16 bài Phân tích nhân vật Chí Phèo HAY CHỌN LỌC | Văn mẫu 11 Kết nối tri thức

Xin giới thiệu Phân tích nhân vật Chí Phèo qua truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao để thấy được tấm bi kịch của cuộc đời Chí Phèo, về số phận con người bị chà đạp trong xã hội phong kiến đầy bất công.

111 56 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Phân tích nhân vật Chí Phèo - Ngữ văn lớp 11

1. Dàn ý phân tích nhân vật Chí phèo

I. Mở bài

– “Chí Phèo” thật sự là một kiệt tác trong văn xuôi đương thời, là đỉnh cao trong sự

nghiệp sáng tác của nhà văn Nam Cao.

– Ngòi bút Nam Cao có những quan tâm, những khám phá riêng về số phận người

lao động bị chà đạp. Hình tượng nhân vật Chí Phèo-một điển hình nghệ thuật bất hủ

trong văn xuôi Việt Nam-đã thể hiện cái nhìn đầy đủ mới mẻ, độc đáo có chiều sâu

trong thể hiện nỗi khổ con người đó của Nam Cao.

II. Thân bài.

A. CON NGƯỜI CHÍ PHÈO CHẲNG NHỮNG BỊ TƯỚC ĐOẠT NHÂN

TÍNH MÀ CÒN BỊ HỦY HOẠI CẢ NHÂN HÌNH NỮA.

1. Chí Phèo bị hủy hoại nhân hình.

Ngay từ khi chào đời, Chí Phèo là một đứa con hoang, bị bỏ rơi bên một lò gạch cũ.

Được dân làng nuôi, Chí Phèo, lớn lên như cây cỏ, tuổi thơ hết đi ở nhà này lại đi ở

nhà nọ, tuổi thanh niên ra sức làm thân trâu ngựa cho nhà lí Kiến. Vì một chuyện

ghen tuông vớ vẩn, lí Kiến đã nhẫn tâm đẩy Chí Phèo vào tù. Sau bảy, tám năm biệt

tích trở về làng, Chí Phèo đã hoàn toàn biến đổi. Ngoại hình thật kinh tởm, cái đầu

thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai mắt gờm

gườm trông gớm chết.

Chí Phèo chuyên đập đầu, rạch mặt và đâm chém người cho nên cúi mặt hắn vàng

mà lại muốn xạm màu gio, nó vằn dọc vằn ngang, không thứ tự, biết bao nhiêu là

sẹo.

Người cố nông ấy hoàn toàn bị tước đoạt nhân hình, biến thành nửa người nửa vật:

nó không còn phải là mặt người: nó là mặt của một con vật lạ.

2. Chí Phèo bị tước đoạt nhân tính.

Từ lúc về làng, Chí Phèo hoàn toàn không kiểm soát được hành động của mình. Khi

mua chịu rượu, bà hàng ngần ngừ không muốn đưa thì hắn rút bao diêm, đánh cái

xòe, châm lên mái lều của mụ. Mụ hoảng hốt kêu gọi om sòm, vội dập tắt được

ngọn lửa mới chạy, rồi khóc lóc mêu mêu, mụ đưa ra chai rượu.

Chí Phèo hoàn toàn bị tha hóa, hành động như người mất trí. Bao nhiêu việc ức hiếp,

phá phách, đâm chém, mưu hại, người ta giao cho hắn làm. Trong cơn say, Chí

Phèo hành động tàn bạo như một con quỷ dữ, hoàn toàn mất nhân tính. Những cơn

say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành một cơn say, mênh mông, hắn ăn

trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô tận (…). Hắn biết đâu

đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh

phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện!.

B. NGƯỜI NÔNG DÂN BỊ LƯU MANH HÓA ẤY CUỐI CÙNG ĐÃ THỨC

TỈNH.

1. Người nông dân bị tha hóa.

Trong tâm hồn tưởng chừng như chai đá, thậm chí bị huỷ hoại hoàn toàn của Chí

Phèo, bản chất lương thiện ngày thường bị che lấp đi, vẫn le lói một ánh lương tri,

sẽ bừng sáng khi gặp được cơ hội. Lúc được thị Nở chăm sóc, Chí Phèo rất ngạc

nhiên vì xưa nay, nào hắn có thấy ai tự nhiên cho cái gì. Hắn phải dọa nạt hay giật

cướp mới có.

Tình cảm chân thật của thị Nở đã khơi dậy ý thức và lương tâm của Chí Phèo. Từ

lúc này, Chí mới ý thức tình trạng tha hóa của mình và bi kịch bắt đầu diễn ra trong

đời sống nội tâm.

2. Cuối cùng đã thức tỉnh

Sau khi được thị Nở chăm sóc, lần đầu tiên khi tỉnh giấc, Chí Phèo bâng khuâng

nghe tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người đi chợ thì niềm ao ước có một

gia đình nho nhỏ bừng lên. Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây kẻ thù?.

Bản chất tốt đẹp của người lao động thức tỉnh trong lòng Chí: Trời ơi. Hắn thèm

lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!… Người ta sẽ nhận hắn vào

cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương thiện .

