngừng phÆt

triển qua từng giai oạn, thậm ch ổi mới ở từng tÆc phẩm lớn.

Bi kịch hiện ại vẫn c n kế thừa tinh hoa của bi kịch truyền thống. Bởi v thể loại cũng c k

ức , n kh ng quŒn cội nguồn ª sinh ra n .

Bi kịch Hi Lạp l sản phẩm văn h a của nền d n chủ - chủ n Athens. Do khi chế ộ n y chấm

dứt vai tr lịch sử của n th bi kịch cũng rœt lui.

Tuy nhiŒn, giÆ trị tư tưởng - nghệ thuật của n l bất diệt, tiếp tục ược kế thừa trong tất cả

bi kịch của những thời ại sau ến tận ng y nay.

lOMoARcPSD| 40420603

Bi kịch tạo ra ược hiệu quả thẩm mĩ l thanh lọc t nh cảm th ng qua x t thương v sợ hª".

(Poetics - Aristote). Sự x t thương nảy sinh khi vở kịch tr nh b y cảnh người v tội chịu iều

bất hạnh, v sợ hªi nảy sinh khi thấy một người giống như ta lại gặp iều bất hạnh .

Bi kịch l sự bắt chước một h nh ộng ho n chỉnh, n cố hết sức m nh ể kết thœc trong v ng

một ng y, xảy ra ở một nơi v xoay quanh một h nh ộng ch nh - l quy tắc tam duy nhất"m

Aristote ª œc kết qua nhiều vở kịch th nh c ng.

C ba l do chọn vở Eudipe l m vua"l m tÆc phẩm bi kịch mẫu mực:

Đề t i v sự t ch vua Eudipe c nghĩa ặc biệt trong lịch sử văn học ch u ´u.

Hầu như trong giai oạn n o cũng c tÆc giả lớn t m ến ề t i n y m tiếp tục khai thÆc. Ngay

thời cổ ại, cả ba tÆc giả lớn chứ kh ng riŒng Sophocle sÆng tÆc về vua Eudipe.

Trong cuốn Thi phÆp (Poetics) của Aristote, vở kịch n y ược nhắc ến nhiều nhất, g p phần

khẳng ịnh l luận về bi kịch. Về sau, nh soạn kịch PhÆp thế kỉ 17 Corneill v nhiều nh soạn

kịch T y ´u ều phải c ng nhận vở Eudipe l m vua"l hiện th n tuyệt ối của tư tưởng thể loại".

Vở kịch dựa theo Truyền thuyết cổ xưa về vua Eudipe"lưu h nh với nhiều dị bản.

NguyŒn văn tựa ề l : Eudipe - tiranos (nghĩa l

Eudipe - kẻ tiếm quyền).

T m tắt truyển thuyết như sau:

CÆc vị thần linh phÆn truyền lệnh cấm vua Laios v ho ng hậu Jocaste ở th nh Thebes

sinh con nối dıi. Nếu trÆi lệnh thần linh, ứa con sẽ phạm tội giết cha lấy mẹ Nhưng họ

lại lỡ sinh ược một ứa con trai. Hoảng sợ, hai người sai một ầy tớ em ứa bØ v o rừng s u

vứt bỏ. Đứa bØ bị x u ch n bằng một sợi d y thØp nŒn ch n sưng tấy lŒn, người ầy tớ

gọi l thằng bØ Eudipe (nghĩa l ch n sưng). May thay anh ầy tớ ộng l ng thương ứa bØ

nŒn giao cho một người chăn cừu ở xứ Corinte lÆng giềng em ứa bØ l m con nu i i biệt

t ch.Người chăn cừu em ứa bØ sang nước lÆng giềng Corinte rồi em d ng cho vua v ho

ng hậu kh ng c con ể l m con nu i.Họ rất mừng, nu i ứa bØ nu ng chiều hết mực, cho học

h nh luyện tập trở th nh một ho ng tử t i giỏi. Eudipe lớn lŒn kh ng hề biết rı nguồn gốc

thực sự của m nh.

lOMoARcPSD| 40420603

T nh cờ trong một buổi tiệc rượu, một viŒn quan say rượu ª n i ch ng kh ng phải con ẻ

của nh vua. Ch ng buồn bª hỏi cha mẹ. Mọi người ều khẳng ịnh ch ng l ho ng tử ruột. Vẫn

c n ho i nghi, ch ng v o ền thờ thần hỏi về nguồn gốc của m nh. Vị thần trả lời ngươi sẽ

giết cha v cưới mẹ". Kinh ho ng v lời phÆn truyền, Eudipe lẳng lặng bỏ xứ Corinte ra i

ể trÆnh lời nguyền. Đến một oạn ường hẹp, ch ng gặp một cỗ xe ngựa c l nh hộ tống một

ng gi ngồi trŒn xe. ĐÆm l nh hÆch dịch quÆt mắng ch ng phải trÆnh ướng cho xe qua.

Ch ng nổi giận Ænh trả những tŒn l nh th bạo v giết chết to n bộ o n xe trừ một người

hầu nhanh ch n bỏ chạy thoÆt th n.Người ngồi trŒn xe ch nh l vua Laios, c n người chạy

thoÆt lại l lªo ầy tớ ng y xưa ª em Eudipe v o rừng.

Ch ng Eudipe tiếp tục cuộc h nh tr nh hướng về th nh Thebes ịnh mệnh.Lœc n y th nh

Thebes gặp tai họa liŒn tiếp. Vua vừa bị một Æm cướp giết chết (theo lời người ầy tớ

thoÆt th n về thuật lại) th xuất hiện một con quÆi vật tŒn l Sphinx. N l một con nh n sư

- th n m nh sư tử ầu người khu n mặt khÆ giống phụ nữ.N ứng ở ngª ba ường chặn cửa v

o th nh Thebes ưa ra c u ố: Con g sÆng i bốn ch n, trưa di hai ch n, chiều i ba ch n?". Ai

kh ng trả lời œng bị n ăn thịt. Nhiều người d n th nh Thebes ª bị n giết hại. Ho ng hậu vừa

g a chồng nh phải ra th ng cÆo t m người t i giỏi giải Æp c u ố của con quÆi vật, ai Æp

ược sẽ nhường ng i vua. Eudipe nghe th ng bÆo liền nhận lời. Ch ng gặp con Sphinx v trả

lời - l con người". Con quÆi vật xấu hổ chịu thua v biến mất.

D n chœng th nh Thebes thoÆt nạn, ho ng hậu giữ lời cam kết, ưa Eudipe lŒn l m vua.

Ch ng ho ng tử lang thang nhờ tr tuệ bước thẳng lŒn ỉnh vinh quang v quyền lực. V

khoảng cÆch từ chiếc ngai v ng ến cÆi giường của ho ng hậu chẳng bao xa, vua trẻ

Eudipe ª cưới ho ng hậu Jocaste.Họ sống hạnh phœc, sinh hai trai hai gÆi.

Cốt truyện kịch chỉ bắt ầu từ y:

Một tai họa mới giÆng xuống d n chœng th nh Thebes: mất møa trồng trọt, gia sœc chết

toi, n b kh ng sinh nở ược. D n chœng chỉ c n tr ng chờ tr tuệ siŒu ph m của nh vua trẻ t i

ba Eudipe cứu d n. Thần linh phÆn truyền rằng tai họa l sự trừng phạt th nh Thebes phạm

tội ang chứa chấp kẻ giết vua Laios. Muốn trÆnh khỏi tai họa phải t m ra v trừng trị kẻ

sÆt nh n. Vua Eudipe quyết t m truy t m thủ phạm. Nh tiŒn tri mø Tiretias ược vua mời

ến. Lœc ầu ng từ chối trả lời, sau bị vua Øp quÆ ng buộc phải n i ra sự thật - ch nh

lOMoARcPSD| 40420603

Eudipe l thủ phạm! Nh vua nổi giận trước sự tố giÆc quÆ bất ngờ. Nhưng iều khiến

Eudipe trăn trở suy tư t m hiểu lai lịch của m nh. T nh cờ người chăn

cừu ng y xưa xuất hiện, thuật lại những sự kiện trước y, khiến Eudipe c ng nghi ngờ lai

lịch của m nh.. Người ầy tớ gi bị Øp phải n i sự thật, v ng lªo ª thœ nhận mọi chuyện ng y

xưa. Trong quÆ tr nh iều tra, ho ng hậu Jocaste ª oÆn biết sự thật nŒn lo sợ m can ngăn

vua th i kh ng iều tra nữa. Nhung

vua quyết t m i ến cøng. Khi sự thật ược sÆng tỏ, ho ng hậu ª thắt cổ tự vẫn. Trước thi h i

của ho ng hậu, vua Eudipe rœt c y tr m tự chọc thủng i mắt m nh ể tự trừng phạt thủ phạm.

Rồi ch ng bỏ kinh th nh Thebes ra i tự lưu y tha phương. Vở bi kịch kết thœc.

Truyền thuyết c n kể thŒm oạn ch t. Một trong hai con gÆi của họ ª tự nguyện theo cha i

lang thang ể săn s c người cha mø l a. Cuối cøng, nh vua Eudipe chết rụi ở một x rừng.

Cũng như những tÆc phẩm lớn, Eudipe l m vua"lung linh nhiều tầng nghĩa.Trải qua mỗi

thời ại, người ta lại phÆt hiện những nghĩa mới, sự tranh luận kh ng bao giờ cạn

1) Quan iểm phŒ b nh truyền thống:

Cho rằng vở kịch nhấn mạnh tư tưởng về sự phø phiếm của vinh quang v sự mỏng manh

của hạnh phœc ời người. Quan iểm của giới văn học bi quan cho rằng vở bi kịch n y chỉ

l sự thức về cÆi phø phiếm của con người. Họ bÆm chặt những lời ca của d n hợp

xướng: i hỡi con người tội nghiệp ! Thế hệ n y qua thế hệ khÆc, ta chỉ thấy ở cÆc người

một sự hư v .

Họ căn cứ v o lời hÆt kết thœc của d n ồng ca hợp xướng: Vinh quang của th nh c ng

như Ænh h o quang mặt trời ch i lọi nhưng rồi sẽ tắt lịm khi trời ª về chiều . Vua Eudipe

ª ạt tới tột ỉnh vinh quang hạnh phœc m phœt chốc tất cả ổ sụp.Eudipe thấm th a nỗi cay

ắng của bất hạnh. Số phận con người như chiếc thuyền lŒnh Œnh trŒn biển rộng. Con

thuyền Eudipe ghØ v o th nh Thebes, rồi ghØ v o giường ho ng hậu, tưởng rằng l nơi

yŒn ổn. N o ngờ ch nh nơi ấy l vực thẳm. Nhiều nh văn lớn về sau cũng c cÆch nh n

hiện thực cuộc sống một cÆch tỉnh tÆo như vậy. Con người duy tr v x y dựng cuộc sống

với bao lo toan v nỗ lực nhằm tạo ra những giÆ trị thực ng g p cho cuộc sống. Nỗ lực t

m t i ch n l , theo nghĩa rộng bao gồm cả cÆi Đẹp v cÆi Thiện.

lOMoARcPSD| 40420603

Dø sao tÆc phẩm n y vẫn c thức x y dựng chứ kh ng phải như những tÆc phẩm hiện ại

theo chủ nghĩa hư v phø phiếm suy ồi.

PhŒ phÆn quan iểm suy ồi:

Những triết gia v thi sĩ suy ồi ời sau ª coi lời hÆt ấy l tư tưởng chủ ạo của tÆc phẩm. Sai

lầm của họ l em tÆch một lời hÆt - một chi tiết"ra khỏi to n cảnh m quŒn tập trung

nghiŒn cứu tÆc phẩm như một chỉnh thể, nhất l cần phải chœ ến cao tr o xung ột. Đấy

chỉ l một th i thường của người ời: lẩy ra một i c u văn, c u thơ từ một tÆc phẩm n o ể

Æp dụng cho những cảnh ời khÆc theo lối tư biện .

Vở bi kịch Eudipe l m vua"sẽ kh ng phải l một kiệt tÆc của nh n loại nếu tư tưởng chủ ạo

của n l triết l về sự phø phiếm của vinh quang v hạnh phœc.

2) Quan iểm phŒ b nh hiện ại:

Cho rằng tư tưởng về sự phø phiếm của vinh quang hạnh phœc chỉ l phụ, c một tư tưởng

quan trọng hơn thể hiện trong vở bi kịch - l cảm hứng ch n l , cảm hứng khÆt khao sự

thật. Ấy l chưa kể ến ước mơ của nh n d n về một minh qu n của ất nước. V bao trøm hơn

nữa l triết l về khả năng của con người trong việc khÆm phÆ thế giới v khÆm phÆ ngay

bản th n m nh.

Ngay ở nước ta, trong những giai oạn trước y, văn học chœ trọng nŒu cao yŒu cầu ấu

tranh cho Tự do hơn l yŒu cầu Ch n l . Thực ra hai mục tiŒu n y gắn b mật thiết với nhau.

Hªy ọc lời t m sự của nh văn Maxim Gorki: "Sự thật l t n giÆo của người tự do, dối trÆ l

t n giÆo của kẻ n lệ".

Trong vở bi kịch của Sophocle, chủ ề t m t i sự thật" ª ược triển khai ngay từ ầu ở nh n vật

ch nh - Eudipe. Ch ng khÆt khao muốn biết rı lai lịch của m nh. Nh n vật phụ nhưng rất

quan trọng l nh tiŒn tri mø Tiretias ª kh ng sợ sự trừng phạt, dÆm c ng bố sự thật phũ ph

ng.

PH´N T˝CH HAI NH´N VẬT TIRETIAS V EUDIPE Nh n

vật Tiretias:

Nh tiŒn tri mø l a c năng lực tiŒn tri phi thường, hiểu thấu mọi việc ª qua v thấy trước

việc phải ến. Khi ược triệu v o cung, ng ª chỉ ra ch danh thủ phạm giết vua. Nh vua nổi

lOMoARcPSD| 40420603

giận, la thØt, e dọa... ng kh ng hề nao nœng v kh ng chịu cải ch nh. ng trả lời Ta chẳng

c g phải sợ hªi v ta nu i trong m nh sức mạnh của ch n l ". ng biết sự thật v tin ở sức mạnh

v uy t n của n . Lœc ầu ng từ chối trả lời chỉ v thương x t, tiếc rẻ một nh vua trẻ phải au

khổ quÆ sớm khi nhận ra sự thật phũ ph ng của y.. Lœc ấy ng kh ng ịnh

che giấu sự thật m chỉ v ng tin rằng sớm muộn sự thật cũng ược c ng bố, lœc n y c n sớm

quÆ, kh ng nỡ l ng... Nhưng khi vua Eudipe n i Øp, lại toan ổ tội cho ng ồng lıa với thủ

phạm th cực chẳng ª ng phải trả lời, m khi ª n i th ng quyết giữ lời, kiŒn quyết bảo vệ ch

n l . Nh n vật ch nh Eudipe - nh n vật bi kịch

Điều ẹp ẽ nhất của nh n vật ch nh Eudipe l thÆi ộ dũng cảm của con người trước sự thật

về ch nh bản th n m nh. Nhưng trước , cảm hứng t m kiếm sự thật ª phải trải qua những

thử thÆch ghŒ gớm. Lœc ầu, Eudipe sốt sắng mở cuộc iều tra với mục ch ch n ch nh cứu

d n th nh Thebes khỏi tai họa do thần thÆnh trừng phạt. QuÆ tr nh iều tra khiến anh c

thŒm khao khÆt mới - sự thật về bản th n m nh v nỗi sợ hªi phạm tội lỗi cũng phÆt sinh.

Trong mỗi giai oạn iều tra, Eudipe ều c thể ngừng lại ể x a tội: Khi nh tiŒn tri n i ra sự

thật chưa ược chứng minh, Eudipe chỉ nổi giận xỉ mắng nh tiŒn tri chứ kh ng trừng phạt

hoặc thủ tiŒu ng ta ể giấu tội.

Sau khi người chăn cừu n i ra một phần sự thật: Eudipe kh ng phải l con ẻ của vua xứ

Corinte. Aønh sÆng sự thật ª le l i. Eudipe vẫn c n khả năng dập tắt hẳn. Anh d y v trăn

trở, giằng xØ. Chỉ cần v i bước nữa sẽ tới sự thật, một sự thật khủng khiếp. Anh c dÆm

bước tiếp hay kh ng?. D n hợp ca (v khÆn giả nữa) lo lắng, hồi hộp theo dıi. Ho ng hậu

Jocaste nhạy cảm ª can ngăn anh th i kh ng iều tra nữa. C lẽ b sợ hªi sự thật.

Eudipe ª quyết ịnh, quyết h nh ộng theo muốn da diết, khắc khoải của m nh l t m ra sự

thật. Anh ra lệnh cho gọi lªo ầy tớ - nh n chứng của vụ Æn v nh n chứng của lai lịch

Eudipe buộc phải n i sự thật.

Khi lªo ầy tớ ra mặt, Eudipe vẫn c n khả năng ngừng lại. Nhưng kh ng, anh chỉ chần chừ

một thoÆng, rồi i tới. Chi tiết b ẩn cuối cøng của vụ Æn bật ra, t m hồn Eudipe rơi xuống

vực thẳm. Nhưng y cũng l sự chiến thắng của ch nh anh - sự tự nhận thức cao cả ª ho n th

nh.

lOMoARcPSD| 40420603

V ch nh l nghĩa lạc quan s u sắc của vở kịch,. Nh thơ Sophocle c cøng quan iểm với triết

gia Socrat - người ưa triết học từ trŒn rời cao xuống ất"rằng: anh hªy tự biết lấy m nhJ".

QuÆ tr nh nhận biết của Eudipe khÆ gay go. Anh ª sẵn s ng i t m bằng ược sự thật nhưng

cũng muốn bÆm lấy một cọng rơm mong manh ể giữ lấy th n

m nh. Đ l chi tiết lªo ầy tớ khai: một Æm cướp ng œc hung dữ ª giết vua Laios" ª khiến

anh khấp khởi mừng thầm v hi vọng mơ hồ.

Xung ột ch nh của vở kịch l : anh vừa muốn biết sự thật lại vừa sợ hªi n Do vậy anh bị

giằng xØ, giữa t m l trăn trở v t m l trÆo trở của m nh.

Từ chœng ta c thể n i - kết quả anh ª gi nh chiến thắng. L tưởng ª thắng lợi nhưng anh phải

tự nguyện trả giÆ th ch Æng ở m n ch t.

Chœng ta hªy Ænh giÆ t i năng của Eudipe:

Trước hết, Eudipe c một tr tuệ siŒu ph m nŒn ª giải Æp ược c u ố h c hiểm của con

Sphinx. Đấy l một c u hỏi triết học: hỡi con người, anh l ai?

Nh n chung anh ª hiểu thế giới, nhưng c n một iều quan trọng th anh mø tịt - Eudipe l ai?.

Như vậy, anh l kẻ t i giỏi hay ngu dốt?

Thật ra vở kịch tr nh b y hai loại tr tuệ tương phản nhau. Một l loại tr tuệ giœp con người

hiểu biết thế giới khÆch quan, khÆm phÆ ược b ẩn trong thế giới bŒn ngo i khiến anh

ta c sức mạnh v quyền lực. Tr tuệ ấy giœp anh giải ược c u ố h c hiểm của con Sphinx v

gi nh ược ng i vua. Khoa học tự nhiŒn v

kĩ thuật em lại cho con người loại tr tuệ n y. Hai l loại tr tuệ của sự hiền minh, l Ænh sÆng

bŒn trong giœp con người hiểu biết thế giới chủ quan của ch nh m nh, rồi tiến tới l m chủ

bản th n m nh.. Kẻ n o kh ng biết th l kẻ ngu dốt, biết m kh ng sống như cÆi tr tuệ ấy dẫn

dắt l kẻ dối m nh Văn học nghệ thuật em lại cho con người loại tr tuệ n y.

Vua Eudipe ª ạt ược loại tr tuệ thứ nhất nhưng mø quÆng về loại thứ hai - anh chẳng hiểu

g về bản th n m nh. Đ l ngọn nguồn của bi kịch.

Eudipe dẫn tới chủ ề thứ hai: tham vọng quyền lực ến mức mø quÆng cũng g y ra bi

kịch. Ngay cÆi tựa ề vở kịch Eudipe - Tiranos nghĩa l Eudipe kẻ tiếm quyền"hoặc bạo

lOMoARcPSD| 40420603

chœa Eudipe cũng ª rı. Số phận của y l số phận một bạo chœa. Hªy nghe d n ồng ca hÆt

rằng:

• Th i kiŒu ngạo quÆ Æng ẻ ra bạo chœa

• Sự kiŒu ngạo trong một ầu c say sưa

• Say quÆ h a rồ, sai lầm dại dột

• N sẽ leo cao leo lŒn t t nh • Để rồi ngª xuống tận vực thẳm s u.

Tội giết cha l do v t nh ngộ sÆt, kh ng biết cha l ai. Tội kh ng c ngĩa pạm tội ể gi nh

quyền lực. D n hợp xướng chỉ than vªn về tội loạn lu n. Nhưng nếu bảo loạn lu n cũng do

v t nh kh ng biết mẹ th Eudipe v tội chăng?

H nh ộng thắng con nh n sư, theo truyền thuyết, c liŒn quan ến việc cưới ho ng hậu. Con

nh n sư l giống cÆi. Eudipe thÆnh con nh n sư nghĩa l hiểu biết sự b mật của n . Theo

quan niệm cổ ại,h n nh n, ăn nằm với ai nghĩa l ª biết người ". Kinh thÆnh Ki t giÆo cũng

n i Adam biết Eva v n ng c

mang". Khi con nh n sư biến mất, ấy l lœc n hỏa th n ẩn m nh v o ho ng hậu Jocaste. Ho

ng hậu lại trở th nh c u ố mới thÆch thức ch ng Eudipe. Đến m n ch t, khi Eudipe giải

Æp ược c u ố mới"ấy th ho ng hậu treo cổ - biến mất.

H nh ộng cười ho ng hậu c nghĩa quan trọng nhất. C phải l tội loạn lu n

như d n ồng ca than vªn?

Căn cứ v o mŒ t n v sÆch giải mộng của nền văn h a cổ Hi Lạp c n lại: giấc mộng ăn nằm

với mẹ"ược giải th ch như sau. Đ l giấc mộng l nh ối với những thủ lĩnh, ch nh khÆch.

Mẹ c nghĩa l ất nước"., l nguồn gốc sinh ra tất cả. Nằm mộng như thế l sắp ược l m vua (l

m chồng ất nước, hiểu biết ất nước). Ho ng ế La Mª Caesar từng kể ª nằm mơ cưỡng hiếp

mẹ v nh tiŒn tri giải th ch: ng i sẽ trở th nh ho ng ế.

Eudipe lấy mẹ l bắt ầu nắm quyền cai trị ất nước. Ch nh ho ng hậu cũng thản nhiŒn an ủi

Eudipe khi anh nghe lời ồn ạivề m nh: TrŒn thế gian n y c bao kẻ nằm mộng ăn nằm với

mẹ m nh".

lOMoARcPSD| 40420603

Hai mẹ con tuổi tÆc chŒnh lệch quÆ xa, kh ng thể cho rằng anh lấy ho ng hậu v say ắm

dục vọng. Thật ra, l v danh vọng, anh ª h nh ộng ch nh trị ể giữ chắc ng i vua m th i. H nh

ộng ấy l quan trọng nhất - anh phải chịu trÆch nhiệm v tự trừng phạt...

3) H nh ộng tự trừng phạt của Eudipe: Tự chọc

mø mắt c nghĩa g ?

Người Hi Lạp cổ nghĩ rằng con người c hai cặp mắt. Một cặp mắt thịt"chỉ l

giÆc quan bŒn ngo i, nh n thấy cÆi biểu kiến của sự vật, c khi n g y ra nhiễu cho con

mắt t m linh ở bŒn trong. Con mắt bŒn trong mới c khả năng nh n thấu sự vật, nắm bắt

cÆi thần của sự vật.. Khi người ta mø mắt, như nh tiŒn tri Tiretias chẳng hạn, th lại sÆng

l ng (sÆng mắt bŒn trong). Do vậy nh tiŒn tri tuy mø m biết sự thật, c n Eudipe sÆng

mắt lại chẳng biết g về bản th n m nh. Nh thơ Homer tÆc giả hai bộ sử thi vĩ ại bị mø v

bắt ầu sÆng tÆc, mặc dø truyền thuyết kể rằng thấy ng mø l a, nữ thần thơ ca thương t nh

bŁn nhập v o ng. Ca sĩ Demodek mø mắt th bắt ầu hÆt hay. Cũng theo truyền thuyết, triết

gia Democrite tự chọc mø ể nghiŒn cứu những cÆi ng chưa hiểu biết ược.

Sự việc Eudipe tự chọc mø mắt g p phần ch t xÆc ịnh chủ ề tư tưởng vở bi kịch. Phạm

tội một cÆch v thức c i chœt do tham vọng nhưng sự trừng phạt l c thức, tự giÆc cao,

bảo vệ c ng l . trong phạm vi xª hội, vua Eudipe sụp ổ thất bại thảm hại. Trong lĩnh vực

ấu tranh vươn lŒn bản chất người, y ª thắng bản th n v y l chiến thắng lớn lao. Y quằn

quại au ớn giống như một cÆi chết. Y chết i" ể sống lại - l nghĩa lạc quan s u sắc của vở

bi kịch kết thœc v cøng bi thảm n y.

Tư tưởng lạc quan ch nh l ặc trưng cao nhất của thể loại bi kịch.

Theo thi phÆp kịch truyền thống, khi t nh thế bi kịch bị phÆ vỡ th xảy ra tai biến. Đ l lœc

bÆo hiệu tột ỉnh sự tiŒu vong v tột ỉnh sự thắng lợi của nh n vật bi kịch. Phần kết thœc

ắt phải c au buồn v phấn kh ch, c chết i v sống lại, c bi thảm v lạc quan. Vở Eudipe l m

vua l vở tiŒu biểu iển h nh của thể loại bi kịch vậy.

Thật vậy, ta i ngược về ngọn nguồn bi kịch l số phận thần Rượu nho Dionisos. Theo nghi

lễ tế thần,những cảnh au khổ của thần chết i sống lại" bao lần.

lOMoARcPSD| 40420603

Tư tưởng chết i sống lại" c nghĩa nh n sinh s u sắc như h nh ộng văn h a cơ bản nhất của

con người: gieo trồng. hạt giống phải chết i ể rồi sống lại với c y mầm non v ra hoa trÆi.

Đ l khÆt vọng của lo i ngườivề lẽ sống v

ước vọng trường tồn.

Nh n vật ho ng hậu Jocaste cũng phải chịu kết cục bi thảm - khi kh ng ngăn cản ược sự

thật, b thắt cổ tự vẫn. Trước , b cũng ª c sự lớn lŒn về nh n cÆch: b ª biết sự thật nhưng

b ngăn cản Eudipe ể một m nh chịu ựng bi kịch của sự nhục. Khi Eudipe ª biết sự thật

th b lại kh ng chịu ựng nổi nữa nŒn t m cÆch tự hủy diệt. Tuy vậy b kh ng phải l nh n

vật bi kịch. CÆi chết của b kh ng c nghĩa s u xa m chỉ l sự chấm dứt tồn tại - tức l phi

tồn tại.

Cảm hứng chủ ạo của thể bi kịch l khẳng ịnh sự bất tử của con người, bất tử ngay ở cıi

trần gian (t n giÆo chỉ cầu mong bất tử ở thiŒn ường). Nh n vật bi kịch c thể chết nhưng

giÆ trị nh n bản ch n ch nh l e ra, ngời sÆng trong sự phÆt triển tiếp tục của nh n loại, sẽ

i v o k ức v kinh nghiệm của nh n d n bất tử.

Sophocle c n những vở kịch ặc sắc khÆc như: Antigon, Những người phụ nữ Trasi, Ajax,

Eudipe ở Cologne, Philoctet, Electre.

Euripide (484 - 406) v vở bi kịch Medee"

Euripide ược mệnh danh l " nh thơ của thời k d n chủ suy vong", thời k bộc lộ bản chất

xấu xa của giai cấp thống trị.Những dục vọng nổi lŒn mªnh liệt ở mỗi cÆ nh n v những

m u thuẫn mới nảy sinh trong xª hội. Nh n vật của Euripide ược gọi l nh n vật dục vọng"

lu n lu n day dứt dằn vặt v ồ riŒng. Họ chẳng c n l những nh n vật siŒu ph m như của

Eschyle, l tưởng như của Sophocle. Bi kịch của Euripide kh ng c n l trường học của những

t m hồn cao cả" m l ph ng giải phẫu những căn bệnh xª hội".

Euripide viết ược 90 vở, nay chỉ c n 19. Đặc sắc cÆch t n của ng l : lần ầu tiŒn ưa lŒn s

n khấu sự ph n t ch t m l nh n vật. ng ược gọi l nh triết học trŒn s n khấu"

Medee" l một trong những vở bi kịch cảm ộng nhất, tiŒu biểu nhất của thiŒn t i Euripide.

Cốt truyện kịch cũng lấy từ truyền thuyết Zadon sang xứ Consite oạt bộ l ng cừu v ng"

lOMoARcPSD| 40420603

Nhờ sự giœp ỡ v t nh yŒu của Medee - c ng chœa xứ Consite, Zadon lấy ược bộ l ng cứu

v ng -bÆu vật quốc gia mang về nộp cho ng chœ Creon ể i lại ng i vua Hi Lạp. Medee bỏ

ất nước chạy theo người yŒu, dắt theo ứa em trai nhỏ. TrŒn ường i, bị qu n l nh của vua

cha truy uổi, n ng giết em trai ể cản bước những kẻ uổi theo. Hai người về nộp bộ l ng cừu

v ng, ng vua chœ tham lam trÆo trở yŒu c u Zadon phải cưới con gÆi ng th mới ược

nhận ngai v ng. Zadon yŒu Medee nŒn chối từ. Họ sống hạnh phœc bŒn nhau, sinh hai

ứa con xinh ẹp. Một ng y kia, Zadon lại muốn gi nh lấy ngai v ng, liền tỏ muốn cưới c ng

chœa Hi Lạp theo iều kiện của ng vua chœ. Medee can ngăn, ghen tu ng, giận dữ. Bị phụ

t nh, n ng trả thø t n bạo, khốc liệt. Đầu tiŒn, n ng døng phØp thuật giết chết kẻ t nh ịch

(tặng chiếc khăn cho ng l m thiŒu chÆy cả hai cha con c ng chœa Hi Lạp). Sau , n ng

giết hai ứa con rồi bỏ sang xứ khÆc.

