Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa | Kết nối tri thức

Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa | Kết nối tri thức. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF bao gồm 64 trang tổng hợp các kiến thức chọn lọc giúp các bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kỳ thi sắp tới. Mời các bạn đón xem!

93 47 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Sơ đồ tư duy Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa

Dàn ý phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa

I. Mở bài

● Giới thiệu về tác giả Bằng Việt và tác phẩm thơ Bếp lửa

● Nêu khái quát nội dung, nghệ thuật của tác phẩm: bài thơ gợi lên những

kỉ niệm sâu sắc về tuổi thơ,tình bà cháu thiêng liêng, cảm động

● Hình ảnh người bà nhân hậu, giàu tình yêu thương, sự hi sinh vì con cháu

hiện lên thật giản dị, gần gũi và ấm áp

II. Thân bài

- Hình ảnh bếp lửa nơi xứ người gợi lên nỗi nhớ bà, nhớ quê hương

- Dòng hồi tưởng về bà, về tuổi thơ được khơi gợi từ hình ảnh thân thương- bếp

lửa

+ Bếp lửa “chờn vờn sương sớm” và “ấp iu nồng đượm” ùa về trong tâm trí

người cháu hình ảnh người bà nhân hậu với tấm lòng chi chút của người nhóm

lửa

- Bếp lửa thực tự nhiên khi xa xứ đánh thức dòng cảm xúc, nỗi nhớ luôn trực

chờ trong lòng người cháu về bà: cháu thương bà lặng lẽ, âm thầm

- Bài thơ gợi lại kỉ niệm ấm áp, êm đềm của tuổi thơ khi bên bà

● Tuổi thơ đứa cháu là những chuỗi ngày thiếu thốn, khó khăn “đói mòn

đói mỏi” dường như ám ảnh,xót xa cho người cháu mỗi khi nhớ lại

● Nhưng có bà, cuộc sống của cháu luôn tràn ngập tình yêu thương, đầm

ấm

- Bên cạnh bếp lửa, âm thanh của tiếng tu hú gợi lên hình ảnh hai bà cháu gắn

bó, chia sẻ tình cảm nồng ấm suốt 8 năm trời

- Bà luôn ân cần đảm nhiệm nhiều vai trò khi chăm sóc cháu: biện pháp liệt kê

“bà bảo, bà chăm, bà dạy” diễn tả sâu sắc và cảm động sự nhân hậu, tình yêu

thương cháu và sự chăm sóc chi chút cho cháu của bà

+ Bà trở thành chỗ dựa vững chắc cho cháu, lấp đầy những thiếu thốn về vật

chất và tinh thần của đứa cháu

- Trong hoàn cảnh chiến tranh tàn phá, bà vững lòng, bình tĩnh tạo niềm tin cho

con cháu

+ Hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa ấm áp từ tình thương yêu, sự hi sinh của bà đối

lập với ngọn lửa hung tàn, tiêu diệt sự sống của kẻ thù (năm giặc đốt làng cháy

tàn cháy rụi)

→ Mạch cảm xúc xen với lời kể, cùng hình ảnh thơ lan tỏa hiện lên rõ nét đã để

lại dấu ấn sâu đậm về người bà Những suy ngẫm về cuộc đời bà và hình tượng

bếp lửa

- Từ những hoài niệm về bà, người cháu suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời

bà

● Hình ảnh của bà luôn gắn chặt với hình ảnh bếp lửa ấm áp, thân thuộc

● Trong lòng bà luôn có một “ngọn lửa” “ủ sẵn”, đây là ngọn lửa của niềm

tin, ý chí, nghị lực và khát vọng sống

● Điệp từ “một ngọn lửa” nhấn mạnh vào tình yêu thương cũng như tấm

lòng nhân hậu của bà dành cho cháu

● Ngọn lửa đó thắp lên niềm tin, tình yêu và nghị lực sống tin tưởng vào

ngày mai cho đứa cháu

- Hình ảnh người bà tần tảo khuya sớm, là người thắp lửa, giữ lửa truyền tới thế

hệ trẻ

● Mặc dù cuộc đời bà trải qua “nắng mưa” lận đận, nhưng bà luôn lạc quan,

tin tưởng và dành những điều tốt đẹp cho con cháu

● Động từ “nhóm” được lặp đi lặp lại nhằm khẳng định : bà chính là người

khơi dậy những giá trị sống tốt đẹp trong cuộc đời mỗi con người. Bà đã

truyền hơi ấm tình người, khơi dậy trong tâm hồn cháu tình yêu thương

ruột thịt, sự cảm thông chia sẻ

● Từ đó nhà thơ khám phá ra điều kì diệu giữa cuộc đời bình dị “Ôi kì lạ và

thiêng liêng- bếp lửa

- Khổ thơ cuối là lời tự bạch của người cháu khi trưởng thành, xa quê

+ Dù xa quê hương, xa bà nhưng người cháu vẫn luôn nhớ và hướng về bà với

niềm yêu thương, sự biết ơn vô hạn

III. Kết bài:

● Tác giả xây dựng thành công hình tượng bếp lửa để làm sáng lên phẩm

chất đáng quý của bà. Qua đó thể hiện tình cảm yêu quý, kính trọng bà

của người cháu xa quê nhưng luôn nhớ và biết ơn sự hy sinh, chăm sóc,

dạy bảo của bà.

Phân tích hình tượng người bà trong Bếp lửa

Bằng Việt là nhà thơ xuất sắc của nền thơ ca Việt Nam. Với giọng thơ trong

sáng, chân thành, ông đã sáng tác rất nhiều tác phẩm ý nghĩa. Tiêu biểu phải kể

đến bài "Bếp lửa". Tác phẩm đã giúp người đọc cảm nhận được hình ảnh người

bà chịu thương, chịu khó, yêu thương và luôn chăm lo cho gia đình.

Mở đầu bài thơ, độc giả được thấy hình ảnh của bếp lửa gắn với những kỉ niệm

bên người bà kính yêu:

"Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa".

Câu thơ đầu gợi lên hình ảnh bếp lửa thân thương, quen thuộc vào buổi sớm mai.

Đôi bàn tay khéo léo của bà vẫn ngày ngày nhóm lên bếp lửa yêu thương để

nuôi nấng cháu. Những câu thơ trên không chỉ thể hiện tình cảm chân thành

người cháu dành cho bà mà "nắng mưa" còn là hình ảnh ẩn dụ gợi lên những vất

vả, khó khăn mà bà phải trải qua.

Vất vả là vậy, nhưng bà không bao giờ kêu than mà vẫn luôn nhóm lên bếp lửa

yêu thương nuôi nấng cháu:

"Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ"

Bà vẫn giữ đói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ".

Từ "mấy chục năm" đã giúp người đọc biết được quãng thời gian dài, vất vả bà

đã trải qua. Dường như, bà đã dành cả cuộc đời để chăm lo cho gia đình. Bà

kính yêu luôn thức dậy sớm, nhóm lên bếp lửa để nuôi nấng cháu nên người.

Bằng việc sử điệp từ "nhóm" được nhắc lại ở đầu mỗi câu thơ, tác giả đã nhấn

mạnh hành động nhóm lửa quen thuộc hàng ngày của bà. Bà không chỉ chăm lo

cho gia đình mà luôn dành sự quan tâm tới những người hàng xóm xung quanh.

Chi tiết "Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui" thể hiện tình làng nghĩa xóm thân

thiết, sẵn sàng chia sẻ cho nhau những điều tưởng như nhỏ bé nhất. Vậy chỉ

bằng vài câu thơ, người đọc có thể cảm nhận được cuộc đời bà phải trải qua biết

bao khó khăn nhưng bà vẫn luôn cố gắng dành tất cả những điều tốt nhất cho

cháu. Qua đây, nhà thơ như muốn gửi gắm thật nhiều yêu thương dành cho

người bà kính yêu.

Bà không chỉ chịu thương, chịu khó mà còn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho

con cháu:

"Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo ở nhà vẫn được bình yên".

Và:

"Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa",

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc".

Bà là hậu phương vững chắc cho con an tâm chiến đấu.Trong khoảng thời gian

khó khăn, bà vẫn cố gắng lo liệu chu toàn mọi việc. Người phụ nữ đó không

muốn con ở chiến khu phải lo lắng chuyện nhà nên đã dặn cháu đừng có kể cho

cha chuyện giặc đốt làng. Không chỉ vậy, bà còn luôn chăm lo cho cháu từng li

từng tí, từ bữa ăn, giấc ngủ đến việc học. Chính bà đã truyền cho cháu ngọn lửa

của tình yêu thương, của nghị lực sống. Một ngọn lửa mãnh liệt để thắp lên cho

cháu niềm hi vọng về một tươi lai sáng.

Bằng việc sử dụng những biện pháp tu từ đặc sắc kết hợp với giọng thơ chân

thành, tha thiết, nhà thơ Bằng Việt đã làm nổi bật hình ảnh người bà tần tảo,

chịu khó. Qua đây, tác giả muốn ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ trong xã hội

thời kì chiến tranh. Họ không những tần tảo, vun vén chuyện gia đình mà còn là

hậu phương vững chắc cho người lính nơi chiến trường.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 1

Hẳn ai cũng có một quá khứ bên người thân, gia đình, một tuổi thơ trong sáng,

hạnh phúc, hoặc một tuổi thơ dữ dội, đau thương,...nhưng sâu trong trái tim mỗi

người, những kỉ niệm, những hồi ức về tuổi thơ luôn là thứ có sức ám ảnh sâu

sắc và lớn lao nhất cuộc đời mà ta mãi không thể quên.

Nó sẽ đi theo ta suốt những chặng đường đầy thăng trầm của đời ta, ăn sâu vào

tâm khảm và ngự trị vĩnh hằng trong tim ta...Dù tuổi thơ ta có ngọt ngào hay

cay đắng, thì vẫn còn có một hoặc nhiều con người đã nâng đỡ ta, chăm sóc ta,...

và để lại dấu ấn làm kỉ niệm sống mãi theo thời gian, năm tháng....

Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ như thế...Một tuổi thơ đói khổ, cô đơn

nhưng lại đầy đủ, ấm áp và hạnh phúc vô cùng! Đầy đủ, tràn đầy tình yêu

thương của bà, ấm áp bởi sự quan tâm, chăm sóc, chở che của bà những ngày xa

bố mẹ và hạnh phúc bởi...có bà!

Ông đã sáng tác bài thơ “Bếp lửa” khi đang là một du học sinh ở Liên Xô, theo

dòng hồi tưởng trong một ngày mùa đông giá rét không có bà ở bên, ông tìm về

tuổi thơ được ở cùng bà với dòng chảy thời gian bên bếp lửa bập bùng tình yêu

thương ấm áp, theo nhịp đập của một con tim nhớ nhung da diết...

”Bếp lửa” không chỉ làm ấm tình cảm bà cháu mà còn sưởi ấm một đời

người...”Bếp lửa” hay cùng chính là bà đang bên cháu, hình ảnh bà đang hiện về

lung linh qua ánh lửa “chờn vờn”, “chờn vờn”, đúng không bà ơi...? Bà đang

nhóm bếp trong những dòng thơ đầu của cháu...

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Ngay ba câu thơ đầu, điệp ngữ “một bếp lửa” đã đi liền với các từ láy… gợi cho

ta cái cảm giác ấm áp với tình cảm chứa chan. Ta cảm nhận được trong câu thơ

đầu, bếp lửa với những ngọn lửa ấm nóng cứ “chờn vờn” sưởi ấm cả gian nhà

vào lúc sớm tinh mơ mà sương sớm xuống buốt giá một mùa đông khi hai bà

cháu sống bên nhau. Bếp lửa là hình ảnh đầu tiên mà cháu nhớ lại khi hồi tưởng

về quá khứ.

Vì có hình bóng bà luôn gắn liền với bếp lửa “rồi sớm rồi chiều” bà nhen hay

bếp lửa ấy cũng ấm như lòng bà thương cháu, ấm như tình cảm gia đình, hơi ấm

của bếp lửa cũng chính là của bà đang sưởi tim cháu, lan tỏa cả gian nhà chỉ có

hai người vốn lạnh lẽo, trống vắng, xoa dịu nỗi cô đơn, buồn tẻ của hai bà cháu

hay là ấm cả mùa đông đầy “sương sớm” ngoài kia...?

"Ấp iu”- gợi một bàn tay nhen nhóm lên ngọn lửa vừa đủ ấm một cách khéo, ân

cần. Chính vì vậy, mặc dù trong hai câu thơ đầu, bà không xuất hiện trực tiếp,

nhưng ta thấy hình ảnh bà đã hiện lên rất rõ. Bà đang ngồi bên bếp lửa để nhóm

lên ngọn lửa “chờn vờn”, “ấp iu nồng đượm” tình yêu thương vô bờ mà bà dành

cho cháu.

Để rồi đến câu thơ thứ hai, cháu thốt lên theo dòng xúc cảm xót xa “Cháu

thương bà biết mấy nắng mưa” trong trái tim của cháu nhớ về người bà gian nan,

vất vả và từng trải! Chỉ một từ “thương” thôi cũng đủ đọng lại ý thơ cho cả đoạn.

Cháu biết lắm và cháu thương lắm bà ơi những nhọc nhằn, “nắng mưa”, khó

khăn, gian truân đời bà!

Cháu hiểu lắm và cảm lắm bà ơi những hi sinh thầm lặng của cuộc đời bà! Tình

thương là vị muối mặn của tình người, là chất keo của mối gắn bó. Chữ

“thương” vốn xuất hiện nhiều trong thơ ca trữ tình và đặc biệt xuất hiện nhiều

trong những tác phẩm nói về tình yêu thương con người.

Đối tượng của tình thương là lòng trắc ẩn và như vậy, một từ “thương” đã có thể

thấy được biết bao cảm xúc đang sống dậy trong lòng cháu, một nỗi nhớ thương

cồn cào, da diết, mãnh liệt và ước ao được trở về tuổi thơ bên bà, ngồi cạnh bà

dưới ấm áp bếp lửa và “nồng đượm” tình yêu thương... Hình ảnh bà “biết mấy

nắng mưa” cứ rõ dần, tỏ dần với sự hi sinh âm thầm, lặng lẽ. Từ hồi ức dần dần

trở về dưới những dòng thơ của tác giả, hiện ra theo bập bùng ánh lửa kỉ niệm,

chảy về quá khứ...:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Kỉ niệm năm cháu bốn tuổi ám ảnh nhất là mùi khói và cái nghèo đói. Những

năm tháng đói khổ, người cháu cảm nhận, biết được mùi khói từ hồi lên bốn, đó

chính là nạn đói năm 1945, cái đói khủng khiếp, ghê rợn và dai dẳng, “đói mòn

đói mỏi”. Từ “mòn mỏi” được tách ra làm hai tiếng đau đến xé lòng, nó như ăn

sâu vào tâm trí đứa cháu sự ám ảnh không thể nào quên- cái đói kéo dài làm con

người mệt mỏi, kiệt sức dần, như thể từ từ giết chết người ta vậy!

Bao trùm lên toàn xã hội lúc bấy giờ là cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử của dân

tộc ta đã làm chết hơn hai triệu người! Trong kí ức của cháu, đến giờ nó vẫn còn

ám ảnh dai dẳng lắm, khủng khiếp lắm! Hơn hai mươi năm sau, khói vẫn làm

cay mắt tác giả, như thể vừa mới “hun nhèm” thôi! Kỉ niệm ùa về ngập tràn

trong tim, trong tâm óc, và đọng lại nơi khóe mắt cay cay mùi khói của quá khứ.

Cay vì khói, vì cái đói làm những giọt nước mắt của đứa trẻ thơ dại cay xè đi

trong cảm giác “đói mòn đói mỏi”đang ăn sâu vào từng tế bào, dấy lên trong cổ

họng và dường như là cả cơ thể nỗi thèm khát cái ăn, củ khoai, củ sắn, hay là

giọt nước mắt mừng rỡ, sung sướng, hạnh phúc đến tột cùng khi sắp được ăn

cho thỏa nỗi thèm, bù lấp phần nào cái đói dai dẳng, lúc bà đang lặng lẽ nhóm

bếp lửa, tức là cháu sắp được ăn rồi đấy! Trong tâm trí non nớt của đứa trẻ lên

bốn, dù đồ ăn cũng chẳng có gì ngon, nhưng hồi ấy là cả một thứ “sơn hào hải

vị” không gì sánh bằng, cả một điều lớn lao, vĩ đại!

“...Cái năm đói củ rong rềng luộc sượng

Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm”

(Đò Lèn-Nguyễn Duy)

Vâng! Chỉ như thế thôi, cũng làm ấm lòng cháu và trở thành một kỉ niệm không

thể quên của đời cháu! Cái “cay” ấy còn là cái đắng của những đói khổ không

chỉ của có hai bà cháu tác giả mà còn của nhiều người khác nữa! Đến người còn

không có ăn, nói chi “người gầy” "khô rạc” là điều dĩ nhiên! Theo lời tâm sự

của tác giả, lúc đó, để kiếm thêm tiền nuôi gia đình, bố tác giả có đi đánh xe

chạy chuyến Phùng (Đan Phượng, Hà Tây) đi Hà Nội.

Đó cũng là một kỉ niệm còn neo lại nơi tâm trí cháu, trở thành một trong những

điều ám ảnh suốt cuộc đời cháu mãi không quên! Khổ thơ không nhắc tới bà,

nhưng sao bà đẹp và lặng thầm thế! Bà chở che cho cháu và cho cả gia đình, là

cây cao bóng cả suốt những ngày đói khổ, những giông tố ập đến phũ phàng và

dai dẳng... Bà nhỏ bé mà vĩ đại, lớn lao như thế đấy...Trong lòng cháu...!

Tới đây, dòng cảm xúc hòa vào dòng chảy của những câu thơ tự sự, tưới đẫm

chất trữ tình cho giọng thơ, góp phần làm cho hình ảnh bà trong bài thơ hiện ra

rõ hơn và đẹp hơn cả:

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

“Tám năm ròng”mà chỉ nghe thôi đã thấy được cái đằng đẵng, ròng rã, với bao

nhọc nhằn khó khăn, vất vả và cả nỗi sợ hãi, niềm thương nhớ da diết nữa,...cứ

đeo đẳng lấy hai bà cháu! Nhưng trong tám năm ấy ,“cháu cùng bà nhóm lửa”,

vẫn nhóm lên ngọn lửa của sự sống, của tình yêu cháy bỏng nơi trái tim một cậu

bé hồn nhiên, trong trắng tuổi lên tám.

Chính hình ảnh bếp lửa quê hương, bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một

liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm trí thi sĩ thuở nhỏ. Đó là tiếng chim

tu hú kêu. Âm thanh ấy sao mà da diết, khắc khoải, mà buồn thương thế! Nó

ngân dài lê thê suốt cả khổ thơ, là âm thanh của quá khứ dội về hiện tại, làm kỉ

niệm như đang sống dậy trong tâm hồn cháu. Ôi những kỉ niệm ấy, có cả đắng

và ngọt, cô đơn và hạnh phúc! Từ “tu hú” được điệp lại ba lần làm cho âm điệu

cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang

từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả.

Tiếng “tu hú” lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa, lâng lâng trong

lòng người cháu xa xứ. Trong văn học nghệ thuật, tiếng chim tu hú là biểu

tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Trong thực tế, tu

hú lại là một loài chim bất hạnh, không biết ấp trứng và làm tổ.

Hạnh phúc tưởng chừng như nhỏ bé mà lại là thiêng liêng và lớn lao nhất của

cuộc đời mỗi con người, là hạnh phúc gia đình, là phút giây sung sướng đến tột

cùng khi được trông thấy đứa con-hình hài yêu dấu-món quà vô giá mà cuộc đời

ban tặng cho mình- cất tiếng khóc chào đời, là sự mãn nguyện nhất khi có được

một căn nhà, một tổ ấm-nơi nương tựa vững chãi nhất trong những phút giây bi

quan, yếu lòng, sau mỗi vấp ngã của cuộc đời-con người ta tìm về để được an ủi,

sẻ chia một cách chân thành!

Ấy vậy mà loài chim tu hú đâu có được niềm hạnh phúc lớn lao, thiêng liêng,

đẹp đẽ nhất cuộc đời ấy! Tiếng kêu của chúng trở vì vậy trở nên khắc khoải,

mòn mỏi, mong đợi, khát khao một điều gì đó tha thiết lắm...Ta đã từng nghe

thấy tiếng kêu ấy trong “Khi con tu hú” của Tố Hữu, làm sục sôi khao khát tự

do mãnh liệt, bùng cháy mạnh mẽ nơi người tù cách mạng, khiến anh phải thốt

lên:

“Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi!

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu”

Tiếng kêu đầy khao khát và khắc khoải ấy cũng xuất hiện ở nỗi nhớ da diết về

quê hương và bóng người cha già quạnh hiu, cô đơn trong lòng cô con gái tuổi

thanh xuân-bài thơ “Tiếng chim tu hú” của nữ thi sĩ Anh Thơ:

“Rồi tiếng chim tu hú

Vang suốt những mùa hè

Con đi dài thương nhớ

Mười năm chưa về quê!”

Ta dễ dàng cảm nhận được trong “Bếp lửa”, tiếng chim tu hú khắc khoải làm

cho dòng kỉ niệm của cháu trải dài hơn, rộng hơn và sâu hơn trong cái không

gian xa vắng của nỗi nhớ thương...Và bà ơi khi tu hú kêu, thì đó cũng là lúc “Bà

hay kể chuyện hồi còn ở Huế”. Những câu chuyện ấy, rất dài mà rất hay, thấm

thía, hơn thế nữa, nó còn được kể qua chất giọng ấm áp, chậm rãi, chan chứa

cảm xúc và tình yêu thương của bà.

Có thể đó là những chuỗi ngày hạnh phúc khi gia đình ở Huế, bà cũng là người

hoài niệm, sâu sắc và đầy suy ngẫm...Cũng có thể đó là rất nhiều những câu

chuyện,...giống như những câu chuyện mà bà hay kể “hồi còn ở Huế”! Vậy ư?

Thế thì nhiều lắm lắm! Trong kho tàng chuyện ấy, có thể, tuổi thơ cháu đã ướp

đậm vị ngọt ngào của hương cổ tích! Cháu hào mình vào thế giới nơi có cô Tấm

thảo hiền, có chằng Thạch Sanh dũng cảm, có mẹ con nhà Cám độc ác, tàn nhẫn,

có mẹ con Lí Thông gian xảo, mưu mô,...có cái thiện cũng như cái ác.

Và hơn hết, cái thiện bao giờ cũng thắng cái ác! Nhắc tới tuổi thơ, người ta bao

giờ cũng nghĩ ngay đến những câu chuyện cổ tích mà bà và mẹ hay kể cho con

trẻ nghe, rồi bảo chúng rút ra bài học, hoặc răn dạy những điều hay, lẽ phải từ

câu chuyện ấy! Chuyện cổ tích mà bà kể cho cháu nghe cũng thế! Vừa đơn giản,

dễ hiểu, mà lại vừa sâu sắc, thấm đẫm tình...

Bà đã ươm lên và nuôi dưỡng trong những suy nghĩ, tình cảm của cháu ngay từ

khi còn thơ dại một mầm cây tươi tốt, đẹp đẽ, sáng ngời, nó là cái gốc để phát

triển thành những thân, những cành, những hoa, lá, những quả... sau này!

“Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa!”

Những câu thơ tiếp theo làm hiện lên một căn nhà quạnh hiu, lạnh lẽo giữa đồng,

chỉ hẩm hút có một già một trẻ. Đứa trẻ thì “ăn chưa no, lo chưa tới”, còn bà thì

ốm yếu hom hem. Bà phải xoay sở nuôi thân mình và nuôi cả cháu. Vậy mà bà

còn “bảo cháu làm, chăm cháu học” bên cạnh bếp lửa. Hình ảnh bếp lửa ở đây

không ghi dấu đắng cay nữa mà đó là hình ảnh của một căn nhà ấm áp, nương

náu để hai bà cháu sinh sống.

Trong tám năm ấy, đất nước có chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư,

bố mẹ phải đi công tác, cháu vì thế phải ở cùng bà trong quãng thời gian ấy,

nhưng dường như đối với đứa cháu như thế lại là một niềm hạnh phúc vô bờ!

Cùng bà, ngày nào cháu cũng nhóm bếp. Và trong cái khói bếp chập chờn, mờ

mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu chuyện cổ huyền ảo

của cháu.

Nếu như đối với mỗi chúng ta, cha sẽ là cánh chim để nâng ước mơ của con vào

một khung trời mới, mẹ sẽ là cành hoa tươi thắm nhất để con cài lên ngực áo thì

đối với cháu, người bà vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa

của riêng cháu.Tình bà cháu là vô cùng thiêng liêng và quý giá đối với cháu.

Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chỉ chăm lo cho cháu từng

miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy đầu tiên của cháu.

Bà dạy cho cháu những chữ cái, những phép tính đầu tiên. Không chỉ thế, bà

còn dạy cháu những bài học quý giá về cách sống, đạo làm người. Những bài

học đó sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu. Người bà và

tình cảm mà bà dành cho cháu thật sự là một chỗ dựa vững chắc về cả vật chất

lẫn tinh thần cho đứa cháu bé bỏng. Cho nên khi bây giờ nghĩ về bà, nhà thơ

càng thương bà hơn vì cháu đã đi rồi, bà sẽ ở với ai, ai sẽ người cùng bà nhóm

lửa, ai sẽ cùng bà chia sẻ những câu chuyện những ngày ở Huế,...

Nhà thơ bỗng tự hỏi lòng mình: “Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà?/Kêu chi hoài

trên những cánh đồng xa!”. Một lời than thở thể hiện nỗi nhớ mong bà sâu sắc

của đứa cháu nơi xứ người khi nghĩ lại những ngày tháng đã xa...Xen lẫn trong

đó là một niềm tự hào vì mình có bà của đứa cháu ngây thơ trước những con

chim tu hú bơ vơ cứ “kêu chi hoài trên những cánh đồng xa” ngoài kia!

Cháu thương bà và cũng thương tu hú nữa! Vì cảnh ngộ của hai bà cháu ta sao

mà giống tu hú thế! Cũng hiu quạnh, cô đơn, cha mẹ thì “bận công tác không

về” mất rồi! “Tu hú ơi, hãy về ở cùng bà đi, bà sẽ chăm sóc cho tu hú, như là bà

đã chăm sóc cho ta, và tu hú sẽ không phải bơ vơ nữa! Tu hú về với bà, thì cả bà

và tu hú sẽ cùng bên nhau, không ai cô đơn cả!”

Chỉ trong một khổ thơ mà hai từ “bà”, “cháu” đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần

gợi lên hình ảnh hai bà cháu sóng đôi, gắn bó, quấn quýt không rời. Tình yêu

thương của bà dành cho cháu, của cháu đối với bà đã để lại trong lòng cháu

những kỉ niệm không bao giờ nhạt phai và nó luôn sống mãi bởi âm thanh tiếng

chim tu hú da diết ấy luôn âm vang trong tim cháu, như tiếng lòng thổn thức của

cháu luôn nhớ mong về bà...

Trong Bếp lửa tác giả đưa hình ảnh này ra để nỗi đau riêng hòa vào nỗi đau

chung của cả dân tộc, hoàn cảnh chung của cả nước:

“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:

“Bố ở chiến khu bố còn việc bố

Mày viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Cuộc sống càng khó khăn, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền

vững, tấm lòng của bà càng mênh mông. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà

cần cù, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà

cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn,tài sản

lớn nhất của một đời người đã bị “cháy tàn cháy rụi”-cháy sạch sành sanh,

không còn nguyên vẹn một thứ gì, nói đúng hơn là không còn gì để mà cháy, bà

dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu bé bỏng của

mình lo buồn.

Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn, bà không muốn đứa con đang

bận việc nước phải lo lắng chuyện nhà. Điều đó ta có thể thấy rõ qua lời dặn của

bà: “Mày có viết thư chớ kể này kể nọ/Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”. Lời

dặn của bà nôm na giản dị nhưng chất chứa biết bao tình, tinh thần lắm, ý chí

lắm, niềm tin của bà mạnh mẽ lắm, trong khi “ hàng xóm bốn bên trở về lầm

lụi”-cảm nhận như có một sức mạnh vô hình nào đó cứ làm người ta cúi gắm,

cúi gằm mặt xuống vì đau đớn đến não nề, không nói được một lời nào!

Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng để

yên lòng người nơi tiền tuyến. Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của

riêng cháu mà còn là một biểu tượng rõ nét cho những người phụ nữ Việt Nam

giàu đức hi sinh, thương con quý cháu, luôn tin tưởng vào kháng chiến, vào

cách mạng khi nhắc cháu viết thư vẫn bảo nhà bình yên để bố mẹ an tâm công

tác chiến đấu.Kết thúc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hình ảnh bếp lửa trở thành

hình ảnh ngọn, một ngọn lửa:

“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”.

Bà lại làm lại từ đầu, từ “lại” trong câu thơ thể hiện sự chắt chiu, sự bắt đầu làm

lại sau những khó khăn, thiếu thốn! Bà vẫn “nhen” lên bếp lửa “rồi sớm rồi

chiều”, dù “nhen” thì khó hơn là “nhóm”! Trên nền đất cũ của ngôi nhà đã bị

đốt “cháy tàn cháy rụi”, bà nhen lên một sự sống mới, mãnh liệt hơn, dai dẳng

hơn, bởi trong lòng bà “một ngọn lửa luôn ủ sẵn”, “một ngọn lửa chứa niềm tin

dai dẳng”!