C. ĐIỀU BI THẢM LÀ ANH TA CHỈ MUỐN TRỞ LẠI LÀM NGƯỜI MÀ

KHÔNG ĐƯỢC

1. Chí Phèo lại rơi vào bế tắc

Chí Phèo tha thiết muốn trở về sống lương thiện với mọi người, nhưng tất cả làng

Vũ Đại đều sợ hãi, xa lánh anh ta. Thị Nở lại “cắt đứt” với Chí Phèo. Chí lại rơi vào

tình thế hoàn toàn tuyệt vọng: Sống lương thiện thì không được chấp nhận, làm lưu

manh như cũ thì không thể và cũng không muốn.

Những lời lẽ cuối cùng của Chí Phèo bộc lộ tất cả bi kịch nội tâm đó: “Tao muốn

làm người lương thiện (…). Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho

mất được những mảnh chai trên mặt này! Tao không thể là người lương thiện được

nữa. Biết không!”.

2. Bi kịch biến thành thảm kịch

Chí Phèo đã đâm chết Bá Kiến, kẻ đã gây ra bi kịch đời Chí, rồi tự sát.

Nhân vật Chí Phèo được xây dựng thành công: vừa có nét khái quát, vừa có cá tính.

Người cố nông đó đã vừa bị hủy hoại nhân hình, vừa bị tước đoạt cả nhân tính.

Nhân vật được miêu tả sâu sắc từ chân dung đến tính cách, từ bộ mặt đến những

diễn biến tâm lí.

III. Kết bài.

Tác phẩm Chí Phèo mang giá trị nhân đạo sâu sắc, thể hiện ở tấm lòng yêu thương

trân trọng của Nam Cao đối với những người khốn khổ. Tác giả phát hiện những

phần sâu kín nhất trong tâm hồn của họ, những gì còn lại của tình người, sự khát

khao hạnh phúc, ước muốn yêu thương, nhất là quyền được làm người lương thiện.

Chí Phèo là tiếng kêu cứu thiết tha của những người bất hạnh: Hãy bảo vệ và đấu

tranh cho quyền được làm người của những con người lương thiện, để họ được sống

và sống hạnh phúc, không còn những thế lực đen tối của xã hội đẩy họ vào chỗ mất

cả nhân hình lẫn nhân tính đầy bi kịch xót xa.

2. Phân tích Chí Phèo mẫu 1

Chí Phèo – một tấn bi kịch của một người nông dân nghèo bị tha hóa trong xã hội

cũ, một con người điển hình. Bản chất của Chí Phèo là một con người lương thiện,

luôn khao khát được sống như một người bình thường, muốn sống lương thiện

nhưng lại bị xã hội lúc bấy giờ biến thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Bi kịch này

bắt đầu diễn ra trong nội tâm Chí Phèo khi hắn gặp Thị Nở với “bát cháo hành”.

Chính tình yêu Chí Phèo – Thị Nở đã đánh thức con người lương thiện của hắn. Hay

nói cách khác chính sự xuất hiện của Thị đã cứu Chí Phèo thoát khỏi tấn bi kịch đó

dù chỉ là trong phút chốc

Chí Phèo là kiệt tác của Nam Cao. Trên cơ sở người thật, việc thật ở quê mình, tác

giả đã hư cấu, sáng tạo nên bức tranh hiện thực sống động về xã hội nông thôn Việt

Nam trước CMT8 với tất cả sự tăm tối, ngột ngạt cùng bao nhiêu bi kịch đau đớn,

kinh hoàng… Dù có được đặt tên là Cái lò gạch cũ, Đôi lứa xứng đôi hay Chí Phèo

thì tác phẩm ấy vẫn được nhận ra bởi giá trị hiện thực và nhân đạo vô cùng to lớn

của nó.

Nhân vật chính Chí Phèo là đại diện điển hình cho bi kịch của những người nông

dân bị tha hoá trong xã hội cũ. Nhưng những cảnh ngộ cùng quẫn, bi đát trong cái

xã hội ấy đã không thể làm cho những người dân quê khốn khổ như Chí Phèo mất đi

niềm khao khát được sống tốt đẹp và lương thiện. Trong con người họ lúc nào cũng

luôn âm ỉ một sự phản kháng vô cùng mạnh mẽ.

Một chút về Chí Phèo, ta có thể thấy hắn là một đưa con rơi, ra đời trong cái lò gạch

cũ, lớn lên bằng tình thương bố thí của những người nghèo. Khi lớn lên làm canh

điền trong nhà Bá Kiến lại bị vợ ba Bá Kiến gọi lên “bóp chân”; Bá Kiến sanh long

ghen tuông nên đưa đi tù. Thời gian sau, Chí Phèo lại trở thành “con quỷ dữ của

làng “Vũ Đại” tác oai tác quái dân lành. Chí Phèo chìm trong cơn say, chỉ có một

lần hắn tỉnh thật sự vào một buổi sáng (đã được Thị Nở đánh thức). Nhưng rồi tình

yêu bị đổ vỡ. Bế tắc, đi tìm lương thiện, hắn giết Bá Kiến rồi tự giết mình. Chí Phèo

chết nhưng chưa hết truyện. Thị Nở “nhìn nhanh xuống bụng” và “và thoáng hiện ra

cái lò gạch cũ”. Một “Chí Phèo con” sắp ra đời. Cách sắp xếp khá tinh tế độc đáo.

Cứ mỗi lần Chí Phèo ngoi lên thì lại bị cuộc đời này đè xuống. Khiến người đọc

phải theo dõi liên tục không thể rời được.