Đy l vở bi kịch t nh yŒu v cøng thảm khốc v au x t. N ng lŒn Æn Zadon l kẻ vong n

bội nghĩa. Y ngụy biện kh n khØo ể che giấu dục vọng của m nh. Medee l một t nh

cÆch phụ nữ mªnh liệt từ ầu ến cuối, từ lœc nảy sinh mối t nh ầu ến phœt ch t - n ng h

a iŒn.

Nh n vật ch nh của tấn bi kịch l Medee. Từ dục vọng t nh yŒu say ắm thủy chung rất mực,

khi bị phản bội, t m l Medee ª chuyển dạng th nh dục vọng ghen tu ng v trả thø dữ dội. Nh

thơ tr nh b y cuộc ấu tranh nội t m bªo tÆp của Medee, cuộc giằng co giữa t nh mẫu tử v

khÆt vọng trả thø. Trước khi h nh ộng, n ng c n n i những lời xØ l ng: CÆc con ơi ! Hªy

ưa tay cho mẹ nắm... O i b n tay th n thương, i m i yŒu qu v mặt m y tuấn tœ của cÆc

con t i. i l n da của chœng Œm dịu biết nhường n o ! Hơi thở của chœng thơm tho biết bao

nhiŒu ! Ta kh ng ủ can ảm nh n con ta nữa. Ta au ớn quÆ rồi. Phải, ta biết việc ta l m l t

n Æc, nhưng dục vọng ª thắng ch ta rồi". Kết cục của tất cả cÆc nh n vật ều bi thảm.

Một c u hỏi từng g y tranh luận bao l u nay: v sao Medee h nh ộng t n Æc như vậy m nh n

vật n y vẫn ược coi l nh n vật bi kịch? Tạm giải th ch rằng - Medee l nh n vật nh n danh

phụ nữ m h nh ộng i quyền ược yŒu thương v chung thủy. Vở bi kịch c n l một lời răn

Æng sợ cho những kẻ bạc t nh.

Euripide c n nhiều tÆc phẩm về người phụ nữ như: Andromac (vợ Hector), Helen

(nguyŒn ho ng hậu Akay, chạy theo Paris sang th nh Troie), Những người phụ nữ xứ

lOMoARcPSD| 40420603

Phenici, Những người n b cầu xin, Iphigieni ở Olite.Những người n b th nh Troie, Những

người con của Heracles...

Sự nghiệp của nh thơ viết kịch Euripide ª kết thœc nền bi kịch Hi Lạp với những ng g p

cuối cøng - ch n dung con người b nh thường nổi lŒn với những yŒu thương căm giận

sục s i nhất.

(B i tập: sinh viŒn thảo luận nh m: Ænh giÆ nh n vật Medee)

B i ọc thŒm

GIỚI THIỆU VĂN HỌC TRUNG CỔ T´Y ´U

1 - MỘT NG N NĂM Đ˚M TRƯỜNG TRUNG CỔ CH´U ´U:

Thời cổ ại chấm dứt năm 146 trước C.N cøng với sự sụp ổ của ế quốc Hi Lạp. Đất nước

Hi Lạp trở th nh một tỉnh của ế quốc La Mª vừa nổi lŒn. La Mª tiếp nhận gia t i văn h a

cổ ại của Hi Lạp, dịch thuật sang tiếng La tinh, m phỏng sÆng tạo bổ sung. Triều ại

Constantinope l thời k to n thịnh nhất của ế quốc La Mª. Mhưng ến năm 476, ế quốc La

Mª cũng sụp ổ. CÆc d n tộc T y ´u vøng lŒn x y dựng quốc gia ộc lập thoÆt khỏi Æch

cai trị bạo lực của ế quốc La Mª.

GiÆo hội La Mª lại tiếp tục ưa Kinh ThÆnh v ThiŒn chœa giÆo rải ra khắp T y ´u ể

giœp giai cấp thống trị x y dựng chế ộ phong kiến.

Nh thờ trung cổ v giai cấp phong kiến thống trị T y ´u ª xếp x kho t ng văn h a cổ ại Hi

Lạp - La Mª. CÆc giÆo sĩ ThiŒn chœa giÆo giữ ộc quyền văn h a bằng m n Thần

Học(theology). GiÆo hội ThiŒn chœa giÆo La Mª trở th nh trung t m văn h a quốc tế

lớn v c thế lực bao trøm cÆc quốc gia T y ´u. Họ ra sức tuyŒn truyền cho quyền thống

trị của gia hội. (Lời của giÆo ho ng Inocant III: chœng ta ược ph sứ mệnh thống trị mọi

người v mọi ất nước. Lời thÆnh Ogustine: quyền lực của giÆo hội cao hơn mọi quyền

lực thế tục)...

GiÆo iều ThiŒn chœa giÆo trở th nh những nguyŒn l của ch nh trị. SÆch kinh thÆnh

c giÆ trị hiệu lực xØt sử mọi h nh vi của c ng d n (cÆc nh khoa học Copecnich, Galilleo,

Bruno bị kết tội v phÆt minh khoa học tra với kinh thÆnh). M n triết học - thực ra l thần

học - ươc giảng dạy ở nh trường, cố gắng thuyết phục con người rằng chế ộ phong kiến l

lOMoARcPSD| 40420603

do Thượng ế tạo ra. Ai chống lại chế ộ qu n chủ tức l chống lại ch của Chœa. Triết học

kinh viện kh ng nghiŒn cứu giới tự nhiŒn m chỉ t m cÆch chứng minh lịch sử bi thảm

của con người từ khi "mang tội tổ t ng" cho ến lœc chœa Ki T (Jesus Christ) xuất hiện v

chỉ c n kØo d i ến "ng y phÆn xØt cuối cøng". Họ khuyŒn con người tin v o sự mặc khải

(tiếng Anh PhÆp mặc khải l : Revelation - nghĩa l sự nhận biết iều b mật huyền diệu của

Chœa Trời. Cuốn sÆch cuối cøng của bộ kinh T n Ước gọi l sÆch Khải Huyền. Mặc khải

chỉ l sự nhận biết qua gợi chứ kh ng døng l tr giảng giải ược). BŒn cạnh , giÆo hội thuyết

phục mọi người tin tưởng rằng mục ch của cuộc ời l sự cứu rỗi linh hồn. N i chung, họ

tuyŒn truyền một thứ nh n sinh quan tối tăm v nghiệt ngª - trần gian l một thung lũng ầy

nước mắt, c n thiŒn ường l nơi cực lạc vĩnh viễn (trước họ rất l u Đạo Phật cũng ª n i

vậy!). Ai coi khinh ời trần tục v lạc thœ vật chất, chịu ựng khổ hạnh, hi sinh phần xÆc ể

cứu lấy phần hồn th sẽ ược lŒn thiŒn ường; Ngược lại bị y xuống ịa ngục gÆnh chịu

những h nh phạt khủng khiếp.

Tất cả những iều tr i buộc con người, ch ạp lŒn quyền sống, quyền tự do của con người.

Mặt khÆc n k m hªm nền văn h a nghệ thuật v khoa học. Thời trung cổ œng l Œm trường

ng n năm, thiếu Ænh sÆng của văn h a, k m hªm lịch sử phÆt triển của ch u ´u v lo i

người. Do , văn học thời trung cổ kh ng thể phÆt triển ược, chỉ c một nền văn học hiệp sĩ

tiểu thuyết hiệp sĩ ca ngợi những qu tộc thượng vı trung th nh với nh thờ v vua chœa.

2 - Đ˚M TRƯỚC CỦA PHỤC HƯNG - Đ˚M LE L I TRĂNG SAO

Gần cuối thời trung cổ xuất hiện những tiến bộ lớn lao về khoa học kĩ thuật. Những người

tr thức ch n ch nh kh ng thể ngủ yŒn với Kinh ThÆnh. Những d n tộc quật cường trỗi

dậy. Văn học nghệ thuật ch n ch nh bắt ầu nhœc nh ch. Nước PhÆp lœc ấy ược coi l trung

t m của chế ộ phong kiến ch u ´u. Miền nam nước PhÆp c d n tộc Provence ạt tới tr nh ộ

phÆt triển cao hiếm c ở ch u ´u. Nghệ thuật thi ca của họ ược coi như mẫu mực mới cho

cÆc d n tộc latinh ( kiến nhận xØt của Engels).

Sự ra ời cÆc thị lớn ´u ch u, ặc biệt sự tiếp xœc với phương Đng xa hoa trÆng lệ trong

cÆc cuộc "thập tự chinh" ª mở ra cho họ một ch n trời tinh thần "mới" l m thay ổi ời sống

qu tộc. Từ chỗ chỉ biết say mŒ l tưởng hiệp sĩ thÆnh chiến với ngựa v thanh kiếm, họ bắt

ầu ưa th ch "cầm k thi họa". Giới qu tộc bắt ầu søng bÆi phụ nữ, th ch "mốt" m luận văn

chương. Phụ nữ trở th nh nh n vật trung t m, "b chœa trÆi tim" của cÆc nh n vật hiệp sĩ

lOMoARcPSD| 40420603

qu tộc. D ng văn học qu tộc ra ời, tư tưởng chu ạo l ngợi ca t nh yŒu phong nhª, søng bÆi

t nh yŒu khiến cho con người cao thượng hơn. Văn học n y Ænh thức trong con người

những ước vọng cao cả,t nh h o hiệp ch h o høng v t nh cảm tao nhª.

Chœng ta hªy ọc một tÆc phẩm xuất sắc trong d ng văn học kị sĩ ấy - Truyện t nh Tristant

et Yseult. Vốn l truyện khuyết danh sau ược nh văn PhÆp BØdier biŒn soạn lại. Thi h o

Đức Goeth ª coi y l "một kiệt tÆc của thế giới" (Việt Nam trước y chuyển thể cải lương

gọi l CÆnh buồm en).

Tristant et Yseult l truyện d i viết bằng thơ l một huyền thoại t nh yŒu. Tristant l một kị

sĩ văn vı song to n, mồ c i sống với cậu ruột l vua Marc xứ Cornuay. Anh i Ænh xứ Ieclan,

giết ược tướng Morhon, phÆ bỏ lệ cống nạp h ng năm của xứ sở m nh. Bị thương v mũi

tŒn tẩm thuốc ộc v phương cứu chữa, anh tự leo lŒn chiếc thuyền kh ng buồm kh ng lÆi

thả tr i lŒnh Œnh trŒn mặt biển mặc cho d ng nước mang i. Dạt v o bờ biển xứ Ieclan,

ch ng ược c ng chœa t c v ng tŒn Yseult vốn l thầy thuốc giỏi ª cứu chữa ch ng thoÆt

chết. o le thay c ng chœa Yseult lại l em gÆi của kẻ thø - tướng Morhon l anh trai n

ng.Nhưng n ng kh ng hề biết ch ng l kẻ thø. Sau khi l nh vết thương,Tristant trở về xứ sở.

Bọn gian thần ghen ghØt, lo sợ Tristant lŒn nối ng i vua nŒn giục giª vua Marc cưới vợ.

Một con chim nhạn bay qua ể rơi một sợi t c v ng. Vua nhặt lŒn v yŒu cầu Tristant i t m

người phụ nữ c sợi t c ấy về l m ho ng hậu. Ch ng lại lŒn ường i t m. Đến xứ sở Ieclan,

thấy d n chœng nơi y ang bị một con rồng t n phÆ. Vua xứ n y hứa gả c ng chœa cho ai

giết ược con rồng. Tristant nhận lời, nhưng sau khi giết ược quÆi vật, ch ng bị nhiễm nọc

ộc ngª ra bất tỉnh. Một lần nữa c ng chœa Yseult t c v ng lại cứu ch ng thoÆt chết. T nh

cờ khi lau chøi thanh kiếm của ch ng, n ng ª nhận ra Tristant l kẻ ª giết chết anh trai n ng.

Yseult thØt lŒn:

-Tristant, ch nh mi l kẻ ª giết người th n của ta. B y giờ mi ª tới giờ ền tội.

Tristant kh n ngoan Æp lại:

-V ng t i nh chịu tội. B y giờ n ng dư sức giết t i. N ng lại c quyền giết t i nữa, v hai lần n

ng ª cứu sống t i.

Yseult kŒu lŒn:

lOMoARcPSD| 40420603

- Trời ơi, những lời ch ng n i khiến ta xœc ộng l m sao !

- N ng hªy nh n sợi t c v ng của n ng ược thŒu với những sợi chỉ v ng trŒn Æo chiến b o

của ta y n y. Chỉ v ng ª nhợt nhạt sắc m u, c n t c v ng của n ng vẫn chưa phai.

Yseult nØm thanh kiếm xuống ất, m h n ch ng hiệp sĩ anh høng v si t nh. N ng ª tha thứ

cho ch ng. Sau , khi ch ng ngỏ lời cầu h n cho ng vua Marc th n ng buồn bª thất vọng

nhưng rồi cũng nhận lời (!).

TrŒn chiếc thuyền ưa d u về xứ sở vua Marc, i theo hai người c n c một c hầu trung th nh.

C mang theo một chai rượu t nh do mẹ c ng chœa chuẩn bị sẵn cho con gÆi uống Œm t n

h n - chai rượu thần k c phØp m u l m cho i

vợ chồng mªi mªi chung thủy. Tristant v Yseult khÆt nước quÆ, họ ª cøng uống nhầm

chai rượu ấy. Thế l họ yŒu nhau kh ng thể k m chế ngay trŒn ường về. Về ến triều nh,

Æm cưới ược tổ chức tưng bừng. ĐŒm t n h n, c nữ tỳ nh phải thay thế c d u ể che giấu

vua Marc. Hai người tiếp tục mối t nh vụng trộm. Về sau bị bại lộ, họ bị dẫn i h nh quyết.

Họ chạy trốn v o rừng. Ch ng hối hận, muốn chấm dứt cuộc t nh từ y, Nh vua uổi kịp, nh

n thấy họ nằm ngủ trong căn lều - thanh kiếm sắc ặt giữa hai người. Vua lấy lại thanh kiếm

ª tặng chÆu v gỡ chiếc nhẫn cưới trŒn tay Yseult rồi bỏ i. Thức dậy, biết nh vua ª tha thứ,

hai người suy nghĩ mªi rồi quyết ịnh trở lại cung vua. Tristant chịu Æn i y phương xa. Đến

xứ sở Bretani, ch ng giœp họ Ænh giặc ngoại x m, ược gả c ng chœa Yseult tay trắng.

Nhưng ch ng vẫn kh ng ngu i nhớ n ng Yseult t c v ng, Ch ng cải trang, giả iŒn trở lại t m

gặp người yŒu xưa trong cung diện vua Marc-"t i say v cÆi thứ rượu t nh ng y xưa ấy,

chẳng thể n o quŒn ược !". Hai người lại ắm ch m trong một t nh yŒu kh cưỡng lại.

Nhưng rồi ch ng lại bỏ i, ến xứ Bretani sống với Yseult tay trắng. Tham gia một trận Ænh,

ch ng bị thương nặng. Nhờ người bạn trở về xứ t m n ng Yseult t c v ng ến trị vết thương

may ra c hi vọng ược cứu sống. Ch ng hẹn: khi trở về nếu c n ng Yseult t c v ng th giương

sẵn cÆnh buồm trắng, nếu kh ng c n ng th giương cÆnh buồm en. Ng y n o ch ng cũng

nằm trŒn giường bệnh v ng ng hỏi Yseult tay trắng cÆnh buồm m u g ª cập bến. Vốn ª

ghen tu ng với n ng Yseult t c v ng, lại nghe biết lời dặn d của chồng, nŒn khi nh n thấy

cÆnh buồm trắng v o bờ, n ng bảo Tristant "cÆnh buồm en". QuÆ tuyệt vọng au buồn,

Tristant tắt thở. Yseult t c v ng gặp ch ng cũng au ớn m tự sÆt chết bŒn người yŒu.

lOMoARcPSD| 40420603

Vua Marc ch n cất i bạn t nh ở hai bŒn vườn nh thờ. ĐŒm Œm, từ bŒn mộ Tristant mọc

lŒn một c nh lÆ xanh tươi leo qua n c nh thờ, rủ ngọn xuống ng i mộ Yseult t c v ng.

Người ta chặt bỏ c nh, ến Œm c nh lÆ mới lại mọc nhanh mạnh hơn trước. Engels gọi l

"một mối t nh mạnh hơn cÆi chết". Truyện t nh của họ l bản t nh ca của giới hiệp sĩ tiến

bộ cuối thời trung cổ. Rượu t nh chỉ l biện phÆp nghệ thuật tạo ra ể trÆnh dư luận xª hội

chỉ tr ch i t nh nh n. CÆi c y trường sinh bất tử trong nh thờ l biểu tượng của t nh yŒu bất

diệt mạnh mẽ hơn tất cả, vượt qua tất cả. H nh tượng CÆi c y ª phŒ phÆn quyết liệt nh

thờ v chế ộ phong kiến cản trở t nh yŒu của con người. Tristant vẫn c n băn khoăn giữa t

nh yŒu v nghĩa vụ, chỉ c Yseult - n ng tự do v n ng kh ng h m

ơn cÆi xª hội ấy, lœc n o n ng cũng sẵn s ng ến với t nh yŒu kh ng hề do dự.

Truyện t nh hiếm hoi Tristant et Yseult ược coi l ng i sao nhỏ le l i trong Œm trường trung

cổ ng n năm, l nốt nhạc dạo cho bản ại giao hưởng Phục Hưng - một phong tr o văn hoÆ,

văn học huy ho ng sắp trỗi lŒn.

MỘT SỐ TH NH T˝CH CỦA NỀN VĂN MINH THI˚N CH A GI`O

BŒn cạnh tÆc hại ngăn cản sự phÆt triển của văn hoÆ khoa học v chống lại chủ nghĩa

nh n văn ở T y ´u, thiŒn chœa giÆo trung cổ T y ´u cũng ể lại một số th nh t ch như:

1.VĂN HỌC: bộ Kinh ThÆnh v D ng văn học hiệp sĩ.

2. KIẾN TR C V NGHỆ THUẬT TẠO H NH: những ng i nh thờ, thÆnh ường trung

cổ Ch u ´u. Những tranh v tượng thÆnh. Tranh tượng thời Phục Hưng nối tiếp sÆng tạo.

3. ´M NHẠC nh thờ, g p phần dẫn ến ỉnh cao m nhạc bÆc học T y ´u, m nhạc cổ iển

thế kỉ 18 v 19.

4.TẠO RA MỘT SỐ PHONG TỤC TẬP QU`N c giÆ trị như lễ hội, Æm cưới, tang ma...

5. KHẲNG ĐỊNH MỘT SỐ NỀN TẢNG ĐẠO ĐỨC TỐT ĐẸP như ề cao t nh chung

thuỷ, trung thực, k m chế dục vọng, sÆm hối...

| 1/63

| | Tải xuống

Preview text:

lOMoAR cPSD| 40420603
Khoa S ư Ph ạ m
V ă n H ọ c Ph ươ ng T y 1 TÆc gi ả: Phøng Ho i Ng ọ c Lời mở ầu
Trước y tŒn gọi của bộ m n n y l Văn học T y ´u , về sau bổ sung văn học Mỹ thế kỉ 19
nŒn ổi th nh Văn học Phương T y . L do ưa thŒm văn học Mỹ l : văn học Mỹ thế kỉ 19
chịu ảnh hưởng trực tiếp s u sắc v phÆt triển cøng nhịp ộ với văn học khu vực T y ´u. Tuy
rằng hai lục ịa cÆch xa nhau cả một
Đại t y dương nhưng sự giao th ng liŒn lạc bằng t u biển khÆ thuận lợi. Nhờ
, việc lưu h nh tÆc phẩm văn học của hai ch u lục ựơc th ng thương. Mặt khÆc, tÆc
phẩm văn chương ở Bắc Mỹ thường ựơc ưa về cÆc nh xuất bản ở T y ´u y l sự thử thÆch
kiểm tra chất lượng sÆng tạo của nh văn Mỹ ; TÆc phẩm ược giới văn học T y ´u thừa
nhận th mới c giÆ trị ( iều n y sẽ ược khắc phục ở thế kỉ 20 giới văn học Mỹ ª ủ tự tin ể
Ænh giÆ thẩm ịnh tÆc phẩm tại chỗ. Đồng thời văn học Mỹ bắt ấu thoÆt ra khỏi ảnh lOMoAR cPSD| 40420603
hưởng cÆi n i T y ´u ể l m nŒn một nền văn học mang ậm t nh d n tộc Mỹ. RiŒng khu
vực văn học Mỹ Latin chœng t i ª tr nh b y nghiŒn cứu trong một chuyŒn ề riŒng).
Khi biŒn soạn, chœng t i cố gắng ưa ngay tÆc phẩm hoặc tr ch tÆc phẩm, t m tắt tÆc
phẩm, sau ph n t ch hoặc gợi ph n t ch, giảm nhẹ l luận kinh iển, giœp sinh viŒn tiếp thu nhanh.
Văn học Phương T y ược chia th nh ba học phần: •
Văn học Phương T y 1 gồm ba phần, phần 1 l VH Hi Lạp cổ ại, phần 2 l văn học
Phục Hưng v phần ch t l văn học Cổ iển. •
Văn học Phương T y 2: gồm hai giai oạn: Văn học `nh SÆng v văn học thế kỉ 19
(T y ´u v Mỹ thế kỉ 19) •
Văn học Phương T y 3: gồm Văn học T y ´u v Mỹ thế kỉ 20.
Mặt khÆc, cũng c thể tÆch hẳn văn học Mỹ th nh một chương tr nh riŒng.
Tư duy sÆng tạo trong văn học Phương T y rất logic, chặt chẽ, ảnh hưởng của triết học
rất ậm nØt. Sinh viŒn sẽ ược tiếp nhận một phong cÆch văn chương gi u l tr khÆc hẳn
với văn chương phương Đng như Trung Quốc, Việt Nam.T i liệu sẽ hướng dẫn sinh viŒn
bước ầu nắm vững chương tr nh ầu tiŒn của những nền văn học ´u-Mỹ (Phương T y)
T i liệu n y ược soạn theo hướng tinh giản cơ bản vững chắc, nhằm khắc s u kiến thức cho
sinh viŒn với thời lượng 45 tiết. Muốn nắm ầy ủ chương tr nh, sinh viŒn c n phải ọc
những chuyŒn luận v những c ng tr nh nghiŒn cứu khÆc.
Phần I: Văn học Hi Lạp cổ ại
Chương I: KhÆi quÆt về ất nước v nền văn h a cổ ại Hi Lạp lOMoAR cPSD| 40420603
Văn học cổ ại Hi Lạp từ l u ª trở th nh một giÆ trị qu giÆ phổ biến của to n nh n loại.
Hiếm c một thần thoại của d n tộc n o trŒn thế giới lại lu n lu n tÆi sinh, thường xuyŒn
c mặt trong ời sống thường ng y suốt từ dến nay như thần thoại HL. Ngay từ thời cổ ại,
thần thoại Hi Lạp ª h a th n th nh thần thoại La Mª, lại c n l m nền tảng v cảm hứng cho sử
thi, bi kịch v nghệ thuật tạo h nh. Do c ng tÆi chế biế của văn h a La Mª, ng y nay cÆc
nh n vật thần thoại Hi Lạp tồn tại với hai tŒn gọi khÆc nhau. Văn học La Mª cũng c sÆng
tạo g p thŒm một số sự t ch, truyền thuyết.
Thần thoại l nền tảng ầu tiŒn của nền văn học cổ ại Hi Lạp.
Sử thi (anh høng ca) l thể loại rực rỡ một i kh ng trở lại nhưng tấm gương của n c n soi sÆng mªi ến ng y nay.
Bi kịch cổ ại l cơ sở mẫu mực sẽ tiếp tục g p phần x y dựng kịch ch u ´u suốt từ thời ại Phục Hưng trở về sau.
Trong văn chương, trŒn bÆo ch người ta sử dụng một cÆch phổ biến tự nhiŒn những
th nh ngữ, iển t ch, h nh ảnh rœt ra từ văn học cổ Hi Lạp ến mức như ng n ngữ th ng
thường. Chẳng hạn con ngựa th nh Troie , quả tÆo bất h a , v ng nguyệt quế, g t ch n
Achill ",... Ng nh thiŒn văn học ặt tŒn cÆc ng i sao bằng tŒn cÆc nh n vật thần thoại
Hi Lạp như Neptune,Venus, Jupiter...
Ng nh h ng hải ặt tŒn những con t u, h n ảo bằng tŒn nh n vật Hi Lạp. Nhiều ường phố,
c ng viŒn, h ng h a, t u vũ trụ, vũ kh ặt theo tŒn nh n vật Hi Lạp.
Trong ng n ngữ của lo i người, nhiều từ ngữ Hi Lạp ược sử dụng, nhiều Æm dụ, tỉ dụ c
nguồn gốc từ văn học cổ Hi Lạp. Văn học Hi Lạp ª trở th nh những kiến thức phổ th ng, l
phương tiện nhận thức hiểu biết những vấn ề phức tạp khÆc. Khi nghiŒn cứu cÆc nền
văn h a phương T y m thiếu vốn hiểu biết về văn học cổ Hi Lạp th quả l kh khăn. Trong
giao tiếp hoặc khi diễn ạt tư tưởng, biết sử dụng những lối n i ấy l m cho tư tưởng mềm
mại, c duyŒn, dễ ược chấp nhận hơn.(Thần thoại Hi Lạp -Tập I - Nguyễn Văn Khoả).
Mẫu mực văn học cổ ại Hi Lạp v chủ nghĩa nh n văn Hi Lạp ª l m kinh ngạc b ng ho ng T
y ´u v ª g p phần thœc ẩy một phong tr o văn hoÆ mệnh danh l Phục Hưng kØo d i gần ba
thế kỉ, tiếp tục ảnh hưởng s u ậm ến cÆc thế kỉ sau nữa. lOMoAR cPSD| 40420603
Nền văn h a v văn học cổ Hi Lạp giữ vị tr ặc biệt lớn lao v s u sắc trong lịch sử phÆt triển
nền văn minh tinh thần T y ´u. N mở ường bằng triết học, thần thoại, sử thi, kịch, thơ, văn
høng biện, sử học, kiến trœc, iŒu khắc, m nhạc, hội họa v g y ảnh hưởng bao trøm xuyŒn
suốt lịch sử nghệ thuật T y ´u qua trung ại tới hiện ại.
Karl Marx nhận xØt: Kh ng c cơ sở văn minh Hi Lạp cổ ại v ế quốc La Mª th kh ng c ch u ´u hiện ại .
Hi Lạp ược coi l một trong những chiếc n i của văn minh nh n loại. Đ l nền văn minh ảo
Cret - Misen chấm dứt thời tiền sử chuyển sang thời ại văn minh của nh n loại.
Đảo Crete - h n ảo lớn nhất Hi Lạp c nền văn minh rực rỡ từ khoảng năm 2500 ến 1700 tr.
C.N. Nền văn minh n y tỏa rộng ảnh hưởng tới tận th nh bang Misen nơi c văn minh từ
năm 2000 - 1100 tr. C.N. Hai nền văn minh n y chung œc lại th nh văn minh cổ ại Hi Lạp,
kể từ năm 1000 Tr.C.N về sau phÆt triển rực rỡ huy ho ng chưa từng thấy.
Đ l thời k chế ộ chiếm hữu n lệ - qu n chủ chuyŒn chế theo kiểu Trung cận ng - Ai Cập
(vua chœa, tầng lớp qu tộc qu n sự nhiều ặc quyền ặc lợi v
giới cầm ầu cÆc c ng xª l ng mạc)
Người Dorien di cư v o bÆn ảo Hi Lạp, t n phÆ văn h a của người Akayen.
Sau nền văn minh Misen tỏa rộng nơi y ª nảy sinh cÆc thiŒn t i Homer, Thales, Heracles
C ng cụ lao ộng bằng sắt, sản xuất, thương mại phÆt triển mạnh quanh vøng biển
EgiŒ. Chế ộ tư hữu phÆt triển, ph n h a xª hội th nh 5 giai cấp, chŒnh lệch gi u nghŁo ng y c ng lớn.
Giai cấp n lệ chiếm a số d n chœng, dần dần sự phản khÆng gia tăng. Cuộc sống của họ
phụ thuộc tuyệt ối v o giới chủ n . Họ bị mua bÆn, ngược ªi tøy bọn chủ. Nền d n chủ
Athens chỉ d nh d n chủ cho c ng d n tự do.
Những cuộc nội chiến, xen kẽ những cuộc chiến tranh vệ quốc chống qu n Ba
Tư x m lược. Vua nước Macedoan (sau thuộc Nam Tư, nay lại tÆch ra th nh Macedonia)
l Alexandrer Đại ế x m chiếm ược Hi Lạp, mở rộng bờ cıi tới Ai Cập, tạo ra ế quốc Hi
Lạp, chấm dứt thời k cổ ại.
Đặc iểm t ch cực của xª hội Hi Lạp: lOMoAR cPSD| 40420603
Phong tr o d n chủ tự do ược xÆc lập từ rất sớm cøng với sự ra ời cÆc th nh bang.
Những cuộc ấu tranh chống x m lược bảo vệ thể chế d n chủ Athens. thức tự cường d
n tộc từ khi dựng nước v giữ nước của người Hi Lạp.
Trong bối cảnh nảy sinh một nền nghệ thuật lớn lao, trước hết dễ nhận thấy nhất l th nh
tựu kiến trœc v iŒu khắc tuyệt vời.
Triết học cổ ại chứng tỏ con người Hi Lạp sớm suy tư về thế giới v nguồn gốc vạn vật một cÆch s u sắc.
ThiŒn văn, ịa l , toÆn học, y dược, sử học v sinh học cũng phÆt triển.
Đặc biệt, mĩ học ra ời g p phần œc kết v ịnh hướng văn- nghệ phÆt triển, ẩy văn học -
nghệ thuật ạt tới ỉnh cao của n
Ba thời k văn học cổ Hi Lạp: Từ khi c bœt t ch văn học ến khi Hi Lạp trở th nh chư hầu,
rồi nhập v o ịa phận của La Mª, văn học Hi Lạp chia ra 3 thời k lớn.
1.Thời k thứ nhất (thời thượng cổ), bắt ầu từ khi c những bœt t ch văn học ầu tiŒn ến thế
kỷ V trước c ng nguuyŒn.
2.Thời kỳ cổ iển (c n gọi Atich) từ chiến tranh Ba Tư- Hi Lạp ến thế kỷ II tr. CN.
3.Thời kỳ chủ nghĩa Helen (hoặc Alexandre) từ thế kỷ III ến thế kỷ I tr.CN.
Trước khi c văn học viết, trŒn ất nước « con chÆu cÆc vị thần » n y ª c một nền văn
chương thần thoại phong phœ v o bậc nhất thế giới.Từ những chất liệu thần thoại ẹp ẽ gi
u giÆ trị nh n văn, triết l n y, những ca sĩ d n gian ª sÆng tÆc những b i ca bất tử về cÆc
vị thần, cÆc anh høng th nh bang... Những b i ca ấy lạI ược Homer kế thừa ể sÆng tạo
nŒn hai thiŒn anh høng ca (sử thi) vĩ ại Illiade v Odyssee.
Sau Homer, nhiều nh thơ sÆng tÆc về cÆc truyền thuyết th nh Troie v th nh Thebes, thơ giÆo huấn của Hesiode
nhưng t c giÆ trị. Đặc biệt, Hesiode døng thơ ca ngợi con
ngườI lao ộng, những c ng việc ồng Æng b nh dị, nhọc nhằn v nghĩa cao qu duy tr cuộc
sống của con người. TÆc phẩm C ng việc v thÆng ng y l tập giÆo huấn con ngườI t nh
yŒu lao ộng, t n trọng c ng l v truyền ạt kinh nghiệm l m ruộng chăn nu i, i biển... lOMoAR cPSD| 40420603
Thơ trữ t nh cũng phÆt triển vớI những tŒn tuổI Tiecte,Minermer, Ximonite, Pindare,
Sapho... Đ l những sÆng tÆc th sơ ầu tiŒn về t nh yŒu của con ngườI.
Pindare 20 tuổI ª nổI tiếng thơ, ng y nay c n bốn tập oản ca, ca ngợi những dũng sĩ chiến
thắng ại hội iền kinh ở ấu trường Olympiade, Denph, Isme, Memee. Thơ ng b y tỏ một t
m hồn cao thượng, niềm tự h o v ch thống nhất ất nước.
Sapho l nữ thi sĩ duy nhất mừng danh v o khoảng cuối thế kỷ VII tr.CN. Người ta gọi b l
« hiện tượng k diệu» của thi ca v « nữ thần thơ số 10 ». T nh yŒu l chủ ề ch nh của thơ b :
Với t i, ch ng sÆnh tựa thần linh
Người ngồi bŒn em ấy, người tận hưởng
giọng n i em Œm Æi v những niềm vui.
Tiếng cười ai l m tan nÆt tim t i, V khiến m i t i run rẩy.
Vừa thoạt nh n thấy mặt em
T i tắt nghẹn lời lưỡi t i kh trong miệng
Một ngọn lửa m thầm ốt dướI l n da
Tai u c n nghe ược nữa mắt t i giờ ª mø lo M nh ướt ẫm mồ h i T i run lŒn lẩy bẩy V xanh hơn m u cỏ lÆ
T i nghĩ rằng t i sẽ từ giª cıi ờI
Bi kịch ra ời l do sự kết hợp sử thi v thơ trữ t nh, trực tiếp bắt nguồn từ lễ tế thần rượu nho
Dionisote.Theo cuốn Poetic (thi phÆp) của Aristote th nh viết kịch ầu tiŒn ưa ban ồng ca
i lưu diễn l Thespis với vở " Milet thất thủ". Ba nh soạn kịch tiŒu biểu cho ba giai oạn l
Eschille, Sophocle v Euripide. lOMoAR cPSD| 40420603
H i kịch cũng phÆt triển với cảm hứng nảy sinh từ thể chế d n chủ, tiŒu biểu l nh viết kịch Aristophan.
Truyện ngụ ng n của Esop- tÆc giả 350 truyện ngắn ngụ ng n ặc sắc. Nhờ t i sÆng tÆc v
kể chuyện, Esop vốn l một người n lệ xấu x ª ược chủ n giải ph ng (lªo chủ n l triết gia
Samien Latmonde). ng lŒn i danh vọng nhưng cuối cøng phải chết bi thảm v t i năng (bị
bọn bu n thần bÆn thÆnh ở ền thờ Denph kết tội bÆng bổ thần linh phải chịu tử h nh).
Những truyện quen thuộc như: Con cÆo v chøm nho, Con ve v cÆi kiến, Con chuột v sư tử.
Sử học với cÆc tŒn tuổi Herodot,Thucidide, Senophon.
Y học c thầy thuốc Hypocrat v 10 lời thề c n mªi ến h m nay trong tất cả cÆc trường y khoa trŒn thế giới.
Triết học l th nh tựu rực rỡ từ thế kỉ VI tr. C.N với nhiều triết gia lớn theo hai phÆi duy
t m v duy vật: Thales de Milet, một trong 7 người hiền Hi Lạp, ng l
nh bÆc học, triết gia, nh toÆn học. ng viết: " thế giới l do vật chất tạo th nh , ng ả phÆ
mŒ t n v thần thÆnh. Heraclite khẳng ịnh tư tưởng biện chứng: "người ta kh ng thể
tắm hai lần trŒn một d ng s ng" Empedocle v Democrite ề ra thuyết nguyŒn tố.
Socrate bị buộc tội v thần phải uống thuốc ộc chết trong nh tø, ng từng n i c u nổi tiếng: "t
i biết rằng t i kh ng biết g hết ,"anh hªy tự biết lấy m nh". ThÆi ộ ho i nghi tất cả ch nh l
sự khẳng ịnh tr tuệ con người.
Platon phÆt triển triết học duy t m ến mức cao nhất, học tr của ng l Aristote ª th u t m v
tổng kết to n bộ triết học v khoa học Hi Lạp thời bấy giờ. Mặc
dø l kẻ i lầm ường , Aristote vẫn l bộ bÆch khoa to n thư của thời cổ ại Hi Lạp. Sau ng l
Epiqure với thuyết duy vật nguyŒn tử lượng chống lại to n bộ
t n giÆo v mọi mŒ t n. Marx v Engels coi ng l người duy nhất thời cổ ại muốn em lại
Ænh sÆng cho tr tuệ con ngườ .
Năm 323 (tr C.N) cÆi chết bất ngờ của vua Alexandre Đại ế kØo theo sự sụp ổ của ế quốc
Hi Lạp. Kế ế quốc La Mª lŒn ng i bŒn kia bờ Địa Trung Hải l m lu mờ thiŒn t i Hi Lạp.
Hi Lạp bị th n t nh trở th nh một tỉnh của La Mª từ thế kỉ I tr. C.N lOMoAR cPSD| 40420603
Đến thế kỉ VI, ế quốc La Mª cũng sụp ổ, một nước Hi Lạp thiŒn chœa giÆo ra ời. Từ y
ở Hi Lạp, văn học nghệ thuật cũng như văn h a n i chung trở nŒn thấp kØm, kh ng nối
tiếp v phÆt huy ược truyền thống huy ho ng cổ ại nữa.
Chương II: Thần thoại Hi Lạp
Thần thoại Hi Lạp l một hệ thống cÆc truyện kể phong phœ ẹp ẽ xếp v o h ng những
truyện hay nhất thế giới. Trước khi c chữ viết, người Hi Lạp ª sÆng tÆc những c u
chuyện k diệu ể gửi v o nhận thức về thế giới, kinh nghiệm sống v ước mơ v khÆt vọng.
Đ l quÆ tr nh chinh phục thiŒn nhiŒn kØo d i v cøng chậm chạp v tr nh ộ lao ộng c n
thấp, c ng cụ lao ộng th sơ.
Trong truyện, người Hi Lạp lấy m nh l m thước o vũ trụ, døng tưởng tượng ể giải th ch tự
nhiŒn v chinh phục n cho thỏa nguyện vọng của m nh.
Tư tưởng của thần thoại ( thức hệ) l chủ nghĩa thần linh . Mọi hiện tượng v vật thể ều
ược gÆn cho sức sống v sức mạnh thần b . Mặt khÆc, thần thoại vẫn ậm m u sắc hiện thực v duy vật th sơ.
Thần thoại c tư duy cao về h nh thức nghệ thuật v nội dung nh n văn, nghĩa triết l Ph n loại
C thể chia hệ thống thần thoại Hi Lạp ra ba nh m:
Nh m 1: truyện về cÆc gia hệ thần
Nh m 2: truyện về cÆc th nh bang v vua chœa
Nh m 3: truyện về cÆc anh høng, nghệ nh n, nghệ sĩ.
NH M 1: TRUYỆN VỀ C`C GIA HỆ THẦN lOMoAR cPSD| 40420603
Phản Ænh sự ra ời của cÆc d ng họ thần thÆnh ầu tiŒn. Gồm cÆc sự t ch của 4 gia hệ thần:
1. Gia hệ thần Chaos - sự mở ầu thế giới.
2. Gia hệ thần Uranos - vũ trụ
3. Gia hệ thần Cronos - bầu trời
4. Gia hệ thần Zeus (Jupiter) - chœa tể thần linh.
Thần Chaos l một khối hỗn mang v vực thẳm mŒnh m ng, tối en.
Thần ẻ ra thần Đất Mẹ (Gaea) c bộ ngực mŒnh m ng, nơi sinh sống của vạn vật.
Thần Chaos c n sinh ra ịa ngục, thần Nix - Œm tối mịt mø, thần Eros thần t nh yŒu - ứa con œt của Chaos.
Nix lại ẻ ra thần kh Eter bất diệt v Hermer - thần Ænh sÆng.
Năm vị thần l nguyŒn l sinh s i nảy nở của vạn vật. Thần Uranos:
Thần ất Gaea lại kết h n với bầu trời (Uranos), họ sinh ược nhiều con khổng lồ, gồm ba nh m:
Nh m titan: sÆu nam thần khổng lồ v titanid: sÆu nữ thần
Nh m ba thần Ciclope khổng lồ c một mắt ở trÆn, hung bạo, khØo lØo, l m thợ rŁn.
Ba quỉ thần Hecatonchires c một trăm tay v năm chục cÆi ầu.
CÆc vị thần titan v titanid kết h n với nhau sinh ra cÆc thần tiŒn s ng biển nœi, trăng
sao, gi , trật tự, phÆp luật, tr tuệ. v.v.
Thần Cronos lật ổ thần Uranos:
Cronos l một titan, thấy mẹ Gaea bất mªn với bố l Uranos về cÆch ối sử ph n biệt ba nh
m con cÆi liŒn tức giận r nh chØm chết Uranos trŒn giường ngủ.
Nữ thần Gaea c n c nhiều cuộc t nh duyŒn khÆc sinh ra ủ loại quỉ thần rải khắp nơi. Thần Zeus ra ời: lOMoAR cPSD| 40420603
Sau khi giết Uranos gi nh quyền cai quản thế giới, Cronos vẫn chưa yŒn t m, ng lo sợ sẽ
c ng y một ứa con của m nh sẽ cướp ng i. Để trừ hậu họa,mỗi lần vợ sinh con, ng nuốt hết
v o bụng. Vợ l nữ thần Rhea giận dữ lÆnh tới một h n ảo, sinh ứa con trai œt ặt tŒn l
Zeus. B giao cậu bØ cho cÆc tiŒn nữ rừng nœi tŒn Nymph nu i Zeus bằng sữa dŒ thần.
CÆc thần che chở Zeus suốt tới khi cậu trưởng th nh.
Zeus lật ổ Uranos: B nội Gaea v mẹ - Rhea giao sứ mệnh cho Zeus trả thø cho cÆc anh
chị bị nuốt. Cuộc giao tranh Zeus v Uranos kØo d i gay go Æc liệt. Zeus c vũ kh sấm sØt
lợi hại. Cuộc chiến kØo d i 10 năm giữa hai phe thần khổng lồ. Phe Zeus Ænh bại ho n to n cÆc thần titan Gigantos.
Zeus trừng phạt những người họ h ng theo cha. B nội Gaea lại t m cÆch giải thoÆt họ.
ZŁus ưa nhiều vị thần i y ở những ảo xa.
Lực lượng của Zeus chiếm lấy ỉnh nœi Olympe l m nơi ở của thần linh v cai quản vũ trụ Nguồn gốc lo i người:
CÆc vị thần lấy v ng nặn ra những người ầu tiŒn trŒn trÆi ất. ThiŒn nhiŒn c ủ thức
ăn thường xuyŒn cho họ. Nhưng rồi trải qua thời gian d i, thức ăn cạn dần, cuộc sống kh
khăn, lo i người ầu tiŒn ng y c ng hư hỏng, xấu xa, ngu dốt.Cuộc sống lại ầy hiểm họa
do cả thiŒn nhiŒn v con người g y ra.
Vị phœc thần Promethe lấy trộm ngọn lửa thần của Trời em cho lo i người, lại dạy con
người døng lửa ể chế tạo c ng cụ sản xuất v vũ kh hộ th n.
Zeus - chœa tể cÆc vị thần ª trừng phạt titan Promethe - y l bi kịch ầu tiŒn của lo i người,
sự tuẫn nạn ầu tiŒn cho quyền l m người. Nạn hồng thủy:
Lo i người c ng phÆt triển c ng kiŒu ngạo với Trời v thÆnh thần. Zeus ra lệnh thần Mưa
Bªo hoạt ộng liŒn tục ể rửa sạch trÆi ất. Lo i người diệt vong, may c n s t lại một cặp vợ
chồng l con của titan Promethe. Nhờ phØp thuật của cha, họ tiếp tục sinh s i nảy nở duy
tr lo i người cư trœ khắp vøng Hi Lạp.
Thế giới Olympe - 12 vị thần tối cao:
ThiŒn nh l thế giới thần linh, trong c gia nh thần thÆnh gồm 12 vị tối cao. lOMoAR cPSD| 40420603
1. Zeus (c n gọi Jupiter) - thần Sấm sØt - chœa tể thần linh
2. Hera - vợ Zeus, cai quản h n nh n, bảo vệ b mẹ trẻ em 3. Hadex - cai quản m phủ
4. Pozeidon (Neptune) - cai quản biển khơi.
5. Demeter - nữ thần cai quản chăn nu i v trồng trọt
6. Herchia - nữ thần cai quản bếp lửa gia nh. Đo n tụ gia nh
7. Athena (Minerve) - nữ thần tr tuệ, c ng l , chiến trận, nghề thủ c ng v nghệ thuật, con
gÆi riŒng của Zeus tự sinh từ bộ nªo. Độc th n suốt ời.
8. Aphrodite (Venus) - nữ thần sắc ẹp v t nh yŒu, vợ của thần chiến tranh Arex
9. Hephaistot - thần Lửa - Thợ RŁn ch n thọt, tổ nghề thủ c ng ồ sắt. Con trai Zeus v Hera, chồng cũ của Venus.
10.Apollon (Heliot) con của Zeus v nữ thần Ænh sng Leto. Thần mặt trời, xạ thủ, nghệ thuật, m nhạc v ch n l .
11. Arthemis (Diane) - em gÆi Apollon, nữ xạ thủ c c y cung bạc, ộc th n vĩnh viễn.
12. Arex (Mars) - thần Chiến tranh, con của Zeus, chồng sau của Venus. Con chÆu cÆc vị thần:
CÆc thần c nhiều mối t nh vụng trộm với thần v với cả người trần, sinh ra nhiều con
chÆu. TiŒu biểu l thần Zeus c nhiều cuộc t nh do quyền uy v sức mạnh, ặc biệt sinh con
với phụ nữ Hi Lạp sinh ra bÆn thần .
Dionisote (c n gọi Bacchut) l con của Zeus với một người phụ nữ. - chế tạo ra Rượu nho.
Sau khi chết, d n chœng ghi ơn lập ền thờ. Zeus cho về thế giới thần linh bất tử.CÆc vị
thấn khÆc cũng chẳng kØm chœa tể thần linh, họ c nhiều ứa con b mật .
Hấu hết con chÆu cÆc thần linh ều trở th nh dũng sĩ lập nhiều chiến c ng, th nh t ch x
y dựng th nh bang, tiŒu diệt quỉ dữ, l m vua chœa cÆc vøng (khoảng 100 th nh bang trŒn ất Hi Lạp cổ)
Con chÆu thần thÆnh c n l những nghệ sĩ, nghệ nh n v những người thợ giỏi nhất. lOMoAR cPSD| 40420603
C nhiều c u chuyện kể về cÆc dũng sĩ, nghệ sĩ .
Chẳng hạn những chuyện vể dũng sĩ Perce anh høng diệt quỉ dữ cứu người, dũng sĩ
Heracles (c n gọi Herculles) lập nŒn 12 k c ng, tham dự cuộc chiến tranh th nh Troie, anh
høng Thesee x y dựng th nh Athens (mang tŒn của nữ thần Athena)...
NH M 2: SỰ T˝CH C`C TH NH BANG
Truyện sự t ch Ch u ´u v một số th nh bang: vua Agienor th nh Sidon,con trai của thần
Pozeidon v tiŒn nữ Okenaid xứ Libie sinh ra. Vua Agienor sinh bốn con trai l Cadmos,
Phenicie, Kilice v Phinee v một gÆi tŒn l Europe. N ng xinh ẹp như Ænh sÆng. Một
Œm nằm mơ thấy hai mảnh ất khổng lồ cÆch nhau một quªng biển rộng, một mảnh gọi l
Asie, c n mảnh kia chưa biết gọi l g . Hai mảnh ất hoÆ th nh hai người phụ nữ tranh nhau
dữ dội gi nh bắt lấy n ng Europe. Cuối cøng người phụ nữ tŒn Asie nh thua cuộc. Người
kia nu i dưỡng chăm s c Europe ến khi trưởng th nh... Tỉnh giấc mơ c kể lại với vua cha.
Điềm chẳng l nh? Một ng y kia thần Zeus quyến rũ n ng, thần hoÆ l m một con b mộng l
ng v ng ng, i sừng cong như vầng trăng, vầng trÆn toả Ænh sÆng bạc lấp lÆnh. Con b
ến gần n ng Europe, dụi ầu v o cÆnh tay, thŁ lưỡi liếm b n tay n ng, qu xuống bŒn n ng.
Hơi thở của n cũng toả hươgn thơm ngÆt. N ng vuốt ve n rồi ngồi lŒn lưng. Bất chợt n
vøng chạy, lao xuống nước biển, n ng g o thØt kŒu cứu. Con b bơi trŒn biển như cÆ.
Những n ng tiŒn nữ biển cả Nereid lội hai bŒn rẽ nước hộ tống, Europe vẫn kh rÆo khi
con b cập bờ một h n ảo th nh tŒn l Cret. Thần Zeus hiện nguyŒn h nh uy nghiŒm ẹp
ẽ, tỏ t nh với n ng. Sau Europe sinh hạ ba người con trai l : Minos, Radamante v Sarpedon.
Những người d n xứ ảo n y lấy tŒn n ng ặt tŒn cho to n bộ vøng ất ph a T y l Europe nghĩa l ch u ´u.
Vua Agenor từ khi n ng Europe mất t ch liền sai bốn con trai l Cadmos, Phenicie, Kilice v
Phinee v tuyŒn bố nếu kh ng t m thấy em gÆi th chớ quay về. Vượt bao gian khổ kh ng
t m thấy em gÆi Europe, mỗi người i mỗi ngả v khai phÆ, x y dựng quŒ hương mới. Đ
l những th nh rải rÆc ở ch u ´u v Hi Lạp m họ trở th nh cÆc vị vua (cÆc th nh bang
Phenixi, Kiliki, Xanmidessos v Cadmee tức l Thebes nổi tiếng Hi Lạp).
Hầu như cả trăm th nh bang ở Hi Lạp ều ược kể ến trong những cuộc x y
dựng của những người anh høng thần thoại Hi Lạp. lOMoAR cPSD| 40420603
NH M 3: SỰ T˝CH C`C ANH H NG, NGHỆ NH´N, NGHỆ SĨ B`N THẦN
Người d n Hi Lạp tin rằng những người c t i năng xuất chœng, phẩm chất tuyệt vời huyền
b , chắc hẳn phải mang d ng mÆu thần linh. Ng n ngữ thi ca v tr tưởng tượng phong phœ
với một lối tư duy ặc sắc Hi Lạp ª sÆng tạo cả một hệ thống thần thoại høng vĩ với khoảng
3000 nh n vật thần linh v bÆn thần, người trần. CÆc nh n vật ầy những ước mơ, khÆt
vọng, au khổ, vui sướng, hạnh phœc v sụp ổ...như con người Hi Lạp vậy.
Thần thoại Hi Lạp l sự khởi ầu rực rỡ, trở th nh nguồn nu i dưỡng to n bộ văn học - nghệ
thuật Hi Lạp về sau, lại ược lan tỏa khắp ch u ´u mở ra thời ại Phục Hưng T y ´u.
Dưới y giới thiệu một số truyện thần thoại tiŒu biểu:
SỰ T˝CH THẦN APOLLON (Heliot)
Apollon sinh i cøng nữ thần Arthemis, con của Zeus v Leto sau cuộc t nh vụng trộm của
