Trong mối quan hệ biện chứng giữa các lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất:

Nhất nguyên luận duy vật.

Nhất nguyên luận duy vật khả tri.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Tuyệt đối; tạm thời.

Tương đối; vĩnh viễn.

Tương đối, tạm thời; tuyệt đối, vĩnh viễn.

Các giai cấp và tầng lớp trong xã hội với nhau.

Giai cấp công nhân với giai cấp nông dân.

Nhà đầu tư trong nước với nhà đầu tư nước ngoài.

Duy vật, duy tâm, nhị nguyên.

Duy vật, duy tâm, nhị nguyên, khả tri, bất khả tri, hoài nghi.

Biện chứng, siêu hình.

Nhất nguyên luận duy vật hoặc nhất nguyên luận duy tâm.

Khả tri luận.

Biện chứng.

Con đường duy nhất đúng đắn để nhận thức chân lí.

Giai đoạn thứ nhất của con đường biện chứng của sự nhận thức chân lí.

Giai đoạn thứ nhất của con đường nhận thức cảm tính.

Lịch sử nhân loại luôn trải qua những bước phát triển tuần tự, đồng đều, lần lượt trải qua đầy đủ 5 hình thái kinh tế - xã hội từ thấp đến cao.

Nhân loại đã trải qua 3 nền văn minh là: văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp, văn minh hậu công nghiệp

Không thể bỏ qua dù chỉ một hình thá kinh tế - xã hội nào trong số 5 hình thái kinh tế - xã hội.

Phương pháp biện chứng.

Khả tri luận

Chủ nghĩa duy tâm.

Đã sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Đã sáng tạo ra phép biện chứng duy vật.

Đã sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật.

...cái “được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh lại”

...“phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan”

...cái “tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”

Chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Chủ nghĩa xã hội khoa học.

Phép biện chứng duy vật.

Thuyết bất khả tri

Thuyết khả tri duy vật

Chủ nghĩa duy vật.

Một quốc gia nhất thiết phải trải qua đầy đủ các hình thái kinh tế-xã hội từ thấp đến cao.

Một quốc gia chỉ có thể bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa mà không thể bỏ qua các hình thái kinh tế-xã hội khác.

Một quốc gia không thể trải qua đầy đủ các hình thái kinh tế-xã hội từ thấp đến cao mà chỉ có thể phát triển theo con đường nhảy vọt, bỏ qua.

Kinh tế và chính trị trong đó kinh tế quyết định chính trị và chính trị luôn thúc đẩy kinh tế phát triển.

Vật chất và ý thức

Tồn tại xã hội và ý thức xã hội.

Các nhà duy vật cổ đại chất phác.

Các nhà duy vật biện chứng.

Các nhà duy vật khả tri.