Quan niệm của phép biện chứng duy vật về cơ sở của các mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng trong thế giới là:

Nguồn gốc của vận động là ở bên ngoài sự vật hiện tượng do sự tương tác hay do sự tác động

Nguồn gốc của sự vận động là do ý thức tinh thần tư tưởng quyết định

Chất là do những thuộc tính cơ bản thống nhất hữu cơ tạo thành

Chất của sự vật không bị quy định bởi kết cấu, phương thức liên kết giữa các thuộc tính, các yếu tố cấu thành sự vật

Sự tăng giảm về số lượng các yếu tố cấu thành sự vật.

Sự tăng lên về quy mô tồn tại của sự vật.

Sự thay đổi lượng của sự vật.

Vật chất là kết quả “Tổng hợp cảm giác” của con người.

Vật chất là thực tại khách quan tồn tại độc lập với ý thức con người

Vật chất là các sự vật hiện tượng cụ thể

Phát triển là sự chuyển hoá từ những thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất của sự vật

Phát triển bao hàm sự nảy sinh chất mới và sự phá vỡ chất cũ

Phát triển có sự kế thừa cái cũ và lặp lại cái cũ

Chất và lượng của sự vật đều tồn tại khách quan.

Không có chất lượng thuần túy tồn tại bên ngoài sự vật.

Sự phân biệt giữa chất và lượng của sự vật có tính chất tương đối.

Trong giới hạn của độ, sự vật vẫn còn là nó mà chưa chuyển biến thành cái khác

Trong giới hạn của độ, sự thay đổi của lượng chưa làm thay đổi căn bản chất của sự vật

Trong giới hạn của độ, sự thay đổi của lượng đã làm thay đổi một phần về chất của sự vật

CNDVBC

CNDT khách quan

CNDT chủ quan.