Đó chính là ngọn lửa mà bà đã truyền cho cháu-sức mạnh và niềm tin, để cháu

vững lòng vượt qua những khó khăn, thử thách đầu đời giống như bà đang cố

gắng đây! Giặc Pháp có thể phá làng, đốt nhà, nhưng không thể dập tắt đi ngọn

lửa, ấm áp cháy mãi trong lòng bà! Ngọn lửa “chứa niềm tin dai dẳng”, ngọn

lửa mang tình yêu thương của bà, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa

đỏ hồng soi sáng cho con đường cháu đi, ngọn lửa hi vọng vào một tương lai tốt

đẹp cho tổ quốc, cho lẽ sống thiêng liêng, cao đẹp của cả dân tộc!

Hình ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm mạnh mẽ. Bà

luôn nhắc cháu rằng: nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu.

Bà- một con người nhỏ bé mà vĩ đại vô cùng! Bà đốt lên ngọn lửa cháy vĩnh

hằng trong tim cháu bằng ngọn lửa mà “lòng bà luôn ủ sẵn”, bà sưởi ấm lòng

cháu trong suốt những năm tháng đã qua bằng ngọn lửa yêu thương vô bờ!

Bà nâng bước cháu đi trên con đường đời bởi ngọn lửa của niềm tin bất diệt ấy,

bà truyền cho cháu hơi ấm tình thương và bà sáng mãi như một ngọn

lửa...Không bao giờ tắt...!Bốn tuổi cháu biết cái đói, tám tuổi cháu hiểu những

câu chuyện của bà, rồi biết chiến tranh đau khổ, gian lao của đất nước, và bắt

đầu có niềm tin mà bà nhen lên trong cháu...Và giờ đây, cháu cảm được...:

“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”

Nếu ở câu thơ đầu chỉ là “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”, sau một dòng

chảy dài của cảm xúc dâng trào chảy theo hồi ức thơ ấu, thì giờ đây câu thơ đã

kết lại bằng một sự suy ngẫm sâu sa: “Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa”! Cả

câu thơ dồn vào hai từ “lận đận”-làm việc gì cũng không thành, cứ long đong,

vất vả và khó nhọc như thế suốt cả một đời!

Đó phải là một khoảng thời gian dài, một quá trình lâu để cảm biết và hiểu sâu

sắc, có lớn lên, có trưởng thành và từng trải thì mới thấm thía, thấu hiểu lắm

lắm như thế về cuộc đời bà. Câu thơ tuy không bộc lộ cảm xúc như câu thơ

trước, song, còn ý nghĩa và sâu xa hơn thế! Chữ thương như lặn vào trong trái

tim, trong đáy lòng sâu thăm thẳm của cháu, khắc sâu vào tâm khảm cháu.

Đó là một suy ngẫm rất “chín” qua cách nhìn nhận của cuộc đời ở góc độ tuổi

trưởng thành của cháu về bà, về những thăng trầm, những “mưa”, những “nắng”,

những “lận đận” mà đời bà đã trải qua! Và rồi cứ như thế, bà vẫn hi sinh âm

thầm lặng lẽ, mà “Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ /Bà vẫn giữ thói quen dậy

sớm”. Một sự vất vả, khó nhọc mà cũng trở thành thói quen trong cuộc đời

người bà đầy gian truân, trắc trở ấy! Bà cứ lặng thầm, lặng thầm như thế, để rồi:

“Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”.

Một lần nữa, hình ảnh bếp lửa “ ấp iu”, “nồng đượm” đã được nhắc lại ở cuối

bài thơ như một lần nữa khẳng định lại tình cảm sâu sắc của hai bà cháu. Nhóm

lên bếp lửa ấy, người bà đã truyền cho đứa cháu một tình yêu thương những

người ruột thịt và nhắc cháu rằng không bao giờ được quên đi những năm tháng

nghĩa tình, những năm tháng khó khăn mà hai bà cháu đã sống với nhau, những

năm tháng mà hai bà cháu mình cùng chia nhau từng củ sắn, củ mì.

“Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui” của bà hay là lời răng dạy cháu luôn phải mở

lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bó với xóm làng, đừng bao giờ có

một lối sống ích kỉ. Bà không chỉ là người chăm lo cho cháu đầy đủ về vật chất

mà còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp, thêm huyền ảo như trong

cổ tích, bà tô màu hồng lên trên màu xám trong tuổi thơ cháu, “nhóm dậy cả

những tâm tình tuổi nhỏ”!

Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã khơi dậy, giáo dục và thức

tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khôn lớn thành người, bà nuôi dưỡng

tâm hồn cháu ngay từ những ngày còn thơ dại để tạo gốc rễ cho sự hình thành

tốt đẹp mãi tới tận mai sau! Người bà kì diệu như vậy ấy, rất giản dị nhưng có

một sức mạnh kì diệu từ trái tim.

Bà làm cho kỉ niệm những năm tháng ấy trở thành bóng tre rợp mát đi theo suốt

cuộc đời cháu, khiến cháu thốt lên trong những xúc động nghẹn ngào: “Ôi kì lạ

và thiêng liêng-bếp lửa!” Tình thương và lòng nhân ái, bao la của con người mãi

ấm nóng, bền bỉ tỏa sáng trường tồn. Suốt dọc bài thơ, mười lần xuất hiện hình

ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh

mạnh như tình cảm dâng trào lớp lớp sóng vỗ vào bãi biển xanh thẳm lòng cháu.

Bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất đối với cháu dù ở bất

kì phương trời nào. Bà đã trở thành ngọn lửa luôn cháy mãnh liệt và sưởi ấm

tim cháu! Để rồi giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng trái đất, nhà thơ Bằng Việt

vẫn luôn hướng lòng mình về bà, cảm giác nhớ nhung da diết cồn cào những hồi

ức quá đẹp đẽ, ấm áp bên bà và hình ảnh bả luôn thường trực trong tâm khảm

của người cháu:

“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”

Bài thơ được kết lại trong một câu hỏi tu từ. Đó là một nỗi đau đáu nhớ về bà!

Nhà phê bình Văn Giá nhận xét:”Trong mọi trường hợp, người đàn bà dưới mái

ấm gia đình thường gắn liền với những gì thường nhật, thiết thân nhất. Họ giữ

cho ta có chỗ trở về sau những thăng trầm, biến cố, thành bại ở đời.

Trong dáng hình bình dị, thầm lặng khiêm nhường quá đỗi ấy ẩn giấu một trái

tim lớn đầy lòng nhân ái, khoan dung. Các câu thơ như những làn sáng hắt ra từ

ngọn lửa ấm nóng, gợi nhắc, thấm thía tâm can người đọc.” Xa vòng tay chăm

chút của bà để đến với chân trời mới, chính tình cảm của hai bà cháu đã sưởi ấm

lòng tác giả trong mùa đông lạnh giá của nước Nga.

Đứa cháu nhỏ của bà ngày xưa giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vẫn luôn

đinh ninh nhớ về góc bếp, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau. Cháu sẽ không

bao giờ quên và chẳng thể nào quên được vì đó chính là nguồn cội, là nơi mà

tuổi thơ của cháu đã được nuôi dưỡng để lớn lên từ đó, trong vòng tay yêu

thương chở che của bà và trong trái tim cháy bỏng một ngọn lửa chan chứa

niềm tin, tình yêu thương bà dành cho cháu...

“Tôi trong suốt giữa đôi bờ hư thực

giữa bà tôi và tiên phật thánh thần”

(Đò Lèn-Nguyễn Duy)

Nào, giờ thì hãy nhắm mắt lại một lúc, chúng ta sẽ thấy ngay hình ảnh bếp lửa

hồng và dáng người bà lặng lẽ ngồi bên... Bài thơ “Bếp lửa” sẽ sống mãi trong

lòng bạn đọc nhờ sức truyền cảm sâu sắc của nó. Bài thơ đã khơi dậy trong lòng

chúng ta một tình cảm cao đẹp đối với gia đình, với những người đã tô màu lên

tuổi thơ trong sáng của ta. Những kỉ niệm thân thiết nhất của tuổi thơ luôn có

sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài rộng của cuộc đời!

Bà đã hiện về trong từng câu thơ chan chứa cảm xúc, tim bà mang một ngọn lửa

sưởi ấm cuộc đời cháu.... Trong lòng cháu... Thuở ấu thơ... Giờ đây... Và mãi

mãi...

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 2

Hình ảnh người cháu đi lính trở về quê ngoại hồi tưởng lại hình bóng bà lam lũ

vất vả trong bài thơ “ Đò Lèn” của Nguyễn Duy:

“Bà đi gánh chè xanh Ba Trại

Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn”

Gợi nhắc ta nhớ tới tình cảm bà cháu sâu nặng trong bài thơ “ Bếp lửa”. Nhà

văn khắc họa hình ảnh người bà với những vẻ đẹp tần tảo, đức hi sinh và niềm

tin mãnh liệt, qua đó thể hiện lòng kính yêu bà sâu nặng. Khơi nguồn kí ức của

người cháu khi trưởng thành nhớ về bà khi anh bắt gặp hình ảnh quen thuộc:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Người bà hiện lên chịu thương chịu khó, cần mẫn nhóm lửa ngày nào nay ùa về

trước mắt người cháu. Hình ảnh bàn tay cần mẫn của người bà đang nâng niu,

vun vén cho ngọn lửa chập chờn, bập bùng trong mỗi sớm mai. In hằn suốt đời

bà là những vất vả, nhọc nhằn, hình ảnh ẩn dụ “ biết mấy nắng mưa” tượng

trưng cho bao nỗi cơ hàn đè nặng lên tấm thân già nua của bà. Hình ảnh ấy khơi

dậy niềm thương cảm, xót xa của người cháu khiến dòng hồi tưởng về bà rõ nét,

chân thực hơn:

“ Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

...Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,”

Khi cháu lên bốn, lên tám đó là những mốc thời gian nguy khó nhất của cuộc

chiến tranh: cái đói hoành hành, giặc tàn phá hậu phương. Bà cưu mang đứa

cháu nhỏ dại, suốt tám năm ròng “ cháu cùng bà nhóm lửa”. Phải chăng bà luôn

bền bỉ nhen lên hơi ấm của sự sống bền bỉ?

Bà không chỉ trở thành người cha, người mẹ của cháu lúc cha mẹ bận công tác

nơi tiền tuyến mà bà còn là người thầy hết mực bảo ban cháu. Điệp từ “ bà” lặp

đi lặp lại cùng một loạt động từ “ kể chuyện, dạy, chăm cháu học” giúp ta hình

dung bà là người khắc sâu lòng căm thù giặc trong lòng cháu qua những câu

chuyện kể và bà bảo ban cháu nên người.

Khó nhọc đời bà thêm trĩu nặng khi nuôi lớn cháu trong hoàn cảnh khốn khó,

đầy thiếu thốn về vật chất. Nhà thơ khắc họa hình ảnh người bà với tình yêu

thương cháu vô bờ bến, có lẽ bà muốn bù đắp phần nào những bất hạnh trong

tuổi thơ đứa cháu bé bỏng. Không chỉ giàu tình yêu thương cháu mà bà còn giàu

đức hi sinh và lòng vị tha:

“Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:

“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Nén nỗi khổ đau một mình bà chịu đựng tất cả nên lời căn dặn cháu “ chớ kể

này, kể nọ” những gian khó ở quê nhà : “ giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi”, bởi

bà muốn làm yên lòng những người nơi hỏa tuyến để họ làm tốt nhiệm vụ. Lòng

vị tha giúp bà và dân làng tạo thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến đánh

giặc. Bà luôn nuôi dưỡng, ấp ủ một niềm tin không bao giờ dập tắt, niềm tin nhỏ

bé nhưng dai dẳng, được nhen lên bằng cả tấm lòng, trái tim nhân hậu:

“Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”

Điệp ngữ “một ngọn lửa” ấm nồng vẫn âm ỉ cháy ngày qua ngày được bà nâng

niu biến hình ảnh bếp lửa trở thành một hình tượng giàu sức tượng trưng:

“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm tình yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả tâm tình tuổi nhỏ”

Hành động “nhóm” bếp điệp lại tới bốn lần nhấn mạnh thói quen thường ngày

thành nếp sống của suốt cuộc đời long đong “lận đận” của bà. Nhưng việc làm

giản đơn ấy có sức mạnh kì lạ. Nó thắt chặt tình nghĩa xóm làng bằng những củ

khoai sắn hay nồi xôi gạo ngọt bùi từ bếp lửa bà đun nấu. Một trời mộng mơ

của cháu từng bị lãng quên nay bên bà những nỗi niềm ấy lại sống dậy khi được

sưởi ấm tâm hồn. Vậy bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người

truyền lửa.

Qua dòng kí ức tuổi thơ của người cháu, bài thơ “ Bếp lửa” gửi gắm lòng biết

ơn bà sâu nặng. Nhà thơ Bằng Việt khéo léo xây dựng hình ảnh bếp lửa gắn liền

với hình tượng người bà vừa làm nổi bật vẻ đẹp cao cả vừa tạo tính biểu tượng

cho hình ảnh thơ.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 3

Bạn đã bao giờ đắm chìm trong những kỉ niệm tuổi thơ với một hình ảnh thân

thuộc nào đó? Phải chăng hình ảnh ấy đã để lại cho bạn ấn tượng sâu sắc nơi

tâm hồn? Với Bằng Việt, có lẽ bóng dáng thân thương của người bà bên bếp lửa

đã thấm đẫm trang kí ức tuổi thơ.

Những kí ức đó đã được Bằng Việt tái hiện chân thực qua bài thơ “Bếp lửa”.

Vậy hình ảnh người bà hiện lên trên những vần thơ ấy sâu sắc như thế nào?

Điều đó góp phần thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm ra sao? Hãy thử hòa

mình vào hơi ấm ngọn lửa của tình bà ngay từ những câu thơ đầu tiên:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.”

Dòng cảm xúc trong trẻo, bình dị ấy bắt nguồn từ hình ảnh bếp lửa “chờn vờn

sương sớm”, “ấp iu nồng đượm” gợi bàn tay nhóm lửa khéo léo, chi chút của

người bà. Sự hi sinh thầm lặng miệt mài của bà đã sưởi ấm trái tim đứa cháu

nhỏ, sưởi ấm những năm tháng tuổi thơ của cháu. Tuổi thơ ấy có thật sự bình

yên, êm đềm bên ngọn lửa ấm áp? Không! Những kỉ niệm tuổi thơ bên cạnh bà

là cuộc sống có nhiều gian khổ, thiếu thốn và nhọc nhằn:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”

Những dòng thơ chân thực đến ám ảnh, xót xa. Năm lên bốn, cháu đã phải đối

mặt với nạn đói năm 1945, vậy mà trong những mảnh ghép kí ức mơ hồ ấy vẫn

lưu giữ mùi khói bếp của bà – mùi khói đã hun nhèm mắt cháu, để đến bây giờ

nghĩ lại “sống mũi còn cay”.

Cay vì khói bếp, cay vì cảm xúc sống dậy những mùi khói của mấy chục năm

qua. Không thể không nhận thấy sức ám ảnh, lay động trong tâm hồn cháu khi

mà dù cho những kỉ niệm đã nhạt nhòa thì mùi khói bếp năm nào vẫn để lại dư

vị cay cay nơi sống mũi. Bà vẫn lặng lẽ, vẫn âm thầm tích góp hơi ấm nuôi

dưỡng cháu trong những năm tháng ấy, đến tận “tám năm ròng”. Càng lớn lên

trong vòng tay của bà, những kí ức về bà lại càng sâu đậm trong tâm hồn người

cháu:

“Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.”

Trong sương khói mịt mờ của chiến tranh, cháu không được sống cùng bố mẹ,

nhưng lại được yêu thương, che chở, nuôi dưỡng tâm hồn từ tấm lòng bà. Bên

bếp lửa hồng bà kể chuyện, chuyện đời thường ngày nay, chuyện cổ tích ngày

xưa. Từng việc, từng việc, nhỏ nhẹ, hai bà cháu từng ngày, từng tháng và “tám

năm ròng” cùng nhau “nhóm bếp lửa” để nấu nướng thức ăn, để sưởi ấm chỗ ở,

và hơn thế, là để soi sáng trí tuệ và tâm hồn.

Bà đã đóng vai trò thay thế người mẹ, người cha, người thầy để dạy dỗ, yêu

thương cháu một cách vô điều kiện. Bởi vậy, tình yêu và kính trọng bà được

Bằng Việt thể hiện sâu sắc qua hình ảnh: “Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó

nhọc”. Bà và bếp lửa là chỗ dựa tinh thần, là sự chăm chút, đùm bọc dành cho

cháu.

Hơi ấm của bếp lửa ấy lại gợi thêm những kỉ niệm về một thời đầy vất vả, đau

thương. Hình ảnh bà già nua, nhỏ bé nơi làng quê hoang tàn trong khói lửa

chiến tranh vẫn không một lời kêu ca, phàn nàn khiến biết bao con tim chúng ta

cảm phục. Đặc biệt, lời dặn cháu đã làm ngời sáng vẻ đẹp tâm hồn của người

phụ nữ giàu lòng vị tha, giàu đức hi sinh, cả đời vì con vì cháu:

“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàm xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:

‘Bố ở chiến khu, bố còn việc bố

Mày có viết thư, chớ kể này, kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Bằng Việt đã thổi vào những vần thơ truyền cho người đọc sức mạnh của lòng

yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình tượng người bà. Thật vậy!

Người bà ấy gồng mình lên gánh vác mọi lo toan để các con yên tâm công tác

với tấm lòng của một người hậu phương luôn hướng ra tiền tuyến, trong ý chí

và nghị lực kiên cường. Bà mang vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền

thống, sẵn sàng hi sinh tình riêng để đặt tình chung lên trên.

Đó chẳng phải là biểu hiện cao cả nhất của lòng yêu Tổ quốc, yêu kháng chiến

và cách mạng đấy ư? Bằng Việt đã thổi vào những vần thơ truyền cho người

đọc sức mạnh của lòng yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình tượng

người bà. Càng về cuối, nỗi xúc động dâng trào lên càng tha thiết và mãnh liệt

khiến cho hình ảnh người bà càng trở nên chân thực và sống động hơn bao giờ

hết, làm điểm sáng cho cả bài thơ với những hành động và phẩm chất tuyệt đẹp:

“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”

Bếp lửa không chỉ được nhen lên bằng nguyên liệu củi rơm mà còn được nhen

lên từ ngọn lửa sức sống, lòng yêu thương, “luôn ủ sẵn” trong bà, của niềm tin

vô cùng “dai dẳng”, bền bỉ và bất diệt… Giọng thơ vang lên mạnh mẽ, đầy xúc

động tự hào đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ

nữ Việt Nam thời chiến. Bà là người nhóm lửa, truyền lửa, cũng là người luôn

giữ cho ngọn lửa ấm nóng, tỏa sáng trong gia đình.

Trong tâm trí của Bằng Việt, bếp lửa và bà tuy thật bình dị, song ẩn giấu nhiều

điều cao quý thiêng liêng: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”. Mỗi câu, mỗi

chữ cứ như hồng lên, nồng ấm biết bao tình cảm nhớ thương, ơn nghĩa. Và đứa

cháu hiếu thảo ấy giờ đây đã lớn, đã đi đến những chân trời mới mẻ, hạnh phúc.

Thế nhưng dù có rời xa bếp lửa của bà, cháu vẫn nhớ mãi về ngọn lửa làm nhèm

mắt cháu thuở lên bốn, vẫn nhớ mãi hình ảnh tảo tần nắng mưa nơi góc bếp của

bà:

“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”

Đứng trong những điều mới mẻ của thế giới rộng lớn, tuổi thơ đã lùi xa, đứa

cháu nhỏ giờ đã được chắp cánh bay cao nhưng quên sao được bà và bếp lửa

quê hương, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau bởi bà và quê hương yêu dấu là

điểm tựa, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu trên mỗi bước đường đời.

Hình ảnh bàn tay khéo léo, chắt chiu nhóm lửa vẫn luôn tỏa hơi ấm trong tâm

hồn người cháu.

Bạch Cư Dị từng nói: “Cảm động lòng người trước hết không gì bằng tình cảm

và tình cảm và tình cảm là cái gốc của văn chương”. Thật vậy! Bài thơ “Bếp

lửa” là một bài thơ như thế. Đọc những vần thơ thấm đẫm cảm xúc của Bằng

Việt dường như trong ai cũng sống dậy những tình cảm đẹp, kí ức đẹp. Với bạn

có thể là tình cảm với gia đình, người thân. Với bạn có thể là tình cảm với bạn

bè, thầy cô.

Bằng Việt cũng mang những cảm xúc đó, nhưng ông có thể chuyển tải nó qua

những vần thơ tha thiết làm xao xuyến biết bao tâm hồn độc giả. Dòng cảm xúc

trong trẻo ấy đã để lại trong ta nhiều ấn tượng, đặc biệt là hình ảnh thân thương

của người bà.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 4

Lép Tôn-xtôi đã từng nói rằng: "Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình

yêu". Tình yêu con người, yêu cuộc sống chính là hạt mầm khỏe khoắn nuôi

dưỡng nhân cách, tài năng con người, cũng là cảm hứng sáng tác cho muôn văn

nhân,nghệ sĩ. Cùng chung mạch nguồn về tình yêu gia đình, nếu nữ sĩ Xuân

Quỳnh khiến người đọc nhớ về một thời bên người bà kính yêu với tiếng bà

mắng yêu, với hình ảnh "Tay bà khum soi trứng" thì Bằng Việt lại khiến ta nhớ

mãi người bà đôn hậu, giàu tình yêu với con cháu, dân tộc, và đặc biệt người bà

ấy gắn với hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt: "Bếp lửa".

"Bếp lửa" như một đóa hoa đầu mà Bằng Việt thân gửi đến độc giả khi ông

đang là sinh viên năm thứ hai du học tại Liên Xô. Xa gia đình, bè bạn, quê

hương, tại nơi đất khách quê người, ông bồi hồi nhớ lại kỉ niệm ấu thơ bên bếp

lửa cùng người bà đáng kính. Đó là hình ảnh của ngọn lửa cháy leo lét bên vách

bế trong làn sương buổi sớm được đôi tay bà "ấp iu", chở che. Hình ảnh "Một

bếp lửa ấp iu nồng đượm" gợi ta nghĩ đến hình ảnh ngọn lửa có đôi tay gầy

guộc, già nua của bà nhen nhóm, chở che cho ngọn lửa cháy lên, sáng lên và

khiến ta hình dung đến sự ôm ấp, che chở, tình cảm yêu thương, đùm bọc mà bà

dành cho cháu trong những tháng ngày tuổi thơ.

Và rồi trong kí ức của cháu hiện về kỉ niệm năm bốn tuổi, năm tám tuổi. Kỉ

niệm tuổi ấu thơ cứ lần lượt hiện về trong nỗi nhớ của cháu tựa như một thước

phim quay chậm, đó là kỉ niệm "Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa". Lời

thơ thủ thỉ, tâm tình như câu chuyện trong cuộc sống đời thương, cùng điệp ngữ

"tu hú kêu" và câu hỏi tu từ "Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà?" gợi về nhiều

những câu chuyện mà bà đã kể cho cháu nghe. Trong những năm tháng cha mẹ

đi công tác xa, bà và cháu quấn quýt bên nhau. Cháu ở bên bà, được bà nuôi

dưỡng, săn sóc "bà bảo cháu nghe", "bà dạy cháu học", "bà chăm cháu làm".

Thời ấu thơ, bà chính là chỗ dựa tinh thần quan trọng cho cháu,...Bên bà, có lẽ

cháu sẽ thấy thật ấm áp, bình yên, hạnh phúc biết bao.

Trong tâm trí của cháu luôn khắc sâu kỉ niệm năm giặc phá làng, đốt làng, túp

lều tranh của hai bà cháu cũng bị đốt. Trong những tháng năm khắc nghiệt ấy,

cháu nhớ như in lời dạy của bà:

"Bố ở chiến khu bố còn việc bố

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên"

Cuộc sống của hai bà cháu vô cùng khó khăn, cơ cực ở vào cảnh màn trời chiếu

đất, đó là tháng ngày tăm tối nhất. So với thực tế cuộc sống của hai bà cháu,

phương châm về chất đã không được tuân thủ. Bà dặn cháu như vậy là để bố mẹ

cháu yên tâm công tác. Từ lời dặn ấy, ta thấy ở bà có những phẩm chất thật cao

đẹp: giàu lòng thương con, hi sinh hạnh phúc tuổi già để đổi lấy độc lập dân tộc

và đặc biệt là lòng dũng cảm, kiên định của bà trước mọi khó khăn khốc liệt.

Tuy bà không trực tiếp tham gia chiến đấu nhưng lại là chỗ dựa vững chắc cho

tiền tuyến. Cảm nhận đức hi sinh cao cả của bà, trong lòng ta lại nhớ về bao bà

mẹ Việt Nam anh hùng, những người đã rơi bao giọt nước mắt khi phải tiễn

chồng con ra tiền tuyến, nhớ đến người mẹ Tà-ôi địu con trên lưng mà vẫn giã

gạo nuôi bộ đội trong "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" của Nguyễn

Khoa Điềm,... Những bà mẹ kính yêu ấy xứng đáng được bác Hồ ngợi ca là

người "anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang",...Bà chính là người tiêu biểu

cho phẩm chất truyền thống của phụ nữ Việt Nam tự bao đời nay...

Người cháu bộc lộ những nghĩ suy về bếp lửa bà nhóm, và cũng là về bà:

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng

"Bếp lửa bà nhen" là hình ảnh mang nghĩa thực- bếp lửa cháy bằng rơm, bằng

củi do bàn tay gầy guộc của bà nhen nhóm. Từ hình ảnh bếp lửa mà nhà thơ có

sự liên tưởng sâu sắc đến ngọn lửa ấm áp của tình yêu thương mà bà luôn ấp ủ

dành cho cháu, bù đắp cho cháu khi cháu phải xa mẹ cha. "Ngọn lửa chứa niềm

tin dai dẳng" là ngọn lửa của niềm tin trong cuộc sống, có sức sống mãnh liệt,

bền bỉ mà bà truyền cho cháu. Bà không chỉ là người nhóm bếp lửa mà còn là

người giữ lửa, truyền lửa, ngọn lửa của bà thật thiêng liêng, cao cả và vĩ đại.

Cuộc đời bà dẫu đầy truân chuyên, vất vả, nhiều nắng mưa nhưng bà vẫn "giữ

thói quen dậy sớm"- một người đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó. Với

cháu, việc nhóm bếp lửa của bà có ý nghĩa vô cùng quan trọng:

"Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ"

Mỗi khi bà nhóm lên bếp lửa là nhóm lên tất cả: nhóm lên tình yêu thương mà

bà đã dành cho cháu, nhóm lên niềm vui trong lòng cháu mỗi khi mùa về, nhóm

lên tình đoàn kết với hàng xóm, láng giềng và đặc biệt, bà nhóm dậy tất cả

những kỉ niệm ấu thơ của cháu. Vậy là từ bếp lửa mà bà nhen, cháu đã khôn lớn

cả về thể chất và tâm hồn, để cháu được bay cao bay xa,...Từ bếp lửa thiêng

liêng ấy, cháu đã hiểu hơn về sự đảm đang vất vả của bà. Bà chính là người nuôi

dưỡng tâm hồn chắp cánh ước mơ cho cháu.

Để rồi khi xa bà, với cuộc sống hiện đại, đầy đủ, cháu vẫn không nguôi nhớ về

bà, có một điều không bao giờ đổi thay, luôn khắc ghi trong tâm trí cháu:

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?

Lời thơ của Bằng Việt thủ thỉ, nhẹ nhàng, tâm tình cứ như một câu chuyện vậy.

Người bà hiện lên trong tâm trí của nhà thơ và ông dành cho bà tình yêu, sự trân

trọng. Bài thơ cũng là lời nhắc với mỗi chúng ta: hãy luôn trân trọng những

người thân quanh ta, vì họ là cuộc sống của ta.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 5

Nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Pháp, những năm tháng

xa quê ở nước ngoài là nguồn cảm hứng thôi thúc nhà thơ viết nên bài thơ Bếp

Lửa và những cảm nhận về tình bà cháu thấm thía, sâu sắc thiêng liêng. Và hình

ảnh người bà đã sống mãi trong lòng người đọc về một người phụ nữ Việt Nam

âm thầm hi sinh, yêu thương cao cả và là ngọn lửa bất diệt của niềm tin cho

người cháu yêu thương của mình, khơi dậy trong lòng chúng ta niềm xúc động

nghẹn ngào về tình bà cháu thiêng liêng, cao đẹp.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa chờn vờn sương sớm, ấp iu nồng đượm gắn

liền với hình ảnh người bà thầm lặng, từng ngày từng giờ nhen nhóm ngọn lửa

để sưởi ấm trái tim người cháu yêu thương. Người bà hiện lên với hình ảnh chắt

chiu, cẩn thận tích góp từng hơi ấm lúc đất nước đang trong cảnh đói kém, loạn

lạc. Bà vẫn âm thầm với khói bếp hun nhèm mắt cháu mà đem tấm lòng già cả

của mình, nuôi dưỡng cháu hay cũng chính là mầm non tương lai của đất nước

để mong phát triển dân tộc. Đến những khổ thơ tiếp theo, người bà hiện lên qua

lời kể của đứa cháu về những kỉ niệm một thời khi cháu còn nhỏ. Bà giống như

người mẹ hiền đã nuôi dưỡng, chăm sóc và bảo ban cháu từng ngày. Có lẽ nỗi

nhớ mong da diết và sự thiếu thốn tình cảm của bố mẹ khi xa nhà đã vơi bớt

phần nào khi có sự đùm bọc, yêu thương che chở của người bà.