họ. Apollon l vị thần a năng c sứ mệnh bảo vệ ch n l , truyền bÆ m nhạc v thơ ca.
Chiến c ng ầu tiŒn của anh l diệt trừ con mªng x Piton ể bảo vệ người mẹ Leto. NguyŒn
nh n l Hera ghen tức, sai con mªng x truy uổi nữ thần Leto - người t nh của Zeus. Con
mªng x ược thể phÆ hoại ời sống d n l nh. Apollon bay tới vøng Denph, t m ến cửa hang
con quÆi vật. Cuộc giao tranh diễn ra dữ dội, Æc liệt. Cuối cøng thần Apollon ª døng c y
cung bằng Æ hạ thủ con quÆi vật, rồi ch n n dưới ất s u, dựng một ng i ền Ł lŒn, ặt tŒn
ng i ền thờ thần linh l Denph. Thần c n ra lệnh tổ chức một lễ hội thể thao cứ 4 năm một
lần ể ghi nhớ chiến c ng oanh liệt của m nh. Lễ hội gọi l Olympiad (cuộc ấu ade ở ch n
nœi Olympe). Những c trinh nữ ược chọn l m
c ồng tr ng coi ền thờ, ược coi l sứ giả giao tiếp với thần Apollon.Họ chuyển lời cầu khẩn
của d n chœng lŒn vị thần v chuyển lời phÆn truyền, sấm ng n của th n Apollon ến d n chœng
Ng i ền Denph trở th nh một trung t m t n giÆo lớn của thế giới Hi Lạp. Người ta thường
kØo về y ể cầu xin thần thÆnh, kh ng chỉ phœc lợI, m c n mong lời chỉ dẫn hoặc tiŒn tri
(Apollon l thần ch n l ). (Cuối thế kỉ 19 ầu 20, ở nơi hoang t n ổ nÆt của ền Denph, cÆc
nh khảo cổ ª t m thấy nhiều di vật qu giœp cho việc x y dựng lại ền Denph) lOMoAR cPSD| 40420603
Apollon c n l vị thần a t nh, c nhiều mối t nh ẹp ẽ nŒn thơ. C lần ch ng yŒu nữ thần
Daphnee xinh ẹp con gÆi thần s ng. Ch ng ến gần, nữ thần hoảng sợ bỏ chạy. Ch ng uổi
theo cất tiếng gọi tha thiết. N ng vẫn chạy. Gặp con s ng lớn, n ng cầu xin cha l thần s ng,
rồi h a ra một c y mọc bŒn bờ nước. MÆi t c ẹp ẽ của n ng biến th nh những c nh l c y,
ng n ch n biến th nh rễ c y. Khi Apollon chạy tới th n ng ª h a th n ho n to n. Ch ng ngẩn
ngơ thương tiếc, vuốt ve c nh lÆ với nỗi n hận x t thương. Ch ng tuyŒn bố giải thưởng
thi ấu Olympiad l : ai chiến thắng sẽ ược ội trŒn ầu một v ng lÆ c y Daphne (v ng nguyệt quế, tŒn Lamª l Olive).
C n nhiều c u chuyện về thần Apollon với nhiều chiến c ng v cả những sai lầm g y kh
ng t rắc rối cho mọi người. Ở Hi Lạp ª h nh th nh một t n giÆo Apollon .
APHRODITE - NỮ THẦN SẮC ĐẸP V T NH Y˚U (tŒn Lamª: Venus)
Người phương Đng thường gọi l thần Vệ Nữ. ThiŒn văn học gọi l sao Kim / sao Vệ nữ.
Venus ra ời trong Æm bọt biển. N ng c th n h nh dÆng iệu cử chỉ ẹp của trời ất thiŒn
nhiŒn phối hợp kết tinh k diệu. N ng ược cả thế giới thần thÆnh v lo i người kh m phục
yŒu mến, bởi ai cũng muốn c t nh yŒu (ngoại trừ một số nh n vật th ch sống ộc th n).
Quyền lực của n ng l chiếc d y lưng k diệu c khả năng g y t nh yŒu say ắm cho những người yŒu nhau.
Nữ thần Venus ª từng cho ch ng Parish ho ng tử th nh Troie mượn d y lưng i quyến rũ
Helen -ho ng hậu th nh Athens, g y ra cuộc chiến tranh th nh Troie
nổi tiếng trong thần thoại Hi Lạp.
Venus c nhiều cuộc t nh duyŒn với thần thÆnh v cả người trần. Người chồng ầu tiŒn l
Hephaistot - con thần Zeus - l thần Lửa kiŒm thần Thợ rŁn của thế giới thần linh. N ng
kh ng chung thủy với chồng, lại dan d u với thần chiến tranh Arex. C lần bị chồng bắt gặp
vợ ang dan d u, một cuộc xung ột xảy ra, chồng bị thương nŒn ch n thọt. Bỏ nhau, n ng
trở th nh vợ của Arex, sinh ược 5 con - 1 gÆi v 4 trai. Ngo i ra Venus c n yŒu một người
trần v thần Rượu nho Dionisote. C những phong tục phÆt sinh từ nh n vật Venus. chẳng
hạn phong tục Æm cưới: c d u d ng cœng nữ thần Venus một chiếc thắt lưng do ch nh tay
m nh dệt ể cầu xin sức mạnh t nh yŒu. Lại c vøng, trong buổi tế lễ lớn ở ền thờ Venus, lOMoAR cPSD| 40420603
một số thiếu nữ xinh ẹp ược chọn hiến th n cho những người n ng ể chứng tỏ quyền lực
của nữ thần, hoặc chứng tỏ cÆc c thiếu nữ c quyền sử dụng trinh tiết của m nh. Những
người n ng v o h nh lễ" phải nộp một khoản tiền v o quĩ của ền thờ. Engels nhận xØt về tập tục
: " l h nh thức mªi d m ầu tiŒn trong lịch sử lo i người"
T m lại, nữ thần Venus tạo ra bao nhiŒu hạnh phœc cho con người v cũng g y kh ng t khổ au cho họ.
Nữ thần Venus c n c một vai tr khÆ lớn lao ối với nghệ thuật. C u chuyện dưới y về nh n
vật Pigmalion nŒu lŒn mối quan hệ ặc biệt của nghệ thuật v ời sống:
TrŒn vương quốc ảo Sip c nh vua trẻ v cũng l họa sĩ iŒu khắc t i ba - ch ng Pigmalion.
Kh ng hiểu v sao ch ng lu n lu n c mối Æc cảm với phụ nữ. Ch ng quyết t m sống ộc th n
ể sÆng tạo nghệ thuật. Miệt m i sÆng tÆc,
ch ng nghĩ sẽ sống với t nh yŒu nghệ thuật l hạnh phœc nhất. T nh yŒu của ch ng cũng
say ắm, mộng mơ, nhớ nhung, cao thượng v rung cảm ẹp ẽ. Ch ng tạc nŒn một bức tượng
thiếu nữ xinh ẹp bằng ng voi trắng muốt. L m việc quŒn ăn quŒn ngủ, ch ng say mŒ
tÆc phẩm của m nh, ch ng sung sướng ngắm nh n kh ng chÆn con người lộng lẫy như
bước ra từ chiếc ng voi khổng lồ. Bức tượng sống với ch ng như con người thật. Ch ng
eo lŒn bộ ngực trần bức tượng một chuỗi ngọc qu , ch ng may chiếc o lụa mỏng cho bức
tượng, lại ội cho n ng một v ng nguyệt quế. Ng y Œm, Pigmalion tr chuyện cøng n ng
trong một t nh yŒu hoang tưởng.
Nhưng tÆc phẩm vẫn l tÆc phẩm, c n cuộc ời vẫn l cuộc ời. Ch ng nghệ sĩ ặt b n tay n ng
ấm của m nh lŒn pho tượng v cảm thấy rı sự lạnh lẽo kh cứng của n khiến ch ng tỉnh
mộng. Pigmalion gục xuống thất vọng bŒn pho tượng. Nữ thần Venus vẫn hằng theo dıi
cuộc ời ch ng nghệ sĩ, ª từng giận dữ thø ghØt ch ng, nay nữ thần tin rằng ch ng sẽ phải tỉnh ngộ. V một ng y
nọ, ch ng sắm sửa lễ vật d ng ền thờ Venus, th thầm cầu nguyện. Ngọn lửa trŒn iện thờ
bừng chÆy ba lần, ấu hiệu chấp nhaan của nữ thần Venus. Pigmalion trở về nh . Ch ng ẩy
cửa, một người thiếu nữ ứng nh n ch ng ăm ăm, ẹp tươi sinh ộng bội phần. Ch ng tiến tới,
ặt tay lŒn vai n ng, một cảm giÆc ấm Æp truyền nhanh qua người ch ng Thiếu nữ mỉm
cười, rời khỏi bệ tượng, ngả lŒn vai ch ng. Ch ng họa sĩ bŁn ặt tŒn khai sinh cho n ng l lOMoAR cPSD| 40420603
Galatea. Họ sống thật hạnh phœc, sinh một ứa con trai, ặt tŒn l Paphos lớn lŒn thay cha
l m vua (Paphos: tiếng Hi Lạp nghĩa l cảm hứng, nhiệt t nh, xœc ộng - chuyển tiếng PhÆp
l Pathetique, chuyển tiếng Anh l Sympathetic - cảm ộng, thống thiết, cảm th ng). Pigmalion
cho x y dựng một th nh trŒn ảo Sip v lấy tŒn m nh ặt cho th nh ấy. Vua c n cho x y một
ng i ền nguy nga ể d ng lŒn nữ thần Venus - Aphrodite. Nữ thần Venus từ c thŒm biệt
danh: Paphos. Trong sinh hoạt văn học nghệ thuật thế giới, người ta n i ến th i Pigmalion"
ể Æm chỉ những nghệ sĩ quÆ say mŒ søng bÆi tÆn thưởng c ng tr nh nghệ thuật của ch
nh m nh m mất cả tỉnh tÆo.
Hiện nay trŒn thế giới c nhiều bức tượng Venus,nổi tiếng hơn cả l Venus de Milot" của
họa sĩ Leonardo Da Vinci thời Phục hưng. Bức tượng n y bị cụt hai cÆnh tay (bị gªy trong
một lần di chuyển) nhưng ng y nay vẫn giữ nguyŒn hiện trạng, kh ng ai sửa chữa bổ sung i cÆnh tay nữa.
THẦN RƯỢU NHO DIONISOTE (Bacchus)
L con của thần Zeus với một người phụ nữ Hi Lạp tŒn l Semele, cậu bØ Dionisote sống
với mẹ như một ứa con rơi, con hoang. Cuộc t nh của mẹ ch ng thật l bi thảm. Zeus lẩn
trÆnh Hera, h a th nh ch ng trai ến gặp n ng Semele, tỏ t nh v khoe khoang. ng ta hứa sẽ l
m bất cứ iều g n ng muốn. Nữ thần Hera nghe biết hết, liền t m cÆch phÆ hai người. B
xœi giục Semele nghi ngờ Zeus kh ng phải l vị thần tối cao m chỉ l kẻ chăn cừu b nh
thường. Rồi Semele khăng khăng i Zeus hiện nguyŒn h nh ể chứng minh nguồn gốc. Zeus
ra sức chối từ, ngăn cản n ng. Nước mắt v sự cương quyết của người phụ nữ ª thắng. Zeus
buộc l ng phải hiện nguyŒn h nh. Một tiếng sØt nổ xØ tai, rung chuyển trời ất. Th nh
Thebes bốc chÆy. Zeus nhanh tay cứu kịp ứa bØ con trong bụng người t nh. Đứa bØ thiếu
ba thÆng. Zeus rạch øi ặt ứa bØ v o, nu i tiếp. Từ øi cha, c u bØ Dionisote ược sinh ra ời
lần thứ hai. Zeus em con i gởi cÆc tiŒn nữ Nymphe trong thung lũng nu i giœp. Hera c n tiếp
tục theo dıi Ænh ghen khiến cậu bØ phải chịu bao khổ cực, tr i dạt từ xứ n y qua xứ khÆc.
C khi thần Zeus phải biến cậu th nh con dŒ ể che mắt Hera.
Lớn lŒn, Dionisote i lang thang khắp nơi, dạy d n trồng c y nho, Øp rượu. Rượu nho mang
lại sự vui tươi, hoan lạc c khi tới ộ cuồng nhiệt. C những ma quỉ lợi dụng uống nhiều, say lOMoAR cPSD| 40420603
sưa, c n quấy. Nhiều người căm thø rượu nho v kẻ sinh ra thứ nước ma quÆi (c chuyện
hiểu lầm g y tai hại cho cha con
Icare mục tử - xem phần bi kịch ở sau). C lần, nh vua cho qu n l nh bao v y o n tøy tøng v
tấn c ng. Dionisote chạy thoÆt. Thần Zeus can thiệp, trừng
phạt nh vua. Nhưng Dionisote c n phải chịu nhiều khổ cực oan trÆi nữa mới ược cha Zeus
cho về thế giới thần linh Olympe l m vị thần bất tử. D n chœng Hi Lạp học ược nghề trồng
nho v nấu rượu nho, trở nŒn khÆ giả. Họ biệt ơn vị thần Dionisote, lập ền thờ ch ng (Về
sau, trong nghi lễ tế thần c con dŒ - một h a th n của Dionisote - người ta ª sÆng tạo ra
thể bi kịch -một ỉnh cao của thơ.(Bi kịch: Tragos -con dŒ, tiếng Anh: Tragedy).
CUỘC ĐỜI ANH H NG HERACLES (Hercules)
Trước hết hªy kể về người anh høng Perce lừng lẫy, ng tổ bốn ời của dũng sĩ Heracles.
Vua Acrisios hiếm hoi chỉ sinh ược một con gÆi tŒn Danae. C bØ lớn lŒn ng y c ng xinh
ẹp. Vua thường mong c con trai nối dıi, ến cầu xin thần Apollon ở ền thờ Denph. Thần
phÆn truyền: vua sẽ kh ng c con trai. Nhưng c Danae sẽ sinh con trai, v ứa chÆu ngoại
sẽ giết ng cướp ng i vua. Vua hoảng sợ, t m cÆch ngăn chặn hậu họa. Kh ng nỡ giết hại
con gÆi, ng cho x y căn hầm s u trong l ng ất, ưa Danae xuống nhốt trong căn buồng bốn
vÆch tường ồng vững chắc nhằm ngăn cÆch n ng với những kẻ n ng. Trải bao
thÆng ng y sống dười hầm s u, Danae tội nghiệp chỉ ngắm nh n bầu trời qua một cửa
nhỏ. Thần tối cao Zeus ª nh n thấy n ng c ng chœa xinh ẹp Æng thương. Zeus h a l m một
cơn mưa, chui lọt xuống hầm s u v ăn ở với Danae. N ng thụ thai, sinh một con trai.
ng vua chưa nản ch , ng ng một chiếc thøng gỗ, bỏ hai mẹ con Danae v o rồi ẩy thøng tr i
ra biển khơi. Thøng gỗ tr i dạt v o một h n ảo v một ngư d n ª cứu họ thoÆt chết. Lớn
kŒn, cậu bØ Perce l m nghề ch i lưới. Ch ng lập nhiều chiến c ng tiễu trừ quỉ dữ với sự
trợ giœp của thần Zeus v cÆc vị thần linh. Perce i trừng phạt thần Atlas, biến anh ta th nh
quả nœi Æ ứng vÆc bầu trời trŒn một bŒn vai. Rồi một ng y kia, hai mẹ con t m ường
trở về quŒ hương. TrŒn ường về, họ ghØ thăm vương quốc Larisa. ng vua Acrisos nghe
tin con gÆi v chÆu ngoại ang trŒn dường về quŒ th hoảng sợ, i sang lÆnh mặt ở vương
quốc Larisa. Ở xứ n y ang diễn ra một cuộc thi ấu thể thao. Perce bước v o tham dự m n lOMoAR cPSD| 40420603
nØm dĩa. Chiếc dĩa sắt nặng bay i quÆ mạnh, rơi v o Æm khÆn giả, trœng ngay ầu ng
ngoại - vua Acrisos ang ứng xem
khiến ng chết tại chỗ. Lời tiŒn tri Apollon ng y xưa ª ứng nghiệm. Ch ng dũng sĩ Perce
quÆ au x t v sự rủi ro, l m Æm tang trọng thể cho người ng xấu số ở quŒ nh . Ch ng trao
ổi vương quốc của ng ngoại lấy một vương quốc khÆc rồi lŒn ng i vua ở
Vua Perce lập gia nh, sinh con trai tŒn Electrion. Vua Electrion lại sinh ược ch n trai một
gÆi. Con gÆi ặt tŒn l Ankmen, về sau gả cho ho ng tử nước lÆng giềng l Amphitryon.
Ho ng tử Amphitryon thường i chiến trận vắng nh . Thần Zeus chœ , liền h a th nh ho ng
tử Amphitryon về gặp Ankmen. Hai người n Æi ba ng y Œm liŒn tục, thần Zeus ra lệnh
cho thần Mặt trời Apollon kh ng ược mọc suốt ba ng y ấy. Thần Zeus vừa i khỏi th chồng
n ng trở về. Ankmen hiểu rằng n ng ª nhầm lẫn kh ng thể sửa chữa. N ng Ankmen c tai,
sinh i hai ứa con trai - một của chồng, một của thần Zeus Thần Zeus ẵm ứa con của m nh
về, lừa lœc nữ thần Hera ngủ say, cho thằng bØ bœ trộm sữa thần bất tử của Hera. Hera
ang ngủ chợt thấy ộng, tỉnh d y, hất ứa bØ ra. N ª bœ gần no, rời miệng
khỏi vœ. Một d ng sữa trắng lớn vọt ngang trời, th nh dải sao rộng lớn, gọi l Milky Galaxy
(ch m sao sữa), phương Đng gọi l s ng Ng n H . Thần Zeus ẵm bØ bỏ chạy, trả cho mẹ n ,
rồi ặt tŒn n l Heracles (vinh quang của Hera). Nữ thần Hera vẫn ghen tức, t m mọi cÆch
truy uổi giết thằng bØ Heracles. B ta cho hai con rắn ộc chui v o buồng ngủ của hai bØ
trong cung iện của Ankmen. Chœ bØ Heracles 10 thÆng tuổi ngồi trong n i, hai tay b p chết hai con rắn.
Lớn lŒn, Heracles i chăn gia sœc, luyện tập vı nghệ. C lần, ch ng lập c ng lớn diệt trừ một
con quÆi vật khủng khiếp, ược nh vua xứ nọ gả cho tất cả 50 c ng chœa ể thưởng c ng
(cũng l cÆch chọn v nh n giống anh høng
Heracles). Ch ng phaỉ tiến h nh 50 lễ cưới liŒn tục trong 50 ng y, con cÆi của Heracles
về sau ng œc kh ng kể xiết. Heracles tiếp tục chiến ấu lập c ng, lại ược vua th nh Thebes
gả c ng chœa Megara. Cuộc sống lứa i n y mới thực sự hạnh phœc, sinh ược 8 ứa con.
Nhưng nữ thần Hera vẫn eo uổi trả thø, døng phØp thuật l m cho ch ng phÆt iŒn giết hết
8 ứa con của m nh v mẹ chœng l Megara, v nhiều ứa bØ khÆc. Hera yŒu cầu thần Zeus
trừng phạt Heracles v tội giết người. Buộc l ng thần Zeus phải thi h nh c ng l , bắt Heracles lOMoAR cPSD| 40420603
i l m ầy tớ cho nh vua Euriste ở nơi quŒ cha ất tổ trong 12 năm v hứa sau khi hết hạn sẽ
cho về nœi Olympe - thế giới của thần linh.
Trở về quŒ nh , th nh bang Miken, ch ng phải l m n lệ cho tŒn vua hŁn nhÆt ốm yếu.
Hắn lợi dụng Heracles c sức khỏe v vı nghệ, liŒn tiếp sai anh i l m những c ng việc nguy
hiểm, Æc liệt v vất vả. Heracles lŒn ường 12 lần lập c ng trong 12 năm. Đ l 12 chiến c ng lừng lẫy:
1 - Giết con sư tử khổng lồ ở Nemee 2 - Giết con mªng x Hydrer
3 - Bắt sống con lợn rừng hung dữ ở Erymanthe
4 - Bắt sống con hươu cÆi Cerynie
5 - TiŒu diệt n Æc iểu ở hồ Stymphale
6 - QuØt dọn sạch chuồng b h ng ngh n con ba mươi năm chưa dọn ở Aujat.(Ch u ´u c
th nh ngữ dọn sạch chuồng b Aujat ngụ một t nh trạng tr trệ, hỗn ộn cần ược thanh toÆn, x a bỏ).
7 - Bắt con b mộng ở ảo Crete.
8 - Đoạt bầy ngựa cÆi của Diomede
9 - Đoạt chiếc thắt lưng của Hipplite - nữ ho ng cai quản xứ Amazon 10 -Đoạt n b của Geryon
11 -Bắt sống ch ngao Cerbere
12 -Đoạt những quả tÆo v ng của chị em Hesperides xứ Aicập. Nhờ thần Atlas, bị thần
lừa v nhanh tr lừa trả miếng.
Sau mười hai chiến c ng, dũng sĩ Heracles cưới c ng chœa Dedaniar. V t nh phạm tội
giết người, ch ng lại bị y i l m n lệ cho nữ ho ng Omphale ở xứ Libi ba năm. Heracles
lại tham gia cuộc chiến th nh Troie 10 năm. Ch ng yŒu một thiếu nữ khÆc, vợ ch ng -
Dedaniar ghen tu ng, mắc lừa con nh n mª, v t nh hại chồng bằng tấm Æo thấm maœ
con nh n mª m n ng tưởng nhầm l chiếc Æo bảo vệ l ng chung thuỷ. Heracles trœng lOMoAR cPSD| 40420603
thuốc ộc, ch ng au ớn kh ng chịu n ỉ nŒn nh tự thiŒu. Zeus tối cao n ch ng về ỉnh nœi
Olympe trở th nh vị thần bất tử.
NỮ THẦN ATHENA THI ĐẤU VỚI C THỢ DỆT ARAKNEE
C một c thợ dệt giỏi ở th nh Athens, s au khi gi nh chiến thắng vượt qua nhiều thợ khÆc
trong một cuộc thi t i, c kiŒu hªnh tuyŒn bố ngay cả nữ thần Athena cũng kh ng thể hơn
ta ược ! . Athena ch nh l vị thần sÆng tạo ra nghề dệt. Athena nghe thấu nh n gian, tức
giận c thợ dệt Araknee, liền giả l m một b cụ gi t m gặp Araknee v yŒu cầu c nhắc lại lời
thÆch thức nữ thần. Khi nghe c thợ giỏi nhắc lại lời thÆch thức, nữ thần Athena nhận lời
thÆnh ấu. Cuộc thi dệt diễn ra trước sự chứng kiến của d n chœng. Cuộc thi khÆ s i nổi,
v cuối cøng, nữ thần Athena chiến thắng. Để trừng phạt kẻ thua cuộc kiŒu ngạo kh ng
biết k nh trọng thần linh, Athena h a phØp biến c thợ Araknee th nh con nhện, suốt ời dệt
mªi những tấm lưới. Sự t ch con nhện Hi Lạp l như thế.
TRUYỆN T NH CỦA DANH CA ORPHEE
Thần s ng Oeagre l vua xứ Thras, ng i cưới Mude Caliop vốn l tiŒn nữ cai quản sử thi l
m vợ. Họ sinh ược con trai ặt tŒn l Orphee. Cậu bØ bộc lộ sớm năng khiếu nghệ thuật,
say mŒ n ca. Thần Apollon ban cho cậu một c y n
liere 7 d y v nguồn cảm hứng v tận, trÆi tim nhạy cảm dễ xœc ộng. Giọng hÆt của cậu
cao vœt trong trẻo ấm cœng lạ thường, hể cất tiếng l th nh lời ca ứng tÆc. Đặt tay v o n
th giai iệu vang lŒn, ch ng hÆt theo ho hợp du dương Œm Æi. Ch ng lại tăng thŒm hai
d y cho c y lia th nh 9 d y. V o rừng dạo chơi v hÆt, c y cối nœi Æ con suối, lắng nghe,
kh ng con thœ n o x m phạm ch ng, gọi nhau qu y quần theo ch ng... tất cả ều hiền l nh,
nhảy mœa reo quanh ch ng. C y n theo cuộc viễn chinh sang xứ Consite phương Đng oạt
bộ l ng cừu v ng. Về quŒ, ch ng cưới một tiŒn nữ rừng Nymph tŒn l Euridic. Cuộc t nh
thật hạnh phœc tuyệt vời. Nhưng một tai hoạ xảy ra:n ng cøng bạn nymph v o rừng hÆi
hoa ạp phải con rắn ộc, n mổ v o ch n n ng. N ng lịm dần, rồi tắt thở. CÆc bạn kh c vang
rừng. Orphee chạy ến, chỉ c n qu bŒn xÆc vợ kh c mªi. Nœi rừng ủ rũ buồn rầu trầm mặc.
Đắp một ng i mộ cho n ng, ch ng về nh sắp sửa h nh l ể t m xuống m phủ. Vượt bao gian
nan hiểm trở, vượt qua s ng Stich biŒn giới.giữa cıi trần v m phủ, ch ng gặp thần linh
Hadex chủa tể m phủ. Orphee b y tỏ mối t nh au khổ của m nh v n ng lOMoAR cPSD| 40420603
Euridic, thần Hadex ộng l ng thương, thuận cho n ng theo chồng về cıi trần. Thần ra iều
kiện: trŒn ường trở về Orphee i trước, vợ i sau,ch ng kh ng ược quay lại nh n vợ, nếu kh
ng thực hiện œng th n ng sẽ phải ở lại cıi m. Hai người quay về trần thế. Dương92 xa, ch
ng lắng nghe kh ng thấy tiếng n ng. Ch ng lo lắng, chẳng biết n ng c theo kịp hay ª lạc
ường, hay l gặp tai hoạ n o chăng? S t91 ruột, ch ng quŒn cả lời dặn của Hadex, quay
phắt lại t m người vợ yŒu. H nh ảnh n ng Euridic hiện vụt lŒn trước mặt rồi từ từ lui dần,
rồi biến mất. Ch ng kŒu lŒn thảm thiết v tuyệt vọng...
Bốn năm sau cÆi chết của vợ yŒu Euridic, ch ng vẫn kh ng yŒu ai nữa... Một
Æm phụ nữ ghen tức, chửi mắng..... thậm ch họ Ænh ập ch ng. Họ c n phanh th y ch ng,
vứt c y n xuống một d ng s ng, nước s ng ng n lŒn tiếng
n rØo rắt kh c thương ch ng danh ca của nœi rừng... CÆc lo i thœ dữ cũng
kh c ch ng, những tiŒn nữ nymph mặc ồ tang en, ể t c xoª. C n c y n thần, Apollon xin
phØp Zeus ặt lŒn bầu trời th nh ch m sao liere. Lại t m nhặt thi h i ch ng ch n dưới ch n
nœi Olympe. Linh hồn ch ng về m phủ, gặp lại vợ yŒu v o n tụ mu n ời bŒn nhau.
Ng y nay ở ch u ´u c cuộc thi m nhạc h ng năm mang tŒn Orphee v giải «Orphee v ng».
Đặc iểm nội dung, nghệ thuật của thần thoại hy lạp
Thần thoại Hi Lạp l những sÆng tÆc văn học ầu tiŒn, sớm gắn b với cuộc sống sinh hoạt
tinh thần của nh n d n. Những lời kể chuyện của cÆc b lªo bŒn bếp lửa gia nh, những b i
ca của người hÆt rong ở cÆc thị, l ng quŒ v
những lời giảng của cÆc nh hiền triết chốn cung nh cho bậc vua chœa nghe. Những c u
chuyện chất phÆc ng y thơ m chứa ựng một dung lượng tr tuệ s u sắc v những vẻ ẹp k ảo.
N l cội nguồn sự sống t m hồn phong phœ của nh n d n Hi Lạp trong buổi b nh minh của lịch sử 1.
THẦN THOẠI PHẢN `NH NỘI DUNG HIỆN THỰC ĐẤT NƯỚC HI LẠP THỜI CỔ ĐẠI
Cuộc sống của xª hội Hi Lạp thời cổ ại ược miŒu tả sống ộng v huyền thoại h a trong hệ
thống truyện thần thoại. lOMoAR cPSD| 40420603
1.1 - Nền sản xuất, tr nh ộ sản xuất v c ng cụ lao ộng ược miŒu tả khÆ rı nØt trong những
c u chuyện c vẻ hoang ường về cÆc vị thần.
Thần thoại Demeter kể về vị nữ thần tr ng coi việc trồng trọt møa m ng.Nghề trồng nho
v nấu rượu nho do thần Dionisos khởi phÆt. Nghề rŁn ược tả trong cuộc ời thần thợ rŁn
HephaistotŒ. Nghề dệt tinh xảo ược tả trong cuộc thi t i của c thợ dệt Ankmen v nữ thần
Athena ở th nh Athens. Nghề i biển, nghề thương mại l c ng việc của thần Hermet, nghề
chăn nu i du mục trong nhiều c u chuyện như Icare mục tử, dũng sĩ Percee... Chuyện
cÆc thủy thủ trŒn con t u Acgo cho ta biết người xưa ª biết thuần h a b rừng th nh b nh ể kØo c y, gieo hạt...
1.2 - Cuộc ấu tranh chống kẻ thø bốn ch n v hai ch n:
ThiŒn nhiŒn hung dữ g y bao tai họa cho con người cổ ại. Nạn hồng thủy, nœi lửa, ộng
ất, bªo tÆp, thœ dữ thœ ộc ều ược miŒu tả sinh ộng trong thần thoại. truyện thần Apollon
tiŒu diệt mªng x vøng Denph, truyện sư tử Nemee, b rừng, ch ngao Xerbe, Æc diểu
bị dũng sĩ Heracles chinh phục hoặc tiŒu diệt.
Con người ª phải chiến ấu gay go, Æc liệt ể chinh phục thiŒn nhiŒn hoang dª m sản xuất,
l m ăn. Anh høng Heracles døng i tay thần k v cÆi cuốc uốn nắn d ng s ng Anphe v Pene
cho chảy qua chuồng b Aujat khổng lồ. Anh høng Thesee bắt quÆi vật ầu người, bắt con
ngựa c cÆnh Pegade. Những con Sirens (n ng tiŒn cÆ c tiếng hÆt quyến rũ kØo thủy
thủ lao ầu xuống biển s u cũng bị Odyssee v ch ng nhạc sĩ Orphee v hiệu h a
Cuộc xung ột giữa con người ch n ch nh chống những kẻ thø hai ch n - những tŒn x m
lược tham lam cũng ược miŒu tả hấp dẫn. CÆc anh høng Heracles, Thesee... ª ương ầu
với chœng ể bảo vệ d n chœng. RiŒng ch ng Heracles ª chống lại nhiều tŒn lªnh chœa
bạo t n, hŁn nhÆt, tham lam, ố kị. TŒn Diomet nu i ngựa dữ bằng thịt người. TŒn
khổng lồ Poliphem ăn thịt người, x y l u i bằng xương sọ người chœng ª bị nhũng anh
høng trừng phạt theo c ng l nh n d n.
1.3 - Sinh hoạt xª hội, phong tục tập quÆn cũng ược miŒu tả phong phœ trong thần thoại:
Những cuộc ấu thể thao ầu tiŒn do thần Apollon ề xướng. rồi thi t i m nhạc của Apollon
với thần Pang, ch ng nghệ sĩ Orphee...Chuyện 9 nữ thần nghệ thuật con gÆi của Zeus. lOMoAR cPSD| 40420603
Những chuyện t nh yŒu, h n nh n, gia nh. Kiện tụng trong xª hội m thần thÆnh l quan t a tối cao xØt xử.
Nữ thần Rhae ẻ ra Zeus trong một hang Æ xa x i , nữ thần Maya ẻ ra Hermet em ặt v o
hang Æ. Thần Apollon dionisote chăn b , chiều lại løa b về hang... ª chứng minh ng i nh
ầu tiŒn của con người l hang Æ.
Chế ộ quần h n, tạp h n, h n nh n tập o n ược kể trong nhiều chuyện. Nhất l thần tối cao
Zeus trải nhiều cuộc t nh kh ng ph n biệt gia hệ, Heracles cưới cả năm chục chị em. Thần