Hay cho Nam Cao khi xây dựng được một chiều diễn biến tâm lý nhân vật thật xuất

sắc. Ta có thể nhận thấy dễ dàng nhất ở đoạn Chí Phèo mở mắt thì trời đã sang…

Một lần hắn tỉnh. Những thanh sắc cuộc sống “mặt trời chắc đã cao”, “tiếng chim

ríu rít” lại hiện lên mặc dù hắn đang ở trong cái lều ẩm thấp. Lần đầu tiên hắn tỉnh,

và cũng là lần đầu tiên hắn có những rung động với trước cuộc sống. Hắn nghe

“tiếng cười nói của những người đi chợ”, “nghe tiếng thuyền chài gõ mái chèo đuổi

cá”.

– Rồi những kỉ niệm xưa lại hiện về. Có lần hắn ước ao “một gia đình nho nhỏ.

Chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải…mặc dù chỉ là mơ hồ.Từ đấy hắn cảm thấy

buồn cô độc.

+ Cái diễn biến tâm lí của một con quỷ đang hướng về lương thiện.

Trong truyện ngắn Chí Phèo , quá trình bị cự tuyệt quyền làm người thật ra đã bắt

đầu từ lâu, diễn ra đồng thời với quá trình bị tha hoá. Tiếng chửi ngay từ đầu tác

phẩm đã thể hiện điều đó.Chí cất lên tiếng chửi trời, chửi đời, chửi làng xóm, tất cả

mọi người – những kẻ không chửi lại, cả những kẻ đã đẻ ra hắn. Tiếng chửi ấy như

là tiếng hát để được giải thoát, vu vơ, ngẩn ngơ của một thằng say. Vậy mà nó thật

trừu tượng mà cụ thể, xa đến gần, có thứ tự và vô cùng văn vẻ. Tiếng chửi là khao

khát được giao tiếp với đời dù là hình thức giao tiếp hạ đẳng nhất .nhưng nó lại

không được ai đáp lại cả. Nhưng phải từ khi gặp Thị Nở, tức là từ khi Chí Phèo thức

tỉnh, bi kịch mới thật sự bắt đầu. Chí Phèo ngạc nhiên ,xúc động khi Thị Nở bê bát

cháo hành sang cho Chí Phèo. Hương vị cháo hạnh là hương vị của tình yêu chân

thành, hạnh phúc giản dị mà to lớn. Rồi liên tiếp, Chí Phèo đều cảm thấy hơi cháo

hành thoang thoảng trong mũi. Lần đầu là khi Thị từ chối, hắn nghĩ ngợi một tí, rồi

hình như hiểu, hiểu mình đã có quá nhiều tội lỗi, ngẩn người ra để tự hỏi làm sao để

trở lại làm một con người bình thường?! Lần thứ hai là lần quyết định hành động,

hắn uống thật nhiều rượu nhưng càng uống lại càng tình, tình ra lại buồn, lúc đó hơi

cháo hành lại thoang thoảng xuất hiện, đó là ý nghĩa biểu trưng, hắn lại nghĩ đến Thị,

phân vân giữa việc làm người và một con quỷ, đó chính là ước mơ lương thiện, làm

một con người như mọi người! Rồi đến lúc gặp mặt Bá Kiên, những hành động đó

mới là tư thế làm người cuối cùng trước khi chết của Chí Phèo.

Một Chí Phèo tỉnh đã giết chết 1 Chí Phèo say. Chí Phèo bằng xương, bằng thịt đã

chết nhưng còn lại trong lọng người đọc là Chí Phèo đòi quyền sống, đang dõng dạc

đòi làm người lương thiện. Như vậy, khi ý thức nhân phẩm đã trở về, Chí Phèo

không bằng lòng sống như trước nữa. Và Chí phèo chết trong bi kịch đau đớn, chết

trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống. Đây không thể là hành động lưu manh mà là sự

vùng lên tuyệt vọng của người nông dân khi thức tỉnh cuộc sống. Mang đậm giá trị

tố cáo rất cao, lên án giai cấp phong kiến thống trị tha hoá, những bi kịch như vậy sẽ

còn tiếp diễn

3. Phân tích Chí Phèo mẫu 2

“Chí Phèo” (1941) là một truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nam Cao viết về đề tài

nông dân trước Cách mạng. Nó là một truyện ngắn có thể “làm mờ hết các tác phẩm

khác cùng ra một thời”, đã đưa Nam Cao lên vị trí hàng đầu trong lớp các nhà văn

hiện thực phê phán 1930-1945. Tác giả đã xây dựng thành công một nhân vật điển

hình, nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn bi kịch có ý nghĩa sâu sắc vào loại tiêu

biểu nhất của nền văn học Việt Nam.

Bi kịch Chí Phèo là bi kịch của một nông dân cùng khổ bị xô đẩy vào con đường

lưu manh tội lỗi, bị cự tuyệt quyền làm người, hay nói một cách khác là số phận bi

thảm của một con người muốn được làm người mà không thể được Nam Cao đã viết

về tấn bi kịch của Chí Phèo bằng một bút pháp vô cùng sắc sảo: biến hóa lúc kể, lúc

tả, triết lí thì thấm thía, trữ tình thì đau đớn xót xa đầy ám ảnh nghệ thuật, làm xúc

động lòng người hơn nửa thế kỉ nay.