Bà cũng là hình ảnh điển hình của người phụ nữ Việt Nam, can đảm mạnh mẽ,

đã hi sinh tình riêng đặt tình chung lên trên. Khi dặn cháu bố có gọi về chớ kể

này kể nọ, cứ bảo nhà vẫn được bình yên. Vậy là bao nhiêu khó khăn, bao nhiêu

nỗi đau và những cơ cực túng thiếu bà đã ghim lại trong lòng mình để làm hậu

phương vững chắc nơi tiền tuyến. Bà mang vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam

truyền thống, sẵn sàng hi sinh mọi nỗi thống khổ của tình riêng để đặt tình

chung lên trên, đó chẳng phải là biểu hiện cao nhất của lòng yêu tổ quốc, yêu

kháng chiến và cách mạng đó ư. Bằng việt dường như dã thổi đến tâm hồn

người đọc sức mạnh của lòng yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình

tượng người bà.

Càng về cuối, nỗi xúc động dâng trào lên càng tha thiết mãnh liệt khiến cho

hình ảnh người bà hiện lên càng chân thực và sống động hơn bao giờ hết, làm

điểm sáng của toàn bộ bài thơ với những hành động và phẩm chất tuyệt đẹp. Bà

là người nhóm lửa, giữ lửa và cũng là người khiến cho ngọn lửa ấy cháy sáng

bất diệt. Chính bà đã nhóm lên ngọn lửa ấm áp của thực tại, nhưng hơn hết bà

cũng nhóm lên ngọn lửa của yêu thương hồng lên để sưởi ấm cháu trong những

phút yếu lòng, luộc khoai luộc sắn cho cháu ăn đỡ đói lòng, nối kết tình cảm

đoàn kết với tình làng nghĩa xóm. Như vậy, trái tim của bà chính là ngọn lửa

của niềm tin, của chiến thắng của những tình cảm yêu thương và những kỉ niệm

ấu thơ làm hành trang nâng đỡ cháu trong suốt chặng đường dài sau này. Để rồi

dù có đi xa, có khói trăm tàu, có điện trăm nhà thì cháu vẫn khôn nguôi nhắc

nhở “sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”.

Như vậy, bằng tài năng và tấm lòng chân tâm thực ý, nhà thơ Bằng Việt đã khắc

họa hình ảnh người bà thật đẹp và thiêng liêng như ánh sáng của ngọn lửa bất

diệt trong lòng người đọc. Hình ảnh người bà nhắc ta về tình bà cháu thiêng

liêng, về vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam yêu nước sẵn sàng hi sinh vì lợi ích

cá nhân để vì tinh thần dân tộc.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 6

Bếp lửa của Bằng Việt là chuỗi những dòng kí ức tuổi thơ đẹp đẽ và hơn hết

những kỉ niệm đó luôn gắn với người bà thân yêu. Chỉ với một bài thơ bảy khổ

nhưng đã khắc họa những phẩm chất cao quý, đẹp đẽ của bà. Bà cũng chính là

biểu tượng của những người mẹ Việt Nam vĩ đại, luôn hi sinh hết lòng vì con, vì

cháu. Tất cả những vẻ đẹp ấy được thể hiện một cách chân thực nhất, đầy đủ

nhất qua những dòng thơ thấm đẫm tình yêu thương.

Hình ảnh bà trong dòng kí ức tuổi thơ cháu hiện lên thật gần gũi, thiêng liêng

với tình yêu thương vô bờ, sự che chở và bao bọc. Cứ thế qua từng câu thơ,

từng con chữ những đức tính, sự hi sinh của bà được khơi ra với lòng biết ơn, tự

hào sâu sắc của tác giả.

Ba câu thơ đầu với hình ảnh bếp lửa là mạch nguồn khơi dậy hình ảnh người bà

thân thương: Một bếp lửa chờn vờn sương sớm/ Một bếp lửa ấp iu nồng đượm/

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. Bếp lửa với ánh lửa lung linh, bập bùng

vào sáng sớm gợi nên điều gì đó thật thân thương, gần gũi. Hai chữ ấp iu vừa

diễn tả được cái khéo léo trong công việc nhóm lửa của bà, nhưng đồng thời còn

cho thấy tấm lòng bao dung, nhân hậu toát ra từ những cử chỉ ấy. Từ hình ảnh

bếp lửa, bằng tình cảm chân thật, tự nhiên tác giả đã bật lên: Cháu thương bà

biết mấy nắng mưa. Đó là câu thơ dồn nén biết bao tình cảm chân thành, ẩn dụ

nắng mưa tượng trưng cho những khó khăn cực nhọc trong đời bà. Đồng thời đó

cũng là nỗi ám ảnh khôn nguôi day dứt trong lòng Bằng Việt. Hình ảnh bà hiện

lên thật nhẹ nhàng, sâu lắng và những phẩm chất đẹp đẽ của bà lần lượt hiện ra

rõ nét ở những khổ thơ tiếp theo.

Bà là người phụ nữ tảo tần, chịu thương, chịu khó. Trong những năm cả dân tộc

ta sống trong đói kém, cái đói đã giết chết biết bao nhiêu người dân Việt Nam,

nhưng bà vẫn tần tảo, nuôi cháu khôn lớn. Quá khứ về những năm đói kém ấy

hiển hiện rõ ràng hơn bao giờ hết qua cách thể hiện ngôn từ đặc sắc đói mòn đói

mỏi và hình ảnh đầy sự ám ảnh Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy. Mỗi lần cháu

nghĩ lại vẫn còn cay cay nơi đầu sống mũi. Khổ thơ không một lần nhắc đến bà,

nhưng vẻ đẹp của bà vẫn hiện hữu, vẫn thật lớn lao, đẹp đẽ, đó là vẻ đẹp của sự

hi sinh thầm lặng. Bà tảo tần nuôi nấng, bà là cây cổ thụ to lớn che chở cho cháu

và cả gia đình vượt qua những giông tố cuộc đời. Dáng bà nhỏ bé mà ý chí, sự

hi sinh lại lớn lao vô cùng.

Bà không chỉ tảo tần, chăm lo cho gia đình mà bà còn là người nuôi dưỡng, bảo

ban cháu khôn lớn trưởng thành. Bà vừa làm bà, vừa làm cha mẹ bao bọc, che

chở cho cháu. Tám năm cha mẹ xa nhà, bận công tác ở chiến khu là tám năm

cháu được sống trong vòng tay yêu thương, ấm áp của bà. Bà với một tình yêu

thương thầm lặng, mỗi ngày đều bảo ban, dạy dỗ cháu: Cháu ở cùng bà, bà bảo

cháu nghe/ Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Chính bà là là người đã nuôi

dưỡng tâm hồn cháu bằng việc kể những câu chuyện ở Huế để nhắc nhở cháu về

truyền thống gia đình, về những đau thương mất mát của dân tộc. Bà còn bảo

ban, dạy cháu từng chút từng chút một để cháu ngày một khôn lớn trưởng thành

trong suy nghĩ và nhân cách. Hàng loạt các từ bà bảo, bà dạy, bà chăm đã diễn

tả sâu sắc tình yêu thương bao la, sự chi chút hết mình bà dành cho cháu.

Không chỉ vậy, bà còn là trụ cột vững chắc trong gia đình, là hậu phương lớn để

con cháu yên tâm công tác. Mặc kệ Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, dù chiến

tranh có tàn phá khốc liệt hơn nữa, bà vẫn vững lòng trước những thử thách:

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh/ Bố ở chiến khu bố còn việc bố/ Mà có

viết thư chớ kể này kể nọ/ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên. Câu thơ như lời bà

nói, giản dị và chân thật biết nhường nào, nhưng nó có sức lay động lớn đối với

mỗi chúng ta. Bà không chỉ là chỗ dựa cho đứa cháu thơ dại, dạy dỗ cháu học

hành mà bà còn là hậu phương vững chắc cho những đứa con ngoài chiến

trường yên tâm công tác. Hình ảnh bà gợi nhắc ta nhớ đến người bà trong bài

thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy: Bom Mĩ giội, nhà bà tôi bay mất/ đền Sòng bay,

bay tuốt cả chùa chiền/ thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết/ bà tôi đi bán trứng ở

ga Lèn. Trước những bão tố chiến tranh, lòng bà vẫn vững vàng, tình yêu

thương, sự bao dung và tấm lòng hi sinh chính là sức mạnh giúp bà giúp bà

chống lại mọi khó khăn, gian khổ.

Đẹp đẽ nhất, thiêng liêng, cao cả nhất chính bà là người đã khơi dậy những mơ

ước, hi vọng, bà trao truyền sức mạnh phi thường của mình cho những thế hệ

sau: Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen/ Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn/

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng. Lòng bà luôn ủ sẵn một niềm tin dai

dẳng, bền bỉ và bất diệt. Ngọn lửa của kỉ niệm, tình yêu thương sẽ nâng bước,

soi sáng cho cháu trên suốt các chặng đường đời. Cùng với hình tượng “ngọn

lửa”, các từ ngữ chỉ thời gian: “rồi sớm rồi chiều”, các động từ “nhen”, “ủ sẵn”,

“chứa” đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ nữ

Việt Nam giữa thời chiến. Ở khổ thơ tiếp theo tác giả sử dụng hàng loạt điệp từ

nhóm: Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm/ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm/ Nhóm

niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi/ Nhóm nồi xôi gạo sẻ mới chung vui/

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. Từ hành động, bà đã nhóm dậy những gì

thiêng liêng, cao quý nhất của con người: đó là tình yêu thương, niềm vui; sự

san sẻ trong khó khăn của tình làng nghĩa xóm và đẹp đẽ nhất là những tâm

tình, ước vọng của tuổi thơ. Nhờ có bà mà cháu biết sẻ chia, gắn bó với xóm

làng, biết sống ân nghĩa thủy chung với quê hương, đất nước.

Bằng sự kết hợp linh hoạt các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả và biểu cảm,

giọng điệu hồi tưởng, đậm chất suy tư tác giả đã cho thấy chân dung ba thật cao

cả, đẹp đẽ mà cũng hết sức thân thương, bình dị. Bà là hình ảnh tiêu tiểu cho

người phụ nữ Việt Nam đảm đang, tần tảo và giàu đức hi sinh. Đồng thời bài

thơ cùng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta phải biết yêu thương kính trọng ông bà và

gia đình.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 7

Từ lâu, những phẩm chất tốt đẹp của những người phụ nữ đã khơi nguồn cảm

xúc dồi dào, bất tận cho biết bao những người nghệ sĩ để sáng tác lên những bài

văn hay, những bài thơ tuyệt mĩ về người bà, người mẹ. Và Bằng Việt, với bài

thơ "Bếp lửa" cũng đã góp một tiếng thơ tuyệt mĩ ấy về hình ảnh người bà –

một người phụ nữ nhân hậu, bao dung, giàu tình yêu thương con, thương cháu

tha thiết.

Bài thơ ra đời năm 1963, khi đó Bằng Việt đang là sinh viên ngành luật bên

Liên Xô, vì thế thi phẩm là dòng hoài niệm về những kỉ niệm thời thơ ấu được

sống trong sự chăm sóc, yêu thương của bà và bên bếp lửa thân yêu. Qua đó,

người cháu thể hiện lòng kính yêu, sự trân trọng, biết ơn đối với bà, cũng là đối

với gia đình, quê hương, đất nước.

Trước hết là hình ảnh "bếp lửa" - nơi khơi nguồn cảm xúc nỗi nhớ, hồi tưởng về

người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu luôn hướng về quê nhà, nơi có gia

đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm khi còn nhỏ. Và dòng

cảm xúc hồi tưởng ấy được bắt đầu từ hình ảnh “bếp lửa” yêu thương:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

Hình ảnh bếp lửa “chờn vờn sương sớm” giàu tính chất tả thực, gợi lên hình ảnh

một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm mai.

Những đốm than hồng đỏ rực nồng đượm sự ấp ủ, được nhóm lên bởi bàn tay

dịu dàng, cần mẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người bà. Đồng thời, cái

bếp lửa ấy cũng chờn vờn trong tâm trí , trong nỗi nhớ ám ảnh của nhà thơ, ấp

ui, trân trọng và giữ gìn. Từ đó đánh thức dòng hồi tưởng nhớ thương của người

cháu về người bà – người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai:

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

Cụm từ “biết mấy nắng mưa” gợi tả sự cần cù, chịu khó, vất vả, giàu đức hi sinh

của người bà. "Thương” là tình cảm chân thành, xuất phát từ trái tim giàu tình

yêu thương, sự sẻ chia và bao hàm cả sự kính trọng, niềm biết ơn sâu sắc, cùng

nỗi nhớ khôn nguôi của người cháu dành cho bà của mình.

Sống trong thời buổi chiến tranh loạn lạc, biết bao gia đình phải li tán, thậm chí

là sinh li tử biệt. Và Bằng Việt, một đứa trẻ phải sống dưới làn bom, mũi súng

của kẻ thù cũng đã phải chịu cảnh xa cha, xa mẹ từ nhỏ. Bởi cha mẹ Bằng Việt

cũng tham gia cách mạng, vì thế tất cả mọi thứ ở quê nhà, Bằng Việt đều sống

trong tình yêu thương, bao bọc chở che của người bà kính yêu. Cho nên với

Bằng Việt, bà là nơi giữ gìn tổ ấm, là chỗ dựa vững chắc giàu tình yêu thương,

niềm tin tưởng, nuôi dạy Bằng Việt khôn lớn, trưởng thành suốt những năm

ròng kháng chiến:

Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,

Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà...

Bên bếp lửa, bà kể chuyện cho cháu nghe, bà bảo ban, dạy dỗ và chăm cháu

học. Các động từ: “bà bảo, bà dạy, bà chăm” đã diễn tả một cách sâu sắc và

thấm thía tình yêu thương bao la, chăm chút của người bà dành cho người cháu.

Vì thế , bà trở thành ngọn nguồn ấm áp, vỗ về, nuôi nấng, chở che, giữ gìn tổ

ấm gia đình và bà là sự kết hợp thiêng liêng cao quí của tình cha, nghĩa mẹ,

công thầy trong những chuyến đi xa bận công tác của bố mẹ. Cho nên, người

cháu luôn ghi lòng tạc dạ đức công ơn trời bể ấy của bà: “Nhóm bếp lửa nghĩ

thương bà khó nhọc”. Chỉ một mình chữ “thương” thôi cũng đã đủ gói ghém tất

thảy tình yêu thương, sự kính trọng và niềm biết ơn sâu nặng mà người cháu

dành cho bà của mình. Trong những năm đất nước có chiến tranh, những khó

khăn, ác liệt, biết bao nhiêu đau thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm trí

của người cháu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng bao giờ

quên được dù đã lớn khôn:

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh

"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!"

Nỗi khổ sở, đau đớn khi giặc giã kéo về làng tàn phá, thiêu hủy nhà cửa, xóm

làng, bà vẫn âm thầm chịu đựng, tự gắng gượng đứng lên chống đỡ nhờ sự đùm

bọc, giúp đỡ của dân làng. Bà không muốn người con ở chiến khu biết được

việc ở nhà mà ảnh hưởng đến công việc trong quân ngũ. Đó phải chẳng là phẩm

chất cao quý của những người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến tranh. Ta đọc

ở đây sự hi sinh thầm lặng, cao cả và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu

phương luôn muốn gánh vác cùng con cháu, cùng đất nước để đánh đuổi giặc

giã xâm lăng, đem lại bầu trời tự do cho dân tộc. Lời dặn dò của người bà vẫn

được cháu "đinh ninh" nhớ mãi trong lòng, được trích nguyên văn được nhắc lại

trực tiếp khi người cháu viết thư cho bố càng cho thấy phẩm chất đáng quý biết

bao của người bà. Vì thế, đến đây ta mới thấy được hết tất cả công lao to lớn

của người mẹ Việt Nam đối với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Có

được thắng lợi ấy không chỉ là sự đóng góp trực tiếp của những người lính trên

mặt trận tiền tuyến mà còn có cả sự đóng góp lớn lao của những người phụ nữ ở

hậu phương. Cho nên, đến đây chúng ta thấy tấm lòng của người thật rộng lớn

mênh mông không chỉ dành riêng cho con cho cháu mà còn cho tất cả mọi

người, cho quê hương, đất nước tươi đẹp này.

Sau những đoạn thơ hồi tưởng về thời ấu thơ được sống cùng bên bà của mình,

người cháu tiếp tục suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời của bà qua hình ảnh

bếp lửa:

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…

Từ “bếp lửa” bài thơ đã gợi đến “ngọn lửa” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát.

Bếp lửa bà nhen lên trong mỗi buổi sớm mai và buổi chiều tà không đơn giản

chỉ bằng nguyên liệu của tự nhiên, mà cao hơn đã được tác giả nâng lên thành

biểu tượng cho tình yêu thương và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Điệp ngữ

“một ngọn lửa” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh đến sự sống dai dẳng bất diệt của

ngọn lửa; lại vừa có ý nghĩa thể hiện tình yêu thương mà người bà dành cho

cháu. Ngọn lửa chính là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, cho ý chí, nghị lực sống

phi thường của người bà. Vì thế, bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà

còn là người tiếp lửa, truyền lửa cho người cháu thân yêu. Đó là ngọn lửa của sự

sống, niềm tin cho thế hệ nối tiếp.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 8

Chỉ là một tiếng gà nhảy ổ giữa buổi trưa hè, một bếp lửa chờn vờn trong sương

sớm... mà biết bao tình nghĩa. Phải chăng những điều bình dị, giản đơn nhất lại

chính là chìa khóa của tâm hồn, của những tình cảm thiết tha, chân thành mà

không một giá trị tầm thường nào có thể đổi được. Nếu như Tiếng gà trưa đánh

thức trong Xuân Quỳnh những kỉ niệm về bà cùng tình bà cháu cao đẹp thì Bếp

lửa lại làm sống dậy trong lòng Bằng Việt cả một quá khứ đầy ắp kỉ niệm, từ đó

khẳng định tình cảm thương nhớ khôn nguôi của cháu với bà. Theo mạch cảm

xúc của nhân vật trữ tình, ta cảm nhận được cái ánh sáng của bếp lửa, sự ấm áp

kì diệu và thiêng liêng của tình bà cháu và đặc biệt ta được thấy chân dung đẹp

đẽ, lung linh sắc màu cổ tích của người bà trong bài thơ.

Bếp lửa là lời tâm sự của người cháu ở nơi xa nhớ về bà của mình với những kỉ

niệm về tình bà cháu, thể hiện sự kính yêu, ngưỡng vọng và suy ngẫm sâu sắc

về bà. Mạch cảm xúc của bài thơ rất tự nhiên, đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kì

niệm nâng lên thành suy ngẫm: hình ảnh bếp lửa gợi về những năm tháng tuổi

thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh người bà với bao nỗi vất

vả và tình yêu thương, trìu mến dành cho cháu; từ kỉ niệm, người cháu đã

trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu cuộc đời bà lẽ sống giản dị mà cao quý của

bà và mong muốn gửi niềm nhớ thương sâu sắc về với bà.

Bếp lửa với bao ấm áp đã trở thành hình ảnh khơi nguồn cho dòng cảm xúc của

nhân vật trữ tình - người cháu. Bếp lửa khơi gợi, nhen lên, lan tỏa và cháy mãi

trong, dòng hồi tưởng về kí ức tuổi thơ, tỏa sáng chân dung của người bà:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa

Cụm từ "một bếp lửa" vang lên trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ. Giữa cái

sương sớm buốt lạnh, bếp lửa hiện lên làm chủ không gian trở nên thật ấm áp.

"Chờn vờn sương sớm" không chỉ gợi tả hình ảnh bếp lửa quen thuộc trong mỗi

gia đình Việt Nam những sớm mai mà còn gợi lên hình ảnh bếp lửa chập chờn

trong kí ức tuổi thơ. Từ "ấp iu" đã gợi tả đôi tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng

rộng mở của bà. Các từ láy "chờn vờn", "ấp iu" đã kết nối và diễn tả chính xác

dòng cảm xúc được gợi lên từ hình ảnh bếp lửa. Từ sự khơi nguồn này, cả một

quá khứ đầy ắp kỉ niệm đã thức dậy trong tâm tưởng và suy ngẫm của người

cháu.

Hình ảnh người bà qua dòng hồi tưởng, suy ngẫm của nhân vật trữ tình hiện lên

với bao nỗi vất vả và phẩm chất đáng quý. Nhớ về bà, cháu nhớ về những kí ức

tuổi thơ với bao kỉ niệm sống bên bà:

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!

Khổ thơ ngắt nhịp ngắn và không ổn định; càng về cuối đoạn, nhịp thơ càng

chùng xuống như nhấn mạnh sự khó khăn, cơ cực mà hai bà cháu đã từng trải

qua. Hồi từ hiện tại, những kỉ niệm đã đưa cậu bé năm nào về với quá, khứ cùng

với những cảm giác rất thật "Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!". Cái cay xè

nơi sống mũi của hai mươi năm về trước lại bất ngờ ập đến. Phải chăng quá khứ

trong cháu vẫn còn rất sâu đậm, vẹn nguyên và chẳng thể phai nhòa nên nó đã

hiện, lên thật sống động.

Có thể nói, tuổi thơ của cháu gắn liền với giai đoạn lịch sử đau thương mà oai

hùng của dân tộc. Tuổi thơ ấy có cái gian khổ chung của thời kháng chiến chống

Pháp. Trong hoàn cảnh "mẹ cùng cha bận công tác không về", cháu đã sống

trong tình yêu thương, sự đùm bọc, chở che, dạy dỗ của bà:

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Trong hoài niệm về tuổi thơ, hình ảnh bếp lửa gần gũi quen thuộc luôn gắn liền

với hình ảnh người bà thân thương. Nhớ về bà là người cháu nhớ về bếp lửa,

hình ảnh bà và bếp lửa luôn gắn bó song hành. Nỗi nhớ da diết của người cháu

với bà cũng chính là nỗi nhớ thương gia đình, quê hương, đất nước.

Từ sự hồi tưởng về những kỉ niệm tuổi thơ, về bà và bếp lửa, người cháu đã suy

ngẫm về cuộc đời, lẽ sống của bà. Trong hoài niệm tuổi thơ, hình ảnh bếp lửa

gần gũi, quen thuộc luôn gắn liền với người bà tần tảo, chịu thương, chịu khó:

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.

Từ hình ảnh bếp lửa bình dị, quen thuộc, cháu nhận ra những điều kì lạ và

thiêng liêng. Ngọn lửa từ bàn tay bà với bao tình yêu thương đã nuôi lớn cháu,

nhóm dậy những tâm tình tuổi nhỏ.

Không những vậy, bà còn là người phụ nữ giàu tình yêu thương, đức hi sinh. Bà

là hình tượng sáng ngời của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến. Bà lặng

lẽ, âm thầm hi sinh cho Tổ quốc:

Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên.

Trong những năm tháng chiến tranh, cháu lớn lên, trưởng thành trong tình yêu

thương, đức hi sinh cao cả, sự đùm bọc, che chở của người bà:

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...

Hình ảnh bếp lửa đã được nhà thơ liên tưởng thành ngọn lửa của tình yêu

thương với ý nghĩa thật sâu sắc. Nếu bếp lửa là biểu hiện cuộc sống âm thầm,

lặng lẽ của hai bà cháu thì ngọn lửa rộng hơn, nó là sức sống tình yêu, là niềm

tin của bà trong cuộc sống của hai bà cháu.

Cuộc đời bà "lận đận" mấy chục năm, bà lặng lẽ hi sinh cho cháu, cho mọi

người:

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Điệp từ "nhóm" được lặp lại nhiều lần trong đoạn thơ đã khẳng định bà không

chỉ là người nhóm lửa mà còn là người giữ lửa, truyền lửa, thắp lên trong người

cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của nghị lực, niềm tin, giúp cháu vững bước

trên đường đời. Bà không chỉ là người chăm lo cho cháu đầy đủ về vật chất mà

còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp, thêm huyền ảo như trong

truyện cổ tích. Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã nhóm dậy,

khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn cháu để mai này cháu khôn lớn thành

người. Ta có thể bắt gặp người bà như vậy trong Tiếng gà trưa của Xuân

Quỳnh:

Tiếng gà trưa

Mang bao nhiêu hạnh phúc

Đêm cháu về nằm mơ

Giấc ngủ hồng sắc trứng.

Với người cháu, ngọn lửa ấy thật kì lạ, thiêng liêng:

Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa!

Trong cả bài thơ, mười lần xuất hiện hình ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc

tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tình cảm dâng trào của người

cháu đối với bà. Hình ảnh bếp lửa thiêng liêng, kì lạ vì bếp lửa luôn hiện hữu,

gắn bó, song hành cùng với hình ảnh người bà, gắn liền với những năm tháng

tuổi thơ của cháu. Bà và bếp lửa đã nuôi lớn cháu, thắp sáng niềm tin và ước

mơ, trở thành điểm tựa tinh thần của cháu. Câu thơ là lời thốt lên từ sâu thẳm

tâm hồn người cháu, thể hiện lòng tự hào, biết ơn sâu sắc của cháu với bà cũng

như với quê hương, đất nước.

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 9

Viết về người bà trong gia đình, với tình thương và đức hi sinh cao cả, bài thơ

Bếp lửa của Bằng Việt là một trong những bài thơ lắng sâu trong tâm hồn tuổi

thơ mỗi chúng ta. Hình ảnh người bà đôn hậu cùng với hình tượng ngọn lửa là

hai nét vẽ biểu cảm của một hồn thơ đẹp được thể hiện một cách hàm súc qua

đoạn thơ sau:Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen ... Ôi kì lạ và thiêng liêng -

bếp lửa!

Từ "bếp lửa" đã biến thành "ngọn lửa". "Bếp lửa bà nhen" mỗi sớm mỗi chiều,

ngọn lửa "lòng bà luôn ủ sẵn", ngọn lửa của "niềm tin" về ấm no, hạnh phúc:

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...

Vần thơ mang hàm nghĩa sâu sắc ngợi ca những phẩm chất cao cả của người bà,

cũng là của người phụ nữ Việt Nam. Ngọn lửa của tình thương mà bà"luôn ủ

sẵn" để dành cho con cháu. Ngọn lửa của niềm tin mãnh liệt, bền bỉ "dai dẳng"

suốt cả đời bà, được "bà nhen" mãi mãi sáng bừng bất diệt.

Lòng bà, tình thương của bà sáng bừng ngọn lửa ấy. Nghệ thuật sử dụng điệp

ngữ: "rồi sớm rồi chiều", "bà nhen... bà ủ sẵn", "một ngọn lửa... một ngọn lửa..."

có giá trị thẩm mỹ đặc sắc thể hiện niềm tự hào, lòng biết ơn đối với đức hi

sinh, tần tảo bền bỉ của người bà kính yêu.

Tình thương, đức hi sinh, tính kiên trì nhẫn nại của hà, của mẹ là nguồn nhiên

liệu vô tận làm bừng sáng ngọn lửa vĩnh cửu truyền cảm ấy. Bảy câu thơ tiếp

theo nói lên những suy nghĩ của cháu đối với hà và việc hù nhóm lửa. Phần đầu

bài thơ có câu: "Cháu thương bà biết mấy nắng mưa", ở đây, cháu lại thổ lộ:

"lận đận đời bà biết mấy nắng mưa". "Lận đận... nắng mưa" là một đời vất vả,

tần tảo, khó nhọc.

Cảnh nghèo nên bà suốt đời vất vả. Chữ "lận đận" thể hiện tấm lòng đôn hậu và

đức hi sinh của bà.Bà là chỗ dựa, là mái ấm tình thương của con cháu. Thức

khuya dậy sớm vì hạnh phúc của cháu con đã trở thành "thói quen" của bà trong

"mấy chục năm", trong cả đời bà:

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.

Cảm xúc dâng trào khi nhà thơ nghĩ về bà, về bếp lửa, và việc bà nhóm lửa. Một

sự tổng kết và ngợi ca về đời bà, tình bà. Bà là suối nguồn của ấm no và hạnh

phúc, là tình thương của tuổi thơ. Bếp lửa mà bà nhen nhóm một đời người là

ngọn lửa "kì lạ và thiêng liêng".

Điệp ngữ: "nhóm bếp lửa", "nhóm niềm yêu thương", "nhóm nồi xôi gạo mới",

"nhóm dậy cả những tâm tình"... bốn lần vang lên qua vần thơ cảm thán đã khắc

sâu hình ảnh người bà, tiêu biểu cho những phẩm chất cao quý của người phụ

nữ Việt Nam, biểu lộ niềm tôn kính và biết ơn vô hạn. Ý tưởng sâu sắc đẹp đẽ.

Ngôn từ biểu cảm. Hình tượng người bà và bếp lửa kì vĩ, tráng lệ:

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa

Các từ ngữ "ấp iu nồng đượm", "yêu thương", "ngọt bùi", "chung vui" thể hiện

sự tinh luyện của một ngòi bút nghệ thuật, đã diễn tả thật hay tình thương, niềm

vui, sự no ấm hạnh phúc mà bà đã mang lại cho con cháu. Bà đã "nhóm dậy cả

những tâm tình tuổi nhỏ", nuôi dưỡng và làm bừng sáng những ước mơ, những

khát vọng của đàn cháu nhỏ. Bếp lửa bà đã nhóm lên ngọn lửa của tình thương

ấm áp.

Nhà thơ sung sướng tự hào thốt lên: "Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!Đã có

nhiều thơ ca viết thật hay về người mẹ hiền. Nhưng chưa có nhiều bài thơ viết

về bà, và đạt tới độ đặc sắc như bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt.Hình ảnh người

bà đôn hậu được thể hiện qua hình tượng "bếp lửa", "nhóm lửa" và "ngọn lửa"

rất gần gũi với tâm hồn mỗi chúng ta.