Uranos phối h n với mẹ Gaia, thần Cronos cưới chị ruột l Rhea, thần Zeus cưới em gÆi l Hera...
Tục lệ hiếu khÆch của d n Hi Lạp do thần Zeus ban h nh, ai vi phạm sẽ bị thần linh trừng
phạt. Nghĩa l , ban ầu tục lệ phải ược Æp ặt, l u ng y mới th nh quen. KhÆch ến nh phải
ược chủ nh tiếp ªi chu Æo, ược bảo vệ an to n. Thần Zeus nhiều lần vi h nh i t m những kẻ
vi phạm tục lệ ể trừng phạt (truyện Philemon)
Sự tiến bộ trong quan hệ nh n văn cũng ược tả qua truyện Heracles bị trừng phạt v tội giết con, giết vơ.
Những kẻ vi phạm ạo ức như ch kỉ, dối trÆ cũng bị trừng phạt. Đ cũng l bước ầu h nh th
nh ạo ức (chưa phải l luật phÆp) nŒn c u chuyện thần thoại l một kiểu tuyŒn truyền
giÆo dục c hiệu quả ặc biệt.
Kể từ khi xª hội phÆt sinh chế ộ tư hữu, xª hội ph n h a giai cấp dẫn tới quan hệ giữa con
người với con người ng y c ng xấu i. Những cuộc tranh gi nh của cải cũng chẳng kØm
phần quyết liệt. Đặc biệt bọn vua chœa, chủ n tham lam bị thần thoại ả k ch th ch Æng.
2. THẦN THOẠI PHẢN `NH TƯ TƯỞNG, T NH CẢM CỦA NGƯỜI HI LẠP CỔ ĐẠI:
2.1 - Chủ nghĩa duy vật th sơ h nh th nh.
Mặc dø thần thoại thấm ẫm thế giới quan thần linh, nhưng cÆch giải th ch cÆc hiện tượng
tự nhiŒn v xª hội vẫn mang m u sắc hiện thực v duy vật. Chẳng hạn, thần Promethe sinh
ra từ ất, thần Decalion sinh ra từ Æ, nữ thần Arthemis, Venus sinh ra từ bọt biển... Nghĩa
l ều do vật chất sinh ra. Kể chuyện 4 gia hệ thần, người Hi Lạp muốn tr nh b y sự biến lOMoAR cPSD| 40420603
chuyển của thế giới từ thấp ến cao, từ hoang sơ ến tinh xảo, ẹp ẽ.. nh n vật con trai œt bao
giờ cũng phÆt triển th nh c ng hơn những người anh.
Nh n vật ch nh thay ổi từ thần linh dần dần chuyển sang con người, tức l từ chủ nghĩa thần
linh sang chủ nghĩa nh n văn. Vai tr con người ng y c ng khẳng ịnh (Phøng Ho i Ngọc)
Rı r ng l tư tưởng duy vật v c t nh biện chứng. Thần thoại kh ng chỉ l hoang ường m c n c
t nh logic. Nữ thần møa xu n Percephon chỉ ở với mẹ … năm, ngo i ra phải về m phủ sống với chồng l Hadex.
2.2 - Nội dung nh n văn ậm trong thần thoại Hi Lạp Ph n biệt niệm ch nh- t từ rất sớm:
Trong những gia hệ thần, người kể chuyện biểu lộ rı thÆi ộ ca ngợi cÆc vị thần t ch cực
v phŒ phÆn cÆc thần tiŒu cực. Từ sau dần dần ph n biệt hai loại thần ối lập. Nữ thần
Rạng Đng xinh ẹp với những ng n tay hồng, nữ thần ĐŒm Tối sinh ra thần Chết. thần
Mộng Mị, thần Số Mệnh, thần Tuổi Gi . Thần Hephaistote xấu x ch n thọt nhưng vẫn ược
mọi người qu mến v c c ng giœp ngưới lao ộng rŁn c ng cụ v vũ kh . TrÆi lại thần Chiến
tranh Arex c bộ mặt ẹp ẽ nhưng ai ai cũng căm ghØt, ngay cả vợ hắn l thần Venus cũng i
ngoại t nh. Hắn c con riŒng l nữ thần Bất H a.
Tư tưởng ạo l c ng bằng ược ề cao: trừng phạt v khen thưởng. Phần thưởng cao nhất l ược
trở về ỉnh nœi Olympe h o quang ch i lọi, sống bất tử cøng thế giới thần linh v cuộc ời vui bất tận.
ThÆi ộ tr n trọng tất cả những g c ch cho cuộc sống con người. Đặc biệt thÆi ộ ối với
thiŒn nhiŒn: tr n trọng c y cối, hoa trÆi, trừng phạt những kẻ bạc ªi thiŒn nhiŒn tươi
ẹp, nu i dưỡng con người. Một tŒn vua chặt một c y sồi ª bị thần Đi ến thăm nh . Kẻ nọ
vÆc cuốc chặt vườn nho bị thần Dionisos trừng phạt ến chết.
Đề cao những t nh cảm ạo ức lớn lao: t nh yŒu quŒ hương, ất nước, ồng b o, ồng loại..
ến cÆc t nh cảm gia nh t nh mẫu tử, vợ chồng, anh em, cha con thủy chung son sắt.
Đặc iểm nghệ thuật của thần thoại lOMoAR cPSD| 40420603
Đ l t nh lªng mạn v cÆi ẹp cổ ại, chất thơ, tr tưởng tượng tr n ầy trong thần thoại. Phẩm
chất l nØt ặc trưng của Con Người, thể hiện trŒn những yếu tố sau:
Ước mơ hi vọng của nh n d n về cuộc sống lao ộng nhẹ nh ng, bớt cực nhọc, năng suất
cao. Người lao ộng tự bảo vệ ược m nh chống lại mọi thứ kẻ thø, kẻ x m hại.
Thần thợ rŁn, thần thợ x y, thần dệt vải, thần rượu nho
ều dạy con người biết cÆch
thay ổi cuộc sống của m nh. Thần ưa tin chế ra i h i nhanh hơn nghĩ ể thỏa mªn nhu cầu
th ng tin của con người. Thần Heracles thể hiện ước mơ sức khỏe, l ng can ảm diệt trừ kẻ
Æc v thœ dữ ể bảo vệ cuộc sống.
Cuộc sống gắn b với thiŒn nhiŒn l m nảy sinh những cảm xœc mĩ học. Người xưa ª biết
say sưa ngắm bầu trời Œm ầy sao, những lớp s ng bạc k vĩ của ại dương, Œm trăng huyền
diệu v rạng ng hồng tươi ấm Æp l ng phấn khởi.
Trong sinh hoạt tinh thần thẩm mĩ, nhu cầu nghệ thuật cũng l ề t i phong phœ hấp dẫn
trong thần thoại. Tiếng n ng n nga thÆnh th t của Amphion khiến cho h n Æ xœc ộng tự
chồng chất lŒn x y th nh lũy. Thần Apollon l tay n xitar hạng nhất lu n thắng trong mọi
cuộc thi t i. Thần linh v con người cøng nhau thi t i nghệ thuật. C y n liere của nghệ sĩ
Orphee khiến cho thiŒn nhiŒn ngưng lặng lắng nghe, thœ dữ phủ phục dưới ch n ch ng.
Ước mơ trẻ ẹp, sống bất tử cũng thể hiện b ng bạc trong những trang thần thoại. Họ ước
ao c c y gậy thần k với hai ầu sống v chết" của thần Hermet. Họ cũng ước ao c thầy thuốc
t i giỏi chữa bệnh cứu người.
Những trang văn miŒu tả vẻ ẹp ầy chất thơ cảnh sinh hoạt thanh b nh. Ho ng hậu Leda
ngồi bŒn s ng ngắm nh n n thiŒn nga n rỡn trŒn mặt nước. N ng c ng chœa Europ mặc
xiŒm y ỏ thắm, tay cầm lẵng bằng v ng hÆi hoa hồng bŒn Æm thiếu nữ ảo Crete xiŒm
Æo trắng ngần vui øa trŒn Æm cỏ xanh.
CÆi ẹp của thế giới ª ược tÆi tạo qua tr tưởng tượng v cảm xœc thẩm mĩ phong phœ của
người Hi Lạp Họ suy t n cÆi dẹp, ca ngợi hết lời cÆi ẹp. C u chuyện tranh chấp quả tÆo
v ng thực ra l tranh chấp danh hiệu người ẹp nhất - ược coi l cuộc thi hoa hậu ầu tiŒn của
lo i người.. Đối với d n tộc n y, cÆi ẹp l tuyệt ối v trŒn hết. lOMoAR cPSD| 40420603
Trong nghệ thuật sÆng tạo thần thoại, tr tưởng tượng của người xưa ª tạo ra h nh ảnh k
diệu về bản th n con người. H nh tượng thần Atlas, Heracles ghØ vai ỡ cả bầu trời n i lŒn
ch v sức mạnh tinh thần của con người. Tr tưởng tượng của thần thoại Hi Lạp ựa trŒn
một tr nh ộ tư duy rất cao cøng với sự quan sÆt thực tế ch nh xÆc tỉ mỉ.
Kh ng c thần thoại Hi Lạp th kh ng c nghệ thuật Hi Lạp" (nhận xØt của Karl Marx). Bao
nhiŒu bức tượng v c ng tr nh kiến trœc v iŒu khắc k vĩ ª ra ời theo sau thần thoại. Thần
thoại c n cung cấp ề t i cho hai thiŒn anh høng ca- sử thi bất hủ Illiade v Odyssee, cho
những b i thơ, nhũng vở bi kịch... Thần thoại Hi Lạp c n chi phối cả quan iểm ch nh trị v
ạo ức của thời cổ ại Hi Lạp.
Thần Thoại Hi Lạp l chương ầu tiŒn của pho lịch sử ất nước v d n tộc Hi Lạp - cũng l
chương ầu của bộ lịch sử văn học nước n y.
Đối với Phương T y, ảnh hưởng của thần thoại Hi Lạp xuyŒn suốt v bao trøm mọi thời k
, mọi loại h nh nghệ thuật v sinh hoạt văn h a.
Thần Thoại Hi Lạp l kho iển t ch v tận cho mọi tr o lưu văn học - nghệ thuật ch u ´u kể từ
thời ại Phục Hưng về sau.
Chương III: Sử thi Homer
Illiade v Odysse l hai thiŒn sử thi bất hủ của văn học cổ ại Hi Lạp, l sÆng tÆc hoặc sưu
tập của nh thơ Homer, người ược coi l cha ẻ của thi ca Hi Lạp".
Vấn ề Homer v thời ại Homer
Giới nghiŒn cứu văn học trŒn thế giới ến nay vẫn c n tồn tại hai khuynh hướng về tÆc
giả của hai kiệt tÆc n i trŒn. Một hướng cho rằng l sÆng tÆc d n gian, truyền miệng v
Homer chỉ l người sưu tập th nh văn bản. Hướng khÆc cho rằng Homer ch nh l tÆc giả. lOMoAR cPSD| 40420603
Nh phŒ b nh văn học Nga lỗi lạc Bielinski ª ưa ra luận iểm khÆ thuyết phục rằng sÆng
tạo của Homer gắn liền với những oạn, mẩu truyện rời rạc trong d n gian. Homer ª tổng
hợp v sÆng tạo rất c ng phu ể cho ra hai tÆc phẩm vĩ ại.
Homer sinh v o khoảng cuối thế kỉ thứ 9 trước C.N, trong một gia nh nghŁo. Thuở nhỏ
học h nh th ng minh, lại ược mời i l m gia sư v c dịp i du lịch nhiều nơi. Sau khi bị mø, ng
kiếm sống bằng nghề hÆt rong, từ mang biệt danh Homer (gốc tiếng Hi Lạp Homeros:
người mø). ng hÆt v kể những chuyện sử thi. Trong thời gian , ng sÆng tÆc hai bộ sử thi
ể l m c ng cụ lao ộng hÆt rong.
Hai bộ sử thi l tÆc phẩm văn học, ồng thời cũng l hai bộ lịch sử khÆ ch n xÆc của thời
cổ ại. Về sau, cÆc nh khảo cổ học, nh sử học, nh xª hội học ª phải dựa v o văn bản sử thi
ể dựng lại lịch sử Hi Lạp cổ ại. Họ ặt tŒn cho thời k từ thế kỉ 13 ến 12 trước C.N l thời k
Homer". Đ l giai oạn quÆ ộ từ thời k dª man" sang thời k văn minh". N i cÆch khÆc, từ
chế ộ c ng xª thị tộc chuyển sang chế ộ chiếm hữu n lệ.
Đặc trưng của thời ại l : chiến tranh bộ lạc l hoạt ộng chủ yếu tạo iều kiện t ch lũy của
cải, nh n lực (n lệ), mở mang bờ cıi, x y dựng th nh bang v ổn ịnh một xª hội c ph n chia
giai cấp. Sự chiếm oạt cướp b c ược coi l vinh dự cao cả hơn lao ộng sÆng tạo nhận xØt
của Engels", l thời k "văn minh ẫm mÆu" (K. Marx).
Illiade- Bản anh høng ca chiến trận ở th nh Troie
Th nh Illion (tŒn Hi Lạp) c n c tŒn gọi quen thuộc hơn l th nh Troie - tiếng Latinh, v
Trois - tiếng Anh. Qu n ội Hi Lạp gọi l qu n Akay từ th nh Athens kØo qu n theo ường
biển i trừng phạt th nh Troie. Chiến tranh kØo d i 10 năm. Th nh Troie vỡ, qu n Akay to n
thắng. Biến cố lịch sử n y ược kể lại trong một c u chuyện thần thoại Cuộc chiến tranh th
nh Troie". Sử thi Illiade chỉ miŒu tả một sự kiện v o năm cuối của cuộc chiến tranh v y
hªm th nh Troie ấy. (ade l chiến c ng, chiến t ch, cuộc ọ sức. Illiade nghĩa l chiến c ng th
nh Illion. Hªy so sÆnh với Olympiade: nghĩa l cuộc ấu ở nœi Olympe).
1 - Một biến cố lịch sử ược thần thoại h a: lOMoAR cPSD| 40420603
Biến cố lịch sử n y ược kể th nh c u chuyện thần thoại nhằm miŒu tả cuộc xung ột của
cÆc thần linh ª l i kØo người Hi Lạp tham gia.
Thần chiến tranh Arex kh ng ược mời dự Æm tiệc cưới của nữ thần ất Thetis với vua Pelet,
tức giận t m cÆch phÆ rối Æm cưới. Y sai nữ thần Bất H a nØm một quả tÆo v ng khắc
d ng chữ tặng người ẹp nhất"v o giữa b n tiệc. trong lễ cưới c ba vị nữ thần ược coi l ẹp
nhất: Hera, Venus v Athena. Cả ba nữ thần ều muốn gi nh quả tÆo về m nh, họ nhờ thần
tối cao Zeus phÆn xử. Thần Zeus sợ mất l ng cả ba người th n th ch (Hera l vợ, Athena
con gÆi v Venus con d u) bŁn t m cÆch thoÆi thÆc. Zeus ưa ra giải phÆp nhờ ch ng ho ng tử
Paris - con trai thứ nh của vua th nh Troie ến l m trọng t i. Khi lŒn nœi Olympe, ch ng ho
ng tử Paris ược cả ba vị nữ thần l i kØo dụ dỗ trao tÆo chọ với những lời hứa ền ơn ch
ng. Sau khi suy nghĩ, ch ng ª trao tÆo v ng cho nữ thần Venus. Từ Venus ược coi l nữ
thần Sắc ẹp v t nh yŒu. Đổi lại, nữ thần Venus giœp ch ng quyến rũ ược người phụ nữ ch
ng yŒu nhất - Øo le thay lại l ho ng hậu Helen - vợ vua Hi Lạp (th nh Akay - Athens).
Bị mất vợ, vua Menenax sai người anh trai l tướng Agamennon cầm qu n i chinh phạt th
nh Troie. CÆc vị thần linh cũng chia hai phe xuống Ænh giœp hai bŒn.Cuộc chiến ke d
i ng t mười năm kh ng ph n thắng bại, cuối cøng một dũng sĩ phe Akay tŒn l Odysse døng
mưu con ngựa gỗ"chiếm ược th nh Troie. Từ th nh TROIE sÆp nhập v o Hi Lạp (ban ầu chỉ c th nh Akay/ Athens).
Sử thi Illiade chỉ miŒu tả một sự kiện xảy ra trong khoảng 50 ng y cuối cøng của cuộc
chiến. Tạm gọi sự kiện l cơn giận của Achille":
Sau một trận tấn c ng, qu n Akay chiếm ược một số chiến lợi phẩm trong c hai c gÆi th
nh Troie xinh ẹp. Hai c ược em chia cho hai dũng sĩ hạng nhất. Tướng chỉ huy Agamennon
nhận c Crizeid, c n dũng sĩ Achille v ịch nhận c Brizeid l m nữ tỳ. Cha của Crizeid l viŒn
tư tế tr ng coi ền thờ thần Apollon. V quÆ thương con gÆi, ng em nhiều của cải xin cuộc
lại Crizeid. Nhưng tướng Agamennon chối từ. Cha của Crizeid liền cầu khẩn thần Apollon
trừng phạt kẻ thø. Thần Apollon liền gieo bệnh dịch hạch khủng khiếp xuống trại qu n
Akay. Nhiều binh l nh ngª bệnh chết thảm khốc. Nhờ thần linh mÆch bảo, qu n Akay biết
rı nguyŒn nh n, liền họp hội ồng qu n sự, yŒu cầu tướng Agamennon trao ổi c Crizeid.
Ban ầu y phản ối. Khi hội ồng binh sĩ e dọa bỏ về quŒ, y nh nhượng bộ nhưng d nh lại c lOMoAR cPSD| 40420603
Brizeid của dũng sĩ Achille. Ch ng nổi giận phản ối, nhưng lại nhượng bộ v quyền lợi
chung của to n qu n. Nhưng ch ng tuyŒn bố kh ng chiến ấu nữa m i nằm ngủ. Trong những
trận giao chiến sau , qu n Akay bị thất bại liŒn miŒn v thiếu người dũng sĩ v ịch Achille.
Dũng sĩ Patriot - bạn th n thiết của Achille trong một trận ấu với Hector - ho ng tử t i giỏi
nhất th nh Troie, ch ng ª ngª gục dưới mũi giÆo Hector. Đau ớn, thương bạn v cøng,
Achille kh c l c thảm thiết, Achille lŒn ngựa x ng ra trận với tuyŒn bố quyết trả thø cho
bạn. Cả th nh Troie can ngăn Hector nŒn ng cổng th nh cố thủ, trÆnh ối ầu Achille.
Nhưng ng y n o qu n Achille cũng kØo tới chửi mắng. Hector kh ng thể chịu ựng, mặc vợ
l n ng Andromac ẵm con can ngăn, mọi người n u kØo, ch ng cầm giÆo lŒn ngựa mở
cổng th nh. Trận giao tranh Æc liệt chưa từng c suốt 10 năm. Cuối cøng, Hector ngª xuống
dưới ngọn giÆo của Achille v ịch. Chưa hả giận v thương bạn, Achille buộc xÆc Hector
v o sau ngựa, kØo xÆc ch ng v ng quanh cổng th nh Troie. Cả th nh Troie v ng vua gi
Priam b ng ho ng, au dớn. Mặc mọi người can ngăn, người cha gi ấy dũng cảm một m nh
mang của cải sang trại qu n thø xin chuộc xÆc con trai - Hector - người anh høng th nh
Troie. Nhờ thần linh yểm trợ v t i høng biện kh n ngoan của m nh, ng vua gi anh høng ª
thuyết phục ược Achille. Kết thœc sử thi l cảnh Æm tang trọng thể bi thương của th nh
Troie, ch ng Hector anh høng trở về trong nỗi tiếc thương v hạn của d n chœng, của người
vợ Andromac trong mấy ng y tạm nh chiến ở th nh Troie.
2- Gợi ph n t ch tÆc phẩm
Theo truyện thần thoại, nguyŒn nh n chiến tranh l do cÆc thần linh với quả tÆo bất h a
- cuộc thi hoa hậu ộc Æo ầu tiŒn của nh n loại. Nhưng ến sử thi Illiade, nh thơ Homer ª
miŒu tả chiến tranh xảy ra rı r ng bắt nguồn từ l ng tham lam của con người. Thần tối cao
Zeus n i: Ch nh họ ª g y ra cuộc chiến v l ng tham mø quÆng của m nh". TÆc phẩm chỉ
xoay quanh cơn giận của Achille - xØt cho cøng nguyŒn nh n chỉ v xung ột về quyền lợi
khi chia phần. Họ kØo ến y v th nh Troie gi u c nhiều bạc v ng ch u bÆu v gÆi ẹp, v vị tr
ầu mối giao th ng quan trọng. Họ ưa ra cÆi cớ i i n ng ho ng hậu a t nh, iều v l v n ng tự
nguyện theo người t nh sang th nh Troie. Cảnh cuối cøng của sử thi rất c nghĩa: n ng
Helen kh c l c thảm thiết bŒn xÆc Hector - người anh chồng m n ng qu trọng.
L tưởng anh høng v nh n vật anh høng l tưởng lOMoAR cPSD| 40420603
(L tưởng thẩm mĩ của thời ại)
L tưởng thời cổ ại ch nh l phẩm chất của những người anh høng của cả hai bŒn tham
chiến. Thời ấy chưa ph n biệt chiến tranh phi nghĩa hay ch nh nghĩa. Miễn l người anh
høng chiến ấu cho cộng ồng th ược ca tụng. Những người anh høng mang trong m nh l
tưởng của thời ại. Chœng ta hªy tổng hợp t nh cÆch của họ th sẽ xÆc ịnh ược l tưởng của thời ại ấy.
Trước hết, người anh høng coi trọng danh dự, khao khÆt chiến c ng. Hªy nghe Sarpedon
thủ lĩnh qu n Troie n i trước to n qu n:"V sao mọi người k nh trọng chœng ta hơn kẻ khÆc,
d nh cho chœng ta ngồi ầu b n tiệc, coi chœng ta như thần thÆnh? Hªy x ng lŒn! Hoặc l
chœng ta nhường vinh quang cho kẻ khÆc hoặc giữ lấy cho m nh...
Dũng tướng Hector trước khi xuất trận, gặp vợ l Andromac bồng con ra ngăn ch ng, kh c
l c thảm thiết: Hector ch ng ơi,với em ch ng l tất cả. Ch ng l cha, l mẹ cũng l người chồng
ang ộ thanh xu n. Xin hªy thương em m ở lại ể cho con ch ng khỏi phải mồ c i, vợ ch ng
khỏi th nh kẻ g a bụa". Ch ng ngậm ngøi xœc ộng nhưng vẫn n i: N ng ơi ch nh ta cũng lo
lắng như thế. Nhưng nếu ta lẩn trốn th c n mặt mũi n o m nh n người d n th nh Troie trøm
khăn d i tha thướt... Ta ª quen anh dũng chiến ấu ở h ng ầu qu n Troie ể giữ g n danh tiếng
của phụ th n ta v ta... Ta biết rằng th nh Illion một ng y kia sẽ bị tiŒu diệt. Ta nghĩ tới
cảnh n ngbị bắt mang i l m n lệ. tr ng thấy n ng nước mắt ầm a, người ta sẽ bảo - l vợ của
Hector kẻ thiện chiến nhất th nh Illion... Ta muốn chết ể khỏi nghe tiếng n ng kŒu kh c v
nh n thấy n ng bị l i i. Dø c chết, ta cũng phải chết một cÆch vinh quang. Phải lập chiến
c ng oanh liệt lưu danh hậu thế"- Biết m nh sắp hy sinh, dũng sĩ Hector vẫn n i"những lời c cÆnh".
Người anh høng kh ng chỉ sống với vinh quang trước mắt m c n cảm thấy sẽ tồn tại cøng
vinh quang vĩnh cửu. Họ tin rằng sự nghiệp anh høng tồn tại l u d i hơn bản th n anh høng.
Đ l sự bất tử ược phong thần.
L tưởng anh høng ược miŒu tả tập trung cao ộ ở nh n vật Achille. Những trang thơ hay
nhất, những từ ngữ ẹp nhất d nh cho ch ng:
Một con người ưu việt, một ứa con lỗi lạc sức lực phi thường. Xuất sắc hơn tất cả mọi anh
høng"(lời b mẹ - nữ thần Thetis, khi mới sinh ra Achille liền nhœng anh v o nước thần ể lOMoAR cPSD| 40420603
ược bất khả x m phạm - tiếc thay c n s t cÆi g t ch n). Achille chạy nhanh như gi , Achille
lẫm liệt như thần, Achille v ịch".
Achille l hiện th n sức mạnh l tưởng v l ng dũng cảm l tưởng. Thấy ch ng xuất trận, ầu gối
tất cả người d n th nh Troie run rẩy, b ng ho ng. Nghe tiếng ch ng thØt, trÆi tim người Troie tan ra như nước".
Ngay cả dũng tướng Hector tr ng thấy Achille c n run lập cập, hoảng sợ quay ngựa
chạy."Kẻ chạy trốn, người uổi theo. Người chạy trước rất anh dũng, kẻ chạy sau c n anh dũng hơn".
Achille kh ng chỉ l hiện th n của sức mạnh v l ng dũng cảm,ch ng c n c vẻ ẹp t m hồn. Kh
c bạn chết trận như Achille thực l cảm ộng:"ch ng bốc tro bếp bỏ lŒn ầu, b i lŒn khu n
mặt tuấn tœ, ch ng nằm vật xuống ất, giơ tay bứt ra từng nắm t c".
Priam cất tiếng van xin tha thiết:
"Hỡi Achille sÆnh tựa thần linh! Xin ng i hªy nhớ ến th n phụ ng i. th n phụ ng i cũng v o
trạc tuổi t i, cũng gần kề mộ huyệt như t i. C lẽ ng i cũng bị những kẻ lÆng giềng ức hiếp
m kh ng c ai cứu thoÆt khỏi chiến tranh v những tai họa của chiến trận. Nhưng t ra, biết
ng i c n sống người cũng ược mÆt dạ mÆt l ng v ng y ng y người c n hi vọng thấy con
trai từ th nh Troie trở về. C n t i, thảm thương thay ! trŒn ất th nh Troie bao la n y t i ª
sinh ra biết bao con trai lỗi lạc, nhưng giờ y xem như t i kh ng c n một ứa n o. Khi qu n
Akay tới y, t i c năm mươi ứa con trai, mười ch n ứa cøng một mẹ, số c n lại do cÆc thŒ
thiếp trong cung iện sinh ra. Phần lớn chœng ều bị thần Arex hung t n giết chết Nhưng c
n Hector, người con ộc nhất v nhị của t i, vị cứu tinh của th nh bang v của chœng t i. Người
con vừa rồi trong khi bảo vệ nước nh cũng ª bị ng i giết chết. H m nay cũng v n , ể cứu n
ra khỏi tay ng i nŒn t i tới o n thuyền Akay em theo một số của cải rất hậu ể xin chuộc n
về. Hỡi Achille, xin ng i hªy t n trọng thần linh v nghĩ về th n phụ ng i m thương x t cho t
i. T i c n Æng thương hơn th n phụ ng i, v t i ª can ảm l m một việc m trŒn cıi ời n y chưa
c người n o từng l m: t i ª ưa lŒn miệng v h n b n tay người ª giết con t i .
Cụ n i như vậy, khiến Achille ộng l ng thương cha nơi quŒ nh , ch ng muốn kh c. Ch ng
ặt tay lŒn người cụ gi khẽ ẩy cụ ra. Cả hai người ều lặng i trong nỗi nhớ. Quỳ dưới ch
n Achille. cụ Priam nhớ Hector m kh c dầm dề, c n Achille cũng kh c v thương cha hoặc lOMoAR cPSD| 40420603
thương bạn Patriot.Tiếng g o kh c của hai người anh høng vang dậy trại qu n. Sau Achille
ỡ cụ gi ngồi dậy, cởi mở t m sự nhớ thương cha gi v tự trÆch m nh kh ng l m tr n bổn
phận người con, rồi ồng trao trả xÆc Hector cho cụ gi anh høng.
Ch ng lặng nghe ng vua gi Priam người cha thương con rất mực than van những lời lẽ
thương t m v høng biện về người con trai anh høng bại trận của ng. Ch ng cảm ộng trước
mÆi t c bạc như tuyết v nỗi khổ của ng gi . Ch ng cũng hiểu ược cÆi sai trÆi t n nhẫn
của m nh khi nghe ng gi khØo lØo tế nhị vạch ra.Người anh høng Achille kh ng chỉ dũng
cảm, quyết chiến m c n c t m hồn cao thượng, biết lắng nghe với một tr tuệ sÆng suốt tỉnh tÆo.
Người anh høng Achille c n cao thượng trong t nh yŒu. Ch ng thương yŒu tha thiết c
Brizeid - nữ n lệ bắt ược của th nh Troie: t i yŒu tha thiết người con gÆi mặc dø t i mới
chiếm ược n ng bằng mũi giÆo m th i . Đối với anh, c gÆi ª l người yŒu chứ kh ng c n l
tø binh nữa, nŒn khi bị tước oạt, anh rœt gươm ra ịnh chØm chủ tướng Agamennon ể bảo
vệ danh dự. Đ l sự nổi loạn của thức cÆ nh n - sự nổi loạn của thời ại qua cơn giận của
một anh høng thức ược g a trị con người.
ng vua gi Priam cũng l một người anh høng ch n ch nh. L ng can ảm v t nh thương con,
thức trọng danh dự th nh bang ª khiến ng ủ can ảm i chuộc xÆc con trai trước cơn giận
khủng khiếp của kẻ thø. ng c n c t i høng biện - l phẩm chất sÆng suốt, uyŒn bÆc,
nhạy cảm của một con người anh høng. Vøa nhœn m nh lại vừa tự h o tự trọng, ng n i: t
i c n Æng thương hơn th n phụ ng i nhiều, v t i ª c can ảm l m một việc m trŒn ời n y
chưa c người cha n o từng l m: t i h n b n tay người ª giết con m nh".
TÆc giả sử thi miŒu tả người anh høng kh ng ph n biệt họ thuộc phe ch nh nghĩa hay
phi nghĩa. Vấn ề chủ yếu l phẩm chất cÆ nh n - vai tr cÆ nh n ối với cộng ồng
Nghệ thuật x y dựng nh n vật anh høng rất tiến bộ - thậm ch nhiều thời ại sau kh ng l m
ược: l miŒu tả cả hai mặt ưu iểm v nhược iểm của nh n vật, kh ng thiŒn lệch. Achille n
ng nảy giận hờn v c chỗ yếu ở g t ch n. Tuy l người anh høng v ịch, ch ng ª ngª xuống khi
bị thần linh phản bội, trước khi th nh Troie thất thủ. lOMoAR cPSD| 40420603
Odysee- Bản anh høng ca thời h a b nh
1. H nh tr nh gian khổ trở về cuộc sống h a b nh:
Bản sử thi thứ hai miŒu tả nh n vật Odyssee (tŒn Latinh l Ulise) dũng tướng Hi Lạp sau
khi døng mưu con ngựa gỗ hạ ược th nh Troie cøng cÆc chiến hữu t m ường trở về quŒ
nh xứ Itac. Đ l cuộc h nh tr nh ầy phong ba bªo tÆp với bao gian lao nguy hiểm, cả những
sự quyến rũ ngọt ng o thử thÆch l ng chung thủy của họ trŒn vøng biển Địa Trung hải mŒnh m ng, xa lạ v b ẩn.