Nam Cao không nói về sưu thuế dã man, không nói về tô tức mà ông có những

khám phá riêng về số phận người lao động bị chà đạp, có một cái nhìn mới mẻ độc

đáo, sâu sắc trong việc thể hiện nỗi đau khổ trăm chiều của người nông dân nghèo

bị áp bức bóc lột tàn tệ trong xã hội thực dân phong kiến.

Chí Phèo bất hạnh ngay từ khi sơ sinh “trần truồng và xám ngắt trong một cái váy

đụp để bên cạnh lò gạch bỏ không”. Anh thả ống lương “rước lấy và đem cho một

người đàn bà góa mù”, sau đó hắn bị đem bán cho bác phó cối. Chí lớn lên trong

cảnh bơ vơ, không cha mẹ, không họ hàng thân thích, không một mái lều che thân,

không một tấc đất cắm dùi “hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ”, đến năm 20

tuổi thì Chí Phèo làm canh điền cho lí Kiến.

Có thể nói cái trang đời thơ ấu và thanh niên của Chí Phèo là 20 năm trời đắng cay

không chốn nương thân. Bi kịch của anh canh điền ngày bắt đầu từ chuyện bà Ba

ông lí còn trẻ lắm mà “lại cứ hav ốm lửng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm

lưng gì đấy”. Chí không phải là gỗ đá, nhưng hắn thấy nhục hơn là thích, huống hồ

lại sợ”. Chỉ một chuyện ghen tuông không đâu. Bá Kiến đã ngấm ngầm cấu kết với

quan trên bắt Chí giải lên huyện, bỏ tù hắn bảy tám năm trời. Cái nhà tù thực dân đã

biến Chí Phèo từ một nông dân lương thiện, hiền lành trở thành một tên lưu manh,

một con quỷ dữ trong làng Vũ Đại.

Đi tù “biệt tăm”, bỗng đâu hắn lại "lù lù lần về”. Một Chí Phèo đã hoàn toàn khác

hẳn: “Cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng,

hai mắt gườm gườm trông gớm chết”. Chí mặc cái quần nái đen, cái áo tây vàng, cái

ngực và cái tay chạm trổ rồng, phượng nói một ông tướng cầm chùy… Đó là hình

ảnh Chí Phèo lúc ngồi uống rượu với thịt chó ở chợ từ trưa tới xế chiều, cho đến lúc

say khướt. Hắn đã hành động một cách dữ dội: xông thẳng đến nhà Bá Kiến chửi

“mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất”, đập cái vỏ chai vào cái cổng, rạch mặt, kêu trời ăn

vạ! Chí Phèo đã hành động như một tên đầu bò vô cùng ngang ngược. Tuy nhiên

hắn đã nhận diện ra Bá Kiến là kẻ thù của mình. Nhưng chỉ một bữa rượu, một vài

câu mơn trớn, một đồng bạc đãi thêm của cụ Bá đã làm cho “Chí Phèo vô cùng hả

hê”. Hắn mơ hồ về chuyện hắn “còn có họ” với lí Cường nữa đấy! Mấy hôm sau,

Chí lại dở trò lưu manh đốt quán mụ bán rượu, lại vác dao đến nhà cụ Bá xin đi ở tù

"bẩm quả đi ở tù sướng quá!”. Chỉ sáu ngày sau khi Chí về lại làng, hắn đến nhà Bá

Kiến lần thứ hai sinh sự: “Cái mặt thì ngầu lên, hai chân thì lảo đảo, cái môi bầm lại

mà run bần bật". Hắn nghiến răng hăm dọa: con phải đâm chết vài ba thằng rồi cụ

bắt con giải huyện”. Cụ Bá cười khanh khách, vỗ vai Chí Phèo một cái, hắn như bị

thôi miên, rồi vác dao đến nhà đội Tảo đòi nợ cho cụ Bá. Chẳng xảy ra chuyện đổ

máu. Chí Phèo vênh vênh cầm năm chục đồng bạc ra về, tự đắc: “Anh hùng làng

này cóc thằng nào bằng ta”. Từ đó Chí Phèo trở thành “đầy tớ chân tay mới” của Bá

Kiến. Thế là Chí có nhà, có năm sào vườn ở bãi sông, năm đó hắn hăm bảy, hăm

tám tuổi. Cùng kể từ đáy, Chí mất phương hướng hẳn, hắn trở thành tay sai đắc lực

của Bá Kiến. Hắn đã bán mình cho quỷ dữ, và chẳng bao lâu hắn cũng trở thành một

con quỷ dữ ghê tởm. Hắn chìm ngập vào vũng bùn tăm tối, tội lỗi. Hắn mất dần ý

niệm về thời gian, không biết tuổi tác cuộc đời mình “đã dài bao nhiêu năm rồi”.

Năm nối năm, tuổi nối tuổi, “ba mươi tám hay ba mươi chín? Bốn mươi hay ngoài

bốn mươi?’’. Bộ mặt Chí Phèo giờ đây như “cái mặt của con vật lạ” với màu '‘vàng

vàng mà lại muốn xạm màu gió” với bao nhiêu là sẹo “vằn dọc vằn ngang”, vết

mảnh chai ăn vạ kêu làng! Cuộc đời hắn chồng chất tội lỗi “bao nhiêu việc ức hiếp,

phá phách đâm chém, người ta giao cho hắn làm”. Hắn đâm thuê chém mướn để

kiếm tiền mà uống rượu. Những cơn say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành

một cơn dài, mênh mông. “Hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy hãy

còn say, đập đầu, rạch mặt, chửi bới dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say,

để rồi say nữa, say vô tận”. Chí Phèo bị mua chuộc, bị xô đẩy vào con đường lưu

manh, tội lỗi. Muốn giết người, muốn đâm chém và cướp giật cần gan và liều mạng,

hắn đã tìm đến rượu. Mất dần nhân tính, hắn trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại:

“Hắn biết đâu hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp

đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương

thiện”.