Bà thương cháu bao nhiêu thì cháu lại kính yêu và biết ơn bà bấy nhiêu.Bài thơ

Bếp lửa đã nói lên thật xúc động, trong sáng một nét đẹp trong gia đình Việt

Nam, trong đạo lí dân tộc, và trong tâm hồn mỗi chúng ta. Câu thơ: "Cháu

thương bà biết mấy nắng mưa" đã trở thành câu thơ trong trí nhớ nhiều người

gần xa…

Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 10

Bằng Việt là nhà thơ cùng lứa với các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ chống

Mĩ cứu nước. Thơ Bằng Việt hàm chứa những tình cảm rộng lớn, yêu thương.

Tiêu biểu cho hồn thơ ông là bài thơ “Bếp lửa” được viết năm 1963 khi tác giả

đang là một sinh viên ở nước ngoài. Trong hoàn cảnh sống xa quê hương, xa

người thân, những tình cảm về tuổi thơ có điều kiện được đơm mầm, nảy nở,

được tác giả chiêm nghiệm dài lâu. Hình ảnh người bà kính trong dòng cảm xúc

miên man của người cháu được thể hiện qua những dòng thơ nhớ thương da

diết, không nguôi.

Như một quy luật nghiệt ngã của văn chương, của sáng tạo nghệ thuật, ai cũng

muốn viết về tuổi thơ của mình nhưng vì thơ viết về kỷ niệm bao giờ cũng được

bao bọc không khí nhớ thương, tiếc nuối những chuyện đã qua nên thường lan

man, khó tìm thấy những chi tiết đặc sắc để lay động tâm hồn bạn đọc. Bằng

Việt cũng viết về kỷ niệm ấu thơ thuở hoa còn là nụ nhưng nhà thơ đã chọn cho

mình một chi tiết độc đáo, tuy bình dị nhưng không phải ai cũng nhận ra: “Bếp

lửa”. Nhớ về tuổi thơ, nghĩ về bếp lửa, tác giả lại nhớ, lại nghĩ đến hình ảnh

người bà thương yêu – một hình ảnh xuyên suốt bài thơ, lúc nào cũng chập chờn

lay động:

“Một bếp lửa chơi vơi sương sớm.

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm.

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Lúc nào cũng vậy, bỏ qua không gian, bỏ qua thời gian, còn lại trong nhân vật

người cháu không gì khác ngoài hình ảnh người bà. Đầu tiên, ký ức đưa nhân

vật trở về những năm đói mòn đói mỏi. Cái đói quay đói quắt đã ám ảnh trong

văn chương một thời của ta, đói đến nỗi phải ăn đất sét (trong văn của Ngô Tất

Tố), những trăn trở về miếng ăn luôn dằn vặt trang viết của Nam Cao… Đến nỗi

nhà thơ Chế Lan Viên đã từng tổng kết trong một câu thơ đau đớn: “Cả dân tộc

đói nghèo trong rơm rợ… ”

Tuy nhiên, cái đói ở đây chỉ là cái cớ để tác giả nhớ về một tuổi thơ cay cực,

thiếu thốn trăm bề:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe khô rạc người gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Là vì khói, vì khó nhọc hay vì những tình cảm của một thời chia xa? Qua đó,

nhà thơ khẳng định tuổi thơ mình dẫu thiếu thốn vật chất nhưng không bao giờ

thiếu thốn nghĩa tình.

Từ mùi khói bếp, nhân vật trữ tình lại nhớ về tiếng chim tu hú trong suốt tám

năm ròng trong tuổi thơ. Đoạn thơ không khỏi khiến ta chạnh nhớ về “Tiếng

chim tu hú” của nữ sĩ Anh Thơ: Cũng cha già, những kỷ niệm về một thời thiếu

nữ hoa niên, tiếng chim tu hú len lỏi khắp bài thơ như một tiếng chim u uẩn,

không buồn mà tiếc. Còn ở đây, tiếng chim tu hú bước vào thơ như một chi tiết

để thêm yêu bà mà thôi:

“Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

Tu hú ơi! Chẳng đến ỏ cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”

Còn gì hơn với những chi tiết tự sự xúc động như thế? Câu thơ giản dị lời ăn

tiếng nói hàng ngày, không trau chuốt nhưng mới thực sự là thơ bởi đó là tiếng

nói của tình cảm, của yêu thương. Bà luôn bên cháu dạy dỗ, chăm sóc cho cháu

lớn lên, nuôi dưỡng cả tâm hồn lẫn thể chất cho cháu. Vậy mà bây giờ cháu

cũng đi xa, để bà một mình khó nhọc:

“Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”

Câu thơ mới thấm thía làm sao, xót xa làm sao! Đặc biệt, hình ảnh người bà

bỗng nhiên trở nên cao lớn, vĩ đại khi Bằng Việt nhớ về những năm đau thương,

vất vả. Mặc kệ “Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi”, mặc cho chiến tranh tàn phá,

kho đau chất chồng, bà lúc nào cũng “đinh ninh” dặn cháu: “Cứ bảo nhà vẫn

được bình yên!”. Bà là hiện thánh cụ thể nhất, sinh động nhất cho hậu phương

lớn. Dẫu có thế nào đi chăng nữa thì không gì có thể lay chuyển được niềm tin

dai dẳng” của bà vào tương lai được:

“Rồi sớm rồi chiều lại bén lửa bà nhen

Một ngọn lừa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng”

Không còn là bếp nữa rồi, bây giờ ngọn lửa luôn cháy trong lòng bà. Có người

nói, cứ quay ngược trái tim, là tấm lòng, tâm hồn cửa bà như bao người Việt

Nam đó. Một niềm tin bất diệt lạ lùng. Chính đức tin của bà ủ sẵn đã được

truyền sang cho cháu một cách tự nhiên như truyền lửa cho thế hệ mai sau.

Làm nên thành công của đoạn thơ nhớ về bà, qua dòng chảy cảm xúc của nhân

vật trữ tình chính là sự kết hợp, đan cài nhuần nhuyễn với nhau qua giữa các

yếu tố biểu cảm, miêu tả và tự sự. Đây là nét bút pháp quen thuộc của nhà thơ.

Chính sự kết hợp nhuần nhị, độc đáo đó khiến cho hình ảnh của bà thật gần gũi,

những mảng ký ức tuổi thơ lại hiện về sống động và chân thật, giản dị.

Qua dòng hồi tưởng tinh tế đó nhà thơ trở về với hiện tại cũng là để nhớ về bà

nhiều hơn, thương bà nhiều hơn:

“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa.

Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”

Nhà thơ khẳng định chắc chắn bếp lửa là hoá thân cụ thể của bà và bà cũng

chính là bếp lửa sưởi ấm tâm hồn nhà thơ mà bà luôn nhóm:

“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm thương yêu khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”

Tình cảm của bà thật bao la, giản dị như khoai sắn và cũng ngọt bùi như khoai

sắn. Cuối cùng, nhà thơ khẳng định: “Ôi! kỳ lạ và thiêng liêng bếp lửa”, một

câu thơ có sức khái quát cao. Qua thời gian, qua bom đạn, bếp lửa vẫn bập bùng

cháy . Nhưng hơn hết, nó còn là biểu tượng cho những tình cảm thiêng liêng,

những ân tình thuỷ chung trong cuộc đời mỗi người.

Hình ảnh của người bà, tình yêu của bà, niềm tin của bà qua hồi tưởng và suy

ngẫm của đứa cháu đã lớn, suy rộng ra là hình ảnh, tình yêu của quê hương, đất

nước đối với ta. Tình cảm trân trọng, yêu quý đối với bà là biểu hiện cụ thể tình

yêu lớn của mỗi người đối với nơi mình sinh ra và lớn lên. Ai cũng có một tuổi

thơ như thế. Vì vậy mà bài thơ đã đưa ta về với những ngày xưa tưởng đã ngủ

yên trong quên lãng.

Phân tích hình ảnh người bà và ngọn lửa trong bài Bếp lửa

Tuổi thơ của mỗi một con người đều hiện diện những hình ảnh rất thiêng liêng

đáng quý trong ký ức, đó có thể là bóng dáng của người mẹ với những lời ru

ngọt ngào, người cha với những lời dạy sâu sắc,... Và đối với tác giả Bằng Việt

thì đó là hình ảnh người bà và bếp lửa đầy thiêng thiêng, đã nằm sâu trong ký ức

tuổi thơ, với những tình cảm kính yêu, mặn nồng chan chứa của người cháu

dành cho bà trong bài thơ Bếp lửa.

Tác giả Bằng Việt, tên khai sinh là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê tại

Hà Nội, ông là một trong những nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống

Mỹ. Phong cách thơ của Bằng Việt giàu những suy tưởng, triết luận sâu sắc,

giọng thơ trầm bổng, tâm tình, thủ thỉ. Bài thơ Bếp lửa được sáng tác năm 1963,

khi tác giả có chuyến đi du học ở nước ngoài, rời xa quê hương. Tác phẩm được

in trong tập Hương cây - Bếp lửa (1968) cùng chung với tác giả Lưu Quang Vũ.

Xuyên suốt một bài thơ dài như thế có lẽ hình ảnh người bà và bếp lửa hiện lên

rõ nét và thiêng liêng nhất trong ký ức, với nhiều những suy ngẫm của tác giả ở

trong đoạn thơ sau:

"Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen,

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn,

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi,

Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui,

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ...

Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!"

Trong 3 câu thơ đầu, hình ảnh người bà hiện lên qua hành động quen thuộc, "rồi

sáng, rồi chiều" nhóm lên bếp lửa hồng với niềm tin kỳ lạ. Hình ảnh bếp lửa bà

nhen có 2 tầng ý nghĩa, đầu tiên là lớp nghĩa tả thực, ngọn lửa của bà chính là

nguồn ánh sáng, là hơi ấm để sử dụng trong gia đình, với lớp nghĩa ẩn dụ thì

hình ảnh ngọn lửa ấy lại chính là tượng trưng cho một niềm tin lạc quan, bất

diệt, là những ước mơ, tình cảm mà người bà dành cho cháu lúc nào cũng ấm

nồng và sáng như ngọn lửa nơi góc bếp của bà, nơi bà luôn ủ sẵn. Bếp của bà

chẳng bao giờ nguội lạnh, mà luôn có hình ảnh ngọn lửa đỏ rực đang bập bùng,

tựa như tấm lòng của người bà mãi dành cho người cháu thân yêu, mong cháu

sớm ngày trở về, với một niềm tin vững chắc rằng đất nước rồi đây sẽ lại hòa

bình, cháu lại bên bà như những ngày còn thơ ấu, cùng bà nhen lên bếp lửa

nồng đượm ấm áp.

Trong những câu thơ tiếp, người cháu đã có những suy ngẫm về cuộc đời của bà.

Bà nuôi cháu nhỏ từ năm lên 4, cuộc đời bà vốn chất đầy những khó khăn cực

nhọc, bà là hiện thân của những người phụ nữ chịu thương chịu khó, tần tảo

sớm trưa, hết nuôi con nay lại nuôi cháu cứ như thế "Lận đận đời bà biết mấy

nắng mưa", mà bà chưa một lần than khó nhọc. Bà chăm chỉ, thức khuya dậy

sớm, thói quen ấy dường như đã ăn sâu vào tâm hồn của bà "mấy chục năm rồi,

đến tận bây giờ", bà chưa một lúc nào quên nhóm lên ngọn lửa hồng nơi góc

bếp, nấu cho gia đình những bữa ăn giản dị, khoai sắn nhưng đầy ắp tình yêu

thương, bảo bọc. Bếp lửa bà nhóm mỗi sớm chiều là hiện thân cho những tình

cảm chan chứa của người bà dành cho cháu, là sự đoàn kết sẻ chia lẫn nhau

trong gia đình và bếp lửa ấy cũng chính là khởi nguồn cho những giấc mơ trong

tâm hồn của người cháu. Bếp lửa ấy tưởng thân quen và bình dị nhưng nó lại

mang cả những giá trị và ý nghĩa cực kỳ thiêng liêng sâu sắc mà Bằng Việt đã

phải thốt lên "Ôi! Kỳ lạ và thiêng liêng-Bếp lửa". Đúng như vậy, qua những

dòng ký ức của người cháu, ta có thể nhận ra rằng, bếp lửa và người bà là những

ký ức đáng quý nhất trong lòng người cháu, bà giống như người giữ lửa và

truyền lửa cho cháu. Ngọn lửa trong tâm hồn ấy là tinh thần yêu quê hương, đất

nước sâu sắc, nỗi khát khao được ra tiền tuyến giành lại tự do cho dân tộc, cho

bà. Và hình ảnh bếp lửa của bà cứ bập bùng mấy chục năm trời ấy chính là niềm

tin bất diệt của người bà cũng là của người cháu về một tương lai đất nước tươi

đẹp hơn, về một tương lai bà cháu đoàn tụ, về lại bên nhau như những ngày thơ

bé.

Bằng những hình ảnh giản dị, trong sáng và thân thuộc kết hợp với giọng thơ

như thủ thỉ tâm tình, hình ảnh người bà và ngọn lửa trong ký ức của tác giả đã

hiện lên với một tình cảm ấm áp, trân trọng. Hình ảnh ấy cũng mang nhiều ý

nghĩa sâu sắc và triết luận về niềm tin chiến thắng, về tình yêu thương tin tưởng

của người bà dành cho đứa cháu đang ở chiến trường xa xôi, đó là những tình

cảm cao đẹp và trân quý nhất.

Cảm nhận hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa

Hình ảnh người bà trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một trong những

hình tượng đẹp, niềm cảm hứng sâu sắc về người bà hiền hậu, phẩm chất tốt

đẹp.

Hình ảnh "bếp lửa" là hình ảnh chủ đạo xuyên suốt bài thơ, là nơi khơi nguồn

cảm xúc nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu dù

không bên cạnh bà nhưng tâm trí luôn hướng về quê nhà, nơi có gia đình, có bà

và có cả những kỉ niệm tuổi thơ khi còn nhỏ:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

Hình ảnh bếp lửa "chờn vờn sương sớm" là hình ảnh giàu chất tả thực, gợi lên

hình ảnh một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm

mai. Bếp lửa ngày ngày hồng đỏ rực là nhờ có bàn tay của bà và nồng đượm sự

ấp ủ, bàn tay ấy dịu dàng, cần mẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người bà.

Đồng thời, hình ảnh cái bếp lửa ấy cũng ám ảnh và theo suốt trong tâm trí nhà

văn, hết mực trân trọng và giữ gìn. Từ đó đánh thức dòng hồi tưởng nhớ thương

của người cháu về người bà - người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai. Người

bà hiện lên với hình ảnh chắt chiu, tuy khó khăn nhưng luôn quan tâm cháu hết

mực lúc đất nước đang trong cảnh đói kém, loạn lạc. Bà vẫn âm thầm, lặng lẽ

góp nhóm lửa với khói bếp hun nhèm mắt cháu mà đem tấm lòng mình, muốn

đem những thứ tốt nhất để nuôi dưỡng cháu. Đến những khổ thơ tiếp theo,

người bà hiện lên qua lời kể của đứa cháu về những kỉ niệm một thời khi cháu

còn nhỏ.

Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,

Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà...

Bà giống như người mẹ hiền, thay vai trò của mẹ để nuôi dưỡng, chăm sóc và

bảo ban cháu từng ngày. Có lẽ nỗi nhớ mong da diết và sự thiếu thốn tình cảm

của bố mẹ khi xa nhà đã vơi bớt phần nào khi có sự đùm bọc, yêu thương che

chở của người bà. Bà chính là tổ ấm, nơi che chở vững chắc, chỗ dựa thoải mái,

bình yên cho cháu. Vì thế , bà trở thành ngọn nguồn ấm áp, vỗ về, nuôi nấng,

chở che, giữ gìn tổ ấm gia đình và bà là sự kết hợp thiêng liêng cao quí của cha

mẹ. Cho nên, người cháu luôn khắc ghi tình cảm thiêng liêng của bà: "Nhóm

bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc". Chữ "thương" đã tất cả tình yêu thương, sự

kính trọng và niềm biết ơn sâu sắc, tình cảm mà người cháu dành cho bà. Bà

phải khổ cực biết bao trong những năm đất nước có chiến tranh, những khó

khăn, ác liệt, và cả bao mất mát:

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh

"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!"

Bà dù chịu khổ nhưng không muốn cho con biết. Đó phải chẳng là phẩm chất

cao quí của những người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến tranh. Sự hi sinh

thầm lặng, cao cả và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu phương luôn

công lao to lớn nhất, là động lực cho những chiến sĩ mạnh mẽ đối mặt với cuộc

kháng chiến chống quân xâm lược. Những dòng thơ cuối tuôn trào như nỗi xúc

động tha thiết mãnh liệt khiến cho hình ảnh người bà cùng bếp lửa hiện lên càng

chân thực và sống động. Bà là người nhóm lửa, giữ lửa và cũng là người khiến

cho ngọn lửa ấy cháy sáng bất diệt, bà cũng là người nhóm lên ngọn lửa của yêu

thương để sưởi ấm tuổi thơ cháu trong suốt cuộc đời, kỉ niệm về bà là những kỉ

niệm tuyệt nhất, sâu sắc nhất để rồi dù có đi xa, có khói trăm tàu, có điện trăm

nhà thì cháu vẫn khôn nguôi “sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”.

Cảm nhận người bà trong bài thơ Bếp lửa

Từ lâu hình ảnh người phụ nữ đã trở thành mạch nguồn xuyên suốt nuôi dưỡng

văn học Việt Nam. Áng thơ về hình ảnh những người bà, người mẹ luôn chạm

đến trái tim người đọc. Hình ảnh người bà trong “Bếp lửa” của Bằng Việt cũng

là một trong số đó.

“Bếp lửa” được viết năm 1963, khi tác giả đang học tại Ucraina. Đây là thời kì

đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ, còn nhiều gian khổ, khó khăn. Bài thơ

được khơi nguồn từ hình ảnh bếp lửa giản dị, thân thương mà ấm áp, từ đó song

hành cùng với người bà trong suốt mạch nguồn câu chuyện. Qua đó không chỉ

khắc họa hình ảnh người bà, người phụ nữ Việt Nam với những vẻ đẹp truyền

thống mà còn thể hiện niềm yêu kính, biết ơn và tình cảm đối với quê hương đất

nước của người con xa xứ.

Hình ảnh người bà dần hiện ra trong ngọn lửa ở những câu thơ đầu:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.”

Bếp lửa hiện lên: “chờn vờn sương sớm”, là trong làn sương sớm mai hay là

trong làn sương mờ tỏ của kí ức, của thời gian mà cháu đang cố ngược dòng để

quay về? Ngọn lửa ấy ấm nóng bởi tình yêu thương, bởi bàn tay và tấm lòng ấp

ủ của của người nhóm: “ấp iu nồng đượm”. Hai từ “ấp iu” đã đủ cho ta thấy sự

ấp ủ, nâng niu và yêu thương của người nhóm lửa. Và rồi người ấy cũng hiện ra:

“Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”. Hình ảnh người bà với “sương sớm”, với

“biết mấy nắng mưa” chẳng phải là hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam luôn

tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh hay sao?

Những ngày chiến tranh loạn lạc, gian khổ khó khăn là những kỉ niệm không thể

nào quên đối với cháu. Nhưng may mắn thay, trong những ngày tháng ấy, cháu

lại có bà:

“Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,

Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà.

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”.

Tuổi thơ của cháu thiếu thốn tình yêu thương của cha mẹ nhưng lại thật đủ đầy

bởi sự bao bọc của bà. Một loại các hành động được liệt kê: “cháu ở cùng bà, bà

bảo, bà dạy, bà chăm” đã khắc họa hình ảnh người bà tảo tần mà nhân hậu.

Thương cháu, bà làm cha, làm mẹ để bảo vệ, dạy dỗ và nuôi nâng cháu lên

người. Nhờ có bàn tay bà mà cháu mới có được ngày hôm nay. Để rồi cả cuộc

đời bà chỉ gói trong hai chữ “khó nhọc”. Yêu thương vô bờ mà chẳng nghĩ cho

mình. Hai chữ “khó nhọc” cất lên nghe mới xa xót và thấm thía làm sao, nó có

cả cuộc đời bà và cả tình yêu của đứa cháu. Để rồi lại chuyển thành niềm

thương, hối hận khi cháu giờ đây chẳng thể ở cạnh bà mà chỉ có thể nhắn gửi:

“Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà”.

Đặc biệt hình ảnh người bà càng được khắc họa sâu hơn khi:

“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh

"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!””

Bà hiện lên là một hậu phương vững chắc. Nơi hậu phương dẫu vẫn phải chịu

những tổn thương và mất mát nhưng bà “vẫn vững lòng” và “dặn cháu đinh

ninh”: “Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”. Câu nói giản dị, thân thuộc của khẩu

ngữ thường ngày mà thấm thía bao nhiêu. Những người mẹ Việt Nam là thế, họ

không trực tiếp ra trận nhưng họ là người đã sinh ra những anh hùng, là người

chịu gạt giọt nước mắt riêng mà để con lên đường, và ở quê nhà vẫn không

nguôi lo nghĩ cho người ngoài tiền tuyến. Những chiến công sau này của dân

tộc, đã in bóng bao sự hi sinh thầm lặng của những bà mẹ Việt Nam anh hùng

như thế.

Và rồi, hình ảnh bà nhập vào ngọn lửa để sáng lên:

“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”

Từ “bếp lửa” cụ thể của câu trước sang “ngọn lửa” câu sau đã mang tầm khái

quát và biểu tượng lớn hơn rồi. Bếp lửa bà nhen lên mỗi sớm mỗi chiều không

phải chỉ bằng than, củi tự nhiên mà còn bằng cả tấm lòng bà “luôn ủ sẵn”, “chứa

niềm tin dai dẳng”. Ngọn lửa kia có thể cháy suốt tuổi thơ của cháu chính bởi vì

nó được nhóm lên bởi ngọn lửa yêu thương, bởi niềm tin trong sáng và nhân

hậu trong lòng bà. Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người

truyền lửa cho cháu, cho thế hệ mai sau.

Từ đó mà tác giả suy ngẫm về bà, về cuộc đời bà:

“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!”

Cụm từ “biết mấy nắng mưa” được lặp lại như để nhắc nhớ lại những gian khó,

vất vả mà bà phải chịu đựng. Từ đó làm sáng lên những phẩm chất, vẻ đẹp cao

quý của bà. Từ bàn tay của bà đã nhóm lên “bếp lửa ấp iu nồng đượm” sưởi ấm

cháu suốt một thời tuổi thơ. Từ bàn tay bà đã nhóm lên “niềm yêu thương khoai

sắn ngọt bùi”, rất giản dị, đơn sơ mà thấm đượm ân tình. Từ bàn tay bà mà tình

làng nghĩa xóm thêm gắn bó, yêu thương: “Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung

vui”. Và chính bà đã nhóm lên ước mơ, khát vọng và tương lai của cháu sau này.

Điệp từ “nhóm” lại đầu mỗi câu thơ để khắc họa hình ảnh người bà: người

nhóm lửa, người truyền tải và lan tỏa yêu thương, ân nghĩa, ước mơ và niềm tin

cho xung quanh và cho cuộc sống. Để rồi Bằng Việt phải thốt lên: “Ôi! Kì là và

thiêng liêng – bếp lửa”. Nó kì lạ và thiêng liêng vì nó đơn sơ mà thắm tình,, nó

giản dị mà có thể nhóm lên bao tình nghĩa, ước mơ.

Nhờ ngọn lửa của bà, giờ đây, cháu đã ở nơi vùng trời mơ ước “Có khói trăm

tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả” – có cuộc sống đủ đầy và tiện nghi nhưng

trong lòng vẫn khôn nguôi nhớ về bà, khôn nguôi câu hỏi: “Sớm mai này bà

nhóm bếp lên chưa?”

Những câu thơ giản dị, dễ hiểu đã khắc họa một cách chân thực mà sâu sắc hình

ảnh người bà, người mẹ Việt Nam tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi

sinh, niềm tin và nghị lực. Như hình ảnh người bà trong “Tiếng gà trưa” (Xuân

Quỳnh), trong “Đò Lèn” (Nguyễn Duy), đó chính là cội nguồn sức mạnh của

mọi đứa con và mọi chiến thắng vĩ đại của dân tộc.

Bài thơ khép lại trong hơi ấm và ánh sáng. Ngọn lửa của người bà năm xưa đã

cháy trong tâm hồn thế hệ độc giả từ bao giờ…

Cảm nhận về hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa

“Thương bà cháu nhớ ngày xưa

Dãi dầu cuối chợ nắng mưa sáng chiều

Biển đời đơn độc mái chèo

Thuyền bà chống đỡ trăm chiều bão giông”

(“Bà ơi”, Phạm Trung Dũng)

Những câu thơ bình dị của nhà thơ Phạm Trung Dũng đã gợi nhắc đến hình ảnh

người bà cùng sự thân thương, gần gũi và thiêng liêng trong mối quan hệ về tình

cảm gia đình ấm áp. Tình cảm cao đẹp đó còn được nhà thơ Bằng Việt tái hiện

đầy xúc động thông qua bài thơ “Bếp lửa”. Bằng những vần thơ mang đậm màu

sắc của quá khứ, hoài niệm, hình ảnh người bà đã xuất hiện với sự trìu mến,

thân thương.

Trước hết, mở đầu bài thơ, tác giả đã tái hiện hình ảnh người bà qua những năm

tháng tuổi thơ thiếu thốn và gian khó:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy,

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”

Tác giả đã sử dụng từ láy “đói mòn đói mỏi” để miêu tả hiện thực chiến tranh

đau thương gắn liền cùng sự thiếu thốn và nhọc nhằn - hệ lụy của chính sách cai

trị tàn nhẫn của thực dân Pháp đối với dân tộc ta. Trong những năm tháng gian

truân đó, hình ảnh người bà hiện lên gắn với làn khói từ bếp lửa: “Chỉ nhớ khói

hun nhèm mắt cháu”. Dù thời gian qua đi nhưng ấn tượng về những năm tháng

đã qua vẫn còn đọng lại qua việc sử dụng từ “cay”. Và những kí ức sống bên bà

hiện về như một thước quay chậm:

“Mẹ cùng cha công tác bận không về,

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc”

Dù biết bao mùa tu hú đi qua, nhà thơ vẫn không thể quên được hình ảnh người

bà tần tảo nắng mưa. Những vần thơ bình dị nhưng giàu sức gợi đã diễn tả thành

công những năm tháng tuổi thơ trong khói lửa chiến tranh. Bằng nghệ thuật liệt

kê, tác giả đã khơi gợi thành công những kỉ niệm sống trong vòng tay chở che

cùng sự săn sóc của người bà: “bà bảo”, “bà dạy”, “bà chăm”... Mỗi một câu thơ

vang lên đều chất chứa những hồi ức về sự hi sinh tần tảo của người bà. Trong

những năm tháng “Mẹ cùng cha công tác bận không về”, bà là chỗ dựa tinh thần,

là cội nguồn yêu thương chất chứa sự săn sóc, quan tâm. Những câu thơ của nhà

thơ Bằng Việt đã gợi nhắc đến hình ảnh người bà trong bài thơ “Tiếng gà trưa”

của nữ sĩ Xuân Quỳnh:

“Tiếng gà trưa

Mang bao nhiêu hạnh phúc

Đêm cháu về nằm mơ

Giấc ngủ hồng sắc trứng”

Nối tiếp mạch cảm xúc của những hồi ức đã qua là hình ảnh người bà qua

những suy ngẫm và cảm nhận chân thực của nhà thơ. Hình ảnh người bà luôn

gắn liền, song hành sóng đôi cùng những kỉ niệm bên bếp lửa và trở thành biểu

tượng cho sự ấm áp của tình thương yêu và chăm sóc:

“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”

Cuộc đời chứa đựng sự lận đận, vất vả lo toan của người bà đã được tái hiện

thành công thông qua biện pháp đảo ngữ, đưa tính từ “lận đận” lên đầu câu, kết

hợp các cụm từ chỉ thời gian “đời bà”, “mấy chục năm rồi”. Xuôi dòng thời gian,

dù cuộc sống không ngừng đổi thay, người bà vẫn “giữ thói quen dậy sớm” để

nhóm lên niềm tin yêu cùng những hi vọng trong tâm tưởng người cháu. Qua

từng câu chữ, chúng ta có thể thấy được tình cảm vừa giản dị, chân thành, vừa

tha thiết sâu nặng của người cháu đối với người bà. Hình ảnh người bà còn được

khắc họa cùng tấm lòng và tình yêu thương “ấp iu nồng đượm”:

“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi,

Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui,

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ…”

Thông qua điệp từ “nhóm”, hình ảnh người bà đã được tái hiện vừa chân thực,

vừa chứa đựng ý niệm ẩn dụ của sự hi sinh tần tảo và thiêng liêng. Đối với tác

giả, người bà chính là kết tinh cao đẹp nhất của tình thương yêu “ấp iu nồng

đượm”, là biểu tượng ngời sáng sự sẻ chia, quan tâm và chăm sóc “chia sẻ ngọt

bùi”, là người bồi đắp tâm hồn cháu trong những năm tháng tuổi thơ. Những

câu thơ với âm điệu tha thiết đã khắc họa thành công hình ảnh người bà luôn

hiện hữu trong tâm tưởng, đồng thời thể hiện thái độ trân trọng, biết ơn của tác

giả Bằng Việt.