Mở ầu sử thi l những lời ca ngợi h o høng sảng khoÆi:
"Hỡi nữ thần Thi ca, hªy hÆt lŒn b i ca về người anh høng mu n v n tr xảo sau khi døng
mưu kế hạ th nh Troie thần thÆnh, ª phiŒu bạt khắp nơi, ặt ch n lŒn nhiều thị v am hiểu nhiều phong tục".
Hªy nhớ lại cuộc chiến tranh th nh Troie, Odyssee bất ắc dĩ phải tham gia cuộc chiến tranh
m ch ng kh ng muốn. Đang l m vua xứ Itac, ch ng c người vợ tốt l Penelop m i sinh ứa con
trai Telemac, ch ng yŒu cuộc sống h a b nh, luyện vı nghệ v chăn cừu. Nhưng v bị r ng
buộc bởi một lời thề với liŒn minh bộ tộc Akay, ch ng cố t m cÆch thoÆi thÆc. Ch ng
giả bộ bị iŒn, nhưng người bạn ranh mªnh ª lật tẩy ch ng khiến Odyssee nh phải chia tay gia
nh ể tham gia cuộc viễn chinh. trong suốt 10 năm ở th nh Troie, ch ng buồn
chÆn kh ng muốn xung trận. Đến năm thứ 10, sau khi Achille tử trận, qu n Akay kh bề
chiến thắng, người anh høng bất ắc dĩ Odyssee buộc phải ra tay với mưu kế con ngựa gỗ"
ể mau kết thœc chiến tranh trở về quŒ nh . Đy cũng l oạn mở ầu giới thiệu một người anh
høng kiểu mới v một thiŒn sử thi mới của thời ại.
Theo truyện thần thoại, nguyŒn nh n của bao gian nan nguy hiểm trong suốt 10 năm h
nh tr nh trở về quŒ hương của ch ng l do bị thần linh trừng phạt ch ng về tội kiŒu ngạo
với thần linh. Nhưng sử thi miŒu tả thŒm một nguyŒn nh n
khÆc: tr phiŒu lưu, t m khÆm phÆ những miền ất l bŒn kia bờ biển Địa Trung Hải với
khÆt vọng chuẩn bị x y dựng phÆt triển cuộc sống h a b nh. Những o n qu n khÆc theo lOMoAR cPSD| 40420603
ường cũ trở về, riŒng ch ng dẫn ội qu n của m nh i ngược chiếu bờ biển Địa trung Hải về quŒ.
Lại mất thŒm 10 năm nữa lŒnh Œnh qua những bến bờ xa lạ với 12 lần gặp nạn. Những
người l nh kh ng chịu ựng nổi ª lần lượt ngª xuống hoặc bị thần ại dương Pozeidon nhận
ch m dưới những cơn s ng dữ. Chỉ c n s t lại một người anh høng tr dũng song to n Odyssee
bền bỉ về tới quŒ nh .Hªy kể qua một số tai nạn:
Họ ª từng i lạc v o miền ất Lotapha - ch u Phi, xứ sở c những quả lœ - kẻ i khÆt vội vª
ăn v o th mất hết tr nhớ. Do cảnh giÆc
a nghi", Odyssee kh ng vội ăn nŒn thoÆt nạn.
Thuyền của họ bị thần biển Ænh dạt v o một h n ảo của những người khổng lồ một mắt
Poliphem ăn thịt người. Nhờ gan dạ v mưu tr , ch ng ª dẫn qu n trốn thoÆt.
Sắp i qua một vøng biển lạ, o n qu n Odyssee ược biết trước rằng nơi ấy c những n ng
tiŒn cÆ Sierens tiếng hÆt mŒ hồn quyến rũ bao thủy thủ lao ầu xuống biển khơi. Nhung
người anh høng c t m hồn phong phœ kia kh ng t m ường trÆnh nØ, ch ng quyết ịnh vượt
qua ể thưởng thức tiếng hÆt ngọt ng o
ắm say của biển cả. Odyssee chuẩn bị ối ph : cho bịt tai bịt mắt v tr i ch n
tất cả thủy thủ v o cột buồm trŒn thuyền trước khi i v o vøng biển của cÆc
n ng tiŒn cÆ. RiŒng ch ng kh ng bịt tai ể tự do thưởng thức v ch ng tự tin ở
bản lĩnh của m nh. Biết thưởng thức nghệ thuật cũng l một phẩm chất của
ngưới anh høng - y l một bước tiến bộ quÆ sớm của người cổ ại Hi Lạp.
Lạc v o h n ảo của mụ phø thủy Kiexe, nhờ sự kiŒn tr nhẫn nại v chịu ựng, ch ng lại thoÆt
hiểm v cứu ược cả ồng ội khỏi kiếp lo i vật v ra i an to n.
Lạc v o h n ảo c ường i xuống m phủ, Odyssee gặp những linh hồn th n thuộc hỏi thăm
ược t nh h nh ở quŒ nh .
Thuyền dạt v o h n ảo c nữ thần Calypso xinh ẹp c ơn bị thần Zeus y lOMoAR cPSD| 40420603
ọa. Ch ng nh ở lại l m người chồng bất ắc dĩ v thuyền ª vỡ nÆt, kh ng thể tự m nh vượt
ược biển khơi. Suốt bảy năm trời sống buồn bª nơi y, ch ng kh ng ngu i thương nhớ gia
nh. Nhờ lệnh thần Zeus yŒu cầu nữ thần Calypso tạo iều kiện cho Odyssee ra i, ch ng
mới tiếp tục cuộc h nh tr nh. Nữ thần ra sức năn nỉ ch ng ở lại sống cuộc ời tự do, hạnh
phœc trẻ mªi kh ng gi nhưng thất vọng.
Thuyền Odyssee lại lŒnh Œnh trŒn biển v chịu một cơn bªo lớn, dạt v o một tiểu vương
quốc của c ng chœa Nodica, ược n ng cứu sống v triều nh ưu Æi, muốn giữ ch ng l m ph
mª truyền ng i vua. Nhưng ch ng vẫn một l ng xin về quŒ hương o n tụ gia nh. Mọi người
th ng cảm v kh m phục người anh høng nổi tiếng từ cuộc chiến tranh th nh Troie nŒn
giœp ỡ ch ng tiếp tục cuộc h nh tr nh.
Khi về tới quŒ nh , bản lĩnh của người anh høng c n ược thử thÆch một lần nữa m kh ng
kØm phần quyết liệt. Odyssee kh n ngoan kh ng chạy vội về nh , biết u những nguy hiểm
n o sẽ r nh rập chờ anh ngay sau cÆnh cửa ! Odyssee ª gặp ng gi chăn cừu ngo i ồng cỏ,
họ nhận ra nhau trong căn lều cừu. Anh biết t nh h nh nguy hiểm trong nh - một bọn qu
tộc ịa phương ang Øp n ng Penelop nhận lời cầu h n bằng cuộc thi ấu. N ng ª chối từ, tr
hoªn nhiếu lần, bọn chœng g y sức Øp bằng cÆch ng qu n tạm trœ trong nh n ng khiến
chủ nh phải phục dịch vất vả. N ng cho con trai l Telemac i t m hỏi thăm tin tức cha ở
những vương quốc, th nh bang lÆng giếng. Kh ng ai biết tin tức g về Odyssee. Nhưng họ
vẫn ều tin rằng người anh høng Odyssee mu n v n tr xảo kh ng thể chết...
Con trai người anh høng buồn bª quay về th ược gặp cha ở ngo i lều chăn cừu. Cha con
gặp nhau mừng kh n xiết kể. Hai cha con b n t nh kế hoạch chống lại bọn cầu h n. N ng
Penelop hẹn với họ rẵng n ng c n phải dệt tấm vải liệm cho người cha chồng cho tr n bổn
phận n ng d u, sau sẽ nhận lời cầu h n. Đ l kế hoªn binh. Ng y dệt, Œm n ng m thầm thÆo
gỡ ra. Một con nữ tỳ phản bội, dan d u với một kẻ cầm ầu lũ cầu h n, ª ể lộ việc dệt vải
liệm của chủ. Bọn chœng r nh bắt gặp v n ng kh ng c n cÆch n o tr hoªn. N ng hẹn ng y
so t i cầu h n. Odyssee giả l m ng lªo h nh khất, ghØ v o nh xin trœ ngụ, ược tiếp ªi theo
tục lệ Hi Lạp. Odyssee c n muốn d xØt t nh cảm v l ng chung thủy của người vợ ể quyết
ịnh trước khi h nh ộng. Khi biết chắc n ng vẫn mong chồng về, Odyssee cøng con trai v
một số ầy tớ chuẩn bị phản c ng gi nh lại tất cả những của cải, cơ ngơi do c ng sức lao ộng
gian khổ của ch ng ª tạo dựng ược. Cuộc thi ấu giữa những kẻ cầu h n bắt ầu - họ phải lOMoAR cPSD| 40420603
giương ược c y cung lớn của Odyssee ể lại, bắn một mũi tŒn xuyŒn qua những chiếc v
ng gắn trŒn cÆn h ng chục c y bœa sắt xếp thẳng h ng - l b i tập bắn cung ng y xưa của
vị vua anh høng Odyssee. Trong lœc , người của Odyssee thu gom hết vũ kh của họ giấu
v o một nơi. Bọn họ thất vọng v
kh ng ai sử dụng ược c y cung của người anh høng Odyssee. ng gi h nh khất ung dung
giương cung, lắp tŒn trước sự kinh ngạc của mọi người v bắn trœng ch. Odyssee ch nh
thức xuất hiện, sai ng chặt cửa, hai cha con bắt ầu tấn c ng tiŒu diệt bọn cầu h n.
N ng Penelop c n thử thÆch ch ng một lần ch t mới chịu nhận chồng. Con ch gi Acgos cố
b lŒ ến bŒn ch n ng chủ cũ, h n h t rồi mới chịu ngª ra chết. Đến y bản anh høng ca c n
thŒm một oạn vĩ thanh. (những kẻ cầu h n trả thø kØo qu n ến Ænh, Odyssee chỉ huy
chống lại quyết tiŒu diệt hết kẻ thø). Nữ thần Athena xuất hiện khuyŒn ch ng tha thứ.
Odyssee nghe lời, lập lại h a b nh, x y dựng cuộc sống.
2. Odyssee - mẫu người anh høng l tưởng của thời ại:
Ngay ở cuối thiŒn sử thi Illiade, sự xuất hiện anh høng Odyssee ª bÆo hiệu một nh n vật
mới của thời ại, một l tưởng mới của thời ại ª ến: TR˝ TUỆ.
Suốt cuộc h nh tr nh trở về, Odyssee ª bộc lộ tất cả phẩm chất cần thiết của người anh høng
kiểu mới ể Æp ứng yŒu cầu thời ại.
Nếu Achille l hiện th n của SỨC MẠNH cøng với những phẩm chất chủ yếu khÆc như
QUYẾT CHIẾN, XẢ TH´N, T NH ĐỒNG ĐỘI... th Odyssee l hiện th n của TR˝ TH NG MINH.
Chẳng những l người mưu tr sÆnh tựa thần linh , Odyssee c n l người rất phong phœ
về t nh cảm, chẳng những chung thủy một l ng với gia nh m c n c c phiŒu lưu mạo hiểm
dấn th n khÆm phÆ những ch n trời xa lạ v khÆt vọng t m cÆch mở mang phÆt triển
ất nước sau n y. Chẳng những ủ gan dạ tỉnh tÆo vượt qua bao nguy hiểm, ch ng c n ủ
nghị lực vượt qua những sự quyến rũ của sắc ẹp v những hạnh phœc mới mẻ ngọt ng o ch o n. H n
ảo của nữ thần Calypso khÆc n o thiŒn ường trŒn trần thế nhưng mỗi buổi chiều ng
y n o cũng như ng y n o, ch ng ngồi trŒn bªi biển m cıi l ng tan ra th nh lệ . Ch ng n i:"kh lOMoAR cPSD| 40420603
ng c cảnh vật n o ẹp bằng cảnh quŒ nh . Đ l tiếng n i l tr của trÆi tim người anh høng.
Nữ Thần Calypso bất tử trẻ ẹp mu n ời kiŒu hªnh hỏi ch ng:
- Vợ ch ng hẳn b y giờ ª gi lắm rồi. N ng ấy c ẹp bằng ta kh ng? Ch ng th nh thực Æp:
- T i biết, về nhan sắc Penelop vợ t i kh ng sao b ược với những n ng tiŒn trẻ ẹp như n ng.
Vợ t i chỉ l người trần. C n n ng l vị thần bất tử kh ng biết ến tuổi gia. Tuy thế t i vẫn
mong muốn ược trở lại quŒ nh .(Nh thơ Đức Henrich Heine ª ca ngợi sử thi n y: B i ca
Odyssee vừa cổ xưa vừa vĩnh viễn trẻ trung).
Tương xứng với người anh høng l vợ ch ng - Penelop. N ng ược coi l hiện th n của ạo ức
thanh cao, tŒn n ng ª trở th nh biểu tượng của t nh yŒu chung thủy. Tấm vải liệm của n
ng cũng trở th nh h nh ảnh của trinh tiết. Qua hai mươi năm chinh chiến v gian nan trong
cuộc phiŒu lưu t m ường trở về, ch ng chỉ kh c khi nghĩ ến n ng v b y giờ ch ng kh c tr n
trề khi m n ng trong tay ở chốn quŒ nh .
Odyssee c n l người c t m hồn nghệ sĩ, biết yŒu qu , tr n trọng cÆi ẹp v nghệ thuật nhưng
kh ng bu ng m nh v o sự quÆ ỗi am mŒ ến nỗi mất mạng khi i qua vøng biển của những
n ng tiŒn cÆ Sirens hÆt hay mœa ẹp.
H nh tượng anh høng Odyssee tr dũng song to n, t nh nghĩa thủy chung, chan chứa t nh
người l sự Ænh dấu một bước tiến trong quÆ tr nh ho n thiện CON NGƯỜI. C thể coi
Odyssee l mẫu người anh høng l tưởng thời h a b nh.
Con trai của họ l ch ng trai trẻ Telemac, ng y cha lŒn ường viễn chinh cậu c n nhỏ x u
lẫm chẫm tập i theo luống c y của cha ngo i ruộng, b y giờ ª l một thanh niŒn trưởng th
nh c thức bảo vệ mẹ v danh dự gia nh.
Trong cuộc o n tụ, Odyssee vẫn dạy bảo con: Telemac con. B y giờ con hªy nhớ lấy iều n
y: khi x ng v o nơi chiến trận, con phải tỏ mặt anh høng con chớ l m nhục d ng dıi cha ng.
Cho ến nay chœng ta l những người lừng lẫy trong thiŒn hạ về sức mạnh, vềł tr tuệ v l ng dũng cảm". lOMoAR cPSD| 40420603
Cha của Odyssee - ng gi Laot sung sướng cất cao tiếng gọi: Hỡi cÆc vị thần linh ! Ng y
h m nay ối với t i ẹp ẽ biết chừng n o. T i sung sướng thấy con trai t i v chÆu t i tranh luận
về giÆ trị con người".
Nghệ thuật sử thi
T nh ho nh trÆng ồ sộ của sử thi:
Những bức tranh tả cảnh chiến trận dựng lạI một quÆ khứ lừng lẫy s i ộng của chiến tranh
cổ ạI. Lều trạI san sÆt, chiến luỹ của ốI phương, tường th nh kiŒn cố, ch i ngờI Ænh uốc,
những cuộc họp hộI ồng binh sĩ bŒn Ænh uốc, giọng n i vang lŒn anh thØp của những
anh høng Akay (A kŒ en). Những cuộc b n luận của cÆc vị b lªo trŒn mặt th nh Troie,
chỗ kia l lễ tế thần, chỗ khÆc l tiệc tøng ªi khÆch, lễ tang v những lờI than kh c vang
dộIi.. Sử thi Illiade ª phÆt huy lốI kể chuyện ến ỉnh cao, vừa chấm phÆ lạI vừa xen chi
tiết tỉ mỉ, rất hấp dẫn v sinh ộng.
Giọng kể chuyện khi gọI nhn vật, ặc biệt Homer hay døng ịnh ngữ kŁm tẹn nhn vật. Đy l
thủ phÆp giœp ngườI nghe dễ nhớ tŒn v t nh cÆch nh n vật, chẳng hạn « Diomet dũng
cảm, Ajax to như thÆp chu ng, Achill thần thÆnh, Athena i mắt cœ mŁo, Aphrodite t c v
ng, Hera mắt b cÆi. Apollon bắn xa mu n dặm... ».
Lối văn so sÆnh rất ưa døng, h nh tượng hoÆ t nh cÆch v h nh ộng của nhn vật v cảnh
vật giœp người nghe dễ nhớ v Ænh giÆ, chẳng hạn « ch ng như con sư tử x ng v o», chiếc
khiŒn « như bức tường th nh vững chắc», « sÆng như vừng ng mới mọc », lời n i của
anh « tu n chảy như mật ong »...
BŒn cạnh bœt phÆp høng trÆng sử thi tả cảnh ho nh trÆng, s i ộng, Homer cũng vận
dụng bœt phÆp trtữ t nh, như cảnh « Hector từ giª vợ con» i quyết chiến với Achill, cảnh « Hera lừa Zeus ».
ĐÆng chœ nữa l thủ phÆp x y dựng nh n vật v t nh cÆch. Nh n vật ch nh Achill của
Illiade ược miŒu tả c ng phu. Ch ng kh ng c một quÆ tr nh lai lịch nhưng chỉ cần v i
cảnh xuất hiện, i oạn miŒu tả ª in dấu ngay cho ngườI ọc. Sự dũng mªnh của ch ng khÆc
hẳn vớI một Ulise (Odyssee) thận trọng kh n ngoan, t nh toÆn, tr xảo. Nhưng Ulise kh n lOMoAR cPSD| 40420603
ngoan khÆc với ng gi Nexto từng trải cuộc ời. V Diomete kiŒu høng rất ghØt anh høng
Paris thạo quyến rũ phụ nữ v ưa bắn lØn...
Hai chiến tuyến với h ng trăm nh n vật anh høng a dạng t nh cÆch, mỗi người một vẻ, ược
miŒu tả chọn lọc, chấm phÆ nhưng rất ấn tượng v rı nØt.
Đặc biệt khi m tả anh høng chiến bại rı l kh khăn hơn tả anh høng chiến thắng. Chiến bại
nhưng vận l kẻ anh høng Æng ca ngợi. B i ọc thŒm
ENEIDE - "THI˚N ANH H NG CA" LA Mˆ
(Ænh hồi quang của sử thi Hi Lạp)
Eneide - nghĩa l : chiến c ng của Ene.
TÆc giả: Virgille, nh thơ La Mª.
I. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CHUYỂN GIAO VĂN HỌC TỪ HI LẠP ĐẾN LA Mˆ: Sau
cuộc chinh phục phương Đng của Alexandre Đại ế, ất nước Hi Lạp mở rộng về ph a Đng
bao gồm cả vøng Tiểu ` v Palestine kØo d i tới cả Ai Cập. Thủ mới l th nh phố Alexandry
cøng với ngọn hải ăng k quan thế giới nằm bŒn bờ Địa Trung Hải. Trung t m văn h a của
Hi Lạp chuyển dần từ th nh Athens ếnthủ Alexandry.Hi Lạp trở th nh ế quốc mạnh nhất ở ch u ´u.
Đế quốc Hi Lạp sụp ổ cøng cÆi chết bất ngờ của vua Alexandre Đại ế năm - 323 trước C.N.
Đế quốc La Mª bŒn kia bờ Địa Trung Hải kịp thời nổi lŒn l m lu mờ thiŒn t i Hi Lạp .
Hi Lạp bị th n t nh trở th nh một vøng của ất nước La Mª v o thế kỉ I trước C.N. Văn học
Hi Lạp chỉ c n nổi lŒn thể văn tr o phœng ngụ ng n, Babius l người soạn lại những truyện ngụ ng n của ESope..
Đến cuối thế kỉ IV, ế quốc La Mª lại sụp ổ. Nước Hi Lạp ThiŒn chœa giÆo tÆch ra ộc
lập với thời ại Bizantin thay thế cho Hi Lạp cổ ại, m kh ng tiếp nối ược truyền thống văn
h a nh n văn cao cả của Hi Lạp cổ ại nữa. Nền văn h a v văn học Hi Lạp thiŒn chœa giÆo
trở nŒn thấp kØm về tư tưởng nghệ thuật. lOMoAR cPSD| 40420603
Trong khoảng gần 7 thế kỉ La Mª cai trị Hi Lạp, họ cũng c c ng ng g p bảo tồn di sản văn
h a v bồi ắp thŒm một phần. Nh thơ La Mª Virgille (70 -19 trước C.N) - ngọn cờ của thi
ca La Mª, ª viết bản anh høng ca Eneide với hi vọng tiếp nối truyền thống hai bộ sử thi Hi
Lạp. Eneide l sự tiếp nối c u chuyện thần thoại về cuộc chiến tranh th nh Troie (c u chuyện
ược coi như diễn ra song song với sử thi Odyssee, cố nhiŒn sÆng tÆc sau Odyssee).
TÆc phẩm gồm 12 quyển/ hai phần:
PHẦN MỘT - BI KỊCH T NH Y˚U CỦA DIDON
M phỏng kết cấu Odyssee, tÆc phẩm miŒu tả cuộc phiŒu lưu trŒn biển của dũng sĩ
Eneide người th nh Troie bỏ chạy sau khi th nh TROIE rơi v o tay người Akay
Eneide cıng cha l Ansi, dắt con nhỏ l Ascan cøng cÆc chiến hữu sống s t, bỏ th nh Troie,
t m ường vượt biển sang ất Italia vøng ất hứa ể x y dựng th nh mới La mª.LŒnh Œnh
trŒn biển, o n người của Eneide bị cơn bªo
biển do nữ thần Junon g y ra, ẩy giạt v o bờ biển Cacata. Tại y ch ng Ene ược nữ ho ng
Didon g a chồng giœp ỡ. Mối t nh nảy nở giữa hai người thật chậm, khắc khoải v chứa ầy
bi kịch.Hạnh phœc lứa i sớm lụi t n v , theo truyện thần thoại, ch ng dũng sĩ Ene phải tu n
lệnh thần Zeus ra i lập sự nghiệp ở La Mª. Mặc cho nữ ho ng kh c l c van vỉ, e dọa, ch ng
vẫn quyết ra i ến vøng ất lạ ang vẫy gọi ch ng. Giữa một Œm s ng gi , ch ng lẳng lặng
giương buồm ra khơi. SÆng ra, nữ ho ng Didon au khổ kh n cøng, tuyệt vọng v kh ng thấy
Ene. N ng iŒn cu ng ốt một gi n lửa tự thiŒu.
PHẦN HAI: ENE ĐẾN ĐẤT NƯỚC LA M ˆ
Những cuộc giao tranh trŒn ất La Mª, Ene hăng hÆi tham gia, lập nhiều c ng trạng, ược
lªo tướng Latinus trọng ªi rồi gả n ng Lavini cho anh. Nhưng b vợ lªo Latinus lại muốn gả
con gÆi cho Tucknus thủ lĩnh một bộ lạc khÆc. Xung ột nổ ra giữa dũng sĩ Ene v bộ lạc
Tuknus. Được thần linh giœp sức, qu n
Troie của Ene gi nh chiến thắng, Ene Ænh bại ối thủ. Ch ng cưới Lavini. Từ một n i giống
mới ra ới, n i tiếng Latinh. Con chÆu Ene trở th nh vua xứ La mª.
GỢI PH´N T˝CH T`C PHẨM lOMoAR cPSD| 40420603
TÆc phẩm n y ược viết nhằm ca ngợi nh nước La Mª v giải th ch việc th n t nh ất nước Hi
Lạp v o ế quốc La mª do ho ng ế Caesar (XŒ a) cầm ầu. ng ho ng ế n y ược miŒu tả l con
chÆu d ng dıi Ene. Tr n ngập tÆc phẩm l cảm hứng ngợi ca tinh thần dũng cảm La Mª m
người anh høng l tưởng của thời ại l Ene. Nhưng thực ra cảm hứng trữ t nh bi thương của
n ng Didon ể lại ấn tượng s u sắc hơn cho người ọc. Phần Một thực sự l phần th nh c ng
nhất của tÆc phẩm. Ovits, nh thơ La Mª - người ược coi l nh thơ của nghệ thuật yŒu ương
- trong một cuộc chuyện tr với ho ng ế August (hậu duệ của Caesar) ª phải thừa nhận rằng:
tÆc giả của Ene của bệ hạ ª ặt người anh høng của bệ hạ lŒn giường của mụ n b người d
n tộc Tya (Didon). Nhưng trong to n bộ tÆc phẩm kh ng quyển n o ược người ọc say mŒ
bằng những quyển thuật lại mối t nh bất ch nh ". Nh n vật Ene:
Nếu chœng ta ª thứa nhận Illiade v Odyssee l hai bộ sử thi mẫu mực th coi l tiŒu ch ể
xem xØt Eneide. TÆc phẩm Eneid c Æp ứng ược những c u hỏi sau hay kh ng:
Mục tiŒu chiến ấu của Ene l g ? Anh chiến ấu cho cộng ồng n o, c phải v th nh Troie kh
ng? C u trả lời của lịch sử: anh i v sự nghiệp cÆ nh n.
Vợ ª chết trong chiến tranh th nh Troie, anh dẫn cha v con nhỏ bỏ th nh ra i, t m ất khÆc
sinh sống. Cuộc ra i theo l tưởng cÆ nh n hay l tưởng cộng ồng, l tưởng thời ại? -Đặt c u
hỏi như trŒn tức l ª trả lời rồi.
Hªy nhận xØt về t nh yŒu của Ene v nữ ho ng g a chồng Didon? (t nh yŒu ch n ch nh
hay chỉ l sự lợi dụng. Anh ta bỏ n ng ra i v mục tiŒu g ? Điều c hay kh ng giống với
Odyssee trong những lần rời bỏ người ẹp ể trở về xứ Itac? Rı r ng ho n to n khÆc với Odyssee. Nh n vật Didon.
Didon vốn l một gÆi g a chồng ẹp như thiŒn thần, cıi l ng giÆ băng sau cÆi chết của
người chồng l Xise trong cuộc chiến th nh Troie. N ng quyết l ng giữ trọn lời thề chung
thủy với người chồng anh høng ª khuất ể giữ vai tr Nữ ho ng, cống hiến cho bộ tộc m nh lOMoAR cPSD| 40420603
Nhưng khi gặp dũng sĩ Ene, người anh høng của th nh Troie thất thủ phiŒu bạt tới y, n ng
ª sững sờ. N ng gặp một kẻ hoạn nạn m dÆng dấp hiŒn ngang v ẹp một vẻ uy nghi lạ
thường . N ng cảm thấy bị một tiếng sØt, i mÆ n ng bỗng ỏ bừng v dưới l n xiŒm y lộng
lẫy, trÆi tim n ng ập rộn rª: Ta cảm ơn quyền lực n o ª ưa ch ng tới y Cũng
như cÆc anh, t i ª chịu quÆ nhiều au khổ... T i phải cứu giœp những người hoạn nạn .
Sau bữa tiệc chiŒu ªi o n thủy thủ phiŒu dạt, n ng yŒu cầu Ene kể lại nỗi bất hạnh của
th nh Troie. Trong khi nghe, n ng say sưa ng y ngất " mắt n ng treo v o m i người kể
chuyện", như muốn nuốt lấy từng lờ".
ĐŒm khuya, mọi người ª yŒn nghỉ, Didon trằn trọc với nỗi c ơn v ch m ắm trong nỗi
buồn thảm. Em gÆi n ng l Anna ến thăm, an ủi chị. Chị em t m sự. N ng n i: "Chỉ c ch ng,
duy nhất l ch ng c thể l m cho chị nao nœng, ức hạnh chị lung lay. L ng chị bỗng chÆy
lŒn tia lửa ng y n o. Kh ng ! th rằng mảnh ất kia vøi th y chị xuống mu n trøng vực thẳm,
chị quyết kh ng bao giờ vi phạm ến nữ thần danh tiết thiŒng liŒng. Người ầu tiŒn m số
phận chị gắn b ª mang theo t nh yŒu của chị v ch ng ª giữ chặt n dưới nấm mồ".
N i xong những lời kiŒn quyết , mắt n ng tu n lệ ầm a. N ng qu xuống trước b n thờ. Cầu
khẩn c nghĩa g với một t m hồn ang yŒu say ắm ! (N ng cầu nguyện iều g trước b n thờ
thần linh v vong hồn chồng cũ?).Lửa t nh mới nhen tuy c n Œm dịu nhưng ª g y vết thương
thầm k n trong t m hồn n ng.
Didon au khổ như người mất tr . Gặp Ene, n ng ịnh thổ lộ t m t nh. Lại th i.
Nhưng rồi trong một cuộc i săn, bất ngờ gặp cơn mưa lớn, hai người phải chạy v o trœ
mưa trong một hang ộng. Họ ª yŒu nhau v tổ chức một cuộc h n nh n.
Đang sống trong cảnh hạnh phœc lứa i mới mẻ, n ng biết Ene chuẩn bị ra i theo tiếng gọi
của sứ mệnh (thần Zeus ra lệnh như lời ch ng n i chăng?) hay l theo khÆt vọng lập ại sự
nghiệp ở vøng ất mới La Mª. N ng lại buồn au, thất vọng nhưng ra sức than van, thậm ch
e dọa n ng sẽ chết. N ng trœt những lời giận hờn: Mối t nh của t i, lời thề của anh, cả ến
cÆi chết của t i khi phải xa anh cũng kh ng ủ sức giữ ch n anh ở lại y ư?". N ng van lơn thảm thiết:
Ene ch ng ơi, em ª em tất cả những g c n lại ể cầu xin ch ng... lOMoAR cPSD| 40420603
"V ch ng m em ª chuốc lấy v o th n m nh mối hận thø của to n d n xứ
Cacata n y. V ch ng, em ªbỏ mất danh tiết... GiÆ như trước khi ra i, ch ng ª kịp ể lại cho
em một ứa con ể h ng ng y em nh n thấy chœ bØ Ene chập
chững i lại, giœp em nhớ lại nØt mặt ch ng th l ng em ược an ủi v cảm thấy kh ng bị phản bội".
Mu n ng n nghĩ bao v y v xØ t m hồn tan nÆt của nữ ho ng Didon ª dồn n ng v o bước
ường cøng, ảo tưởng t nh yŒu tan biến. N ng tự sÆt.
Nh n vật Didon v t nh yŒu say ắm của n ng ª i v o k ức lo i người như một thiŒn t nh sử
bất hủ. C n nh n vật ch nh Ene th mờ nhạt biết bao bŒn cạnh n ng Didon
Nh văn PhÆp Gustave Flaubert c nhận xØt thœ vị:
Virgille ª sÆng tạo ra người thiếu phụ yŒu ương, c n Shakespeare sau n y lại sÆng tạo ra
người thiếu nữ yŒu ương. Tất cả những nh n vật thiếu phụ v thiếu nữ khÆc chỉ l m phỏng của Didon v Juliet".
Nếu so sÆnh Eneide v Odyssee nhận thấy rằng mặc dø Eneid c thừa kế kết cấu, cốt truyện
nhưng nh thơ La Mª ª ng g p một giÆ trị mới: nh n vật Didon - h nh tượng người phụ nữ
hai lần bị phản bội bởi khÆt vọng c ng danh của " những kẻ anh høng". Một tinh thần nh
n văn s u sắc trong một tiếng thơ La Mª c n ng n vang mªi mu n ời sau.
Mặc dø Eneide kh ng th nh c ng khi tÆc giả muốn n l một anh høng ca nhưng tÆc
phẩm n y cũng bÆo hiệu một thể loại nghệ thuật mới sẽ ra ời - bi kịch cổ ại.
Chương IV: Bi kịch Hi Lạp
Bi kịch Hi Lạp l một vẻ ẹp ặc sắc của Hi Lạp cổ ại, l một th nh tựu quan trọng v o bậc nhất
của nền văn học n y. Bi kịch l một bước phÆt triển cao của nghệ thuật thi ca Hi Lạp (Mĩ