Chí Phèo đã bị cả xã hội ruồng bỏ. Cái thẻ có biên tên tuổi hắn cũng không có trong

sổ làng, người ta vẫn khai hắn vào hạng dân lưu tán, lâu năm không về làng. Tất cả

dân làng đều sợ hắn, “tránh mặt hắn mỗi lần hắn qua”. Hắn chửi, ai cũng nghĩ “mặc

thây cha nó”, ai cũng chẳng thèm nghe, khác nào “những người say rượu hát”. Hình

ảnh Chí Phèo “vừa đi vừa chửi” gây cho người đọc nỗi ám ảnh về bi kịch của một

người điên khùng, mất trí đang trải qua nỗi cô đơn tuyệt vọng. Hắn chửi tuốt, chửi

trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi tất cả những ai không chửi nhau với hắn,

“tức mình hắn chửi đứa nào đẻ ra chính hắn!”. Chí Phèo cứ chửi, “chửi rồi lại nghe”.

Hắn bị bao vây bởi một “sự im lặng đáng sợ”. Năm thì mười họa mới “ba con chó

dữ với một thằng say rượu!”. Hắn đã hoàn toàn bị xã hội dứt khoát cự tuyệt không

được nhìn nhận là người.

Qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã phản ánh một hiện thực khá phổ biến có tính

quy luật ở nông thôn nước ta dưới thời Pháp thuộc: nhiều người lao động lương

thiện bị xã hội xô đẩy vào con đường cùng, đã phản kháng lại, lưu manh liều mạng

để tồn tại. Năm Thọ “đầu bò đầu bướu” vừa đi mất tăm lại có Binh Chức lần về,

Binh Chức chết lại nở ra Chí Phèo. Biết đâu thị Nở lại không đẻ nơi lò gạch cũ một

Chí Phèo con trong cái váy đụp nữa? Bọn hào lí, một mặt bóp nặn dân lành đến tận

xương tủy, mặt khác “lại phải ngậm miệng cung cấp cho những thằng cùng hơn là

dân cùng nên liều lĩnh, lúc nào cũng có thể cầm dao đâm người hay đâm mình”.

Chừng nào còn bọn cường hào sâu mọt, độc ác, áp bức bóc lột tàn tệ dân lành, thì

chừng đó còn người lao động lương thiện bị xô đẩy vào con đường lưu manh tội lỗi,

phải kiếm ăn bằng đâm thuê chém mướn, bằng cướp giật. Cái xã hội ấy đã cướp đi

của họ cả bộ mặt lẫn linh hồn người, hủy diệt nhân tính và đã cự tuyệt quyền làm

người của họ. Nhân vật Chí Phèo đã cho thấy cái quy luật tàn bạo ghê sợ đó trong

xã hội cũ.

Đoạn văn Nam Cao kể về chuyện Chí Phèo uống rượu với Tự Lãng là một tình tiết

làm rõ thêm bi kịch cô đơn, điên khùng, đau đớn đến cùng cực của một kẻ bị xã hội

cự tuyệt quyền làm người. Tự Lãng có “bộ râu lờ phờ”, làm nghề thầy cúng và hoạn

lợn. Vợ chết đã bảy, tám năm con gái chửa hoang trốn đi. Lão cũng cô đơn như Chí

Phèo. Như “đôi tri kỉ cuồng” uống rượu dưới trăng. Chúng uống sạch ba chai, “ngả

vào nhau mà cười”. Say rượu, lão Tự “bò như cua”. Chí Phèo vật lão ra mà vuốt râu

lão. Chí phanh ngực, vừa đi vừa gãi, lần đường tìm về mảnh vườn và cái lều của hắn.

Chính trong đêm trăng ấy, Chí đang “bứt rứt quá, ngứa ngáy quá” thì hắn bắt gặp thị

Nở đang nằm ngủ “cái mồm mụ há hốc lên trăng mà ngủ”. Chí Phèo đã xông tới

người đàn bà “xấu ma chê quỷ hờn” đó một cách… Chí Phèo! Cuộc làm tình của

Chí Phèo lúc đầu chỉ mang tính bản năng sinh vật ở một gã đàn ông say rượu với

một người đàn bà ngoài ba mươi tuổi “ngẩn ngơ như những người đần trong cổ

tích" mà thôi! Nhưng thật kì lạ, sau đó, sự chăm sóc giản dị đầy ân tình và sự yêu

thương mộc mạc, chân thành của thị Nở đã đánh thức dậy bản chất lương thiện của

người lao động trong kẻ từng rạch mặt ăn vạ và đâm thuê chém mướn này. Chí Phèo

bị cảm, thị Nở đã “quàng tay vào nách hắn” và “hắn đu vào cổ thị, hai người lảo đảo

đi về lều”. Bát cháo hành của thị Nở làm cho Chí Phèo gần như thay đổi hẳn. Lần

đầu tiên hắn được nếm mùi cháo: “trời ơi cháo mới thơm làm sao!". Cũng lần đầu

tiên hắn được chăm sóc bởi một bàn tay “đàn bà”. Mấy chục năm qua, hắn muốn ăn

thì phải dọa, phải cướp, thế mà “lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà

cho”. Và cũng là người đàn bà độc nhất trong làng Vũ Đại nhận biết bản chất lương

thiện của Chí Phèo. Thị nhìn Chí Phèo ăn cháo hành rồi thốt lên: “Ôi sao mà hắn

hiền”… Chỉ có thị Nở mới cảm nhận được: “hắn cười nghe thật hiền…” mà thôi!