Như vậy, bằng những câu thơ bình dị mang âm hưởng tha thiết, sâu lắng, nhà

thơ đã khắc họa bức chân dung người bà gắn với hình ảnh bếp lửa trong dòng

suy tưởng, chiêm nghiệm chứa đựng lòng biết ơn, kính yêu và trân trọng. Thông

qua hình ảnh người bà, chúng ta có thể thấy được những đức hi sinh, sự tần tảo

của những người bà, người mẹ trong những năm tháng lửa đạn bom rơi.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/64

| | Tải xuống

Preview text:

Sơ đồ tư duy Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa
Dàn ý phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa I. Mở bài
● Giới thiệu về tác giả Bằng Việt và tác phẩm thơ Bếp lửa
● Nêu khái quát nội dung, nghệ thuật của tác phẩm: bài thơ gợi lên những
kỉ niệm sâu sắc về tuổi thơ,tình bà cháu thiêng liêng, cảm động
● Hình ảnh người bà nhân hậu, giàu tình yêu thương, sự hi sinh vì con cháu
hiện lên thật giản dị, gần gũi và ấm áp II. Thân bài
- Hình ảnh bếp lửa nơi xứ người gợi lên nỗi nhớ bà, nhớ quê hương
- Dòng hồi tưởng về bà, về tuổi thơ được khơi gợi từ hình ảnh thân thương - bếp lửa 1
+ Bếp lửa “chờn vờn sương sớm” và “ấp iu nồng đượm” ùa về trong tâm trí
người cháu hình ảnh người bà nhân hậu với tấm lòng chi chút của người nhóm lửa
- Bếp lửa thực tự nhiên khi xa xứ đánh thức dòng cảm xúc, nỗi nhớ luôn trực
chờ trong lòng người cháu về bà: cháu thương bà lặng lẽ, âm thầm
- Bài thơ gợi lại kỉ niệm ấm áp, êm đềm của tuổi thơ khi bên bà
● Tuổi thơ đứa cháu là những chuỗi ngày thiếu thốn, khó khăn “đói mòn
đói mỏi” dường như ám ảnh,xót xa cho người cháu mỗi khi nhớ lại
● Nhưng có bà, cuộc sống của cháu luôn tràn ngập tình yêu thương, đầm ấm
- Bên cạnh bếp lửa, âm thanh của tiếng tu hú gợi lên hình ảnh hai bà cháu gắn
bó, chia sẻ tình cảm nồng ấm suốt 8 năm trời
- Bà luôn ân cần đảm nhiệm nhiều vai trò khi chăm sóc cháu: biện pháp liệt kê
“bà bảo, bà chăm, bà dạy” diễn tả sâu sắc và cảm động sự nhân hậu, tình yêu
thương cháu và sự chăm sóc chi chút cho cháu của bà
+ Bà trở thành chỗ dựa vững chắc cho cháu, lấp đầy những thiếu thốn về vật
chất và tinh thần của đứa cháu
- Trong hoàn cảnh chiến tranh tàn phá, bà vững lòng, bình tĩnh tạo niềm tin cho con cháu
+ Hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa ấm áp từ tình thương yêu, sự hi sinh của bà đối
lập với ngọn lửa hung tàn, tiêu diệt sự sống của kẻ thù (năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi) 2
→ Mạch cảm xúc xen với lời kể, cùng hình ảnh thơ lan tỏa hiện lên rõ nét đã để
lại dấu ấn sâu đậm về người bà Những suy ngẫm về cuộc đời bà và hình tượng bếp lửa
- Từ những hoài niệm về bà, người cháu suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời bà
● Hình ảnh của bà luôn gắn chặt với hình ảnh bếp lửa ấm áp, thân thuộc
● Trong lòng bà luôn có một “ngọn lửa” “ủ sẵn”, đây là ngọn lửa của niềm
tin, ý chí, nghị lực và khát vọng sống
● Điệp từ “một ngọn lửa” nhấn mạnh vào tình yêu thương cũng như tấm
lòng nhân hậu của bà dành cho cháu
● Ngọn lửa đó thắp lên niềm tin, tình yêu và nghị lực sống tin tưởng vào ngày mai cho đứa cháu
- Hình ảnh người bà tần tảo khuya sớm, là người thắp lửa, giữ lửa truyền tới thế hệ trẻ
● Mặc dù cuộc đời bà trải qua “nắng mưa” lận đận, nhưng bà luôn lạc quan,
tin tưởng và dành những điều tốt đẹp cho con cháu
● Động từ “nhóm” được lặp đi lặp lại nhằm khẳng định : bà chính là người
khơi dậy những giá trị sống tốt đẹp trong cuộc đời mỗi con người. Bà đã
truyền hơi ấm tình người, khơi dậy trong tâm hồn cháu tình yêu thương
ruột thịt, sự cảm thông chia sẻ
● Từ đó nhà thơ khám phá ra điều kì diệu giữa cuộc đời bình dị “Ôi kì lạ và thiêng liêng- bếp lửa
- Khổ thơ cuối là lời tự bạch của người cháu khi trưởng thành, xa quê
+ Dù xa quê hương, xa bà nhưng người cháu vẫn luôn nhớ và hướng về bà với
niềm yêu thương, sự biết ơn vô hạn 3 III. Kết bài:
● Tác giả xây dựng thành công hình tượng bếp lửa để làm sáng lên phẩm
chất đáng quý của bà. Qua đó thể hiện tình cảm yêu quý, kính trọng bà
của người cháu xa quê nhưng luôn nhớ và biết ơn sự hy sinh, chăm sóc, dạy bảo của bà.
Phân tích hình tượng người bà trong Bếp lửa
Bằng Việt là nhà thơ xuất sắc của nền thơ ca Việt Nam. Với giọng thơ trong
sáng, chân thành, ông đã sáng tác rất nhiều tác phẩm ý nghĩa. Tiêu biểu phải kể
đến bài "Bếp lửa". Tác phẩm đã giúp người đọc cảm nhận được hình ảnh người
bà chịu thương, chịu khó, yêu thương và luôn chăm lo cho gia đình.
Mở đầu bài thơ, độc giả được thấy hình ảnh của bếp lửa gắn với những kỉ niệm bên người bà kính yêu:
"Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa".
Câu thơ đầu gợi lên hình ảnh bếp lửa thân thương, quen thuộc vào buổi sớm mai.
Đôi bàn tay khéo léo của bà vẫn ngày ngày nhóm lên bếp lửa yêu thương để
nuôi nấng cháu. Những câu thơ trên không chỉ thể hiện tình cảm chân thành
người cháu dành cho bà mà "nắng mưa" còn là hình ảnh ẩn dụ gợi lên những vất
vả, khó khăn mà bà phải trải qua.
Vất vả là vậy, nhưng bà không bao giờ kêu than mà vẫn luôn nhóm lên bếp lửa
yêu thương nuôi nấng cháu: 4
"Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ"
Bà vẫn giữ đói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ".
Từ "mấy chục năm" đã giúp người đọc biết được quãng thời gian dài, vất vả bà
đã trải qua. Dường như, bà đã dành cả cuộc đời để chăm lo cho gia đình. Bà
kính yêu luôn thức dậy sớm, nhóm lên bếp lửa để nuôi nấng cháu nên người.
Bằng việc sử điệp từ "nhóm" được nhắc lại ở đầu mỗi câu thơ, tác giả đã nhấn
mạnh hành động nhóm lửa quen thuộc hàng ngày của bà. Bà không chỉ chăm lo
cho gia đình mà luôn dành sự quan tâm tới những người hàng xóm xung quanh.
Chi tiết "Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui" thể hiện tình làng nghĩa xóm thân
thiết, sẵn sàng chia sẻ cho nhau những điều tưởng như nhỏ bé nhất. Vậy chỉ
bằng vài câu thơ, người đọc có thể cảm nhận được cuộc đời bà phải trải qua biết
bao khó khăn nhưng bà vẫn luôn cố gắng dành tất cả những điều tốt nhất cho
cháu. Qua đây, nhà thơ như muốn gửi gắm thật nhiều yêu thương dành cho người bà kính yêu.
Bà không chỉ chịu thương, chịu khó mà còn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho con cháu:
"Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo ở nhà vẫn được bình yên". Và:
"Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa",
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, 5
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc".
Bà là hậu phương vững chắc cho con an tâm chiến đấu.Trong khoảng thời gian
khó khăn, bà vẫn cố gắng lo liệu chu toàn mọi việc. Người phụ nữ đó không
muốn con ở chiến khu phải lo lắng chuyện nhà nên đã dặn cháu đừng có kể cho
cha chuyện giặc đốt làng. Không chỉ vậy, bà còn luôn chăm lo cho cháu từng li
từng tí, từ bữa ăn, giấc ngủ đến việc học. Chính bà đã truyền cho cháu ngọn lửa
của tình yêu thương, của nghị lực sống. Một ngọn lửa mãnh liệt để thắp lên cho
cháu niềm hi vọng về một tươi lai sáng.
Bằng việc sử dụng những biện pháp tu từ đặc sắc kết hợp với giọng thơ chân
thành, tha thiết, nhà thơ Bằng Việt đã làm nổi bật hình ảnh người bà tần tảo,
chịu khó. Qua đây, tác giả muốn ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ trong xã hội
thời kì chiến tranh. Họ không những tần tảo, vun vén chuyện gia đình mà còn là
hậu phương vững chắc cho người lính nơi chiến trường.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 1
Hẳn ai cũng có một quá khứ bên người thân, gia đình, một tuổi thơ trong sáng,
hạnh phúc, hoặc một tuổi thơ dữ dội, đau thương,...nhưng sâu trong trái tim mỗi
người, những kỉ niệm, những hồi ức về tuổi thơ luôn là thứ có sức ám ảnh sâu
sắc và lớn lao nhất cuộc đời mà ta mãi không thể quên.
Nó sẽ đi theo ta suốt những chặng đường đầy thăng trầm của đời ta, ăn sâu vào
tâm khảm và ngự trị vĩnh hằng trong tim ta...Dù tuổi thơ ta có ngọt ngào hay
cay đắng, thì vẫn còn có một hoặc nhiều con người đã nâng đỡ ta, chăm sóc ta,...
và để lại dấu ấn làm kỉ niệm sống mãi theo thời gian, năm tháng.... 6
Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ như thế...Một tuổi thơ đói khổ, cô đơn
nhưng lại đầy đủ, ấm áp và hạnh phúc vô cùng! Đầy đủ, tràn đầy tình yêu
thương của bà, ấm áp bởi sự quan tâm, chăm sóc, chở che của bà những ngày xa
bố mẹ và hạnh phúc bởi...có bà!
Ông đã sáng tác bài thơ “Bếp lửa” khi đang là một du học sinh ở Liên Xô, theo
dòng hồi tưởng trong một ngày mùa đông giá rét không có bà ở bên, ông tìm về
tuổi thơ được ở cùng bà với dòng chảy thời gian bên bếp lửa bập bùng tình yêu
thương ấm áp, theo nhịp đập của một con tim nhớ nhung da diết...
”Bếp lửa” không chỉ làm ấm tình cảm bà cháu mà còn sưởi ấm một đời
người...”Bếp lửa” hay cùng chính là bà đang bên cháu, hình ảnh bà đang hiện về
lung linh qua ánh lửa “chờn vờn”, “chờn vờn”, đúng không bà ơi...? Bà đang
nhóm bếp trong những dòng thơ đầu của cháu...
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”
Ngay ba câu thơ đầu, điệp ngữ “một bếp lửa” đã đi liền với các từ láy… gợi cho
ta cái cảm giác ấm áp với tình cảm chứa chan. Ta cảm nhận được trong câu thơ
đầu, bếp lửa với những ngọn lửa ấm nóng cứ “chờn vờn” sưởi ấm cả gian nhà
vào lúc sớm tinh mơ mà sương sớm xuống buốt giá một mùa đông khi hai bà
cháu sống bên nhau. Bếp lửa là hình ảnh đầu tiên mà cháu nhớ lại khi hồi tưởng về quá khứ.
Vì có hình bóng bà luôn gắn liền với bếp lửa “rồi sớm rồi chiều” bà nhen hay
bếp lửa ấy cũng ấm như lòng bà thương cháu, ấm như tình cảm gia đình, hơi ấm
của bếp lửa cũng chính là của bà đang sưởi tim cháu, lan tỏa cả gian nhà chỉ có 7
hai người vốn lạnh lẽo, trống vắng, xoa dịu nỗi cô đơn, buồn tẻ của hai bà cháu
hay là ấm cả mùa đông đầy “sương sớm” ngoài kia...?
"Ấp iu”- gợi một bàn tay nhen nhóm lên ngọn lửa vừa đủ ấm một cách khéo, ân
cần. Chính vì vậy, mặc dù trong hai câu thơ đầu, bà không xuất hiện trực tiếp,
nhưng ta thấy hình ảnh bà đã hiện lên rất rõ. Bà đang ngồi bên bếp lửa để nhóm
lên ngọn lửa “chờn vờn”, “ấp iu nồng đượm” tình yêu thương vô bờ mà bà dành cho cháu.
Để rồi đến câu thơ thứ hai, cháu thốt lên theo dòng xúc cảm xót xa “Cháu
thương bà biết mấy nắng mưa” trong trái tim của cháu nhớ về người bà gian nan,
vất vả và từng trải! Chỉ một từ “thương” thôi cũng đủ đọng lại ý thơ cho cả đoạn.
Cháu biết lắm và cháu thương lắm bà ơi những nhọc nhằn, “nắng mưa”, khó
khăn, gian truân đời bà!
Cháu hiểu lắm và cảm lắm bà ơi những hi sinh thầm lặng của cuộc đời bà! Tình
thương là vị muối mặn của tình người, là chất keo của mối gắn bó. Chữ
“thương” vốn xuất hiện nhiều trong thơ ca trữ tình và đặc biệt xuất hiện nhiều
trong những tác phẩm nói về tình yêu thương con người.
Đối tượng của tình thương là lòng trắc ẩn và như vậy, một từ “thương” đã có thể
thấy được biết bao cảm xúc đang sống dậy trong lòng cháu, một nỗi nhớ thương
cồn cào, da diết, mãnh liệt và ước ao được trở về tuổi thơ bên bà, ngồi cạnh bà
dưới ấm áp bếp lửa và “nồng đượm” tình yêu thương... Hình ảnh bà “biết mấy
nắng mưa” cứ rõ dần, tỏ dần với sự hi sinh âm thầm, lặng lẽ. Từ hồi ức dần dần
trở về dưới những dòng thơ của tác giả, hiện ra theo bập bùng ánh lửa kỉ niệm, chảy về quá khứ...:
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 8
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”
Kỉ niệm năm cháu bốn tuổi ám ảnh nhất là mùi khói và cái nghèo đói. Những
năm tháng đói khổ, người cháu cảm nhận, biết được mùi khói từ hồi lên bốn, đó
chính là nạn đói năm 1945, cái đói khủng khiếp, ghê rợn và dai dẳng, “đói mòn
đói mỏi”. Từ “mòn mỏi” được tách ra làm hai tiếng đau đến xé lòng, nó như ăn
sâu vào tâm trí đứa cháu sự ám ảnh không thể nào quên- cái đói kéo dài làm con
người mệt mỏi, kiệt sức dần, như thể từ từ giết chết người ta vậy!
Bao trùm lên toàn xã hội lúc bấy giờ là cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử của dân
tộc ta đã làm chết hơn hai triệu người! Trong kí ức của cháu, đến giờ nó vẫn còn
ám ảnh dai dẳng lắm, khủng khiếp lắm! Hơn hai mươi năm sau, khói vẫn làm
cay mắt tác giả, như thể vừa mới “hun nhèm” thôi! Kỉ niệm ùa về ngập tràn
trong tim, trong tâm óc, và đọng lại nơi khóe mắt cay cay mùi khói của quá khứ.
Cay vì khói, vì cái đói làm những giọt nước mắt của đứa trẻ thơ dại cay xè đi
trong cảm giác “đói mòn đói mỏi”đang ăn sâu vào từng tế bào, dấy lên trong cổ
họng và dường như là cả cơ thể nỗi thèm khát cái ăn, củ khoai, củ sắn, hay là
giọt nước mắt mừng rỡ, sung sướng, hạnh phúc đến tột cùng khi sắp được ăn
cho thỏa nỗi thèm, bù lấp phần nào cái đói dai dẳng, lúc bà đang lặng lẽ nhóm
bếp lửa, tức là cháu sắp được ăn rồi đấy! Trong tâm trí non nớt của đứa trẻ lên
bốn, dù đồ ăn cũng chẳng có gì ngon, nhưng hồi ấy là cả một thứ “sơn hào hải
vị” không gì sánh bằng, cả một điều lớn lao, vĩ đại!
“...Cái năm đói củ rong rềng luộc sượng
Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm”
(Đò Lèn-Nguyễn Duy) 9
Vâng! Chỉ như thế thôi, cũng làm ấm lòng cháu và trở thành một kỉ niệm không
thể quên của đời cháu! Cái “cay” ấy còn là cái đắng của những đói khổ không
chỉ của có hai bà cháu tác giả mà còn của nhiều người khác nữa! Đến người còn
không có ăn, nói chi “người gầy” "khô rạc” là điều dĩ nhiên! Theo lời tâm sự
của tác giả, lúc đó, để kiếm thêm tiền nuôi gia đình, bố tác giả có đi đánh xe
chạy chuyến Phùng (Đan Phượng, Hà Tây) đi Hà Nội.
Đó cũng là một kỉ niệm còn neo lại nơi tâm trí cháu, trở thành một trong những
điều ám ảnh suốt cuộc đời cháu mãi không quên! Khổ thơ không nhắc tới bà,
nhưng sao bà đẹp và lặng thầm thế! Bà chở che cho cháu và cho cả gia đình, là
cây cao bóng cả suốt những ngày đói khổ, những giông tố ập đến phũ phàng và
dai dẳng... Bà nhỏ bé mà vĩ đại, lớn lao như thế đấy...Trong lòng cháu...!
Tới đây, dòng cảm xúc hòa vào dòng chảy của những câu thơ tự sự, tưới đẫm
chất trữ tình cho giọng thơ, góp phần làm cho hình ảnh bà trong bài thơ hiện ra
rõ hơn và đẹp hơn cả:
“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”
“Tám năm ròng”mà chỉ nghe thôi đã thấy được cái đằng đẵng, ròng rã, với bao
nhọc nhằn khó khăn, vất vả và cả nỗi sợ hãi, niềm thương nhớ da diết nữa,...cứ
đeo đẳng lấy hai bà cháu! Nhưng trong tám năm ấy ,“cháu cùng bà nhóm lửa”,
vẫn nhóm lên ngọn lửa của sự sống, của tình yêu cháy bỏng nơi trái tim một cậu
bé hồn nhiên, trong trắng tuổi lên tám. 10
Chính hình ảnh bếp lửa quê hương, bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một
liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm trí thi sĩ thuở nhỏ. Đó là tiếng chim
tu hú kêu. Âm thanh ấy sao mà da diết, khắc khoải, mà buồn thương thế! Nó
ngân dài lê thê suốt cả khổ thơ, là âm thanh của quá khứ dội về hiện tại, làm kỉ
niệm như đang sống dậy trong tâm hồn cháu. Ôi những kỉ niệm ấy, có cả đắng
và ngọt, cô đơn và hạnh phúc! Từ “tu hú” được điệp lại ba lần làm cho âm điệu
cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang
từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả.
Tiếng “tu hú” lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa, lâng lâng trong
lòng người cháu xa xứ. Trong văn học nghệ thuật, tiếng chim tu hú là biểu
tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Trong thực tế, tu
hú lại là một loài chim bất hạnh, không biết ấp trứng và làm tổ.
Hạnh phúc tưởng chừng như nhỏ bé mà lại là thiêng liêng và lớn lao nhất của
cuộc đời mỗi con người, là hạnh phúc gia đình, là phút giây sung sướng đến tột
cùng khi được trông thấy đứa con-hình hài yêu dấu-món quà vô giá mà cuộc đời
ban tặng cho mình- cất tiếng khóc chào đời, là sự mãn nguyện nhất khi có được
một căn nhà, một tổ ấm-nơi nương tựa vững chãi nhất trong những phút giây bi
quan, yếu lòng, sau mỗi vấp ngã của cuộc đời-con người ta tìm về để được an ủi,
sẻ chia một cách chân thành!
Ấy vậy mà loài chim tu hú đâu có được niềm hạnh phúc lớn lao, thiêng liêng,
đẹp đẽ nhất cuộc đời ấy! Tiếng kêu của chúng trở vì vậy trở nên khắc khoải,
mòn mỏi, mong đợi, khát khao một điều gì đó tha thiết lắm...Ta đã từng nghe
thấy tiếng kêu ấy trong “Khi con tu hú” của Tố Hữu, làm sục sôi khao khát tự
do mãnh liệt, bùng cháy mạnh mẽ nơi người tù cách mạng, khiến anh phải thốt lên: 11
“Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi!
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu”
Tiếng kêu đầy khao khát và khắc khoải ấy cũng xuất hiện ở nỗi nhớ da diết về
quê hương và bóng người cha già quạnh hiu, cô đơn trong lòng cô con gái tuổi
thanh xuân-bài thơ “Tiếng chim tu hú” của nữ thi sĩ Anh Thơ:
“Rồi tiếng chim tu hú
Vang suốt những mùa hè
Con đi dài thương nhớ
Mười năm chưa về quê!”
Ta dễ dàng cảm nhận được trong “Bếp lửa”, tiếng chim tu hú khắc khoải làm
cho dòng kỉ niệm của cháu trải dài hơn, rộng hơn và sâu hơn trong cái không
gian xa vắng của nỗi nhớ thương...Và bà ơi khi tu hú kêu, thì đó cũng là lúc “Bà
hay kể chuyện hồi còn ở Huế”. Những câu chuyện ấy, rất dài mà rất hay, thấm
thía, hơn thế nữa, nó còn được kể qua chất giọng ấm áp, chậm rãi, chan chứa
cảm xúc và tình yêu thương của bà.
Có thể đó là những chuỗi ngày hạnh phúc khi gia đình ở Huế, bà cũng là người
hoài niệm, sâu sắc và đầy suy ngẫm...Cũng có thể đó là rất nhiều những câu
chuyện,...giống như những câu chuyện mà bà hay kể “hồi còn ở Huế”! Vậy ư?
Thế thì nhiều lắm lắm! Trong kho tàng chuyện ấy, có thể, tuổi thơ cháu đã ướp
đậm vị ngọt ngào của hương cổ tích! Cháu hào mình vào thế giới nơi có cô Tấm
thảo hiền, có chằng Thạch Sanh dũng cảm, có mẹ con nhà Cám độc ác, tàn nhẫn,
có mẹ con Lí Thông gian xảo, mưu mô,...có cái thiện cũng như cái ác. 12
Và hơn hết, cái thiện bao giờ cũng thắng cái ác! Nhắc tới tuổi thơ, người ta bao
giờ cũng nghĩ ngay đến những câu chuyện cổ tích mà bà và mẹ hay kể cho con
trẻ nghe, rồi bảo chúng rút ra bài học, hoặc răn dạy những điều hay, lẽ phải từ
câu chuyện ấy! Chuyện cổ tích mà bà kể cho cháu nghe cũng thế! Vừa đơn giản,
dễ hiểu, mà lại vừa sâu sắc, thấm đẫm tình...
Bà đã ươm lên và nuôi dưỡng trong những suy nghĩ, tình cảm của cháu ngay từ
khi còn thơ dại một mầm cây tươi tốt, đẹp đẽ, sáng ngời, nó là cái gốc để phát
triển thành những thân, những cành, những hoa, lá, những quả... sau này!
“Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa!”
Những câu thơ tiếp theo làm hiện lên một căn nhà quạnh hiu, lạnh lẽo giữa đồng,
chỉ hẩm hút có một già một trẻ. Đứa trẻ thì “ăn chưa no, lo chưa tới”, còn bà thì
ốm yếu hom hem. Bà phải xoay sở nuôi thân mình và nuôi cả cháu. Vậy mà bà
còn “bảo cháu làm, chăm cháu học” bên cạnh bếp lửa. Hình ảnh bếp lửa ở đây
không ghi dấu đắng cay nữa mà đó là hình ảnh của một căn nhà ấm áp, nương
náu để hai bà cháu sinh sống.
Trong tám năm ấy, đất nước có chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư,
bố mẹ phải đi công tác, cháu vì thế phải ở cùng bà trong quãng thời gian ấy,
nhưng dường như đối với đứa cháu như thế lại là một niềm hạnh phúc vô bờ!
Cùng bà, ngày nào cháu cũng nhóm bếp. Và trong cái khói bếp chập chờn, mờ
mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu chuyện cổ huyền ảo của cháu. 13
Nếu như đối với mỗi chúng ta, cha sẽ là cánh chim để nâng ước mơ của con vào
một khung trời mới, mẹ sẽ là cành hoa tươi thắm nhất để con cài lên ngực áo thì
đối với cháu, người bà vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa
của riêng cháu.Tình bà cháu là vô cùng thiêng liêng và quý giá đối với cháu.
Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chỉ chăm lo cho cháu từng
miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy đầu tiên của cháu.
Bà dạy cho cháu những chữ cái, những phép tính đầu tiên. Không chỉ thế, bà
còn dạy cháu những bài học quý giá về cách sống, đạo làm người. Những bài
học đó sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu. Người bà và
tình cảm mà bà dành cho cháu thật sự là một chỗ dựa vững chắc về cả vật chất
lẫn tinh thần cho đứa cháu bé bỏng. Cho nên khi bây giờ nghĩ về bà, nhà thơ
càng thương bà hơn vì cháu đã đi rồi, bà sẽ ở với ai, ai sẽ người cùng bà nhóm
lửa, ai sẽ cùng bà chia sẻ những câu chuyện những ngày ở Huế,...
Nhà thơ bỗng tự hỏi lòng mình: “Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà?/Kêu chi hoài
trên những cánh đồng xa!”. Một lời than thở thể hiện nỗi nhớ mong bà sâu sắc
của đứa cháu nơi xứ người khi nghĩ lại những ngày tháng đã xa...Xen lẫn trong
đó là một niềm tự hào vì mình có bà của đứa cháu ngây thơ trước những con
chim tu hú bơ vơ cứ “kêu chi hoài trên những cánh đồng xa” ngoài kia!
Cháu thương bà và cũng thương tu hú nữa! Vì cảnh ngộ của hai bà cháu ta sao
mà giống tu hú thế! Cũng hiu quạnh, cô đơn, cha mẹ thì “bận công tác không
về” mất rồi! “Tu hú ơi, hãy về ở cùng bà đi, bà sẽ chăm sóc cho tu hú, như là bà
đã chăm sóc cho ta, và tu hú sẽ không phải bơ vơ nữa! Tu hú về với bà, thì cả bà
và tu hú sẽ cùng bên nhau, không ai cô đơn cả!”
Chỉ trong một khổ thơ mà hai từ “bà”, “cháu” đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần
gợi lên hình ảnh hai bà cháu sóng đôi, gắn bó, quấn quýt không rời. Tình yêu
thương của bà dành cho cháu, của cháu đối với bà đã để lại trong lòng cháu 14
những kỉ niệm không bao giờ nhạt phai và nó luôn sống mãi bởi âm thanh tiếng
chim tu hú da diết ấy luôn âm vang trong tim cháu, như tiếng lòng thổn thức của
cháu luôn nhớ mong về bà...
Trong Bếp lửa tác giả đưa hình ảnh này ra để nỗi đau riêng hòa vào nỗi đau
chung của cả dân tộc, hoàn cảnh chung của cả nước:
“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”
Cuộc sống càng khó khăn, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền
vững, tấm lòng của bà càng mênh mông. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà
cần cù, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà
cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn,tài sản
lớn nhất của một đời người đã bị “cháy tàn cháy rụi”-cháy sạch sành sanh,
không còn nguyên vẹn một thứ gì, nói đúng hơn là không còn gì để mà cháy, bà
dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu bé bỏng của mình lo buồn.
Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn, bà không muốn đứa con đang
bận việc nước phải lo lắng chuyện nhà. Điều đó ta có thể thấy rõ qua lời dặn của
bà: “Mày có viết thư chớ kể này kể nọ/Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”. Lời
dặn của bà nôm na giản dị nhưng chất chứa biết bao tình, tinh thần lắm, ý chí
lắm, niềm tin của bà mạnh mẽ lắm, trong khi “ hàng xóm bốn bên trở về lầm 15
lụi”-cảm nhận như có một sức mạnh vô hình nào đó cứ làm người ta cúi gắm,
cúi gằm mặt xuống vì đau đớn đến não nề, không nói được một lời nào!
Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng để
yên lòng người nơi tiền tuyến. Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của
riêng cháu mà còn là một biểu tượng rõ nét cho những người phụ nữ Việt Nam
giàu đức hi sinh, thương con quý cháu, luôn tin tưởng vào kháng chiến, vào
cách mạng khi nhắc cháu viết thư vẫn bảo nhà bình yên để bố mẹ an tâm công
tác chiến đấu.Kết thúc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hình ảnh bếp lửa trở thành
hình ảnh ngọn, một ngọn lửa:
“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”.
Bà lại làm lại từ đầu, từ “lại” trong câu thơ thể hiện sự chắt chiu, sự bắt đầu làm
lại sau những khó khăn, thiếu thốn! Bà vẫn “nhen” lên bếp lửa “rồi sớm rồi
chiều”, dù “nhen” thì khó hơn là “nhóm”! Trên nền đất cũ của ngôi nhà đã bị
đốt “cháy tàn cháy rụi”, bà nhen lên một sự sống mới, mãnh liệt hơn, dai dẳng
hơn, bởi trong lòng bà “một ngọn lửa luôn ủ sẵn”, “một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng”!
Đó chính là ngọn lửa mà bà đã truyền cho cháu-sức mạnh và niềm tin, để cháu
vững lòng vượt qua những khó khăn, thử thách đầu đời giống như bà đang cố
gắng đây! Giặc Pháp có thể phá làng, đốt nhà, nhưng không thể dập tắt đi ngọn
lửa, ấm áp cháy mãi trong lòng bà! Ngọn lửa “chứa niềm tin dai dẳng”, ngọn
lửa mang tình yêu thương của bà, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa
đỏ hồng soi sáng cho con đường cháu đi, ngọn lửa hi vọng vào một tương lai tốt
đẹp cho tổ quốc, cho lẽ sống thiêng liêng, cao đẹp của cả dân tộc! 16
Hình ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm mạnh mẽ. Bà
luôn nhắc cháu rằng: nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu.
Bà- một con người nhỏ bé mà vĩ đại vô cùng! Bà đốt lên ngọn lửa cháy vĩnh
hằng trong tim cháu bằng ngọn lửa mà “lòng bà luôn ủ sẵn”, bà sưởi ấm lòng