Học - Hegel) ra ời trong khoảng thế kỉ thứ 6 ến thế kỉ 4 trước C.N - thời k h nh th nh chế ộ chiếm hữu n lệ.
Th nh bang Athens l nơi khai sinh những khœc hÆt dithyrambe - nguồn gốc của bi kịch,
nơi chứng kiến những cuộc xung ột giũa tầng lớp qu tộc cầm quyền v nh n d n lao ộng. lOMoAR cPSD| 40420603
Ngo i ra c n c m u thuẫn giữa tầng lớp qu tộc ruộng ất bảo thủ chuyŒn chế v tầng lớp chủ
n c ng thương ối lập với tầng lớp d n tự do theo tr o lưu tự do d n chủ.
Đy l thời k nền văn h a Athens phÆt triển to n diện. Những ng i ền thờ thần linh x y bằng
Æ cẩm thạch trắng, tượng ng voi v v ng (pho tượng Zeus v Athena), hoặc œc bằng ồng ồ
sộ. Đồ gốm c những bức họa vẽ iển t ch thần thoại. Thời k thịnh vượng n y bị qu n x m
lược Ba Tư nhiều lần x m lược. D n chœng phải ổ bao xương mÆu ể trả giÆ cho sự thịnh vượng của
th nh Athens. Nơi y cũng l trung t m nảy sinh m u thuẫn xung ột xª hội. Đất nước Hi Lạp
ạt bước phÆt triển cao về mọi mặt kinh tế ch nh trị, qu n sự v văn h a. Tuy vậy, ể ạt ược
bước tiến nh n d n Hi Lạp v nh n loại n i chung phải trả giÆ khÆ ắt v y l sự mở ầu kỉ nguyŒn au khổ của nh n
loại. Biết bao tấn bi kịch xª hội nảy sinh. Văn học nghệ thuật phải sÆng tạo một loại h
nh nghệ thuật mới ể phản Ænh những xung ột gay gắt kh ng thể h a hoªn - l bi kịch.
Thể loại bi kịch thỏa mªn nhu cầu cuộc sống tinh thần của lớp người ª c tư tưởng tự do - d
n chủ, ª biết thức về vai tr của cÆ nh n ối với thế giới, với cuộc sống xª hội. Họ suy tư
trăn trở về cuộc ấu tranh của con người thời ại, sẽ phải gồng m nh lŒn ương ầu với số
mệnh, với cuộc sống v chấp nhận sự ụng ộ một mất một c n. CÆc lực lượng xª hội mới
tiến bộ như qu tộc c ng thương, thợ thủ c ng, tiểu chủ ª nắm lấy bi kịch như một vũ kh ấu
tranh chống lại giai cấp qu tộc ruộng ất ể khẳng ịnh khÆt vọng d n chủ của m nh. Biểu
hiện ầu tiŒn l việc thờ cœng thần Rượu nho Dionisote ng y c ng phổ biến lấn Æt cÆc vị
thần khÆc Thần Rượu nho em lại lợi ch cho giới c ng thương v tiểu chủ v cho cả ất nước
Hi Lạp. Đến thế kỉ 6 trước C.N tiếm vương Pidisterate cho mở lễ hội lớn cœng Thần Rượu
Nho h ng năm. Vở bi kịch ầu tiŒn ra mắt c ng chœng với nội dung thuật lại cuộc ời gian
tru n, au khổ của Dionisote.Từ ề t i thần Dionisote, cÆc nh soạn kịch mở rộng ra nhiều nh n vật khÆc nữa.
Ban ầu, vở diễn chỉ c một d n ồng ca, sau một diễn viŒn tÆch ra ứng diễn trả lời, Æp lại
những lời hÆt của d n ồng ca. Dần dần số diễn viŒn tÆch ra ng y c ng nhiều hơn. Người
ta c n eo mặt nạ cho diễn viŒn. lOMoAR cPSD| 40420603
Mỗi năm nh vua mở cuộc thi diễn kịch. Mỗi tÆc giả dự thi bộ ba vở bi kịch v một vở
h i kịch nhỏ. Số vở kịch c n sưu tầm ược ng y nay chỉ l số nhỏ c n s t lại.
GIỚI THIỆU BA T`C GIẢ V T`C PHẨM TI˚U BIỂU
1. ESCHYLE V "PROMETHE BỊ XIỀNG"
Eschyle (525 - 456 tr.C.N) l cha ẻ của bi kịch cổ ại Hi Lạp (nhận xØt của Engels) ng l nh
thơ của thời k d n chủ h nh th nh với những xung ột gay gắt của n . L thi sĩ v cũng l chiến
sĩ trong ba trận chiến thắng lừng lẫy của người Hi Lạp: trận Maraton, trận Salamin v Plate.
ng ª viết tất cả 90 vở kịch, nay chỉ c n lại 7 vở.
CÆc vở Bảy tướng Ænh th nh Thebes, Qu n Ba Tư, Oresti, Agamennon,CÆc nữ thần n
ức, Những người thiếu nữ cầu xin, Những người phụ nữ mang ồ tế lễ.v.v..
Vở bi kịch Promethe bị xiềng (c thể viết năm 469?) l tÆc phẩm nổi tiếng nhất của ng v l
vở tiŒu biểu cho giai oạn ầu của bi kịch Hi Lạp. Cốt truyện cũng mượn từ thần thoại Hi
Lạp nhưng chỉ xoay quanh phần xung ột quyết liệt nhất.
Vị thần Promethe l hiện th n của l tr , thắng lợi ầu tiŒn của con người khi t m ra lửa.
Promethe l một thần titan (khổng lồ) xuất hiện ở ầu vở kịch như một kẻ phạm tội ăn cắp
lửa của trời em cho lo i người. Đ l h nh ộng v cøng cao cả ưa lo i người ra khỏi tối tăm
ngu muội v họa diệt chủng, lại tiếp tục n ng con người lŒn giai oạn văn minh
Ch ng n i: lo i người khốn khổ kia, hắn (thần Zeus) kh ng hề bận t m nghĩ ến cÆc người.
Hắn c n muốn tiŒu diệt lo i người ể tạo ra giống lo i khÆc. Thế m kh ng một ai phản ối
trừ ta. Ta ª cố t nh phạm tội, ch nh v muốn cứu vớt lo i người, ta ª tự chuốc lấy au khổ h m nay
H nh tượng Promethe - người chiến sĩ với khÆt vọng chÆy bỏng về tự do v ấu tranh ª trở
th nh nguồn cảm hứng lớn cho Karl Marx (CÆc MÆc) viết luận văn tiến sĩ triết học của
m nh. Theo lời Marx triết học xưa nay bao giờ cũng ấu tranh cho Tự do của lo i người,
do Promethe l vị thÆnh ầu tiŒn - người tuẫn tiết ầu tiŒn trong lịch sử triết học .
L người chiến sĩ ấu tranh cho Tự do m tự do l sự nhận biết cÆi tất yếu (Marx), Promethe
ª chỉ ra rằng ng vua ương vị ấy rồi y sẽ bị tống cổ một cÆch nhục nhªJ". Nghĩ về bản th n lOMoAR cPSD| 40420603
m nh, Promethe cũng thức ược rằng: ª l kẻ thø th phải chịu ựng sự ngược ªi của kẻ thø, iều chẳng c g xấu xa .
(ghi chœ: Promethe nguyŒn gốc tiếng Hi Lạp Promethens nghĩa l : tiŒn tri)
Đy l vở kịch thứ hai trong bộ ba: Promethe người mang lửa, Promethe bị xiềng v Promethe
ược giải ph ng. Vở thứ nhất v vở thứ ba mang dÆng dấp anh høng ca, riŒng vở thứ hai
mở ra thể loại bi kịch nŒn chœng ta chỉ nghiŒn cứu vở n y. NH´N VẬT Thần Quyền Lực Thần Bạo Lực Hephaistote:Thần Thợ RŁn Promethe
Pozeidon (hoặc Neptun): Thần Đại Dương Mười vị nữ thần Hecmet:Thần Truyền Tin
Đội Đồng Ca: gồm cÆc n ng Osealite. SOPHOCLE V EUDIPE L M VUA"
Sophocle (496 - 406)ược mệnh danh l "nh thơ của thời k d n chủ cực thịnh" ng l người
am hiểu nghệ thuật kịch hơn ai hết v muốn kịch phải thực sự l h nh ảnh của cuộc sống.
Với kịch, ng ª tạo ra những n sấm sØt t m l ", những Æm chÆy lương t m"hết sức
hồi hộp v hứng thœ. Sophocle ª ưa bi kịch lŒn tới mức ho n mĩ của thể loại bi kịch
phức tạp (nhận xØt của Aristote - Poetics). Nh n vật của ng l những nh n vật l tưởng -
những con người cần phải như thế". SÆng tÆc của ng gồm 120 vở, trong 24 vở ạt
giải nhất quốc gia, nay chỉ c n lại 7 vở. TiŒu biểu nhất l vở Eudipe l m vua", Angtigon
l vở kịch bằng thơ, khai thÆc ề t i từ truyền thuyết về th nh Tebơ. Trong cuộc chiến
tranh giữa Acg x v Tebơ, hai người anh ruột của Angtigon ều tử trận. Theo huyết thống
CrŒ ng lŒn thay ˚tŒ clơ trị v th nh Tebơ. Sau khi lŒn thay CrŒ ng kh ng cho bất cứ
ai ch n cất thi h i Polinix. X t t nh mÆu mủ, Angtigon một m nh l m những nghi lễ mai lOMoAR cPSD| 40420603
tÆng cho anh. Sau n ng bị bắt v CrŒ ng quyết trừng phạt n ng bằng cÆch giam n ng
v o trong ng i nh mồ của d ng họ n ng. Bất b nh trước việc l m t n Æc của cha ối với
người vợ sắp cưới của m nh nŒn HŒm ng ra sức khuyŒn can cha nhưng kh ng ược.
Cuối cøng khi CrŒ ng ra lệnh ph ng th ch Angtigon th n ng ª thắt cổ tự vẫn. HŒm ng
cũng kết thœc ời m nh bŒn xÆc người yŒu. Ơrydix- mẹ của HŒm ng sau khi biết
tai hoạ n i trŒn cũng døng kiếm tự sÆt.Vở kịch kết thœc bằng sự nhận ra lỗi lầm của CrŒ ng.
Kịch của Sophocle a dạng về mặt ề t i, phong phœ về mặt nội dung v gi u t nh triết l . Xung
ột xảy ra thường l những con người cao qu trọng danh dự, gi u t nh nghĩa v gi u t nh nh n
bản với những thế lực ộc oÆn, bạo t n. Mở
ầu vở kịch, Angtigon bộc lộ ịnh ch n cất thi h i người anh với lời lẽ hết sức cảm ộng khi
n i với ứa em của m nh: Chồng n y chết i, em c n lấy ược chồng khÆc v sinh con ẻ cÆi
với người ta, c n cha mẹ chœng ta ª chết rồi, l m sao c n sinh cho em một người anh khÆc nữa .
Trước thÆi ộ t n nhẫn của CrŒ ng, n ng n i: "T i sống ể yŒu thương chứ kh ng phải sống
ể căm thø . Xung ột giữa Angtigon v CrŒ ng theo HŒghen th l xung ột giữa lợi ch
gia nh v lợi ch quốc gia , n i một cÆch khÆc l xung ột giữa ạo l v phÆp l . Vậy giữa hai cÆi u l ch n l . Ta hªy
nghe HŒm ng - người yŒu của Angtigon ồng thời l con của CrŒ ng biện luận trong cuộc ối thoại sau:
CrŒ ng (C): Thế con kia kh ng phản nghịch l g ?
HŒm ng (H): Tất cả nh n d n th nh Thebes n y kh ng ai nghĩ rằng n ng như vậy cả.
C: Thế ra ta phải tu n theo mệnh lệnh của nh n d n th nh bang n y hay sao?
H: Cha trả lời hệt như trẻ con. Chắc cha cũng biết thế?
C: Vậy ta cai trị thị n y cho một người khÆc hay sao?
H: Kh ng c quốc gia n o l của riŒng một người n o cả !
C: Một thị kh ng phải l của một người ứng ầu th l của ai?
H: Nếu thị ấy kh ng c người th cha cai trị ai? lOMoAR cPSD| 40420603
C: tØ ra thằng n y bŒnh vực cho n b nhỉ?
H: Thưa cha, nếu cha l người n b , th ch nh con l người bŒnh vực n b , v ở y con chỉ biết c bŒnh vực cha th i !
C: Đồ bất hiếu ! M y dÆm buộc tội cha m y ?
H: Bởi v con thấy cha xœc phạm ến Thần c ng l ?
Luật phÆp m HŒm ng v Angtigon bảo vệ l luật phÆp của thần c ng l . Đ l luật phÆp ược
nh n d n lưu truyền v g n giữ. N l luật phÆp nh n ạo v l ch n l v n phø hợp với nguyện
vọng của nh n d n. nghĩa ch thực của h nh tượng Angtigon l ở chỗ ấu tranh cho sự khẳng ịnh ch n l .
KhÆc với Eschile miŒu tả thế giới thần linh với cÆc m u thuẫn v những ch chi phối
cuộc sống con người, bi kịch của Sophocle miŒu tả thế giới con người với những au khổ,
buồn vui do ch nh bản th n họ g y nŒn. Sophocle ª kØo bi kịch từ trŒn trời xuống hạ giới
. Thể hiện ở chỗ ng ể cho nh n vật của m nh h nh ộng ho n to n ộc lập v chịu trÆch nhiệm
về số phận của m nh. CÆc vị thần linh trong kịch của ng bị ẩy løi ra ph a sau s n khấu. Bi
kịch ở y ho n to n do con người g y nŒn. Angtigon c kết cấu rất chặt chẽ, h nh ộng thống
nhất, ối thoại sắc xảo, gi u xung ột kịch t nh l iểm nổi bật t i năng Sophocle.
Trước khi ph n t ch vở kịch n y, chœng ta hªy nghiŒn cứu những ặc trưng bi kịch m ến
giai oạn Sophocle n mới ịnh h nh v ạt tới tÆc phẩmbi kịch mẫu mực.
Bi kịch l thể loại c truyền thống l u ời. Theo d ng lịch sử, n tiếp tục kh ng ngừng phÆt
triển qua từng giai oạn, thậm ch ổi mới ở từng tÆc phẩm lớn.
Bi kịch hiện ại vẫn c n kế thừa tinh hoa của bi kịch truyền thống. Bởi v thể loại cũng c k
ức , n kh ng quŒn cội nguồn ª sinh ra n .
Bi kịch Hi Lạp l sản phẩm văn h a của nền d n chủ - chủ n Athens. Do khi chế ộ n y chấm
dứt vai tr lịch sử của n th bi kịch cũng rœt lui.
Tuy nhiŒn, giÆ trị tư tưởng - nghệ thuật của n l bất diệt, tiếp tục ược kế thừa trong tất cả
bi kịch của những thời ại sau ến tận ng y nay. lOMoAR cPSD| 40420603
Bi kịch tạo ra ược hiệu quả thẩm mĩ l thanh lọc t nh cảm th ng qua x t thương v sợ hª".
(Poetics - Aristote). Sự x t thương nảy sinh khi vở kịch tr nh b y cảnh người v tội chịu iều
bất hạnh, v sợ hªi nảy sinh khi thấy một người giống như ta lại gặp iều bất hạnh .
Bi kịch l sự bắt chước một h nh ộng ho n chỉnh, n cố hết sức m nh ể kết thœc trong v ng
một ng y, xảy ra ở một nơi v xoay quanh một h nh ộng ch nh - l quy tắc tam duy nhất"m
Aristote ª œc kết qua nhiều vở kịch th nh c ng.
C ba l do chọn vở Eudipe l m vua"l m tÆc phẩm bi kịch mẫu mực:
Đề t i v sự t ch vua Eudipe c nghĩa ặc biệt trong lịch sử văn học ch u ´u.
Hầu như trong giai oạn n o cũng c tÆc giả lớn t m ến ề t i n y m tiếp tục khai thÆc. Ngay
thời cổ ại, cả ba tÆc giả lớn chứ kh ng riŒng Sophocle sÆng tÆc về vua Eudipe.
Trong cuốn Thi phÆp (Poetics) của Aristote, vở kịch n y ược nhắc ến nhiều nhất, g p phần
khẳng ịnh l luận về bi kịch. Về sau, nh soạn kịch PhÆp thế kỉ 17 Corneill v nhiều nh soạn
kịch T y ´u ều phải c ng nhận vở Eudipe l m vua"l hiện th n tuyệt ối của tư tưởng thể loại".
Vở kịch dựa theo Truyền thuyết cổ xưa về vua Eudipe"lưu h nh với nhiều dị bản.
NguyŒn văn tựa ề l : Eudipe - tiranos (nghĩa l
Eudipe - kẻ tiếm quyền).
T m tắt truyển thuyết như sau:
CÆc vị thần linh phÆn truyền lệnh cấm vua Laios v ho ng hậu Jocaste ở th nh Thebes
sinh con nối dıi. Nếu trÆi lệnh thần linh, ứa con sẽ phạm tội giết cha lấy mẹ Nhưng họ
lại lỡ sinh ược một ứa con trai. Hoảng sợ, hai người sai một ầy tớ em ứa bØ v o rừng s u
vứt bỏ. Đứa bØ bị x u ch n bằng một sợi d y thØp nŒn ch n sưng tấy lŒn, người ầy tớ
gọi l thằng bØ Eudipe (nghĩa l ch n sưng). May thay anh ầy tớ ộng l ng thương ứa bØ
nŒn giao cho một người chăn cừu ở xứ Corinte lÆng giềng em ứa bØ l m con nu i i biệt
t ch.Người chăn cừu em ứa bØ sang nước lÆng giềng Corinte rồi em d ng cho vua v ho
ng hậu kh ng c con ể l m con nu i.Họ rất mừng, nu i ứa bØ nu ng chiều hết mực, cho học
h nh luyện tập trở th nh một ho ng tử t i giỏi. Eudipe lớn lŒn kh ng hề biết rı nguồn gốc thực sự của m nh. lOMoAR cPSD| 40420603
T nh cờ trong một buổi tiệc rượu, một viŒn quan say rượu ª n i ch ng kh ng phải con ẻ
của nh vua. Ch ng buồn bª hỏi cha mẹ. Mọi người ều khẳng ịnh ch ng l ho ng tử ruột. Vẫn
c n ho i nghi, ch ng v o ền thờ thần hỏi về nguồn gốc của m nh. Vị thần trả lời ngươi sẽ
giết cha v cưới mẹ". Kinh ho ng v lời phÆn truyền, Eudipe lẳng lặng bỏ xứ Corinte ra i
ể trÆnh lời nguyền. Đến một oạn ường hẹp, ch ng gặp một cỗ xe ngựa c l nh hộ tống một
ng gi ngồi trŒn xe. ĐÆm l nh hÆch dịch quÆt mắng ch ng phải trÆnh ướng cho xe qua.
Ch ng nổi giận Ænh trả những tŒn l nh th bạo v giết chết to n bộ o n xe trừ một người
hầu nhanh ch n bỏ chạy thoÆt th n.Người ngồi trŒn xe ch nh l vua Laios, c n người chạy
thoÆt lại l lªo ầy tớ ng y xưa ª em Eudipe v o rừng.
Ch ng Eudipe tiếp tục cuộc h nh tr nh hướng về th nh Thebes ịnh mệnh.Lœc n y th nh
Thebes gặp tai họa liŒn tiếp. Vua vừa bị một Æm cướp giết chết (theo lời người ầy tớ
thoÆt th n về thuật lại) th xuất hiện một con quÆi vật tŒn l Sphinx. N l một con nh n sư
- th n m nh sư tử ầu người khu n mặt khÆ giống phụ nữ.N ứng ở ngª ba ường chặn cửa v
o th nh Thebes ưa ra c u ố: Con g sÆng i bốn ch n, trưa di hai ch n, chiều i ba ch n?". Ai
kh ng trả lời œng bị n ăn thịt. Nhiều người d n th nh Thebes ª bị n giết hại. Ho ng hậu vừa
g a chồng nh phải ra th ng cÆo t m người t i giỏi giải Æp c u ố của con quÆi vật, ai Æp
ược sẽ nhường ng i vua. Eudipe nghe th ng bÆo liền nhận lời. Ch ng gặp con Sphinx v trả
lời - l con người". Con quÆi vật xấu hổ chịu thua v biến mất.
D n chœng th nh Thebes thoÆt nạn, ho ng hậu giữ lời cam kết, ưa Eudipe lŒn l m vua.
Ch ng ho ng tử lang thang nhờ tr tuệ bước thẳng lŒn ỉnh vinh quang v quyền lực. V
khoảng cÆch từ chiếc ngai v ng ến cÆi giường của ho ng hậu chẳng bao xa, vua trẻ
Eudipe ª cưới ho ng hậu Jocaste.Họ sống hạnh phœc, sinh hai trai hai gÆi.
Cốt truyện kịch chỉ bắt ầu từ y:
Một tai họa mới giÆng xuống d n chœng th nh Thebes: mất møa trồng trọt, gia sœc chết
toi, n b kh ng sinh nở ược. D n chœng chỉ c n tr ng chờ tr tuệ siŒu ph m của nh vua trẻ t i
ba Eudipe cứu d n. Thần linh phÆn truyền rằng tai họa l sự trừng phạt th nh Thebes phạm
tội ang chứa chấp kẻ giết vua Laios. Muốn trÆnh khỏi tai họa phải t m ra v trừng trị kẻ
sÆt nh n. Vua Eudipe quyết t m truy t m thủ phạm. Nh tiŒn tri mø Tiretias ược vua mời
ến. Lœc ầu ng từ chối trả lời, sau bị vua Øp quÆ ng buộc phải n i ra sự thật - ch nh lOMoAR cPSD| 40420603
Eudipe l thủ phạm! Nh vua nổi giận trước sự tố giÆc quÆ bất ngờ. Nhưng iều khiến
Eudipe trăn trở suy tư t m hiểu lai lịch của m nh. T nh cờ người chăn
cừu ng y xưa xuất hiện, thuật lại những sự kiện trước y, khiến Eudipe c ng nghi ngờ lai
lịch của m nh.. Người ầy tớ gi bị Øp phải n i sự thật, v ng lªo ª thœ nhận mọi chuyện ng y
xưa. Trong quÆ tr nh iều tra, ho ng hậu Jocaste ª oÆn biết sự thật nŒn lo sợ m can ngăn
vua th i kh ng iều tra nữa. Nhung
vua quyết t m i ến cøng. Khi sự thật ược sÆng tỏ, ho ng hậu ª thắt cổ tự vẫn. Trước thi h i
của ho ng hậu, vua Eudipe rœt c y tr m tự chọc thủng i mắt m nh ể tự trừng phạt thủ phạm.
Rồi ch ng bỏ kinh th nh Thebes ra i tự lưu y tha phương. Vở bi kịch kết thœc.
Truyền thuyết c n kể thŒm oạn ch t. Một trong hai con gÆi của họ ª tự nguyện theo cha i
lang thang ể săn s c người cha mø l a. Cuối cøng, nh vua Eudipe chết rụi ở một x rừng.
Cũng như những tÆc phẩm lớn, Eudipe l m vua"lung linh nhiều tầng nghĩa.Trải qua mỗi
thời ại, người ta lại phÆt hiện những nghĩa mới, sự tranh luận kh ng bao giờ cạn
1) Quan iểm phŒ b nh truyền thống:
Cho rằng vở kịch nhấn mạnh tư tưởng về sự phø phiếm của vinh quang v sự mỏng manh
của hạnh phœc ời người. Quan iểm của giới văn học bi quan cho rằng vở bi kịch n y chỉ
l sự thức về cÆi phø phiếm của con người. Họ bÆm chặt những lời ca của d n hợp
xướng: i hỡi con người tội nghiệp ! Thế hệ n y qua thế hệ khÆc, ta chỉ thấy ở cÆc người một sự hư v .
Họ căn cứ v o lời hÆt kết thœc của d n ồng ca hợp xướng: Vinh quang của th nh c ng
như Ænh h o quang mặt trời ch i lọi nhưng rồi sẽ tắt lịm khi trời ª về chiều . Vua Eudipe
ª ạt tới tột ỉnh vinh quang hạnh phœc m phœt chốc tất cả ổ sụp.Eudipe thấm th a nỗi cay
ắng của bất hạnh. Số phận con người như chiếc thuyền lŒnh Œnh trŒn biển rộng. Con
thuyền Eudipe ghØ v o th nh Thebes, rồi ghØ v o giường ho ng hậu, tưởng rằng l nơi
yŒn ổn. N o ngờ ch nh nơi ấy l vực thẳm. Nhiều nh văn lớn về sau cũng c cÆch nh n
hiện thực cuộc sống một cÆch tỉnh tÆo như vậy. Con người duy tr v x y dựng cuộc sống
với bao lo toan v nỗ lực nhằm tạo ra những giÆ trị thực ng g p cho cuộc sống. Nỗ lực t
m t i ch n l , theo nghĩa rộng bao gồm cả cÆi Đẹp v cÆi Thiện. lOMoAR cPSD| 40420603
Dø sao tÆc phẩm n y vẫn c thức x y dựng chứ kh ng phải như những tÆc phẩm hiện ại
theo chủ nghĩa hư v phø phiếm suy ồi.
PhŒ phÆn quan iểm suy ồi:
Những triết gia v thi sĩ suy ồi ời sau ª coi lời hÆt ấy l tư tưởng chủ ạo của tÆc phẩm. Sai
lầm của họ l em tÆch một lời hÆt - một chi tiết"ra khỏi to n cảnh m quŒn tập trung
nghiŒn cứu tÆc phẩm như một chỉnh thể, nhất l cần phải chœ ến cao tr o xung ột. Đấy
chỉ l một th i thường của người ời: lẩy ra một i c u văn, c u thơ từ một tÆc phẩm n o ể
Æp dụng cho những cảnh ời khÆc theo lối tư biện .
Vở bi kịch Eudipe l m vua"sẽ kh ng phải l một kiệt tÆc của nh n loại nếu tư tưởng chủ ạo
của n l triết l về sự phø phiếm của vinh quang v hạnh phœc.
2) Quan iểm phŒ b nh hiện ại:
Cho rằng tư tưởng về sự phø phiếm của vinh quang hạnh phœc chỉ l phụ, c một tư tưởng
quan trọng hơn thể hiện trong vở bi kịch - l cảm hứng ch n l , cảm hứng khÆt khao sự
thật. Ấy l chưa kể ến ước mơ của nh n d n về một minh qu n của ất nước. V bao trøm hơn
nữa l triết l về khả năng của con người trong việc khÆm phÆ thế giới v khÆm phÆ ngay bản th n m nh.
Ngay ở nước ta, trong những giai oạn trước y, văn học chœ trọng nŒu cao yŒu cầu ấu
tranh cho Tự do hơn l yŒu cầu Ch n l . Thực ra hai mục tiŒu n y gắn b mật thiết với nhau.
Hªy ọc lời t m sự của nh văn Maxim Gorki: "Sự thật l t n giÆo của người tự do, dối trÆ l t n giÆo của kẻ n lệ".
Trong vở bi kịch của Sophocle, chủ ề t m t i sự thật" ª ược triển khai ngay từ ầu ở nh n vật
ch nh - Eudipe. Ch ng khÆt khao muốn biết rı lai lịch của m nh. Nh n vật phụ nhưng rất
quan trọng l nh tiŒn tri mø Tiretias ª kh ng sợ sự trừng phạt, dÆm c ng bố sự thật phũ ph ng.
PH´N T˝CH HAI NH´N VẬT TIRETIAS V EUDIPE Nh n vật Tiretias:
Nh tiŒn tri mø l a c năng lực tiŒn tri phi thường, hiểu thấu mọi việc ª qua v thấy trước
việc phải ến. Khi ược triệu v o cung, ng ª chỉ ra ch danh thủ phạm giết vua. Nh vua nổi lOMoAR cPSD| 40420603
giận, la thØt, e dọa... ng kh ng hề nao nœng v kh ng chịu cải ch nh. ng trả lời Ta chẳng
c g phải sợ hªi v ta nu i trong m nh sức mạnh của ch n l ". ng biết sự thật v tin ở sức mạnh
v uy t n của n . Lœc ầu ng từ chối trả lời chỉ v thương x t, tiếc rẻ một nh vua trẻ phải au
khổ quÆ sớm khi nhận ra sự thật phũ ph ng của y.. Lœc ấy ng kh ng ịnh
che giấu sự thật m chỉ v ng tin rằng sớm muộn sự thật cũng ược c ng bố, lœc n y c n sớm
quÆ, kh ng nỡ l ng... Nhưng khi vua Eudipe n i Øp, lại toan ổ tội cho ng ồng lıa với thủ
phạm th cực chẳng ª ng phải trả lời, m khi ª n i th ng quyết giữ lời, kiŒn quyết bảo vệ ch
n l . Nh n vật ch nh Eudipe - nh n vật bi kịch
Điều ẹp ẽ nhất của nh n vật ch nh Eudipe l thÆi ộ dũng cảm của con người trước sự thật
về ch nh bản th n m nh. Nhưng trước , cảm hứng t m kiếm sự thật ª phải trải qua những
thử thÆch ghŒ gớm. Lœc ầu, Eudipe sốt sắng mở cuộc iều tra với mục ch ch n ch nh cứu
d n th nh Thebes khỏi tai họa do thần thÆnh trừng phạt. QuÆ tr nh iều tra khiến anh c
thŒm khao khÆt mới - sự thật về bản th n m nh v nỗi sợ hªi phạm tội lỗi cũng phÆt sinh.
Trong mỗi giai oạn iều tra, Eudipe ều c thể ngừng lại ể x a tội: Khi nh tiŒn tri n i ra sự
thật chưa ược chứng minh, Eudipe chỉ nổi giận xỉ mắng nh tiŒn tri chứ kh ng trừng phạt
hoặc thủ tiŒu ng ta ể giấu tội.
Sau khi người chăn cừu n i ra một phần sự thật: Eudipe kh ng phải l con ẻ của vua xứ
Corinte. Aønh sÆng sự thật ª le l i. Eudipe vẫn c n khả năng dập tắt hẳn. Anh d y v trăn
trở, giằng xØ. Chỉ cần v i bước nữa sẽ tới sự thật, một sự thật khủng khiếp. Anh c dÆm
bước tiếp hay kh ng?. D n hợp ca (v khÆn giả nữa) lo lắng, hồi hộp theo dıi. Ho ng hậu
Jocaste nhạy cảm ª can ngăn anh th i kh ng iều tra nữa. C lẽ b sợ hªi sự thật.
Eudipe ª quyết ịnh, quyết h nh ộng theo muốn da diết, khắc khoải của m nh l t m ra sự
thật. Anh ra lệnh cho gọi lªo ầy tớ - nh n chứng của vụ Æn v nh n chứng của lai lịch
Eudipe buộc phải n i sự thật.
Khi lªo ầy tớ ra mặt, Eudipe vẫn c n khả năng ngừng lại. Nhưng kh ng, anh chỉ chần chừ
một thoÆng, rồi i tới. Chi tiết b ẩn cuối cøng của vụ Æn bật ra, t m hồn Eudipe rơi xuống
vực thẳm. Nhưng y cũng l sự chiến thắng của ch nh anh - sự tự nhận thức cao cả ª ho n th nh. lOMoAR cPSD| 40420603
V ch nh l nghĩa lạc quan s u sắc của vở kịch,. Nh thơ Sophocle c cøng quan iểm với triết
gia Socrat - người ưa triết học từ trŒn rời cao xuống ất"rằng: anh hªy tự biết lấy m nhJ".
QuÆ tr nh nhận biết của Eudipe khÆ gay go. Anh ª sẵn s ng i t m bằng ược sự thật nhưng
cũng muốn bÆm lấy một cọng rơm mong manh ể giữ lấy th n
m nh. Đ l chi tiết lªo ầy tớ khai: một Æm cướp ng œc hung dữ ª giết vua Laios" ª khiến