Đoạn văn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau đêm “gặp gỡ” thị Nở cho thấy Nam Cao

là bậc thầy về nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật. Sự thức tỉnh của linh hồn trong

Chí Phèo được tác giả kể lại thật xúc động, nhiều xót thương. Sáng hôm ấy, Chí

Phèo tỉnh dậy “lòng bâng khuâng mơ hồ buồn”. Tiếng chim hót vui vẻ, tiếng người

đi chợ cười nói, tiếng anh thuyền chèo gõ mái chèo đuổi cả… Những tiếng quen

thuộc ấy hôm nào chả có, nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy. Lòng hắn buồn “chao

ôi là buồn!”, Lương tâm hắn bị lay động. Tiếng vọng của đời thường đã đánh thức

linh hồn Chí. Hắn nhớ lại những ngày xưa, một thời từng mơ ước, cái ước mơ bình

dị của những người dân cày nghèo khổ “có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn

cày thuê, vợ dệt vải”, nuôi lợn làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng.

Càng hồi tưởng càng buồn càng lo âu. Ngoài bốn mươi tuổi đầu, Chí cảm thấy “đã

tới cái dốc bên kia cuộc đời”, và hắn lo, hắn sợ “đói rét và ốm đau, là cô độc, cái

này còn đúng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Chí Phèo vừa húp cháo hành vừa trìu mến

nhìn thị Nở, rồi hắn vẩn vơ nghĩ gần nghĩ xa. Lâu nay hắn chỉ đâm chém và cướp

giật. "Nếu không còn sức mà cướp giật, dọa nạt nữa thì đã sao?". Thằng lưu manh

“chỉ mạnh về liều”. Sẽ có một lúc nào đó “không thể nào liều được nữa” thì bấy giờ

mới nguy!

Nam Cao đã cho chúng ta thấy, Chí Phèo vốn là một người lao động cùng khổ

lương thiện “cái bản tính của hẳn ngày thường bị lấp đi”. Cùng với “tình yêu” sự

săn sóc của thị Nở, “trận ốm thay đổi hắn về sinh lí, cũng thay đổi về tâm lí nữa”

của Chí Phèo. Đó là một cái nhìn sâu sắc với tâm lòng xót thương đầy tình người

của nhà văn này đối với những con người nghèo khổ, lương thiện bị xã hội xô đẩy

vào con đường lưu manh, tội lỗi.

Linh hồn thức tỉnh, bản tính bị lấp đi dần dần lộ ra. Chí Phèo bỗng thấy “thèm

lương thiện, muốn làm hòa với mọi người biết bao!”. Hắn khao khát được mọi

người “sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương

thiện". Đàn bà cũng như thị Nở “không có men như rượu”, nhưng Chí "say thị

lắm!”. “Với một vẻ mặt rất phong tình”, hắn bảo thị Nở: “Hay là mình sang đây ở

với tớ một nhà cho vui”. Câu nói ấy là một câu nói “tình tứ”, đã biểu lộ chân tình

cái khao khát muốn được làm người, “thèm lương thiện” và “muốn làm hòa với mọi

người” của Chí Phèo. Có nghe hắn chửi, có nhìn thấy hắn rạch mặt, ăn vạ, có mục

kích hắn say rượu vác dao đi đâm người… thì ta mới thấy xúc động vô cùng trước

những khao khát, bình dị ấy của Chí Phèo, của con người đau khổ bất hạnh!… Câu

trả lời của thị Nở sẽ quyết định số phận của hắn.

Như một kẻ chết đuối giữa vực sâu, Chí Phèo “bám” được thị Nở cứ tưởng là vớ

được cọc, đâu ngờ chỉ là rễ bèo. Chí Phèo “say thị lắm”, nhưng đến hôm thứ sáu thì

Thị nghĩ bụng: “hãy dừng yêu để hỏi cô Thị đã”. Như ta biết, con đường trở lại làm

người của Chí Phèo vừa được hé mở ra đã bị đóng sầm lại! Bà cô đã đay nghiến thị

Nở, bà thấy cháu bà “sao mà đĩ thế?”. Bà thấy nhục nhã, bà gào lên “như con ma

dại". Bà quyết không cho phép cháu bà “đi lấy một thằng chỉ có một nghề rạch mặt

ăn vạ”. Nhưng trách gì bà ta! Cách nhìn của bà ta cũng chính là cách nhìn của mọi

người làng Vũ Đại lâu nay đối với Chí Phèo. Chỉ trừ Bá Kiến và thị Nở ra, chứ còn

ai nữa dám đi qua mặt Chí, dám đối diện với Chí! Tất cả quen coi hắn là “quỷ dữ”

mất rồi. Hôm nay, linh hồn hắn trở về, nhưng không ai nhận ra; hắn “muốn làm hòa

với mọi người” nhưng ai nhận! Chí Phèo thực sự rơi vào một bi kịch tinh thần, đau

đớn, quằn quại. Hắn “ngẩn người'’ khi nhìn và nghe Thị nói. Hắn “sửng sốt” đứng

lên gọi Thị. Hắn đuổi theo “nắm lấy tay” Thị, nhưng bị thị gạt ra, dúi thêm cho một

cái ngã “lăn khoèo xuống sân”.