cháu trong suốt những năm tháng đã qua bằng ngọn lửa yêu thương vô bờ!
Bà nâng bước cháu đi trên con đường đời bởi ngọn lửa của niềm tin bất diệt ấy,
bà truyền cho cháu hơi ấm tình thương và bà sáng mãi như một ngọn
lửa...Không bao giờ tắt...!Bốn tuổi cháu biết cái đói, tám tuổi cháu hiểu những
câu chuyện của bà, rồi biết chiến tranh đau khổ, gian lao của đất nước, và bắt
đầu có niềm tin mà bà nhen lên trong cháu...Và giờ đây, cháu cảm được...:
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”
Nếu ở câu thơ đầu chỉ là “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”, sau một dòng
chảy dài của cảm xúc dâng trào chảy theo hồi ức thơ ấu, thì giờ đây câu thơ đã
kết lại bằng một sự suy ngẫm sâu sa: “Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa”! Cả
câu thơ dồn vào hai từ “lận đận”-làm việc gì cũng không thành, cứ long đong,
vất vả và khó nhọc như thế suốt cả một đời!
Đó phải là một khoảng thời gian dài, một quá trình lâu để cảm biết và hiểu sâu
sắc, có lớn lên, có trưởng thành và từng trải thì mới thấm thía, thấu hiểu lắm
lắm như thế về cuộc đời bà. Câu thơ tuy không bộc lộ cảm xúc như câu thơ
trước, song, còn ý nghĩa và sâu xa hơn thế! Chữ thương như lặn vào trong trái
tim, trong đáy lòng sâu thăm thẳm của cháu, khắc sâu vào tâm khảm cháu.
Đó là một suy ngẫm rất “chín” qua cách nhìn nhận của cuộc đời ở góc độ tuổi
trưởng thành của cháu về bà, về những thăng trầm, những “mưa”, những “nắng”, 17
những “lận đận” mà đời bà đã trải qua! Và rồi cứ như thế, bà vẫn hi sinh âm
thầm lặng lẽ, mà “Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ /Bà vẫn giữ thói quen dậy
sớm”. Một sự vất vả, khó nhọc mà cũng trở thành thói quen trong cuộc đời
người bà đầy gian truân, trắc trở ấy! Bà cứ lặng thầm, lặng thầm như thế, để rồi:
“Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”.
Một lần nữa, hình ảnh bếp lửa “ ấp iu”, “nồng đượm” đã được nhắc lại ở cuối
bài thơ như một lần nữa khẳng định lại tình cảm sâu sắc của hai bà cháu. Nhóm
lên bếp lửa ấy, người bà đã truyền cho đứa cháu một tình yêu thương những
người ruột thịt và nhắc cháu rằng không bao giờ được quên đi những năm tháng
nghĩa tình, những năm tháng khó khăn mà hai bà cháu đã sống với nhau, những
năm tháng mà hai bà cháu mình cùng chia nhau từng củ sắn, củ mì.
“Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui” của bà hay là lời răng dạy cháu luôn phải mở
lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bó với xóm làng, đừng bao giờ có
một lối sống ích kỉ. Bà không chỉ là người chăm lo cho cháu đầy đủ về vật chất
mà còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp, thêm huyền ảo như trong
cổ tích, bà tô màu hồng lên trên màu xám trong tuổi thơ cháu, “nhóm dậy cả
những tâm tình tuổi nhỏ”!
Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã khơi dậy, giáo dục và thức
tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khôn lớn thành người, bà nuôi dưỡng
tâm hồn cháu ngay từ những ngày còn thơ dại để tạo gốc rễ cho sự hình thành
tốt đẹp mãi tới tận mai sau! Người bà kì diệu như vậy ấy, rất giản dị nhưng có
một sức mạnh kì diệu từ trái tim. 18
Bà làm cho kỉ niệm những năm tháng ấy trở thành bóng tre rợp mát đi theo suốt
cuộc đời cháu, khiến cháu thốt lên trong những xúc động nghẹn ngào: “Ôi kì lạ
và thiêng liêng-bếp lửa!” Tình thương và lòng nhân ái, bao la của con người mãi
ấm nóng, bền bỉ tỏa sáng trường tồn. Suốt dọc bài thơ, mười lần xuất hiện hình
ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh
mạnh như tình cảm dâng trào lớp lớp sóng vỗ vào bãi biển xanh thẳm lòng cháu.
Bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất đối với cháu dù ở bất
kì phương trời nào. Bà đã trở thành ngọn lửa luôn cháy mãnh liệt và sưởi ấm
tim cháu! Để rồi giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng trái đất, nhà thơ Bằng Việt
vẫn luôn hướng lòng mình về bà, cảm giác nhớ nhung da diết cồn cào những hồi
ức quá đẹp đẽ, ấm áp bên bà và hình ảnh bả luôn thường trực trong tâm khảm của người cháu:
“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”
Bài thơ được kết lại trong một câu hỏi tu từ. Đó là một nỗi đau đáu nhớ về bà!
Nhà phê bình Văn Giá nhận xét:”Trong mọi trường hợp, người đàn bà dưới mái
ấm gia đình thường gắn liền với những gì thường nhật, thiết thân nhất. Họ giữ
cho ta có chỗ trở về sau những thăng trầm, biến cố, thành bại ở đời.
Trong dáng hình bình dị, thầm lặng khiêm nhường quá đỗi ấy ẩn giấu một trái
tim lớn đầy lòng nhân ái, khoan dung. Các câu thơ như những làn sáng hắt ra từ
ngọn lửa ấm nóng, gợi nhắc, thấm thía tâm can người đọc.” Xa vòng tay chăm
chút của bà để đến với chân trời mới, chính tình cảm của hai bà cháu đã sưởi ấm
lòng tác giả trong mùa đông lạnh giá của nước Nga. 19
Đứa cháu nhỏ của bà ngày xưa giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vẫn luôn
đinh ninh nhớ về góc bếp, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau. Cháu sẽ không
bao giờ quên và chẳng thể nào quên được vì đó chính là nguồn cội, là nơi mà
tuổi thơ của cháu đã được nuôi dưỡng để lớn lên từ đó, trong vòng tay yêu
thương chở che của bà và trong trái tim cháy bỏng một ngọn lửa chan chứa
niềm tin, tình yêu thương bà dành cho cháu...
“Tôi trong suốt giữa đôi bờ hư thực
giữa bà tôi và tiên phật thánh thần”
(Đò Lèn-Nguyễn Duy)
Nào, giờ thì hãy nhắm mắt lại một lúc, chúng ta sẽ thấy ngay hình ảnh bếp lửa
hồng và dáng người bà lặng lẽ ngồi bên... Bài thơ “Bếp lửa” sẽ sống mãi trong
lòng bạn đọc nhờ sức truyền cảm sâu sắc của nó. Bài thơ đã khơi dậy trong lòng
chúng ta một tình cảm cao đẹp đối với gia đình, với những người đã tô màu lên
tuổi thơ trong sáng của ta. Những kỉ niệm thân thiết nhất của tuổi thơ luôn có
sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài rộng của cuộc đời!
Bà đã hiện về trong từng câu thơ chan chứa cảm xúc, tim bà mang một ngọn lửa
sưởi ấm cuộc đời cháu.... Trong lòng cháu... Thuở ấu thơ... Giờ đây... Và mãi mãi...
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 2
Hình ảnh người cháu đi lính trở về quê ngoại hồi tưởng lại hình bóng bà lam lũ
vất vả trong bài thơ “ Đò Lèn” của Nguyễn Duy:
“Bà đi gánh chè xanh Ba Trại
Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn” 20
Gợi nhắc ta nhớ tới tình cảm bà cháu sâu nặng trong bài thơ “ Bếp lửa”. Nhà
văn khắc họa hình ảnh người bà với những vẻ đẹp tần tảo, đức hi sinh và niềm
tin mãnh liệt, qua đó thể hiện lòng kính yêu bà sâu nặng. Khơi nguồn kí ức của
người cháu khi trưởng thành nhớ về bà khi anh bắt gặp hình ảnh quen thuộc:
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”
Người bà hiện lên chịu thương chịu khó, cần mẫn nhóm lửa ngày nào nay ùa về
trước mắt người cháu. Hình ảnh bàn tay cần mẫn của người bà đang nâng niu,
vun vén cho ngọn lửa chập chờn, bập bùng trong mỗi sớm mai. In hằn suốt đời
bà là những vất vả, nhọc nhằn, hình ảnh ẩn dụ “ biết mấy nắng mưa” tượng
trưng cho bao nỗi cơ hàn đè nặng lên tấm thân già nua của bà. Hình ảnh ấy khơi
dậy niềm thương cảm, xót xa của người cháu khiến dòng hồi tưởng về bà rõ nét, chân thực hơn:
“ Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
...Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,”
Khi cháu lên bốn, lên tám đó là những mốc thời gian nguy khó nhất của cuộc
chiến tranh: cái đói hoành hành, giặc tàn phá hậu phương. Bà cưu mang đứa
cháu nhỏ dại, suốt tám năm ròng “ cháu cùng bà nhóm lửa”. Phải chăng bà luôn
bền bỉ nhen lên hơi ấm của sự sống bền bỉ? 21
Bà không chỉ trở thành người cha, người mẹ của cháu lúc cha mẹ bận công tác
nơi tiền tuyến mà bà còn là người thầy hết mực bảo ban cháu. Điệp từ “ bà” lặp
đi lặp lại cùng một loạt động từ “ kể chuyện, dạy, chăm cháu học” giúp ta hình
dung bà là người khắc sâu lòng căm thù giặc trong lòng cháu qua những câu
chuyện kể và bà bảo ban cháu nên người.
Khó nhọc đời bà thêm trĩu nặng khi nuôi lớn cháu trong hoàn cảnh khốn khó,
đầy thiếu thốn về vật chất. Nhà thơ khắc họa hình ảnh người bà với tình yêu
thương cháu vô bờ bến, có lẽ bà muốn bù đắp phần nào những bất hạnh trong
tuổi thơ đứa cháu bé bỏng. Không chỉ giàu tình yêu thương cháu mà bà còn giàu
đức hi sinh và lòng vị tha:
“Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”
Nén nỗi khổ đau một mình bà chịu đựng tất cả nên lời căn dặn cháu “ chớ kể
này, kể nọ” những gian khó ở quê nhà : “ giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi”, bởi
bà muốn làm yên lòng những người nơi hỏa tuyến để họ làm tốt nhiệm vụ. Lòng
vị tha giúp bà và dân làng tạo thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến đánh
giặc. Bà luôn nuôi dưỡng, ấp ủ một niềm tin không bao giờ dập tắt, niềm tin nhỏ
bé nhưng dai dẳng, được nhen lên bằng cả tấm lòng, trái tim nhân hậu:
“Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”
Điệp ngữ “một ngọn lửa” ấm nồng vẫn âm ỉ cháy ngày qua ngày được bà nâng
niu biến hình ảnh bếp lửa trở thành một hình tượng giàu sức tượng trưng: 22
“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm tình yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả tâm tình tuổi nhỏ”
Hành động “nhóm” bếp điệp lại tới bốn lần nhấn mạnh thói quen thường ngày
thành nếp sống của suốt cuộc đời long đong “lận đận” của bà. Nhưng việc làm
giản đơn ấy có sức mạnh kì lạ. Nó thắt chặt tình nghĩa xóm làng bằng những củ
khoai sắn hay nồi xôi gạo ngọt bùi từ bếp lửa bà đun nấu. Một trời mộng mơ
của cháu từng bị lãng quên nay bên bà những nỗi niềm ấy lại sống dậy khi được
sưởi ấm tâm hồn. Vậy bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa.
Qua dòng kí ức tuổi thơ của người cháu, bài thơ “ Bếp lửa” gửi gắm lòng biết
ơn bà sâu nặng. Nhà thơ Bằng Việt khéo léo xây dựng hình ảnh bếp lửa gắn liền
với hình tượng người bà vừa làm nổi bật vẻ đẹp cao cả vừa tạo tính biểu tượng cho hình ảnh thơ.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 3
Bạn đã bao giờ đắm chìm trong những kỉ niệm tuổi thơ với một hình ảnh thân
thuộc nào đó? Phải chăng hình ảnh ấy đã để lại cho bạn ấn tượng sâu sắc nơi
tâm hồn? Với Bằng Việt, có lẽ bóng dáng thân thương của người bà bên bếp lửa
đã thấm đẫm trang kí ức tuổi thơ.
Những kí ức đó đã được Bằng Việt tái hiện chân thực qua bài thơ “Bếp lửa”.
Vậy hình ảnh người bà hiện lên trên những vần thơ ấy sâu sắc như thế nào?
Điều đó góp phần thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm ra sao? Hãy thử hòa
mình vào hơi ấm ngọn lửa của tình bà ngay từ những câu thơ đầu tiên: 23
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.”
Dòng cảm xúc trong trẻo, bình dị ấy bắt nguồn từ hình ảnh bếp lửa “chờn vờn
sương sớm”, “ấp iu nồng đượm” gợi bàn tay nhóm lửa khéo léo, chi chút của
người bà. Sự hi sinh thầm lặng miệt mài của bà đã sưởi ấm trái tim đứa cháu
nhỏ, sưởi ấm những năm tháng tuổi thơ của cháu. Tuổi thơ ấy có thật sự bình
yên, êm đềm bên ngọn lửa ấm áp? Không! Những kỉ niệm tuổi thơ bên cạnh bà
là cuộc sống có nhiều gian khổ, thiếu thốn và nhọc nhằn:
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”
Những dòng thơ chân thực đến ám ảnh, xót xa. Năm lên bốn, cháu đã phải đối
mặt với nạn đói năm 1945, vậy mà trong những mảnh ghép kí ức mơ hồ ấy vẫn
lưu giữ mùi khói bếp của bà – mùi khói đã hun nhèm mắt cháu, để đến bây giờ
nghĩ lại “sống mũi còn cay”.
Cay vì khói bếp, cay vì cảm xúc sống dậy những mùi khói của mấy chục năm
qua. Không thể không nhận thấy sức ám ảnh, lay động trong tâm hồn cháu khi
mà dù cho những kỉ niệm đã nhạt nhòa thì mùi khói bếp năm nào vẫn để lại dư
vị cay cay nơi sống mũi. Bà vẫn lặng lẽ, vẫn âm thầm tích góp hơi ấm nuôi
dưỡng cháu trong những năm tháng ấy, đến tận “tám năm ròng”. Càng lớn lên 24
trong vòng tay của bà, những kí ức về bà lại càng sâu đậm trong tâm hồn người cháu:
“Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.”
Trong sương khói mịt mờ của chiến tranh, cháu không được sống cùng bố mẹ,
nhưng lại được yêu thương, che chở, nuôi dưỡng tâm hồn từ tấm lòng bà. Bên
bếp lửa hồng bà kể chuyện, chuyện đời thường ngày nay, chuyện cổ tích ngày
xưa. Từng việc, từng việc, nhỏ nhẹ, hai bà cháu từng ngày, từng tháng và “tám
năm ròng” cùng nhau “nhóm bếp lửa” để nấu nướng thức ăn, để sưởi ấm chỗ ở,
và hơn thế, là để soi sáng trí tuệ và tâm hồn.
Bà đã đóng vai trò thay thế người mẹ, người cha, người thầy để dạy dỗ, yêu
thương cháu một cách vô điều kiện. Bởi vậy, tình yêu và kính trọng bà được
Bằng Việt thể hiện sâu sắc qua hình ảnh: “Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó
nhọc”. Bà và bếp lửa là chỗ dựa tinh thần, là sự chăm chút, đùm bọc dành cho cháu.
Hơi ấm của bếp lửa ấy lại gợi thêm những kỉ niệm về một thời đầy vất vả, đau
thương. Hình ảnh bà già nua, nhỏ bé nơi làng quê hoang tàn trong khói lửa
chiến tranh vẫn không một lời kêu ca, phàn nàn khiến biết bao con tim chúng ta
cảm phục. Đặc biệt, lời dặn cháu đã làm ngời sáng vẻ đẹp tâm hồn của người
phụ nữ giàu lòng vị tha, giàu đức hi sinh, cả đời vì con vì cháu:
“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàm xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 25
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
‘Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
Mày có viết thư, chớ kể này, kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”
Bằng Việt đã thổi vào những vần thơ truyền cho người đọc sức mạnh của lòng
yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình tượng người bà. Thật vậy!
Người bà ấy gồng mình lên gánh vác mọi lo toan để các con yên tâm công tác
với tấm lòng của một người hậu phương luôn hướng ra tiền tuyến, trong ý chí
và nghị lực kiên cường. Bà mang vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền
thống, sẵn sàng hi sinh tình riêng để đặt tình chung lên trên.
Đó chẳng phải là biểu hiện cao cả nhất của lòng yêu Tổ quốc, yêu kháng chiến
và cách mạng đấy ư? Bằng Việt đã thổi vào những vần thơ truyền cho người
đọc sức mạnh của lòng yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình tượng
người bà. Càng về cuối, nỗi xúc động dâng trào lên càng tha thiết và mãnh liệt
khiến cho hình ảnh người bà càng trở nên chân thực và sống động hơn bao giờ
hết, làm điểm sáng cho cả bài thơ với những hành động và phẩm chất tuyệt đẹp:
“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 26
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”
Bếp lửa không chỉ được nhen lên bằng nguyên liệu củi rơm mà còn được nhen
lên từ ngọn lửa sức sống, lòng yêu thương, “luôn ủ sẵn” trong bà, của niềm tin
vô cùng “dai dẳng”, bền bỉ và bất diệt… Giọng thơ vang lên mạnh mẽ, đầy xúc
động tự hào đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ
nữ Việt Nam thời chiến. Bà là người nhóm lửa, truyền lửa, cũng là người luôn
giữ cho ngọn lửa ấm nóng, tỏa sáng trong gia đình.
Trong tâm trí của Bằng Việt, bếp lửa và bà tuy thật bình dị, song ẩn giấu nhiều
điều cao quý thiêng liêng: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”. Mỗi câu, mỗi
chữ cứ như hồng lên, nồng ấm biết bao tình cảm nhớ thương, ơn nghĩa. Và đứa
cháu hiếu thảo ấy giờ đây đã lớn, đã đi đến những chân trời mới mẻ, hạnh phúc.
Thế nhưng dù có rời xa bếp lửa của bà, cháu vẫn nhớ mãi về ngọn lửa làm nhèm
mắt cháu thuở lên bốn, vẫn nhớ mãi hình ảnh tảo tần nắng mưa nơi góc bếp của bà:
“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?” 27
Đứng trong những điều mới mẻ của thế giới rộng lớn, tuổi thơ đã lùi xa, đứa
cháu nhỏ giờ đã được chắp cánh bay cao nhưng quên sao được bà và bếp lửa
quê hương, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau bởi bà và quê hương yêu dấu là
điểm tựa, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu trên mỗi bước đường đời.
Hình ảnh bàn tay khéo léo, chắt chiu nhóm lửa vẫn luôn tỏa hơi ấm trong tâm hồn người cháu.
Bạch Cư Dị từng nói: “Cảm động lòng người trước hết không gì bằng tình cảm
và tình cảm và tình cảm là cái gốc của văn chương”. Thật vậy! Bài thơ “Bếp
lửa” là một bài thơ như thế. Đọc những vần thơ thấm đẫm cảm xúc của Bằng
Việt dường như trong ai cũng sống dậy những tình cảm đẹp, kí ức đẹp. Với bạn
có thể là tình cảm với gia đình, người thân. Với bạn có thể là tình cảm với bạn bè, thầy cô.
Bằng Việt cũng mang những cảm xúc đó, nhưng ông có thể chuyển tải nó qua
những vần thơ tha thiết làm xao xuyến biết bao tâm hồn độc giả. Dòng cảm xúc
trong trẻo ấy đã để lại trong ta nhiều ấn tượng, đặc biệt là hình ảnh thân thương của người bà.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 4
Lép Tôn-xtôi đã từng nói rằng: "Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình
yêu". Tình yêu con người, yêu cuộc sống chính là hạt mầm khỏe khoắn nuôi
dưỡng nhân cách, tài năng con người, cũng là cảm hứng sáng tác cho muôn văn
nhân,nghệ sĩ. Cùng chung mạch nguồn về tình yêu gia đình, nếu nữ sĩ Xuân
Quỳnh khiến người đọc nhớ về một thời bên người bà kính yêu với tiếng bà
mắng yêu, với hình ảnh "Tay bà khum soi trứng" thì Bằng Việt lại khiến ta nhớ
mãi người bà đôn hậu, giàu tình yêu với con cháu, dân tộc, và đặc biệt người bà
ấy gắn với hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt: "Bếp lửa". 28
"Bếp lửa" như một đóa hoa đầu mà Bằng Việt thân gửi đến độc giả khi ông
đang là sinh viên năm thứ hai du học tại Liên Xô. Xa gia đình, bè bạn, quê
hương, tại nơi đất khách quê người, ông bồi hồi nhớ lại kỉ niệm ấu thơ bên bếp
lửa cùng người bà đáng kính. Đó là hình ảnh của ngọn lửa cháy leo lét bên vách
bế trong làn sương buổi sớm được đôi tay bà "ấp iu", chở che. Hình ảnh "Một
bếp lửa ấp iu nồng đượm" gợi ta nghĩ đến hình ảnh ngọn lửa có đôi tay gầy
guộc, già nua của bà nhen nhóm, chở che cho ngọn lửa cháy lên, sáng lên và
khiến ta hình dung đến sự ôm ấp, che chở, tình cảm yêu thương, đùm bọc mà bà
dành cho cháu trong những tháng ngày tuổi thơ.
Và rồi trong kí ức của cháu hiện về kỉ niệm năm bốn tuổi, năm tám tuổi. Kỉ
niệm tuổi ấu thơ cứ lần lượt hiện về trong nỗi nhớ của cháu tựa như một thước
phim quay chậm, đó là kỉ niệm "Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa". Lời
thơ thủ thỉ, tâm tình như câu chuyện trong cuộc sống đời thương, cùng điệp ngữ
"tu hú kêu" và câu hỏi tu từ "Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà?" gợi về nhiều
những câu chuyện mà bà đã kể cho cháu nghe. Trong những năm tháng cha mẹ
đi công tác xa, bà và cháu quấn quýt bên nhau. Cháu ở bên bà, được bà nuôi
dưỡng, săn sóc "bà bảo cháu nghe", "bà dạy cháu học", "bà chăm cháu làm".
Thời ấu thơ, bà chính là chỗ dựa tinh thần quan trọng cho cháu,...Bên bà, có lẽ
cháu sẽ thấy thật ấm áp, bình yên, hạnh phúc biết bao.
Trong tâm trí của cháu luôn khắc sâu kỉ niệm năm giặc phá làng, đốt làng, túp
lều tranh của hai bà cháu cũng bị đốt. Trong những tháng năm khắc nghiệt ấy,
cháu nhớ như in lời dạy của bà:
"Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên" 29
Cuộc sống của hai bà cháu vô cùng khó khăn, cơ cực ở vào cảnh màn trời chiếu
đất, đó là tháng ngày tăm tối nhất. So với thực tế cuộc sống của hai bà cháu,
phương châm về chất đã không được tuân thủ. Bà dặn cháu như vậy là để bố mẹ
cháu yên tâm công tác. Từ lời dặn ấy, ta thấy ở bà có những phẩm chất thật cao
đẹp: giàu lòng thương con, hi sinh hạnh phúc tuổi già để đổi lấy độc lập dân tộc
và đặc biệt là lòng dũng cảm, kiên định của bà trước mọi khó khăn khốc liệt.
Tuy bà không trực tiếp tham gia chiến đấu nhưng lại là chỗ dựa vững chắc cho
tiền tuyến. Cảm nhận đức hi sinh cao cả của bà, trong lòng ta lại nhớ về bao bà
mẹ Việt Nam anh hùng, những người đã rơi bao giọt nước mắt khi phải tiễn
chồng con ra tiền tuyến, nhớ đến người mẹ Tà-ôi địu con trên lưng mà vẫn giã
gạo nuôi bộ đội trong "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" của Nguyễn
Khoa Điềm,... Những bà mẹ kính yêu ấy xứng đáng được bác Hồ ngợi ca là
người "anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang",...Bà chính là người tiêu biểu
cho phẩm chất truyền thống của phụ nữ Việt Nam tự bao đời nay...
Người cháu bộc lộ những nghĩ suy về bếp lửa bà nhóm, và cũng là về bà:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
"Bếp lửa bà nhen" là hình ảnh mang nghĩa thực- bếp lửa cháy bằng rơm, bằng
củi do bàn tay gầy guộc của bà nhen nhóm. Từ hình ảnh bếp lửa mà nhà thơ có
sự liên tưởng sâu sắc đến ngọn lửa ấm áp của tình yêu thương mà bà luôn ấp ủ
dành cho cháu, bù đắp cho cháu khi cháu phải xa mẹ cha. "Ngọn lửa chứa niềm
tin dai dẳng" là ngọn lửa của niềm tin trong cuộc sống, có sức sống mãnh liệt,
bền bỉ mà bà truyền cho cháu. Bà không chỉ là người nhóm bếp lửa mà còn là
người giữ lửa, truyền lửa, ngọn lửa của bà thật thiêng liêng, cao cả và vĩ đại. 30
Cuộc đời bà dẫu đầy truân chuyên, vất vả, nhiều nắng mưa nhưng bà vẫn "giữ
thói quen dậy sớm"- một người đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó. Với
cháu, việc nhóm bếp lửa của bà có ý nghĩa vô cùng quan trọng:
"Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ"
Mỗi khi bà nhóm lên bếp lửa là nhóm lên tất cả: nhóm lên tình yêu thương mà
bà đã dành cho cháu, nhóm lên niềm vui trong lòng cháu mỗi khi mùa về, nhóm
lên tình đoàn kết với hàng xóm, láng giềng và đặc biệt, bà nhóm dậy tất cả
những kỉ niệm ấu thơ của cháu. Vậy là từ bếp lửa mà bà nhen, cháu đã khôn lớn
cả về thể chất và tâm hồn, để cháu được bay cao bay xa,...Từ bếp lửa thiêng
liêng ấy, cháu đã hiểu hơn về sự đảm đang vất vả của bà. Bà chính là người nuôi
dưỡng tâm hồn chắp cánh ước mơ cho cháu.
Để rồi khi xa bà, với cuộc sống hiện đại, đầy đủ, cháu vẫn không nguôi nhớ về
bà, có một điều không bao giờ đổi thay, luôn khắc ghi trong tâm trí cháu:
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?
Lời thơ của Bằng Việt thủ thỉ, nhẹ nhàng, tâm tình cứ như một câu chuyện vậy.
Người bà hiện lên trong tâm trí của nhà thơ và ông dành cho bà tình yêu, sự trân
trọng. Bài thơ cũng là lời nhắc với mỗi chúng ta: hãy luôn trân trọng những
người thân quanh ta, vì họ là cuộc sống của ta.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 5 31
Nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Pháp, những năm tháng
xa quê ở nước ngoài là nguồn cảm hứng thôi thúc nhà thơ viết nên bài thơ Bếp
Lửa và những cảm nhận về tình bà cháu thấm thía, sâu sắc thiêng liêng. Và hình
ảnh người bà đã sống mãi trong lòng người đọc về một người phụ nữ Việt Nam
âm thầm hi sinh, yêu thương cao cả và là ngọn lửa bất diệt của niềm tin cho
người cháu yêu thương của mình, khơi dậy trong lòng chúng ta niềm xúc động
nghẹn ngào về tình bà cháu thiêng liêng, cao đẹp.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa chờn vờn sương sớm, ấp iu nồng đượm gắn
liền với hình ảnh người bà thầm lặng, từng ngày từng giờ nhen nhóm ngọn lửa
để sưởi ấm trái tim người cháu yêu thương. Người bà hiện lên với hình ảnh chắt
chiu, cẩn thận tích góp từng hơi ấm lúc đất nước đang trong cảnh đói kém, loạn
lạc. Bà vẫn âm thầm với khói bếp hun nhèm mắt cháu mà đem tấm lòng già cả
của mình, nuôi dưỡng cháu hay cũng chính là mầm non tương lai của đất nước
để mong phát triển dân tộc. Đến những khổ thơ tiếp theo, người bà hiện lên qua
lời kể của đứa cháu về những kỉ niệm một thời khi cháu còn nhỏ. Bà giống như
người mẹ hiền đã nuôi dưỡng, chăm sóc và bảo ban cháu từng ngày. Có lẽ nỗi
nhớ mong da diết và sự thiếu thốn tình cảm của bố mẹ khi xa nhà đã vơi bớt
phần nào khi có sự đùm bọc, yêu thương che chở của người bà.
Bà cũng là hình ảnh điển hình của người phụ nữ Việt Nam, can đảm mạnh mẽ,
đã hi sinh tình riêng đặt tình chung lên trên. Khi dặn cháu bố có gọi về chớ kể
này kể nọ, cứ bảo nhà vẫn được bình yên. Vậy là bao nhiêu khó khăn, bao nhiêu
nỗi đau và những cơ cực túng thiếu bà đã ghim lại trong lòng mình để làm hậu
phương vững chắc nơi tiền tuyến. Bà mang vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam
truyền thống, sẵn sàng hi sinh mọi nỗi thống khổ của tình riêng để đặt tình
chung lên trên, đó chẳng phải là biểu hiện cao nhất của lòng yêu tổ quốc, yêu
kháng chiến và cách mạng đó ư. Bằng việt dường như dã thổi đến tâm hồn 32
người đọc sức mạnh của lòng yêu nước, sự can đảm và hi sinh lớn lao qua hình tượng người bà.
Càng về cuối, nỗi xúc động dâng trào lên càng tha thiết mãnh liệt khiến cho
hình ảnh người bà hiện lên càng chân thực và sống động hơn bao giờ hết, làm
điểm sáng của toàn bộ bài thơ với những hành động và phẩm chất tuyệt đẹp. Bà
