Theo quan điểm duy vật biện chứng, mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng là

  Nắm bắt cái đã tồn tại của sự vật.

 Thấy xu hướng phát triển trong tương lai của sự vật.

Nắm bắt được quá khứ, hiện tại, tương lai của sự vật, hiện tư ợng.

áp dụng cái riêng phải tùy theo cái đơn nhất

áp dụng cái riêng phải dựa vào cái chung

áp dụng cái đơn nhất phải dựa theo cái riêng

.  Cái chung tồn tại trong những cái riêng; thông qua những cái riêng mà cái chung biểu hiện sự tồn tại.

Cái riêng là cái toàn bộ còn cái chung là cái bộ phận.

Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hóa qua lại lẫn nha u.

Coi trọng hình thức hơn nội dung

Không coi trọng nội dung và hình thức

Coi trọng nội dung và hình thức như nhau

chú ý đến điều kiện, hoàn cảnh lịch sử - cụ thể, môi trường c ụ thể trong đó sự vật sinh ra

chú ý đến điều kiện, hoàn cảnh lịch sử - cụ thể sinh ra tồn tại của sự vật.

  Năng suất lao động ngày càng cao.

  Môi trường thiên nhiên được bảo vệ.

  Năng lực chinh phục và cải tạo tự nhiên và cải biến xã hội cũ ng như bản thân con người.

Chỉ nắm bắt cái đã tồn tại của sự vật.

Nắm bắt xu hướng vận động, biến đổi của sự vật, hiện tượng  trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

  Chỉ nắm bắt xu hướng phát triển trong tương lai của sự vật.

Tôn trọng hoàn cảnh, điều kiện học tập để tìm ra phương phá p học hiệu quả nhất, khắc phục bệnh chủ quan duy ý chí xa rời thực tiễn

Phát huy tính năng động chủ quan, đổ lỗi cho hoàn cảnh khi đứng trước khó khăn

Khai thác triệt để hoàn cảnh để tạo thời co cho học tập, nghi ên cứu

tuyệt đối

vĩnh viễn

bất biến

 Sự sinh sản.

 Sự trao đổi chất của cơ thể với môi trường.

 Sự phân giải và hóa hợp các chất.

nguồn gốc của sự vận động, phát triển của sự vật hiện tượng

hạt nhân của phép biện chứng

vạch ra khuynh hướng vận động, phát triển của sự vật, hiện t ượng

  quan điểm phát triển.

quan điểm lịch sử - cụ thể.

  quan điểm phiến diện, chiết trung, ngụy biện.

Hoàn toàn giống nhau

Tồn tại độc lập với nhau

Nguyên nhân, nguyên cớ sinh ra điều kiện

 nguyên lý về sự phát triển.

  cặp phạm trù nguyên nhân - kết quả.

 quy luật phủ định của phủ định.

Khả năng nhận thức ngày càng sâu sắc hiện thực.

Khả năng nhận thức ngày càng đầy đủ, chính xác hiện thực

Khả năng sử dụng các phương pháp nhận thức của chủ thể.