Chí Phèo vật vã trong cơn đau đớn tuyệt vọng. Hắn lấy một hòn gạch toan đập đầu

ăn vạ! Hắn phải “đâm chết con đĩ Nở kia”, “đâm chết cái con khọm già nhà nó”.

Hắn lại uống, lại uống… nhưng “càng uống càng tỉnh ra”, tỉnh ra để thấm thía nỗi

đau vô hạn của thân phận mình: quyền làm người được sống lương thiện đã bị xã

hội và đồng loại dứt khoát cự tuyệt. Rồi “hắn ôm mặt khóc rưng rức” cho đến khi đã

say mềm người rồi hắn đi. Hắn ra đi với một con dao ở thắt lưng với câu nói lảm

nhảm: “Tao phải đâm chết nó”. Chính vào buổi trưa “trời nắng, đường vắng” ấy,

Chí Phèo lần thứ ba đến gặp Bá Kiến “không đòi tiền“ như mọi khi mà đòi lương

thiện, đòi quyền “làm người lương thiện!”. Câu nói của Chí Phèo: "… Ai cho tao

lương thiện? Làm thế nào cho mất được hết những vết mảnh chai trên mặt này? Tao

không thể là người lương thiện nữa. Biết không!…” đó là những lời đanh thép vạch

mặt, kết án tên cường hào xảo quyệt Bá Kiến, đồng thời là tiếng kêu thương tuyệt

vọng của một kiếp người đau khổ! Chí Phèo “văng dao tới” giết Bá Kiến rồi tự sát.

Chí đã giết chết con quỷ dữ làng Vũ Đại đã làm hại đời anh. Chí không muốn sống

nữa, vì giờ đây, ý thức về nhân phẩm đã trở về. Chí không thể sống kiểu lưu manh,

không thể làm quỷ dữ, sống như thú vật được nữa. Chí Phèo đã chết bi thảm, quằn

quại trên vũng máu của mình, chết trong tiếng kêu uất hận đau thương, đầy xót xa,

ám ảnh. Anh ta đã chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc đời, khi cánh cửa cuộc đời đóng

chặt trước mặt anh.

Chí Phèo là một hiện tượng lưu manh hóa ở nông thôn mang tính chất điển hình, có

ý nghĩa kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo đẩy người dân cày nghèo vào kiếp sống

tối tăm thú vật, cướp đi của họ cả bộ mặt, cả linh hồn người. Câu hỏi cuối cùng của

Chí Phèo: “Ai cho tao lương thiện?” là câu hỏi chứa chất phần uất, đau đớn, mãi

mãi làm day dứt lòng người. Làm thế nào để con người được sống cuộc sống lương

thiện, bình dị trong cái xã hội tàn bạo ngột ngạt, vùi dập nhân tính ấy? Qua hình

tượng Chí Phèo, Nam Cao đã đặt ra câu hỏi lớn ấy. Với cảm quan hiện thực sắc sảo

đặc biệt, Nam Cao đã vạch ra mối mâu thuẫn giai cấp gay gắt ở nông thôn và tình

trạng tha hóa phổ biến trong cái xã hội vô nhân đạo đó. Truyện “Chí Phèo” vừa

chứa chan tình cảm nhân đạo, vừa mang ý nghĩa triết lí sâu sắc được thể hiện dưới

hình thức nghệ thuật vô cùng độc đào, xứng đáng được coi là một kiệt tác.

4. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 3

Khi Chí Phèo: “Ngất ngưởng bước ra từ những trang sách của Nam Cao, thì người

ta liền nhận ra rằng đây mới là hiện thân đầy đủ những gi gọi là khốn khổ, tủi nhục

nhất của người dân cày ở một nước thuộc địa, bị cào xé, bị hủy hoại từ nhân tính

đến nhân hình. Chị Dậu bán con, bán chó, bán sữa nhưng chị vẫn còn được là con

người. Chí Phèo phải bán cả diện mạo và linh hồn của mình để trở thành con quỷ

dữ”. (Nguyễn Đăng Mạnh). Trong muôn vàn nỗi khốn khổ tủi nhục mà Chí đã nếm

trải, không thể không chú ý đến cái bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của y.

Đó cũng là chủ đề xuyên suốt tạo nên giá trị nhân đạo, giá trị hiện thực của tác

phẩm Chí Phèo.