là người nhóm lửa, giữ lửa và cũng là người khiến cho ngọn lửa ấy cháy sáng
bất diệt. Chính bà đã nhóm lên ngọn lửa ấm áp của thực tại, nhưng hơn hết bà
cũng nhóm lên ngọn lửa của yêu thương hồng lên để sưởi ấm cháu trong những
phút yếu lòng, luộc khoai luộc sắn cho cháu ăn đỡ đói lòng, nối kết tình cảm
đoàn kết với tình làng nghĩa xóm. Như vậy, trái tim của bà chính là ngọn lửa
của niềm tin, của chiến thắng của những tình cảm yêu thương và những kỉ niệm
ấu thơ làm hành trang nâng đỡ cháu trong suốt chặng đường dài sau này. Để rồi
dù có đi xa, có khói trăm tàu, có điện trăm nhà thì cháu vẫn khôn nguôi nhắc
nhở “sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”.
Như vậy, bằng tài năng và tấm lòng chân tâm thực ý, nhà thơ Bằng Việt đã khắc
họa hình ảnh người bà thật đẹp và thiêng liêng như ánh sáng của ngọn lửa bất
diệt trong lòng người đọc. Hình ảnh người bà nhắc ta về tình bà cháu thiêng
liêng, về vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam yêu nước sẵn sàng hi sinh vì lợi ích
cá nhân để vì tinh thần dân tộc.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 6
Bếp lửa của Bằng Việt là chuỗi những dòng kí ức tuổi thơ đẹp đẽ và hơn hết
những kỉ niệm đó luôn gắn với người bà thân yêu. Chỉ với một bài thơ bảy khổ
nhưng đã khắc họa những phẩm chất cao quý, đẹp đẽ của bà. Bà cũng chính là
biểu tượng của những người mẹ Việt Nam vĩ đại, luôn hi sinh hết lòng vì con, vì
cháu. Tất cả những vẻ đẹp ấy được thể hiện một cách chân thực nhất, đầy đủ
nhất qua những dòng thơ thấm đẫm tình yêu thương. 33
Hình ảnh bà trong dòng kí ức tuổi thơ cháu hiện lên thật gần gũi, thiêng liêng
với tình yêu thương vô bờ, sự che chở và bao bọc. Cứ thế qua từng câu thơ,
từng con chữ những đức tính, sự hi sinh của bà được khơi ra với lòng biết ơn, tự
hào sâu sắc của tác giả.
Ba câu thơ đầu với hình ảnh bếp lửa là mạch nguồn khơi dậy hình ảnh người bà
thân thương: Một bếp lửa chờn vờn sương sớm/ Một bếp lửa ấp iu nồng đượm/
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. Bếp lửa với ánh lửa lung linh, bập bùng
vào sáng sớm gợi nên điều gì đó thật thân thương, gần gũi. Hai chữ ấp iu vừa
diễn tả được cái khéo léo trong công việc nhóm lửa của bà, nhưng đồng thời còn
cho thấy tấm lòng bao dung, nhân hậu toát ra từ những cử chỉ ấy. Từ hình ảnh
bếp lửa, bằng tình cảm chân thật, tự nhiên tác giả đã bật lên: Cháu thương bà
biết mấy nắng mưa. Đó là câu thơ dồn nén biết bao tình cảm chân thành, ẩn dụ
nắng mưa tượng trưng cho những khó khăn cực nhọc trong đời bà. Đồng thời đó
cũng là nỗi ám ảnh khôn nguôi day dứt trong lòng Bằng Việt. Hình ảnh bà hiện
lên thật nhẹ nhàng, sâu lắng và những phẩm chất đẹp đẽ của bà lần lượt hiện ra
rõ nét ở những khổ thơ tiếp theo.
Bà là người phụ nữ tảo tần, chịu thương, chịu khó. Trong những năm cả dân tộc
ta sống trong đói kém, cái đói đã giết chết biết bao nhiêu người dân Việt Nam,
nhưng bà vẫn tần tảo, nuôi cháu khôn lớn. Quá khứ về những năm đói kém ấy
hiển hiện rõ ràng hơn bao giờ hết qua cách thể hiện ngôn từ đặc sắc đói mòn đói
mỏi và hình ảnh đầy sự ám ảnh Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy. Mỗi lần cháu
nghĩ lại vẫn còn cay cay nơi đầu sống mũi. Khổ thơ không một lần nhắc đến bà,
nhưng vẻ đẹp của bà vẫn hiện hữu, vẫn thật lớn lao, đẹp đẽ, đó là vẻ đẹp của sự
hi sinh thầm lặng. Bà tảo tần nuôi nấng, bà là cây cổ thụ to lớn che chở cho cháu
và cả gia đình vượt qua những giông tố cuộc đời. Dáng bà nhỏ bé mà ý chí, sự
hi sinh lại lớn lao vô cùng. 34
Bà không chỉ tảo tần, chăm lo cho gia đình mà bà còn là người nuôi dưỡng, bảo
ban cháu khôn lớn trưởng thành. Bà vừa làm bà, vừa làm cha mẹ bao bọc, che
chở cho cháu. Tám năm cha mẹ xa nhà, bận công tác ở chiến khu là tám năm
cháu được sống trong vòng tay yêu thương, ấm áp của bà. Bà với một tình yêu
thương thầm lặng, mỗi ngày đều bảo ban, dạy dỗ cháu: Cháu ở cùng bà, bà bảo
cháu nghe/ Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Chính bà là là người đã nuôi
dưỡng tâm hồn cháu bằng việc kể những câu chuyện ở Huế để nhắc nhở cháu về
truyền thống gia đình, về những đau thương mất mát của dân tộc. Bà còn bảo
ban, dạy cháu từng chút từng chút một để cháu ngày một khôn lớn trưởng thành
trong suy nghĩ và nhân cách. Hàng loạt các từ bà bảo, bà dạy, bà chăm đã diễn
tả sâu sắc tình yêu thương bao la, sự chi chút hết mình bà dành cho cháu.
Không chỉ vậy, bà còn là trụ cột vững chắc trong gia đình, là hậu phương lớn để
con cháu yên tâm công tác. Mặc kệ Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, dù chiến
tranh có tàn phá khốc liệt hơn nữa, bà vẫn vững lòng trước những thử thách:
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh/ Bố ở chiến khu bố còn việc bố/ Mà có
viết thư chớ kể này kể nọ/ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên. Câu thơ như lời bà
nói, giản dị và chân thật biết nhường nào, nhưng nó có sức lay động lớn đối với
mỗi chúng ta. Bà không chỉ là chỗ dựa cho đứa cháu thơ dại, dạy dỗ cháu học
hành mà bà còn là hậu phương vững chắc cho những đứa con ngoài chiến
trường yên tâm công tác. Hình ảnh bà gợi nhắc ta nhớ đến người bà trong bài
thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy: Bom Mĩ giội, nhà bà tôi bay mất/ đền Sòng bay,
bay tuốt cả chùa chiền/ thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết/ bà tôi đi bán trứng ở
ga Lèn. Trước những bão tố chiến tranh, lòng bà vẫn vững vàng, tình yêu
thương, sự bao dung và tấm lòng hi sinh chính là sức mạnh giúp bà giúp bà
chống lại mọi khó khăn, gian khổ.
Đẹp đẽ nhất, thiêng liêng, cao cả nhất chính bà là người đã khơi dậy những mơ
ước, hi vọng, bà trao truyền sức mạnh phi thường của mình cho những thế hệ 35
sau: Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen/ Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn/
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng. Lòng bà luôn ủ sẵn một niềm tin dai
dẳng, bền bỉ và bất diệt. Ngọn lửa của kỉ niệm, tình yêu thương sẽ nâng bước,
soi sáng cho cháu trên suốt các chặng đường đời. Cùng với hình tượng “ngọn
lửa”, các từ ngữ chỉ thời gian: “rồi sớm rồi chiều”, các động từ “nhen”, “ủ sẵn”,
“chứa” đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ nữ
Việt Nam giữa thời chiến. Ở khổ thơ tiếp theo tác giả sử dụng hàng loạt điệp từ
nhóm: Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm/ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm/ Nhóm
niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi/ Nhóm nồi xôi gạo sẻ mới chung vui/
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. Từ hành động, bà đã nhóm dậy những gì
thiêng liêng, cao quý nhất của con người: đó là tình yêu thương, niềm vui; sự
san sẻ trong khó khăn của tình làng nghĩa xóm và đẹp đẽ nhất là những tâm
tình, ước vọng của tuổi thơ. Nhờ có bà mà cháu biết sẻ chia, gắn bó với xóm
làng, biết sống ân nghĩa thủy chung với quê hương, đất nước.
Bằng sự kết hợp linh hoạt các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả và biểu cảm,
giọng điệu hồi tưởng, đậm chất suy tư tác giả đã cho thấy chân dung ba thật cao
cả, đẹp đẽ mà cũng hết sức thân thương, bình dị. Bà là hình ảnh tiêu tiểu cho
người phụ nữ Việt Nam đảm đang, tần tảo và giàu đức hi sinh. Đồng thời bài
thơ cùng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta phải biết yêu thương kính trọng ông bà và gia đình.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 7
Từ lâu, những phẩm chất tốt đẹp của những người phụ nữ đã khơi nguồn cảm
xúc dồi dào, bất tận cho biết bao những người nghệ sĩ để sáng tác lên những bài
văn hay, những bài thơ tuyệt mĩ về người bà, người mẹ. Và Bằng Việt, với bài
thơ "Bếp lửa" cũng đã góp một tiếng thơ tuyệt mĩ ấy về hình ảnh người bà – 36
một người phụ nữ nhân hậu, bao dung, giàu tình yêu thương con, thương cháu tha thiết.
Bài thơ ra đời năm 1963, khi đó Bằng Việt đang là sinh viên ngành luật bên
Liên Xô, vì thế thi phẩm là dòng hoài niệm về những kỉ niệm thời thơ ấu được
sống trong sự chăm sóc, yêu thương của bà và bên bếp lửa thân yêu. Qua đó,
người cháu thể hiện lòng kính yêu, sự trân trọng, biết ơn đối với bà, cũng là đối
với gia đình, quê hương, đất nước.
Trước hết là hình ảnh "bếp lửa" - nơi khơi nguồn cảm xúc nỗi nhớ, hồi tưởng về
người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu luôn hướng về quê nhà, nơi có gia
đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm khi còn nhỏ. Và dòng
cảm xúc hồi tưởng ấy được bắt đầu từ hình ảnh “bếp lửa” yêu thương:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Hình ảnh bếp lửa “chờn vờn sương sớm” giàu tính chất tả thực, gợi lên hình ảnh
một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm mai.
Những đốm than hồng đỏ rực nồng đượm sự ấp ủ, được nhóm lên bởi bàn tay
dịu dàng, cần mẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người bà. Đồng thời, cái
bếp lửa ấy cũng chờn vờn trong tâm trí , trong nỗi nhớ ám ảnh của nhà thơ, ấp
ui, trân trọng và giữ gìn. Từ đó đánh thức dòng hồi tưởng nhớ thương của người
cháu về người bà – người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai:
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Cụm từ “biết mấy nắng mưa” gợi tả sự cần cù, chịu khó, vất vả, giàu đức hi sinh
của người bà. "Thương” là tình cảm chân thành, xuất phát từ trái tim giàu tình 37
yêu thương, sự sẻ chia và bao hàm cả sự kính trọng, niềm biết ơn sâu sắc, cùng
nỗi nhớ khôn nguôi của người cháu dành cho bà của mình.
Sống trong thời buổi chiến tranh loạn lạc, biết bao gia đình phải li tán, thậm chí
là sinh li tử biệt. Và Bằng Việt, một đứa trẻ phải sống dưới làn bom, mũi súng
của kẻ thù cũng đã phải chịu cảnh xa cha, xa mẹ từ nhỏ. Bởi cha mẹ Bằng Việt
cũng tham gia cách mạng, vì thế tất cả mọi thứ ở quê nhà, Bằng Việt đều sống
trong tình yêu thương, bao bọc chở che của người bà kính yêu. Cho nên với
Bằng Việt, bà là nơi giữ gìn tổ ấm, là chỗ dựa vững chắc giàu tình yêu thương,
niềm tin tưởng, nuôi dạy Bằng Việt khôn lớn, trưởng thành suốt những năm ròng kháng chiến:
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà...
Bên bếp lửa, bà kể chuyện cho cháu nghe, bà bảo ban, dạy dỗ và chăm cháu
học. Các động từ: “bà bảo, bà dạy, bà chăm” đã diễn tả một cách sâu sắc và
thấm thía tình yêu thương bao la, chăm chút của người bà dành cho người cháu.
Vì thế , bà trở thành ngọn nguồn ấm áp, vỗ về, nuôi nấng, chở che, giữ gìn tổ
ấm gia đình và bà là sự kết hợp thiêng liêng cao quí của tình cha, nghĩa mẹ,
công thầy trong những chuyến đi xa bận công tác của bố mẹ. Cho nên, người
cháu luôn ghi lòng tạc dạ đức công ơn trời bể ấy của bà: “Nhóm bếp lửa nghĩ
thương bà khó nhọc”. Chỉ một mình chữ “thương” thôi cũng đã đủ gói ghém tất
thảy tình yêu thương, sự kính trọng và niềm biết ơn sâu nặng mà người cháu
dành cho bà của mình. Trong những năm đất nước có chiến tranh, những khó 38
khăn, ác liệt, biết bao nhiêu đau thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm trí
của người cháu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng bao giờ
quên được dù đã lớn khôn:
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!"
Nỗi khổ sở, đau đớn khi giặc giã kéo về làng tàn phá, thiêu hủy nhà cửa, xóm
làng, bà vẫn âm thầm chịu đựng, tự gắng gượng đứng lên chống đỡ nhờ sự đùm
bọc, giúp đỡ của dân làng. Bà không muốn người con ở chiến khu biết được
việc ở nhà mà ảnh hưởng đến công việc trong quân ngũ. Đó phải chẳng là phẩm
chất cao quý của những người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến tranh. Ta đọc
ở đây sự hi sinh thầm lặng, cao cả và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu
phương luôn muốn gánh vác cùng con cháu, cùng đất nước để đánh đuổi giặc
giã xâm lăng, đem lại bầu trời tự do cho dân tộc. Lời dặn dò của người bà vẫn
được cháu "đinh ninh" nhớ mãi trong lòng, được trích nguyên văn được nhắc lại
trực tiếp khi người cháu viết thư cho bố càng cho thấy phẩm chất đáng quý biết
bao của người bà. Vì thế, đến đây ta mới thấy được hết tất cả công lao to lớn
của người mẹ Việt Nam đối với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Có
được thắng lợi ấy không chỉ là sự đóng góp trực tiếp của những người lính trên
mặt trận tiền tuyến mà còn có cả sự đóng góp lớn lao của những người phụ nữ ở 39
hậu phương. Cho nên, đến đây chúng ta thấy tấm lòng của người thật rộng lớn
mênh mông không chỉ dành riêng cho con cho cháu mà còn cho tất cả mọi
người, cho quê hương, đất nước tươi đẹp này.
Sau những đoạn thơ hồi tưởng về thời ấu thơ được sống cùng bên bà của mình,
người cháu tiếp tục suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời của bà qua hình ảnh bếp lửa:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…
Từ “bếp lửa” bài thơ đã gợi đến “ngọn lửa” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát.
Bếp lửa bà nhen lên trong mỗi buổi sớm mai và buổi chiều tà không đơn giản
chỉ bằng nguyên liệu của tự nhiên, mà cao hơn đã được tác giả nâng lên thành
biểu tượng cho tình yêu thương và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Điệp ngữ
“một ngọn lửa” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh đến sự sống dai dẳng bất diệt của
ngọn lửa; lại vừa có ý nghĩa thể hiện tình yêu thương mà người bà dành cho
cháu. Ngọn lửa chính là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, cho ý chí, nghị lực sống
phi thường của người bà. Vì thế, bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà
còn là người tiếp lửa, truyền lửa cho người cháu thân yêu. Đó là ngọn lửa của sự
sống, niềm tin cho thế hệ nối tiếp.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 8
Chỉ là một tiếng gà nhảy ổ giữa buổi trưa hè, một bếp lửa chờn vờn trong sương
sớm... mà biết bao tình nghĩa. Phải chăng những điều bình dị, giản đơn nhất lại
chính là chìa khóa của tâm hồn, của những tình cảm thiết tha, chân thành mà
không một giá trị tầm thường nào có thể đổi được. Nếu như Tiếng gà trưa đánh 40
thức trong Xuân Quỳnh những kỉ niệm về bà cùng tình bà cháu cao đẹp thì Bếp
lửa lại làm sống dậy trong lòng Bằng Việt cả một quá khứ đầy ắp kỉ niệm, từ đó
khẳng định tình cảm thương nhớ khôn nguôi của cháu với bà. Theo mạch cảm
xúc của nhân vật trữ tình, ta cảm nhận được cái ánh sáng của bếp lửa, sự ấm áp
kì diệu và thiêng liêng của tình bà cháu và đặc biệt ta được thấy chân dung đẹp
đẽ, lung linh sắc màu cổ tích của người bà trong bài thơ.
Bếp lửa là lời tâm sự của người cháu ở nơi xa nhớ về bà của mình với những kỉ
niệm về tình bà cháu, thể hiện sự kính yêu, ngưỡng vọng và suy ngẫm sâu sắc
về bà. Mạch cảm xúc của bài thơ rất tự nhiên, đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kì
niệm nâng lên thành suy ngẫm: hình ảnh bếp lửa gợi về những năm tháng tuổi
thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh người bà với bao nỗi vất
vả và tình yêu thương, trìu mến dành cho cháu; từ kỉ niệm, người cháu đã
trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu cuộc đời bà lẽ sống giản dị mà cao quý của
bà và mong muốn gửi niềm nhớ thương sâu sắc về với bà.
Bếp lửa với bao ấm áp đã trở thành hình ảnh khơi nguồn cho dòng cảm xúc của
nhân vật trữ tình - người cháu. Bếp lửa khơi gợi, nhen lên, lan tỏa và cháy mãi
trong, dòng hồi tưởng về kí ức tuổi thơ, tỏa sáng chân dung của người bà:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
Cụm từ "một bếp lửa" vang lên trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ. Giữa cái
sương sớm buốt lạnh, bếp lửa hiện lên làm chủ không gian trở nên thật ấm áp.
"Chờn vờn sương sớm" không chỉ gợi tả hình ảnh bếp lửa quen thuộc trong mỗi
gia đình Việt Nam những sớm mai mà còn gợi lên hình ảnh bếp lửa chập chờn
trong kí ức tuổi thơ. Từ "ấp iu" đã gợi tả đôi tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng 41
rộng mở của bà. Các từ láy "chờn vờn", "ấp iu" đã kết nối và diễn tả chính xác
dòng cảm xúc được gợi lên từ hình ảnh bếp lửa. Từ sự khơi nguồn này, cả một
quá khứ đầy ắp kỉ niệm đã thức dậy trong tâm tưởng và suy ngẫm của người cháu.
Hình ảnh người bà qua dòng hồi tưởng, suy ngẫm của nhân vật trữ tình hiện lên
với bao nỗi vất vả và phẩm chất đáng quý. Nhớ về bà, cháu nhớ về những kí ức
tuổi thơ với bao kỉ niệm sống bên bà:
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!
Khổ thơ ngắt nhịp ngắn và không ổn định; càng về cuối đoạn, nhịp thơ càng
chùng xuống như nhấn mạnh sự khó khăn, cơ cực mà hai bà cháu đã từng trải
qua. Hồi từ hiện tại, những kỉ niệm đã đưa cậu bé năm nào về với quá, khứ cùng
với những cảm giác rất thật "Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!". Cái cay xè
nơi sống mũi của hai mươi năm về trước lại bất ngờ ập đến. Phải chăng quá khứ
trong cháu vẫn còn rất sâu đậm, vẹn nguyên và chẳng thể phai nhòa nên nó đã
hiện, lên thật sống động.
Có thể nói, tuổi thơ của cháu gắn liền với giai đoạn lịch sử đau thương mà oai
hùng của dân tộc. Tuổi thơ ấy có cái gian khổ chung của thời kháng chiến chống
Pháp. Trong hoàn cảnh "mẹ cùng cha bận công tác không về", cháu đã sống
trong tình yêu thương, sự đùm bọc, chở che, dạy dỗ của bà:
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe 42
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Trong hoài niệm về tuổi thơ, hình ảnh bếp lửa gần gũi quen thuộc luôn gắn liền
với hình ảnh người bà thân thương. Nhớ về bà là người cháu nhớ về bếp lửa,
hình ảnh bà và bếp lửa luôn gắn bó song hành. Nỗi nhớ da diết của người cháu
với bà cũng chính là nỗi nhớ thương gia đình, quê hương, đất nước.
Từ sự hồi tưởng về những kỉ niệm tuổi thơ, về bà và bếp lửa, người cháu đã suy
ngẫm về cuộc đời, lẽ sống của bà. Trong hoài niệm tuổi thơ, hình ảnh bếp lửa
gần gũi, quen thuộc luôn gắn liền với người bà tần tảo, chịu thương, chịu khó:
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.
Từ hình ảnh bếp lửa bình dị, quen thuộc, cháu nhận ra những điều kì lạ và
thiêng liêng. Ngọn lửa từ bàn tay bà với bao tình yêu thương đã nuôi lớn cháu,
nhóm dậy những tâm tình tuổi nhỏ.
Không những vậy, bà còn là người phụ nữ giàu tình yêu thương, đức hi sinh. Bà
là hình tượng sáng ngời của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến. Bà lặng
lẽ, âm thầm hi sinh cho Tổ quốc:
Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên.
Trong những năm tháng chiến tranh, cháu lớn lên, trưởng thành trong tình yêu
thương, đức hi sinh cao cả, sự đùm bọc, che chở của người bà: 43
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...
Hình ảnh bếp lửa đã được nhà thơ liên tưởng thành ngọn lửa của tình yêu
thương với ý nghĩa thật sâu sắc. Nếu bếp lửa là biểu hiện cuộc sống âm thầm,
lặng lẽ của hai bà cháu thì ngọn lửa rộng hơn, nó là sức sống tình yêu, là niềm
tin của bà trong cuộc sống của hai bà cháu.
Cuộc đời bà "lận đận" mấy chục năm, bà lặng lẽ hi sinh cho cháu, cho mọi người:
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Điệp từ "nhóm" được lặp lại nhiều lần trong đoạn thơ đã khẳng định bà không
chỉ là người nhóm lửa mà còn là người giữ lửa, truyền lửa, thắp lên trong người
cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của nghị lực, niềm tin, giúp cháu vững bước
trên đường đời. Bà không chỉ là người chăm lo cho cháu đầy đủ về vật chất mà
còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp, thêm huyền ảo như trong
truyện cổ tích. Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã nhóm dậy,
khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn cháu để mai này cháu khôn lớn thành
người. Ta có thể bắt gặp người bà như vậy trong Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh: Tiếng gà trưa 44
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng.
Với người cháu, ngọn lửa ấy thật kì lạ, thiêng liêng:
Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa!
Trong cả bài thơ, mười lần xuất hiện hình ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc
tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tình cảm dâng trào của người
cháu đối với bà. Hình ảnh bếp lửa thiêng liêng, kì lạ vì bếp lửa luôn hiện hữu,
gắn bó, song hành cùng với hình ảnh người bà, gắn liền với những năm tháng
tuổi thơ của cháu. Bà và bếp lửa đã nuôi lớn cháu, thắp sáng niềm tin và ước
mơ, trở thành điểm tựa tinh thần của cháu. Câu thơ là lời thốt lên từ sâu thẳm
tâm hồn người cháu, thể hiện lòng tự hào, biết ơn sâu sắc của cháu với bà cũng
như với quê hương, đất nước.
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 9
Viết về người bà trong gia đình, với tình thương và đức hi sinh cao cả, bài thơ
Bếp lửa của Bằng Việt là một trong những bài thơ lắng sâu trong tâm hồn tuổi
thơ mỗi chúng ta. Hình ảnh người bà đôn hậu cùng với hình tượng ngọn lửa là
hai nét vẽ biểu cảm của một hồn thơ đẹp được thể hiện một cách hàm súc qua
đoạn thơ sau:Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen ... Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!
Từ "bếp lửa" đã biến thành "ngọn lửa". "Bếp lửa bà nhen" mỗi sớm mỗi chiều,
ngọn lửa "lòng bà luôn ủ sẵn", ngọn lửa của "niềm tin" về ấm no, hạnh phúc:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 45
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...
Vần thơ mang hàm nghĩa sâu sắc ngợi ca những phẩm chất cao cả của người bà,
cũng là của người phụ nữ Việt Nam. Ngọn lửa của tình thương mà bà"luôn ủ
sẵn" để dành cho con cháu. Ngọn lửa của niềm tin mãnh liệt, bền bỉ "dai dẳng"
suốt cả đời bà, được "bà nhen" mãi mãi sáng bừng bất diệt.
Lòng bà, tình thương của bà sáng bừng ngọn lửa ấy. Nghệ thuật sử dụng điệp
ngữ: "rồi sớm rồi chiều", "bà nhen... bà ủ sẵn", "một ngọn lửa... một ngọn lửa..."
có giá trị thẩm mỹ đặc sắc thể hiện niềm tự hào, lòng biết ơn đối với đức hi
sinh, tần tảo bền bỉ của người bà kính yêu.
Tình thương, đức hi sinh, tính kiên trì nhẫn nại của hà, của mẹ là nguồn nhiên
liệu vô tận làm bừng sáng ngọn lửa vĩnh cửu truyền cảm ấy. Bảy câu thơ tiếp
theo nói lên những suy nghĩ của cháu đối với hà và việc hù nhóm lửa. Phần đầu
bài thơ có câu: "Cháu thương bà biết mấy nắng mưa", ở đây, cháu lại thổ lộ:
"lận đận đời bà biết mấy nắng mưa". "Lận đận... nắng mưa" là một đời vất vả, tần tảo, khó nhọc.
Cảnh nghèo nên bà suốt đời vất vả. Chữ "lận đận" thể hiện tấm lòng đôn hậu và
đức hi sinh của bà.Bà là chỗ dựa, là mái ấm tình thương của con cháu. Thức
khuya dậy sớm vì hạnh phúc của cháu con đã trở thành "thói quen" của bà trong
"mấy chục năm", trong cả đời bà:
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.
Cảm xúc dâng trào khi nhà thơ nghĩ về bà, về bếp lửa, và việc bà nhóm lửa. Một
sự tổng kết và ngợi ca về đời bà, tình bà. Bà là suối nguồn của ấm no và hạnh 46
phúc, là tình thương của tuổi thơ. Bếp lửa mà bà nhen nhóm một đời người là
ngọn lửa "kì lạ và thiêng liêng".
Điệp ngữ: "nhóm bếp lửa", "nhóm niềm yêu thương", "nhóm nồi xôi gạo mới",
"nhóm dậy cả những tâm tình"... bốn lần vang lên qua vần thơ cảm thán đã khắc
sâu hình ảnh người bà, tiêu biểu cho những phẩm chất cao quý của người phụ
nữ Việt Nam, biểu lộ niềm tôn kính và biết ơn vô hạn. Ý tưởng sâu sắc đẹp đẽ.
Ngôn từ biểu cảm. Hình tượng người bà và bếp lửa kì vĩ, tráng lệ:
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa
Các từ ngữ "ấp iu nồng đượm", "yêu thương", "ngọt bùi", "chung vui" thể hiện
sự tinh luyện của một ngòi bút nghệ thuật, đã diễn tả thật hay tình thương, niềm
vui, sự no ấm hạnh phúc mà bà đã mang lại cho con cháu. Bà đã "nhóm dậy cả
những tâm tình tuổi nhỏ", nuôi dưỡng và làm bừng sáng những ước mơ, những
khát vọng của đàn cháu nhỏ. Bếp lửa bà đã nhóm lên ngọn lửa của tình thương ấm áp.
Nhà thơ sung sướng tự hào thốt lên: "Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!Đã có
nhiều thơ ca viết thật hay về người mẹ hiền. Nhưng chưa có nhiều bài thơ viết
về bà, và đạt tới độ đặc sắc như bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt.Hình ảnh người
bà đôn hậu được thể hiện qua hình tượng "bếp lửa", "nhóm lửa" và "ngọn lửa"
rất gần gũi với tâm hồn mỗi chúng ta. 47
Bà thương cháu bao nhiêu thì cháu lại kính yêu và biết ơn bà bấy nhiêu.Bài thơ
Bếp lửa đã nói lên thật xúc động, trong sáng một nét đẹp trong gia đình Việt
Nam, trong đạo lí dân tộc, và trong tâm hồn mỗi chúng ta. Câu thơ: "Cháu
thương bà biết mấy nắng mưa" đã trở thành câu thơ trong trí nhớ nhiều người gần xa…
Phân tích hình ảnh người bà trong Bếp lửa - Mẫu 10
Bằng Việt là nhà thơ cùng lứa với các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ chống