anh khấp khởi mừng thầm v hi vọng mơ hồ.
Xung ột ch nh của vở kịch l : anh vừa muốn biết sự thật lại vừa sợ hªi n Do vậy anh bị
giằng xØ, giữa t m l trăn trở v t m l trÆo trở của m nh.
Từ chœng ta c thể n i - kết quả anh ª gi nh chiến thắng. L tưởng ª thắng lợi nhưng anh phải
tự nguyện trả giÆ th ch Æng ở m n ch t.
Chœng ta hªy Ænh giÆ t i năng của Eudipe:
Trước hết, Eudipe c một tr tuệ siŒu ph m nŒn ª giải Æp ược c u ố h c hiểm của con
Sphinx. Đấy l một c u hỏi triết học: hỡi con người, anh l ai?
Nh n chung anh ª hiểu thế giới, nhưng c n một iều quan trọng th anh mø tịt - Eudipe l ai?.
Như vậy, anh l kẻ t i giỏi hay ngu dốt?
Thật ra vở kịch tr nh b y hai loại tr tuệ tương phản nhau. Một l loại tr tuệ giœp con người
hiểu biết thế giới khÆch quan, khÆm phÆ ược b ẩn trong thế giới bŒn ngo i khiến anh
ta c sức mạnh v quyền lực. Tr tuệ ấy giœp anh giải ược c u ố h c hiểm của con Sphinx v
gi nh ược ng i vua. Khoa học tự nhiŒn v
kĩ thuật em lại cho con người loại tr tuệ n y. Hai l loại tr tuệ của sự hiền minh, l Ænh sÆng
bŒn trong giœp con người hiểu biết thế giới chủ quan của ch nh m nh, rồi tiến tới l m chủ
bản th n m nh.. Kẻ n o kh ng biết th l kẻ ngu dốt, biết m kh ng sống như cÆi tr tuệ ấy dẫn
dắt l kẻ dối m nh Văn học nghệ thuật em lại cho con người loại tr tuệ n y.
Vua Eudipe ª ạt ược loại tr tuệ thứ nhất nhưng mø quÆng về loại thứ hai - anh chẳng hiểu
g về bản th n m nh. Đ l ngọn nguồn của bi kịch.
Eudipe dẫn tới chủ ề thứ hai: tham vọng quyền lực ến mức mø quÆng cũng g y ra bi
kịch. Ngay cÆi tựa ề vở kịch Eudipe - Tiranos nghĩa l Eudipe kẻ tiếm quyền"hoặc bạo lOMoAR cPSD| 40420603
chœa Eudipe cũng ª rı. Số phận của y l số phận một bạo chœa. Hªy nghe d n ồng ca hÆt rằng: •
Th i kiŒu ngạo quÆ Æng ẻ ra bạo chœa •
Sự kiŒu ngạo trong một ầu c say sưa •
Say quÆ h a rồ, sai lầm dại dột •
N sẽ leo cao leo lŒn t t nh • Để rồi ngª xuống tận vực thẳm s u.
Tội giết cha l do v t nh ngộ sÆt, kh ng biết cha l ai. Tội kh ng c ngĩa pạm tội ể gi nh
quyền lực. D n hợp xướng chỉ than vªn về tội loạn lu n. Nhưng nếu bảo loạn lu n cũng do
v t nh kh ng biết mẹ th Eudipe v tội chăng?
H nh ộng thắng con nh n sư, theo truyền thuyết, c liŒn quan ến việc cưới ho ng hậu. Con
nh n sư l giống cÆi. Eudipe thÆnh con nh n sư nghĩa l hiểu biết sự b mật của n . Theo
quan niệm cổ ại,h n nh n, ăn nằm với ai nghĩa l ª biết người ". Kinh thÆnh Ki t giÆo cũng n i Adam biết Eva v n ng c
mang". Khi con nh n sư biến mất, ấy l lœc n hỏa th n ẩn m nh v o ho ng hậu Jocaste. Ho
ng hậu lại trở th nh c u ố mới thÆch thức ch ng Eudipe. Đến m n ch t, khi Eudipe giải
Æp ược c u ố mới"ấy th ho ng hậu treo cổ - biến mất.
H nh ộng cười ho ng hậu c nghĩa quan trọng nhất. C phải l tội loạn lu n như d n ồng ca than vªn?
Căn cứ v o mŒ t n v sÆch giải mộng của nền văn h a cổ Hi Lạp c n lại: giấc mộng ăn nằm
với mẹ"ược giải th ch như sau. Đ l giấc mộng l nh ối với những thủ lĩnh, ch nh khÆch.
Mẹ c nghĩa l ất nước"., l nguồn gốc sinh ra tất cả. Nằm mộng như thế l sắp ược l m vua (l
m chồng ất nước, hiểu biết ất nước). Ho ng ế La Mª Caesar từng kể ª nằm mơ cưỡng hiếp
mẹ v nh tiŒn tri giải th ch: ng i sẽ trở th nh ho ng ế.
Eudipe lấy mẹ l bắt ầu nắm quyền cai trị ất nước. Ch nh ho ng hậu cũng thản nhiŒn an ủi
Eudipe khi anh nghe lời ồn ạivề m nh: TrŒn thế gian n y c bao kẻ nằm mộng ăn nằm với mẹ m nh". lOMoAR cPSD| 40420603
Hai mẹ con tuổi tÆc chŒnh lệch quÆ xa, kh ng thể cho rằng anh lấy ho ng hậu v say ắm
dục vọng. Thật ra, l v danh vọng, anh ª h nh ộng ch nh trị ể giữ chắc ng i vua m th i. H nh
ộng ấy l quan trọng nhất - anh phải chịu trÆch nhiệm v tự trừng phạt...
3) H nh ộng tự trừng phạt của Eudipe: Tự chọc mø mắt c nghĩa g ?
Người Hi Lạp cổ nghĩ rằng con người c hai cặp mắt. Một cặp mắt thịt"chỉ l
giÆc quan bŒn ngo i, nh n thấy cÆi biểu kiến của sự vật, c khi n g y ra nhiễu cho con
mắt t m linh ở bŒn trong. Con mắt bŒn trong mới c khả năng nh n thấu sự vật, nắm bắt
cÆi thần của sự vật.. Khi người ta mø mắt, như nh tiŒn tri Tiretias chẳng hạn, th lại sÆng
l ng (sÆng mắt bŒn trong). Do vậy nh tiŒn tri tuy mø m biết sự thật, c n Eudipe sÆng
mắt lại chẳng biết g về bản th n m nh. Nh thơ Homer tÆc giả hai bộ sử thi vĩ ại bị mø v
bắt ầu sÆng tÆc, mặc dø truyền thuyết kể rằng thấy ng mø l a, nữ thần thơ ca thương t nh
bŁn nhập v o ng. Ca sĩ Demodek mø mắt th bắt ầu hÆt hay. Cũng theo truyền thuyết, triết
gia Democrite tự chọc mø ể nghiŒn cứu những cÆi ng chưa hiểu biết ược.
Sự việc Eudipe tự chọc mø mắt g p phần ch t xÆc ịnh chủ ề tư tưởng vở bi kịch. Phạm
tội một cÆch v thức c i chœt do tham vọng nhưng sự trừng phạt l c thức, tự giÆc cao,
bảo vệ c ng l . trong phạm vi xª hội, vua Eudipe sụp ổ thất bại thảm hại. Trong lĩnh vực
ấu tranh vươn lŒn bản chất người, y ª thắng bản th n v y l chiến thắng lớn lao. Y quằn
quại au ớn giống như một cÆi chết. Y chết i" ể sống lại - l nghĩa lạc quan s u sắc của vở
bi kịch kết thœc v cøng bi thảm n y.
Tư tưởng lạc quan ch nh l ặc trưng cao nhất của thể loại bi kịch.
Theo thi phÆp kịch truyền thống, khi t nh thế bi kịch bị phÆ vỡ th xảy ra tai biến. Đ l lœc
bÆo hiệu tột ỉnh sự tiŒu vong v tột ỉnh sự thắng lợi của nh n vật bi kịch. Phần kết thœc
ắt phải c au buồn v phấn kh ch, c chết i v sống lại, c bi thảm v lạc quan. Vở Eudipe l m
vua l vở tiŒu biểu iển h nh của thể loại bi kịch vậy.
Thật vậy, ta i ngược về ngọn nguồn bi kịch l số phận thần Rượu nho Dionisos. Theo nghi
lễ tế thần,những cảnh au khổ của thần chết i sống lại" bao lần. lOMoAR cPSD| 40420603
Tư tưởng chết i sống lại" c nghĩa nh n sinh s u sắc như h nh ộng văn h a cơ bản nhất của
con người: gieo trồng. hạt giống phải chết i ể rồi sống lại với c y mầm non v ra hoa trÆi.
Đ l khÆt vọng của lo i ngườivề lẽ sống v
ước vọng trường tồn.
Nh n vật ho ng hậu Jocaste cũng phải chịu kết cục bi thảm - khi kh ng ngăn cản ược sự
thật, b thắt cổ tự vẫn. Trước , b cũng ª c sự lớn lŒn về nh n cÆch: b ª biết sự thật nhưng
b ngăn cản Eudipe ể một m nh chịu ựng bi kịch của sự nhục. Khi Eudipe ª biết sự thật
th b lại kh ng chịu ựng nổi nữa nŒn t m cÆch tự hủy diệt. Tuy vậy b kh ng phải l nh n
vật bi kịch. CÆi chết của b kh ng c nghĩa s u xa m chỉ l sự chấm dứt tồn tại - tức l phi tồn tại.
Cảm hứng chủ ạo của thể bi kịch l khẳng ịnh sự bất tử của con người, bất tử ngay ở cıi
trần gian (t n giÆo chỉ cầu mong bất tử ở thiŒn ường). Nh n vật bi kịch c thể chết nhưng
giÆ trị nh n bản ch n ch nh l e ra, ngời sÆng trong sự phÆt triển tiếp tục của nh n loại, sẽ
i v o k ức v kinh nghiệm của nh n d n bất tử.
Sophocle c n những vở kịch ặc sắc khÆc như: Antigon, Những người phụ nữ Trasi, Ajax,
Eudipe ở Cologne, Philoctet, Electre.
Euripide (484 - 406) v vở bi kịch Medee"
Euripide ược mệnh danh l " nh thơ của thời k d n chủ suy vong", thời k bộc lộ bản chất
xấu xa của giai cấp thống trị.Những dục vọng nổi lŒn mªnh liệt ở mỗi cÆ nh n v những
m u thuẫn mới nảy sinh trong xª hội. Nh n vật của Euripide ược gọi l nh n vật dục vọng"
lu n lu n day dứt dằn vặt v ồ riŒng. Họ chẳng c n l những nh n vật siŒu ph m như của
Eschyle, l tưởng như của Sophocle. Bi kịch của Euripide kh ng c n l trường học của những
t m hồn cao cả" m l ph ng giải phẫu những căn bệnh xª hội".
Euripide viết ược 90 vở, nay chỉ c n 19. Đặc sắc cÆch t n của ng l : lần ầu tiŒn ưa lŒn s
n khấu sự ph n t ch t m l nh n vật. ng ược gọi l nh triết học trŒn s n khấu"
Medee" l một trong những vở bi kịch cảm ộng nhất, tiŒu biểu nhất của thiŒn t i Euripide.
Cốt truyện kịch cũng lấy từ truyền thuyết Zadon sang xứ Consite oạt bộ l ng cừu v ng" lOMoAR cPSD| 40420603
Nhờ sự giœp ỡ v t nh yŒu của Medee - c ng chœa xứ Consite, Zadon lấy ược bộ l ng cứu
v ng -bÆu vật quốc gia mang về nộp cho ng chœ Creon ể i lại ng i vua Hi Lạp. Medee bỏ
ất nước chạy theo người yŒu, dắt theo ứa em trai nhỏ. TrŒn ường i, bị qu n l nh của vua
cha truy uổi, n ng giết em trai ể cản bước những kẻ uổi theo. Hai người về nộp bộ l ng cừu
v ng, ng vua chœ tham lam trÆo trở yŒu c u Zadon phải cưới con gÆi ng th mới ược
nhận ngai v ng. Zadon yŒu Medee nŒn chối từ. Họ sống hạnh phœc bŒn nhau, sinh hai
ứa con xinh ẹp. Một ng y kia, Zadon lại muốn gi nh lấy ngai v ng, liền tỏ muốn cưới c ng
chœa Hi Lạp theo iều kiện của ng vua chœ. Medee can ngăn, ghen tu ng, giận dữ. Bị phụ
t nh, n ng trả thø t n bạo, khốc liệt. Đầu tiŒn, n ng døng phØp thuật giết chết kẻ t nh ịch
(tặng chiếc khăn cho ng l m thiŒu chÆy cả hai cha con c ng chœa Hi Lạp). Sau , n ng
giết hai ứa con rồi bỏ sang xứ khÆc.
Đy l vở bi kịch t nh yŒu v cøng thảm khốc v au x t. N ng lŒn Æn Zadon l kẻ vong n
bội nghĩa. Y ngụy biện kh n khØo ể che giấu dục vọng của m nh. Medee l một t nh
cÆch phụ nữ mªnh liệt từ ầu ến cuối, từ lœc nảy sinh mối t nh ầu ến phœt ch t - n ng h a iŒn.
Nh n vật ch nh của tấn bi kịch l Medee. Từ dục vọng t nh yŒu say ắm thủy chung rất mực,
khi bị phản bội, t m l Medee ª chuyển dạng th nh dục vọng ghen tu ng v trả thø dữ dội. Nh
thơ tr nh b y cuộc ấu tranh nội t m bªo tÆp của Medee, cuộc giằng co giữa t nh mẫu tử v
khÆt vọng trả thø. Trước khi h nh ộng, n ng c n n i những lời xØ l ng: CÆc con ơi ! Hªy
ưa tay cho mẹ nắm... O i b n tay th n thương, i m i yŒu qu v mặt m y tuấn tœ của cÆc
con t i. i l n da của chœng Œm dịu biết nhường n o ! Hơi thở của chœng thơm tho biết bao
nhiŒu ! Ta kh ng ủ can ảm nh n con ta nữa. Ta au ớn quÆ rồi. Phải, ta biết việc ta l m l t
n Æc, nhưng dục vọng ª thắng ch ta rồi". Kết cục của tất cả cÆc nh n vật ều bi thảm.
Một c u hỏi từng g y tranh luận bao l u nay: v sao Medee h nh ộng t n Æc như vậy m nh n
vật n y vẫn ược coi l nh n vật bi kịch? Tạm giải th ch rằng - Medee l nh n vật nh n danh
phụ nữ m h nh ộng i quyền ược yŒu thương v chung thủy. Vở bi kịch c n l một lời răn
Æng sợ cho những kẻ bạc t nh.
Euripide c n nhiều tÆc phẩm về người phụ nữ như: Andromac (vợ Hector), Helen
(nguyŒn ho ng hậu Akay, chạy theo Paris sang th nh Troie), Những người phụ nữ xứ lOMoAR cPSD| 40420603
Phenici, Những người n b cầu xin, Iphigieni ở Olite.Những người n b th nh Troie, Những
người con của Heracles...
Sự nghiệp của nh thơ viết kịch Euripide ª kết thœc nền bi kịch Hi Lạp với những ng g p
cuối cøng - ch n dung con người b nh thường nổi lŒn với những yŒu thương căm giận sục s i nhất.
(B i tập: sinh viŒn thảo luận nh m: Ænh giÆ nh n vật Medee) B i ọc thŒm
GIỚI THIỆU VĂN HỌC TRUNG CỔ T´Y ´U
1 - MỘT NG N NĂM Đ˚M TRƯỜNG TRUNG CỔ CH´U ´U:
Thời cổ ại chấm dứt năm 146 trước C.N cøng với sự sụp ổ của ế quốc Hi Lạp. Đất nước
Hi Lạp trở th nh một tỉnh của ế quốc La Mª vừa nổi lŒn. La Mª tiếp nhận gia t i văn h a
cổ ại của Hi Lạp, dịch thuật sang tiếng La tinh, m phỏng sÆng tạo bổ sung. Triều ại
Constantinope l thời k to n thịnh nhất của ế quốc La Mª. Mhưng ến năm 476, ế quốc La
Mª cũng sụp ổ. CÆc d n tộc T y ´u vøng lŒn x y dựng quốc gia ộc lập thoÆt khỏi Æch
cai trị bạo lực của ế quốc La Mª.
GiÆo hội La Mª lại tiếp tục ưa Kinh ThÆnh v ThiŒn chœa giÆo rải ra khắp T y ´u ể
giœp giai cấp thống trị x y dựng chế ộ phong kiến.
Nh thờ trung cổ v giai cấp phong kiến thống trị T y ´u ª xếp x kho t ng văn h a cổ ại Hi
Lạp - La Mª. CÆc giÆo sĩ ThiŒn chœa giÆo giữ ộc quyền văn h a bằng m n Thần
Học(theology). GiÆo hội ThiŒn chœa giÆo La Mª trở th nh trung t m văn h a quốc tế
lớn v c thế lực bao trøm cÆc quốc gia T y ´u. Họ ra sức tuyŒn truyền cho quyền thống
trị của gia hội. (Lời của giÆo ho ng Inocant III: chœng ta ược ph sứ mệnh thống trị mọi
người v mọi ất nước. Lời thÆnh Ogustine: quyền lực của giÆo hội cao hơn mọi quyền lực thế tục)...
GiÆo iều ThiŒn chœa giÆo trở th nh những nguyŒn l của ch nh trị. SÆch kinh thÆnh
c giÆ trị hiệu lực xØt sử mọi h nh vi của c ng d n (cÆc nh khoa học Copecnich, Galilleo,
Bruno bị kết tội v phÆt minh khoa học tra với kinh thÆnh). M n triết học - thực ra l thần
học - ươc giảng dạy ở nh trường, cố gắng thuyết phục con người rằng chế ộ phong kiến l lOMoAR cPSD| 40420603
do Thượng ế tạo ra. Ai chống lại chế ộ qu n chủ tức l chống lại ch của Chœa. Triết học
kinh viện kh ng nghiŒn cứu giới tự nhiŒn m chỉ t m cÆch chứng minh lịch sử bi thảm
của con người từ khi "mang tội tổ t ng" cho ến lœc chœa Ki T (Jesus Christ) xuất hiện v
chỉ c n kØo d i ến "ng y phÆn xØt cuối cøng". Họ khuyŒn con người tin v o sự mặc khải
(tiếng Anh PhÆp mặc khải l : Revelation - nghĩa l sự nhận biết iều b mật huyền diệu của
Chœa Trời. Cuốn sÆch cuối cøng của bộ kinh T n Ước gọi l sÆch Khải Huyền. Mặc khải
chỉ l sự nhận biết qua gợi chứ kh ng døng l tr giảng giải ược). BŒn cạnh , giÆo hội thuyết
phục mọi người tin tưởng rằng mục ch của cuộc ời l sự cứu rỗi linh hồn. N i chung, họ
tuyŒn truyền một thứ nh n sinh quan tối tăm v nghiệt ngª - trần gian l một thung lũng ầy
nước mắt, c n thiŒn ường l nơi cực lạc vĩnh viễn (trước họ rất l u Đạo Phật cũng ª n i
vậy!). Ai coi khinh ời trần tục v lạc thœ vật chất, chịu ựng khổ hạnh, hi sinh phần xÆc ể
cứu lấy phần hồn th sẽ ược lŒn thiŒn ường; Ngược lại bị y xuống ịa ngục gÆnh chịu
những h nh phạt khủng khiếp.
Tất cả những iều tr i buộc con người, ch ạp lŒn quyền sống, quyền tự do của con người.
Mặt khÆc n k m hªm nền văn h a nghệ thuật v khoa học. Thời trung cổ œng l Œm trường
ng n năm, thiếu Ænh sÆng của văn h a, k m hªm lịch sử phÆt triển của ch u ´u v lo i
người. Do , văn học thời trung cổ kh ng thể phÆt triển ược, chỉ c một nền văn học hiệp sĩ
tiểu thuyết hiệp sĩ ca ngợi những qu tộc thượng vı trung th nh với nh thờ v vua chœa.
2 - Đ˚M TRƯỚC CỦA PHỤC HƯNG - Đ˚M LE L I TRĂNG SAO
Gần cuối thời trung cổ xuất hiện những tiến bộ lớn lao về khoa học kĩ thuật. Những người
tr thức ch n ch nh kh ng thể ngủ yŒn với Kinh ThÆnh. Những d n tộc quật cường trỗi
dậy. Văn học nghệ thuật ch n ch nh bắt ầu nhœc nh ch. Nước PhÆp lœc ấy ược coi l trung
t m của chế ộ phong kiến ch u ´u. Miền nam nước PhÆp c d n tộc Provence ạt tới tr nh ộ
phÆt triển cao hiếm c ở ch u ´u. Nghệ thuật thi ca của họ ược coi như mẫu mực mới cho
cÆc d n tộc latinh ( kiến nhận xØt của Engels).
Sự ra ời cÆc thị lớn ´u ch u, ặc biệt sự tiếp xœc với phương Đng xa hoa trÆng lệ trong
cÆc cuộc "thập tự chinh" ª mở ra cho họ một ch n trời tinh thần "mới" l m thay ổi ời sống
qu tộc. Từ chỗ chỉ biết say mŒ l tưởng hiệp sĩ thÆnh chiến với ngựa v thanh kiếm, họ bắt
ầu ưa th ch "cầm k thi họa". Giới qu tộc bắt ầu søng bÆi phụ nữ, th ch "mốt" m luận văn
chương. Phụ nữ trở th nh nh n vật trung t m, "b chœa trÆi tim" của cÆc nh n vật hiệp sĩ lOMoAR cPSD| 40420603
qu tộc. D ng văn học qu tộc ra ời, tư tưởng chu ạo l ngợi ca t nh yŒu phong nhª, søng bÆi
t nh yŒu khiến cho con người cao thượng hơn. Văn học n y Ænh thức trong con người
những ước vọng cao cả,t nh h o hiệp ch h o høng v t nh cảm tao nhª.
Chœng ta hªy ọc một tÆc phẩm xuất sắc trong d ng văn học kị sĩ ấy - Truyện t nh Tristant
et Yseult. Vốn l truyện khuyết danh sau ược nh văn PhÆp BØdier biŒn soạn lại. Thi h o
Đức Goeth ª coi y l "một kiệt tÆc của thế giới" (Việt Nam trước y chuyển thể cải lương gọi l CÆnh buồm en).
Tristant et Yseult l truyện d i viết bằng thơ l một huyền thoại t nh yŒu. Tristant l một kị
sĩ văn vı song to n, mồ c i sống với cậu ruột l vua Marc xứ Cornuay. Anh i Ænh xứ Ieclan,
giết ược tướng Morhon, phÆ bỏ lệ cống nạp h ng năm của xứ sở m nh. Bị thương v mũi
tŒn tẩm thuốc ộc v phương cứu chữa, anh tự leo lŒn chiếc thuyền kh ng buồm kh ng lÆi
thả tr i lŒnh Œnh trŒn mặt biển mặc cho d ng nước mang i. Dạt v o bờ biển xứ Ieclan,
ch ng ược c ng chœa t c v ng tŒn Yseult vốn l thầy thuốc giỏi ª cứu chữa ch ng thoÆt
chết. o le thay c ng chœa Yseult lại l em gÆi của kẻ thø - tướng Morhon l anh trai n
ng.Nhưng n ng kh ng hề biết ch ng l kẻ thø. Sau khi l nh vết thương,Tristant trở về xứ sở.
Bọn gian thần ghen ghØt, lo sợ Tristant lŒn nối ng i vua nŒn giục giª vua Marc cưới vợ.
Một con chim nhạn bay qua ể rơi một sợi t c v ng. Vua nhặt lŒn v yŒu cầu Tristant i t m
người phụ nữ c sợi t c ấy về l m ho ng hậu. Ch ng lại lŒn ường i t m. Đến xứ sở Ieclan,
thấy d n chœng nơi y ang bị một con rồng t n phÆ. Vua xứ n y hứa gả c ng chœa cho ai
giết ược con rồng. Tristant nhận lời, nhưng sau khi giết ược quÆi vật, ch ng bị nhiễm nọc
ộc ngª ra bất tỉnh. Một lần nữa c ng chœa Yseult t c v ng lại cứu ch ng thoÆt chết. T nh
cờ khi lau chøi thanh kiếm của ch ng, n ng ª nhận ra Tristant l kẻ ª giết chết anh trai n ng. Yseult thØt lŒn:
-Tristant, ch nh mi l kẻ ª giết người th n của ta. B y giờ mi ª tới giờ ền tội.
Tristant kh n ngoan Æp lại:
-V ng t i nh chịu tội. B y giờ n ng dư sức giết t i. N ng lại c quyền giết t i nữa, v hai lần n ng ª cứu sống t i. Yseult kŒu lŒn: lOMoAR cPSD| 40420603
- Trời ơi, những lời ch ng n i khiến ta xœc ộng l m sao !
- N ng hªy nh n sợi t c v ng của n ng ược thŒu với những sợi chỉ v ng trŒn Æo chiến b o
của ta y n y. Chỉ v ng ª nhợt nhạt sắc m u, c n t c v ng của n ng vẫn chưa phai.
Yseult nØm thanh kiếm xuống ất, m h n ch ng hiệp sĩ anh høng v si t nh. N ng ª tha thứ
cho ch ng. Sau , khi ch ng ngỏ lời cầu h n cho ng vua Marc th n ng buồn bª thất vọng
nhưng rồi cũng nhận lời (!).
TrŒn chiếc thuyền ưa d u về xứ sở vua Marc, i theo hai người c n c một c hầu trung th nh.
C mang theo một chai rượu t nh do mẹ c ng chœa chuẩn bị sẵn cho con gÆi uống Œm t n
h n - chai rượu thần k c phØp m u l m cho i
vợ chồng mªi mªi chung thủy. Tristant v Yseult khÆt nước quÆ, họ ª cøng uống nhầm
chai rượu ấy. Thế l họ yŒu nhau kh ng thể k m chế ngay trŒn ường về. Về ến triều nh,
Æm cưới ược tổ chức tưng bừng. ĐŒm t n h n, c nữ tỳ nh phải thay thế c d u ể che giấu
vua Marc. Hai người tiếp tục mối t nh vụng trộm. Về sau bị bại lộ, họ bị dẫn i h nh quyết.
Họ chạy trốn v o rừng. Ch ng hối hận, muốn chấm dứt cuộc t nh từ y, Nh vua uổi kịp, nh
n thấy họ nằm ngủ trong căn lều - thanh kiếm sắc ặt giữa hai người. Vua lấy lại thanh kiếm
ª tặng chÆu v gỡ chiếc nhẫn cưới trŒn tay Yseult rồi bỏ i. Thức dậy, biết nh vua ª tha thứ,
hai người suy nghĩ mªi rồi quyết ịnh trở lại cung vua. Tristant chịu Æn i y phương xa. Đến
xứ sở Bretani, ch ng giœp họ Ænh giặc ngoại x m, ược gả c ng chœa Yseult tay trắng.
Nhưng ch ng vẫn kh ng ngu i nhớ n ng Yseult t c v ng, Ch ng cải trang, giả iŒn trở lại t m
gặp người yŒu xưa trong cung diện vua Marc-"t i say v cÆi thứ rượu t nh ng y xưa ấy,
chẳng thể n o quŒn ược !". Hai người lại ắm ch m trong một t nh yŒu kh cưỡng lại.
Nhưng rồi ch ng lại bỏ i, ến xứ Bretani sống với Yseult tay trắng. Tham gia một trận Ænh,
ch ng bị thương nặng. Nhờ người bạn trở về xứ t m n ng Yseult t c v ng ến trị vết thương
may ra c hi vọng ược cứu sống. Ch ng hẹn: khi trở về nếu c n ng Yseult t c v ng th giương
sẵn cÆnh buồm trắng, nếu kh ng c n ng th giương cÆnh buồm en. Ng y n o ch ng cũng
nằm trŒn giường bệnh v ng ng hỏi Yseult tay trắng cÆnh buồm m u g ª cập bến. Vốn ª
ghen tu ng với n ng Yseult t c v ng, lại nghe biết lời dặn d của chồng, nŒn khi nh n thấy
cÆnh buồm trắng v o bờ, n ng bảo Tristant "cÆnh buồm en". QuÆ tuyệt vọng au buồn,
Tristant tắt thở. Yseult t c v ng gặp ch ng cũng au ớn m tự sÆt chết bŒn người yŒu. lOMoAR cPSD| 40420603
Vua Marc ch n cất i bạn t nh ở hai bŒn vườn nh thờ. ĐŒm Œm, từ bŒn mộ Tristant mọc
lŒn một c nh lÆ xanh tươi leo qua n c nh thờ, rủ ngọn xuống ng i mộ Yseult t c v ng.
Người ta chặt bỏ c nh, ến Œm c nh lÆ mới lại mọc nhanh mạnh hơn trước. Engels gọi l
"một mối t nh mạnh hơn cÆi chết". Truyện t nh của họ l bản t nh ca của giới hiệp sĩ tiến
bộ cuối thời trung cổ. Rượu t nh chỉ l biện phÆp nghệ thuật tạo ra ể trÆnh dư luận xª hội
chỉ tr ch i t nh nh n. CÆi c y trường sinh bất tử trong nh thờ l biểu tượng của t nh yŒu bất
diệt mạnh mẽ hơn tất cả, vượt qua tất cả. H nh tượng CÆi c y ª phŒ phÆn quyết liệt nh
thờ v chế ộ phong kiến cản trở t nh yŒu của con người. Tristant vẫn c n băn khoăn giữa t
nh yŒu v nghĩa vụ, chỉ c Yseult - n ng tự do v n ng kh ng h m
ơn cÆi xª hội ấy, lœc n o n ng cũng sẵn s ng ến với t nh yŒu kh ng hề do dự.
Truyện t nh hiếm hoi Tristant et Yseult ược coi l ng i sao nhỏ le l i trong Œm trường trung
cổ ng n năm, l nốt nhạc dạo cho bản ại giao hưởng Phục Hưng - một phong tr o văn hoÆ,
văn học huy ho ng sắp trỗi lŒn.
MỘT SỐ TH NH T˝CH CỦA NỀN VĂN MINH THI˚N CH A GI`O
BŒn cạnh tÆc hại ngăn cản sự phÆt triển của văn hoÆ khoa học v chống lại chủ nghĩa
nh n văn ở T y ´u, thiŒn chœa giÆo trung cổ T y ´u cũng ể lại một số th nh t ch như:
1.VĂN HỌC: bộ Kinh ThÆnh v D ng văn học hiệp sĩ. 2.
KIẾN TR C V NGHỆ THUẬT TẠO H NH: những ng i nh thờ, thÆnh ường trung
cổ Ch u ´u. Những tranh v tượng thÆnh. Tranh tượng thời Phục Hưng nối tiếp sÆng tạo. 3.
´M NHẠC nh thờ, g p phần dẫn ến ỉnh cao m nhạc bÆc học T y ´u, m nhạc cổ iển thế kỉ 18 v 19.
4.TẠO RA MỘT SỐ PHONG TỤC TẬP QU`N c giÆ trị như lễ hội, Æm cưới, tang ma...
5. KHẲNG ĐỊNH MỘT SỐ NỀN TẢNG ĐẠO ĐỨC TỐT ĐẸP như ề cao t nh chung
thuỷ, trung thực, k m chế dục vọng, sÆm hối...

Văn học phương tây | Đại học Sư Phạm Hà Nội

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Tư tưởng triết học chính trị Hy Lạp cổ đại | Đại học Sư Phạm Hà Nội

Đề cương lịch sử văn minh thế giới ( Ai cập ) | Đại học Sư Phạm Hà Nội

Nguyên nhân diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 | Đại học Sư Phạm Hà Nội

Thành tựu văn minh của nền văn hóa Trung quốc | Lịch sử văn minh thế giới

Thành tựu nên văn minh Trung Quốc | Đại học Sư phạm Hà Nội