Theo V.I.Lênin, quy luật hình thành và phát triển Đảng cộng sản của giai cấp công nhân là:

Chiếm hữu nô lệ

Phong kiến

Cộng sản chủ nghĩa

Chính trị - xã hội

Văn hóa

Tư tưởng

Chính trị - xã hội

Văn hóa

Tư tưởng

Xóa bỏ tận gốc chế độ tư bản chủ nghĩa

Xóa bỏ tận gốc chế độ phong kiến

Xóa bỏ tận gốc chế độ nô lệ làm thuê

Xóa bỏ sự bóc lột đem lại hạnh phúc, ấm no cho nhân dân

Cải tạo xã hội cũ, xây dựng thành công xã hội mới – xã hội cộng sản chủ nghĩa

Liên minh với nông dân giải phóng cho loài người

Giai cấp chủ nô

Giai cấp địa chủ

Giai cấp tư sản

Giai cấp công nhân là giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất tiến bộ của thời đại

Giai cấp công nhân là lực lượng đông đảo và tiên phong

Giai cấp công nhân là lực lượng đại diện cho khuynh hướng tiến bộ của nhân loại

Kinh tế

Văn hóa

Tư tưởng

Quá trình trao đổi, mua bán

Hoạt động thương mại

Kinh tế thị trường

Giải phóng cho giai cấp công nhân và toàn thể nhân loại bị áp bức

Xóa bỏ tận gốc chế độ người bóc lột người, xóa bỏ chủ nghĩa tư bản

Xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa văn minh

Giai cấp công nhân là người làm thuê do không có tư liệu sản xuất, buộc phải bán sức lao động để sống và bị giai cấp tư sản bốc lột giá trị thặng dư

Lợi ích cơ bản của giai cấp công nhân đối lập với lợi ích cơ bản của giai cấp tư sản

Giai cấp công nhân là giai cấp có sứ mệnh phủ định chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản trên toàn thế giới

Lật đổ sự thống trị của giai cấp vô sản, giành chính quyền về tay giai cấp mình, thiết lập nhà nước, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới

Lật đổ sự thống trị của giai cấp tiểu tư sản, giành chính quyền về tay giai cấp mình, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới

Lật đổ sự thống trị của bộ phận đại tư sản, giành chính quyền về tay giai cấp mình, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới

Có toàn bộ lợi ích thống nhất với nhau

Có lợi ích hoàn toàn khác nhau

Có lợi ích hoàn toàn đối lập nhau

Tư bản và lao động

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

Các tập đoàn tư bản

Xóa bỏ cả quan hệ sản xuất bóc lột và lực lượng sản xuất trong chủ nghĩa tư bản

Xóa bỏ lực lượng sản xuất và kế thừa thành tựu tiến bộ về quan hệ sản xuất trong chủ nghĩa tư bản

Xóa bỏ văn hóa và tư tưởng bóc lột trong chủ nghĩa tư bản