Mĩ cứu nước. Thơ Bằng Việt hàm chứa những tình cảm rộng lớn, yêu thương.
Tiêu biểu cho hồn thơ ông là bài thơ “Bếp lửa” được viết năm 1963 khi tác giả
đang là một sinh viên ở nước ngoài. Trong hoàn cảnh sống xa quê hương, xa
người thân, những tình cảm về tuổi thơ có điều kiện được đơm mầm, nảy nở,
được tác giả chiêm nghiệm dài lâu. Hình ảnh người bà kính trong dòng cảm xúc
miên man của người cháu được thể hiện qua những dòng thơ nhớ thương da diết, không nguôi.
Như một quy luật nghiệt ngã của văn chương, của sáng tạo nghệ thuật, ai cũng
muốn viết về tuổi thơ của mình nhưng vì thơ viết về kỷ niệm bao giờ cũng được
bao bọc không khí nhớ thương, tiếc nuối những chuyện đã qua nên thường lan
man, khó tìm thấy những chi tiết đặc sắc để lay động tâm hồn bạn đọc. Bằng
Việt cũng viết về kỷ niệm ấu thơ thuở hoa còn là nụ nhưng nhà thơ đã chọn cho
mình một chi tiết độc đáo, tuy bình dị nhưng không phải ai cũng nhận ra: “Bếp
lửa”. Nhớ về tuổi thơ, nghĩ về bếp lửa, tác giả lại nhớ, lại nghĩ đến hình ảnh
người bà thương yêu – một hình ảnh xuyên suốt bài thơ, lúc nào cũng chập chờn lay động:
“Một bếp lửa chơi vơi sương sớm.
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm. 48
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”
Lúc nào cũng vậy, bỏ qua không gian, bỏ qua thời gian, còn lại trong nhân vật
người cháu không gì khác ngoài hình ảnh người bà. Đầu tiên, ký ức đưa nhân
vật trở về những năm đói mòn đói mỏi. Cái đói quay đói quắt đã ám ảnh trong
văn chương một thời của ta, đói đến nỗi phải ăn đất sét (trong văn của Ngô Tất
Tố), những trăn trở về miếng ăn luôn dằn vặt trang viết của Nam Cao… Đến nỗi
nhà thơ Chế Lan Viên đã từng tổng kết trong một câu thơ đau đớn: “Cả dân tộc
đói nghèo trong rơm rợ… ”
Tuy nhiên, cái đói ở đây chỉ là cái cớ để tác giả nhớ về một tuổi thơ cay cực, thiếu thốn trăm bề:
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc người gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”
Là vì khói, vì khó nhọc hay vì những tình cảm của một thời chia xa? Qua đó,
nhà thơ khẳng định tuổi thơ mình dẫu thiếu thốn vật chất nhưng không bao giờ thiếu thốn nghĩa tình.
Từ mùi khói bếp, nhân vật trữ tình lại nhớ về tiếng chim tu hú trong suốt tám
năm ròng trong tuổi thơ. Đoạn thơ không khỏi khiến ta chạnh nhớ về “Tiếng
chim tu hú” của nữ sĩ Anh Thơ: Cũng cha già, những kỷ niệm về một thời thiếu
nữ hoa niên, tiếng chim tu hú len lỏi khắp bài thơ như một tiếng chim u uẩn,
không buồn mà tiếc. Còn ở đây, tiếng chim tu hú bước vào thơ như một chi tiết
để thêm yêu bà mà thôi: 49
“Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi! Chẳng đến ỏ cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”
Còn gì hơn với những chi tiết tự sự xúc động như thế? Câu thơ giản dị lời ăn
tiếng nói hàng ngày, không trau chuốt nhưng mới thực sự là thơ bởi đó là tiếng
nói của tình cảm, của yêu thương. Bà luôn bên cháu dạy dỗ, chăm sóc cho cháu
lớn lên, nuôi dưỡng cả tâm hồn lẫn thể chất cho cháu. Vậy mà bây giờ cháu
cũng đi xa, để bà một mình khó nhọc:
“Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”
Câu thơ mới thấm thía làm sao, xót xa làm sao! Đặc biệt, hình ảnh người bà
bỗng nhiên trở nên cao lớn, vĩ đại khi Bằng Việt nhớ về những năm đau thương,
vất vả. Mặc kệ “Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi”, mặc cho chiến tranh tàn phá,
kho đau chất chồng, bà lúc nào cũng “đinh ninh” dặn cháu: “Cứ bảo nhà vẫn
được bình yên!”. Bà là hiện thánh cụ thể nhất, sinh động nhất cho hậu phương
lớn. Dẫu có thế nào đi chăng nữa thì không gì có thể lay chuyển được niềm tin
dai dẳng” của bà vào tương lai được:
“Rồi sớm rồi chiều lại bén lửa bà nhen
Một ngọn lừa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng” 50
Không còn là bếp nữa rồi, bây giờ ngọn lửa luôn cháy trong lòng bà. Có người
nói, cứ quay ngược trái tim, là tấm lòng, tâm hồn cửa bà như bao người Việt
Nam đó. Một niềm tin bất diệt lạ lùng. Chính đức tin của bà ủ sẵn đã được
truyền sang cho cháu một cách tự nhiên như truyền lửa cho thế hệ mai sau.
Làm nên thành công của đoạn thơ nhớ về bà, qua dòng chảy cảm xúc của nhân
vật trữ tình chính là sự kết hợp, đan cài nhuần nhuyễn với nhau qua giữa các
yếu tố biểu cảm, miêu tả và tự sự. Đây là nét bút pháp quen thuộc của nhà thơ.
Chính sự kết hợp nhuần nhị, độc đáo đó khiến cho hình ảnh của bà thật gần gũi,
những mảng ký ức tuổi thơ lại hiện về sống động và chân thật, giản dị.
Qua dòng hồi tưởng tinh tế đó nhà thơ trở về với hiện tại cũng là để nhớ về bà
nhiều hơn, thương bà nhiều hơn:
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa.
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”
Nhà thơ khẳng định chắc chắn bếp lửa là hoá thân cụ thể của bà và bà cũng
chính là bếp lửa sưởi ấm tâm hồn nhà thơ mà bà luôn nhóm:
“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm thương yêu khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ”
Tình cảm của bà thật bao la, giản dị như khoai sắn và cũng ngọt bùi như khoai
sắn. Cuối cùng, nhà thơ khẳng định: “Ôi! kỳ lạ và thiêng liêng bếp lửa”, một
câu thơ có sức khái quát cao. Qua thời gian, qua bom đạn, bếp lửa vẫn bập bùng 51
cháy . Nhưng hơn hết, nó còn là biểu tượng cho những tình cảm thiêng liêng,
những ân tình thuỷ chung trong cuộc đời mỗi người.
Hình ảnh của người bà, tình yêu của bà, niềm tin của bà qua hồi tưởng và suy
ngẫm của đứa cháu đã lớn, suy rộng ra là hình ảnh, tình yêu của quê hương, đất
nước đối với ta. Tình cảm trân trọng, yêu quý đối với bà là biểu hiện cụ thể tình
yêu lớn của mỗi người đối với nơi mình sinh ra và lớn lên. Ai cũng có một tuổi
thơ như thế. Vì vậy mà bài thơ đã đưa ta về với những ngày xưa tưởng đã ngủ yên trong quên lãng.
Phân tích hình ảnh người bà và ngọn lửa trong bài Bếp lửa
Tuổi thơ của mỗi một con người đều hiện diện những hình ảnh rất thiêng liêng
đáng quý trong ký ức, đó có thể là bóng dáng của người mẹ với những lời ru
ngọt ngào, người cha với những lời dạy sâu sắc,... Và đối với tác giả Bằng Việt
thì đó là hình ảnh người bà và bếp lửa đầy thiêng thiêng, đã nằm sâu trong ký ức
tuổi thơ, với những tình cảm kính yêu, mặn nồng chan chứa của người cháu
dành cho bà trong bài thơ Bếp lửa.
Tác giả Bằng Việt, tên khai sinh là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê tại
Hà Nội, ông là một trong những nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống
Mỹ. Phong cách thơ của Bằng Việt giàu những suy tưởng, triết luận sâu sắc,
giọng thơ trầm bổng, tâm tình, thủ thỉ. Bài thơ Bếp lửa được sáng tác năm 1963,
khi tác giả có chuyến đi du học ở nước ngoài, rời xa quê hương. Tác phẩm được
in trong tập Hương cây - Bếp lửa (1968) cùng chung với tác giả Lưu Quang Vũ.
Xuyên suốt một bài thơ dài như thế có lẽ hình ảnh người bà và bếp lửa hiện lên
rõ nét và thiêng liêng nhất trong ký ức, với nhiều những suy ngẫm của tác giả ở trong đoạn thơ sau: 52
"Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi,
Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ...
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!"
Trong 3 câu thơ đầu, hình ảnh người bà hiện lên qua hành động quen thuộc, "rồi
sáng, rồi chiều" nhóm lên bếp lửa hồng với niềm tin kỳ lạ. Hình ảnh bếp lửa bà
nhen có 2 tầng ý nghĩa, đầu tiên là lớp nghĩa tả thực, ngọn lửa của bà chính là
nguồn ánh sáng, là hơi ấm để sử dụng trong gia đình, với lớp nghĩa ẩn dụ thì
hình ảnh ngọn lửa ấy lại chính là tượng trưng cho một niềm tin lạc quan, bất
diệt, là những ước mơ, tình cảm mà người bà dành cho cháu lúc nào cũng ấm
nồng và sáng như ngọn lửa nơi góc bếp của bà, nơi bà luôn ủ sẵn. Bếp của bà
chẳng bao giờ nguội lạnh, mà luôn có hình ảnh ngọn lửa đỏ rực đang bập bùng,
tựa như tấm lòng của người bà mãi dành cho người cháu thân yêu, mong cháu
sớm ngày trở về, với một niềm tin vững chắc rằng đất nước rồi đây sẽ lại hòa
bình, cháu lại bên bà như những ngày còn thơ ấu, cùng bà nhen lên bếp lửa nồng đượm ấm áp.
Trong những câu thơ tiếp, người cháu đã có những suy ngẫm về cuộc đời của bà.
Bà nuôi cháu nhỏ từ năm lên 4, cuộc đời bà vốn chất đầy những khó khăn cực
nhọc, bà là hiện thân của những người phụ nữ chịu thương chịu khó, tần tảo
sớm trưa, hết nuôi con nay lại nuôi cháu cứ như thế "Lận đận đời bà biết mấy 53
nắng mưa", mà bà chưa một lần than khó nhọc. Bà chăm chỉ, thức khuya dậy
sớm, thói quen ấy dường như đã ăn sâu vào tâm hồn của bà "mấy chục năm rồi,
đến tận bây giờ", bà chưa một lúc nào quên nhóm lên ngọn lửa hồng nơi góc
bếp, nấu cho gia đình những bữa ăn giản dị, khoai sắn nhưng đầy ắp tình yêu
thương, bảo bọc. Bếp lửa bà nhóm mỗi sớm chiều là hiện thân cho những tình
cảm chan chứa của người bà dành cho cháu, là sự đoàn kết sẻ chia lẫn nhau
trong gia đình và bếp lửa ấy cũng chính là khởi nguồn cho những giấc mơ trong
tâm hồn của người cháu. Bếp lửa ấy tưởng thân quen và bình dị nhưng nó lại
mang cả những giá trị và ý nghĩa cực kỳ thiêng liêng sâu sắc mà Bằng Việt đã
phải thốt lên "Ôi! Kỳ lạ và thiêng liêng-Bếp lửa". Đúng như vậy, qua những
dòng ký ức của người cháu, ta có thể nhận ra rằng, bếp lửa và người bà là những
ký ức đáng quý nhất trong lòng người cháu, bà giống như người giữ lửa và
truyền lửa cho cháu. Ngọn lửa trong tâm hồn ấy là tinh thần yêu quê hương, đất
nước sâu sắc, nỗi khát khao được ra tiền tuyến giành lại tự do cho dân tộc, cho
bà. Và hình ảnh bếp lửa của bà cứ bập bùng mấy chục năm trời ấy chính là niềm
tin bất diệt của người bà cũng là của người cháu về một tương lai đất nước tươi
đẹp hơn, về một tương lai bà cháu đoàn tụ, về lại bên nhau như những ngày thơ bé.
Bằng những hình ảnh giản dị, trong sáng và thân thuộc kết hợp với giọng thơ
như thủ thỉ tâm tình, hình ảnh người bà và ngọn lửa trong ký ức của tác giả đã
hiện lên với một tình cảm ấm áp, trân trọng. Hình ảnh ấy cũng mang nhiều ý
nghĩa sâu sắc và triết luận về niềm tin chiến thắng, về tình yêu thương tin tưởng
của người bà dành cho đứa cháu đang ở chiến trường xa xôi, đó là những tình
cảm cao đẹp và trân quý nhất.
Cảm nhận hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa 54
Hình ảnh người bà trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một trong những
hình tượng đẹp, niềm cảm hứng sâu sắc về người bà hiền hậu, phẩm chất tốt đẹp.
Hình ảnh "bếp lửa" là hình ảnh chủ đạo xuyên suốt bài thơ, là nơi khơi nguồn
cảm xúc nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu dù
không bên cạnh bà nhưng tâm trí luôn hướng về quê nhà, nơi có gia đình, có bà
và có cả những kỉ niệm tuổi thơ khi còn nhỏ:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Hình ảnh bếp lửa "chờn vờn sương sớm" là hình ảnh giàu chất tả thực, gợi lên
hình ảnh một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm
mai. Bếp lửa ngày ngày hồng đỏ rực là nhờ có bàn tay của bà và nồng đượm sự
ấp ủ, bàn tay ấy dịu dàng, cần mẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người bà.
Đồng thời, hình ảnh cái bếp lửa ấy cũng ám ảnh và theo suốt trong tâm trí nhà
văn, hết mực trân trọng và giữ gìn. Từ đó đánh thức dòng hồi tưởng nhớ thương
của người cháu về người bà - người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai. Người
bà hiện lên với hình ảnh chắt chiu, tuy khó khăn nhưng luôn quan tâm cháu hết
mực lúc đất nước đang trong cảnh đói kém, loạn lạc. Bà vẫn âm thầm, lặng lẽ
góp nhóm lửa với khói bếp hun nhèm mắt cháu mà đem tấm lòng mình, muốn
đem những thứ tốt nhất để nuôi dưỡng cháu. Đến những khổ thơ tiếp theo,
người bà hiện lên qua lời kể của đứa cháu về những kỉ niệm một thời khi cháu còn nhỏ.
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe 55
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà...
Bà giống như người mẹ hiền, thay vai trò của mẹ để nuôi dưỡng, chăm sóc và
bảo ban cháu từng ngày. Có lẽ nỗi nhớ mong da diết và sự thiếu thốn tình cảm
của bố mẹ khi xa nhà đã vơi bớt phần nào khi có sự đùm bọc, yêu thương che
chở của người bà. Bà chính là tổ ấm, nơi che chở vững chắc, chỗ dựa thoải mái,
bình yên cho cháu. Vì thế , bà trở thành ngọn nguồn ấm áp, vỗ về, nuôi nấng,
chở che, giữ gìn tổ ấm gia đình và bà là sự kết hợp thiêng liêng cao quí của cha
mẹ. Cho nên, người cháu luôn khắc ghi tình cảm thiêng liêng của bà: "Nhóm
bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc". Chữ "thương" đã tất cả tình yêu thương, sự
kính trọng và niềm biết ơn sâu sắc, tình cảm mà người cháu dành cho bà. Bà
phải khổ cực biết bao trong những năm đất nước có chiến tranh, những khó
khăn, ác liệt, và cả bao mất mát:
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!"
Bà dù chịu khổ nhưng không muốn cho con biết. Đó phải chẳng là phẩm chất
cao quí của những người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến tranh. Sự hi sinh 56
thầm lặng, cao cả và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu phương luôn
công lao to lớn nhất, là động lực cho những chiến sĩ mạnh mẽ đối mặt với cuộc
kháng chiến chống quân xâm lược. Những dòng thơ cuối tuôn trào như nỗi xúc
động tha thiết mãnh liệt khiến cho hình ảnh người bà cùng bếp lửa hiện lên càng
chân thực và sống động. Bà là người nhóm lửa, giữ lửa và cũng là người khiến
cho ngọn lửa ấy cháy sáng bất diệt, bà cũng là người nhóm lên ngọn lửa của yêu
thương để sưởi ấm tuổi thơ cháu trong suốt cuộc đời, kỉ niệm về bà là những kỉ
niệm tuyệt nhất, sâu sắc nhất để rồi dù có đi xa, có khói trăm tàu, có điện trăm
nhà thì cháu vẫn khôn nguôi “sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”.
Cảm nhận người bà trong bài thơ Bếp lửa
Từ lâu hình ảnh người phụ nữ đã trở thành mạch nguồn xuyên suốt nuôi dưỡng
văn học Việt Nam. Áng thơ về hình ảnh những người bà, người mẹ luôn chạm
đến trái tim người đọc. Hình ảnh người bà trong “Bếp lửa” của Bằng Việt cũng là một trong số đó.
“Bếp lửa” được viết năm 1963, khi tác giả đang học tại Ucraina. Đây là thời kì
đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ, còn nhiều gian khổ, khó khăn. Bài thơ
được khơi nguồn từ hình ảnh bếp lửa giản dị, thân thương mà ấm áp, từ đó song
hành cùng với người bà trong suốt mạch nguồn câu chuyện. Qua đó không chỉ
khắc họa hình ảnh người bà, người phụ nữ Việt Nam với những vẻ đẹp truyền
thống mà còn thể hiện niềm yêu kính, biết ơn và tình cảm đối với quê hương đất
nước của người con xa xứ.
Hình ảnh người bà dần hiện ra trong ngọn lửa ở những câu thơ đầu:
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.” 57
Bếp lửa hiện lên: “chờn vờn sương sớm”, là trong làn sương sớm mai hay là
trong làn sương mờ tỏ của kí ức, của thời gian mà cháu đang cố ngược dòng để
quay về? Ngọn lửa ấy ấm nóng bởi tình yêu thương, bởi bàn tay và tấm lòng ấp
ủ của của người nhóm: “ấp iu nồng đượm”. Hai từ “ấp iu” đã đủ cho ta thấy sự
ấp ủ, nâng niu và yêu thương của người nhóm lửa. Và rồi người ấy cũng hiện ra:
“Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”. Hình ảnh người bà với “sương sớm”, với
“biết mấy nắng mưa” chẳng phải là hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam luôn
tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh hay sao?
Những ngày chiến tranh loạn lạc, gian khổ khó khăn là những kỉ niệm không thể
nào quên đối với cháu. Nhưng may mắn thay, trong những ngày tháng ấy, cháu lại có bà:
“Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,
Tu hú ơi! chẳng đến ở cùng bà.
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa”.
Tuổi thơ của cháu thiếu thốn tình yêu thương của cha mẹ nhưng lại thật đủ đầy
bởi sự bao bọc của bà. Một loại các hành động được liệt kê: “cháu ở cùng bà, bà
bảo, bà dạy, bà chăm” đã khắc họa hình ảnh người bà tảo tần mà nhân hậu.
Thương cháu, bà làm cha, làm mẹ để bảo vệ, dạy dỗ và nuôi nâng cháu lên
người. Nhờ có bàn tay bà mà cháu mới có được ngày hôm nay. Để rồi cả cuộc
đời bà chỉ gói trong hai chữ “khó nhọc”. Yêu thương vô bờ mà chẳng nghĩ cho
mình. Hai chữ “khó nhọc” cất lên nghe mới xa xót và thấm thía làm sao, nó có
cả cuộc đời bà và cả tình yêu của đứa cháu. Để rồi lại chuyển thành niềm 58
thương, hối hận khi cháu giờ đây chẳng thể ở cạnh bà mà chỉ có thể nhắn gửi:
“Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà”.
Đặc biệt hình ảnh người bà càng được khắc họa sâu hơn khi:
“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
"Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!””
Bà hiện lên là một hậu phương vững chắc. Nơi hậu phương dẫu vẫn phải chịu
những tổn thương và mất mát nhưng bà “vẫn vững lòng” và “dặn cháu đinh
ninh”: “Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”. Câu nói giản dị, thân thuộc của khẩu
ngữ thường ngày mà thấm thía bao nhiêu. Những người mẹ Việt Nam là thế, họ
không trực tiếp ra trận nhưng họ là người đã sinh ra những anh hùng, là người
chịu gạt giọt nước mắt riêng mà để con lên đường, và ở quê nhà vẫn không
nguôi lo nghĩ cho người ngoài tiền tuyến. Những chiến công sau này của dân
tộc, đã in bóng bao sự hi sinh thầm lặng của những bà mẹ Việt Nam anh hùng như thế.
Và rồi, hình ảnh bà nhập vào ngọn lửa để sáng lên:
“Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...”
Từ “bếp lửa” cụ thể của câu trước sang “ngọn lửa” câu sau đã mang tầm khái
quát và biểu tượng lớn hơn rồi. Bếp lửa bà nhen lên mỗi sớm mỗi chiều không 59
phải chỉ bằng than, củi tự nhiên mà còn bằng cả tấm lòng bà “luôn ủ sẵn”, “chứa
niềm tin dai dẳng”. Ngọn lửa kia có thể cháy suốt tuổi thơ của cháu chính bởi vì
nó được nhóm lên bởi ngọn lửa yêu thương, bởi niềm tin trong sáng và nhân
hậu trong lòng bà. Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người
truyền lửa cho cháu, cho thế hệ mai sau.
Từ đó mà tác giả suy ngẫm về bà, về cuộc đời bà:
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!”
Cụm từ “biết mấy nắng mưa” được lặp lại như để nhắc nhớ lại những gian khó,
vất vả mà bà phải chịu đựng. Từ đó làm sáng lên những phẩm chất, vẻ đẹp cao
quý của bà. Từ bàn tay của bà đã nhóm lên “bếp lửa ấp iu nồng đượm” sưởi ấm
cháu suốt một thời tuổi thơ. Từ bàn tay bà đã nhóm lên “niềm yêu thương khoai
sắn ngọt bùi”, rất giản dị, đơn sơ mà thấm đượm ân tình. Từ bàn tay bà mà tình
làng nghĩa xóm thêm gắn bó, yêu thương: “Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung
vui”. Và chính bà đã nhóm lên ước mơ, khát vọng và tương lai của cháu sau này.
Điệp từ “nhóm” lại đầu mỗi câu thơ để khắc họa hình ảnh người bà: người
nhóm lửa, người truyền tải và lan tỏa yêu thương, ân nghĩa, ước mơ và niềm tin
cho xung quanh và cho cuộc sống. Để rồi Bằng Việt phải thốt lên: “Ôi! Kì là và
thiêng liêng – bếp lửa”. Nó kì lạ và thiêng liêng vì nó đơn sơ mà thắm tình,, nó
giản dị mà có thể nhóm lên bao tình nghĩa, ước mơ. 60
Nhờ ngọn lửa của bà, giờ đây, cháu đã ở nơi vùng trời mơ ước “Có khói trăm
tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả” – có cuộc sống đủ đầy và tiện nghi nhưng
trong lòng vẫn khôn nguôi nhớ về bà, khôn nguôi câu hỏi: “Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”
Những câu thơ giản dị, dễ hiểu đã khắc họa một cách chân thực mà sâu sắc hình
ảnh người bà, người mẹ Việt Nam tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi
sinh, niềm tin và nghị lực. Như hình ảnh người bà trong “Tiếng gà trưa” (Xuân
Quỳnh), trong “Đò Lèn” (Nguyễn Duy), đó chính là cội nguồn sức mạnh của
mọi đứa con và mọi chiến thắng vĩ đại của dân tộc.
Bài thơ khép lại trong hơi ấm và ánh sáng. Ngọn lửa của người bà năm xưa đã
cháy trong tâm hồn thế hệ độc giả từ bao giờ…
Cảm nhận về hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa
“Thương bà cháu nhớ ngày xưa
Dãi dầu cuối chợ nắng mưa sáng chiều
Biển đời đơn độc mái chèo
Thuyền bà chống đỡ trăm chiều bão giông”
(“Bà ơi”, Phạm Trung Dũng)
Những câu thơ bình dị của nhà thơ Phạm Trung Dũng đã gợi nhắc đến hình ảnh
người bà cùng sự thân thương, gần gũi và thiêng liêng trong mối quan hệ về tình
cảm gia đình ấm áp. Tình cảm cao đẹp đó còn được nhà thơ Bằng Việt tái hiện
đầy xúc động thông qua bài thơ “Bếp lửa”. Bằng những vần thơ mang đậm màu
sắc của quá khứ, hoài niệm, hình ảnh người bà đã xuất hiện với sự trìu mến, thân thương. 61
Trước hết, mở đầu bài thơ, tác giả đã tái hiện hình ảnh người bà qua những năm
tháng tuổi thơ thiếu thốn và gian khó:
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy,
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”
Tác giả đã sử dụng từ láy “đói mòn đói mỏi” để miêu tả hiện thực chiến tranh
đau thương gắn liền cùng sự thiếu thốn và nhọc nhằn - hệ lụy của chính sách cai
trị tàn nhẫn của thực dân Pháp đối với dân tộc ta. Trong những năm tháng gian
truân đó, hình ảnh người bà hiện lên gắn với làn khói từ bếp lửa: “Chỉ nhớ khói
hun nhèm mắt cháu”. Dù thời gian qua đi nhưng ấn tượng về những năm tháng
đã qua vẫn còn đọng lại qua việc sử dụng từ “cay”. Và những kí ức sống bên bà
hiện về như một thước quay chậm:
“Mẹ cùng cha công tác bận không về,
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc”
Dù biết bao mùa tu hú đi qua, nhà thơ vẫn không thể quên được hình ảnh người
bà tần tảo nắng mưa. Những vần thơ bình dị nhưng giàu sức gợi đã diễn tả thành
công những năm tháng tuổi thơ trong khói lửa chiến tranh. Bằng nghệ thuật liệt
kê, tác giả đã khơi gợi thành công những kỉ niệm sống trong vòng tay chở che
cùng sự săn sóc của người bà: “bà bảo”, “bà dạy”, “bà chăm”... Mỗi một câu thơ
vang lên đều chất chứa những hồi ức về sự hi sinh tần tảo của người bà. Trong
những năm tháng “Mẹ cùng cha công tác bận không về”, bà là chỗ dựa tinh thần,
là cội nguồn yêu thương chất chứa sự săn sóc, quan tâm. Những câu thơ của nhà 62
thơ Bằng Việt đã gợi nhắc đến hình ảnh người bà trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của nữ sĩ Xuân Quỳnh: “Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng”
Nối tiếp mạch cảm xúc của những hồi ức đã qua là hình ảnh người bà qua
những suy ngẫm và cảm nhận chân thực của nhà thơ. Hình ảnh người bà luôn
gắn liền, song hành sóng đôi cùng những kỉ niệm bên bếp lửa và trở thành biểu
tượng cho sự ấm áp của tình thương yêu và chăm sóc:
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm”
Cuộc đời chứa đựng sự lận đận, vất vả lo toan của người bà đã được tái hiện
thành công thông qua biện pháp đảo ngữ, đưa tính từ “lận đận” lên đầu câu, kết
hợp các cụm từ chỉ thời gian “đời bà”, “mấy chục năm rồi”. Xuôi dòng thời gian,
dù cuộc sống không ngừng đổi thay, người bà vẫn “giữ thói quen dậy sớm” để
nhóm lên niềm tin yêu cùng những hi vọng trong tâm tưởng người cháu. Qua
từng câu chữ, chúng ta có thể thấy được tình cảm vừa giản dị, chân thành, vừa
tha thiết sâu nặng của người cháu đối với người bà. Hình ảnh người bà còn được
khắc họa cùng tấm lòng và tình yêu thương “ấp iu nồng đượm”:
“Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi,
Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ…” 63
Thông qua điệp từ “nhóm”, hình ảnh người bà đã được tái hiện vừa chân thực,
vừa chứa đựng ý niệm ẩn dụ của sự hi sinh tần tảo và thiêng liêng. Đối với tác
giả, người bà chính là kết tinh cao đẹp nhất của tình thương yêu “ấp iu nồng
đượm”, là biểu tượng ngời sáng sự sẻ chia, quan tâm và chăm sóc “chia sẻ ngọt
bùi”, là người bồi đắp tâm hồn cháu trong những năm tháng tuổi thơ. Những
câu thơ với âm điệu tha thiết đã khắc họa thành công hình ảnh người bà luôn
hiện hữu trong tâm tưởng, đồng thời thể hiện thái độ trân trọng, biết ơn của tác giả Bằng Việt.
Như vậy, bằng những câu thơ bình dị mang âm hưởng tha thiết, sâu lắng, nhà
thơ đã khắc họa bức chân dung người bà gắn với hình ảnh bếp lửa trong dòng
suy tưởng, chiêm nghiệm chứa đựng lòng biết ơn, kính yêu và trân trọng. Thông
qua hình ảnh người bà, chúng ta có thể thấy được những đức hi sinh, sự tần tảo
của những người bà, người mẹ trong những năm tháng lửa đạn bom rơi. 64

Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Bếp lửa | Kết nối tri thức

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Soạn bài Củng cố, mở rộng trang 32 | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Giới thiệu về một cuốn sách (truyện) | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Viết bài văn phân tích một tác phẩm (truyện) | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 23 | Ngữ văn 8 Bài 6: Chân dung cuộc sống sách Kết nối tri thức

Soạn bài Bếp lửa | Ngữ văn 8 Bài 6: Chân dung cuộc sống sách Kết nối tri thức