“Bi kịch là tình cảm éo le đầy đau thương, bế tắc chưa có lối thoát mà con người

phải chịu đựng” Hiểu theo nghĩa ấy, số phận Chí Phèo là một chuỗi dài bi kịch mà

bi kịch sau bao giờ cũng đau đớn hơn bi kịch trước. Nhiều người khẳng định, Chí

xuất hiện sau tiếng chửi, điều ấy đúng! Nhưng có lẽ chưa đủ. Nam Cao thường giới

thiệu với người đọc ở giai đoạn quan trọng nhất của số phận nhân vật. Đọc những

dòng đầu tiên của tác phẩm, độc giả thấy xuất hiện một nhân vật chưa nêu tên,

dường như chỉ có một hành động, một cuộc độc thoại. Nhờ biện pháp nghệ thuật

tăng cấp nhờ những câu văn ngắn, nhịp văn gấp tưởng chừng như các câu văn bị xé

rách, bị cắt vụn mà người đọc có cảm giác được chứng kiến tận mắt sự quằn quại

của Chí trong cơn đau bị cự tuyệt quyền làm người. Chí chửi trời (đấng tối cao của

muôn loài), Chí chửi làng “cái cộng đồng gần gũi, thiêng liêng của con người” …

Nhưng không ai lên tiếng cả. Người ta không lên tiếng vì người ta không công nhận

Chí là người. Cả làng Vũ Đại không ai hiểu Chí, giá có một người để chửi nhau, có

lẽ Chí còn đỡ khổ. Bởi vì người ta sống – dù là để chửi nhau cũng không thể chửi

một mình. Chí chỉ còn biết chửi người đẻ ra y. Chửi người đẻ ra mình thì cũng là

chửi chính bản thân. Tiếng chửi của Chí thể hiện sự vật vã. dẫu là vô ý thức, để tìm

ra căn nguyên của đau khổ. Nhưng khốn khó thay. Chí càng bế tắc. Giá như ngày ấy

ở làng Vũ Đại có một người lên tiếng cũng như sau đó, thị Nở “Không chỉ biết cho

mà còn biết giữ” … giá như… giá như… chỉ cần một lần giá như xảy ra, chỉ cần

một trong hàng nghìn người ở làng Vũ Đại coi Chí là người thì tấn bi kịch của đời

Chí sẽ không có cơ hội xảy ra. Nhưng chuyện gì đã xảy ra thì nó đã xảy ra. Nam

Cao ngược dòng thời gian trở lại với quá khứ dễ dẫn dắt người đọc, giúp họ thấu

hiểu quá trình bị cự tuyệt quyền làm người từ thấp đến cao của Chí, đồng thời ông

cũng chỉ rõ căn nguyên dẫn Chí đến tình trạng ấy.

Chí là một “đứa con hoang”, “một anh đi thả ống lươn một buổi sáng tinh sương đã

thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong cái váy đụp để bên một lò gạch bỏ không;

anh ta rước lấy và mang cho một người đàn bà góa bụa”. Năm từ “một” tồn tại trong

một câu văn dài, dường như đã báo trước cuộc đời cô độc triền miên của Chí. Ngay

từ khi cất tiếng khóc chào đời, Chí đã bị người mẹ, người đời cự tuyệt quyền làm

người. Chí trở thành kẻ không cha, không mẹ, cũng may cho đời Chí, có lẽ vì lớn

lên cùng với những người lao động. Chí trở thành anh canh điền khỏe mạnh, biết tự

trọng, “biết không thích những cái gì mà người ta khinh”. Anh khát khao có “một

gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Nhưng đời đã không

dành cho Chí cái mà anh có thế với trong tầm tay.

Một cơn ghen vu vơ của Bá Kiến đã đẩy Chí vào tù. Cái thế lực phong kiến cấu kết

với nhà tù thực dân tước bỏ quyền tự do của Chí gần bảy – tám năm. Đây là lần thứ

hai Chí bị cự tuyệt quyền làm người. Nhà tù đã biến Chí thành con người khác.

“Hắn về lần này trông khác hẳn”. Quyền làm người của Chí đã bị cự tuyệt bởi nhà

tù đã cướp đi của y một phần nhân hình. Ở tù ra trông hắn như một thằng “sững đá”

(lính tẩy), đầu trọc lốc răng cạo trắng hớn, mặt đen lại rất “cơng cơng” – “câng

câng” thì còn ra cái mặt người. “Hắn mặc quần nái đen với cái áo tây vàng, cái ngực

phanh ra đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy trông

gớm chết” Đó là hình dạng của kẻ côn đồ, hung hãn chỉ biết gây gổ, đâm chém, về

làng hôm trước, hôm sau. Chí đã uống rượu say nhè, điên cuồng lao vào trả thù Bá

Kiến bằng cách ăn vạ, chửi đổng. Nếu như trả thù là cái quyền thông thường (oán

thì trả oán, ân thì trả ân) thì Bá Kiến lại cũng đã khéo léo tước luôn quyền ấy của

Chí. Không trả được thù, Chí lại từng bước trở thành tay sai cho kẻ thù, trở thành

công cụ mù quáng của Bá Kiến. Hắn chỉ còn biết rạch mặt, ăn vạ để đòi tiền, để

đâm chém những ai không cùng phe cánh với chính kẻ thù. Từ đó, hắn chìm trong

cơn say, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say và đánh nhau trong cơn say, “Hắn

đã phá tan bao nhiêu gia đình, đạp vỡ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước

mắt bao nhiêu người lương thiện". Cứ như thế đời hắn trượt dài. Nhìn vào mặt hắn,

người ta không biết hắn bao nhiêu tuổi. Đời hắn đã xem như đời bỏ đi, nhân hình bị

hủy hoại, nhân tính bị xói mòn. Cả làng Vũ Đại đều tránh mặt, mỗi lần hắn qua..

Ngay bản thân hắn cũng đã quên sự có mặt của hắn trên đời. Có thể nói, trước khi

gặp Thị Nở, Chí đã bị cự tuyệt quyền làm người đến cao độ. Nhưng có lẽ hắn không

nhận ra điều ấy hoặc nhận ra một cách vô thức, không tìm thấy lối thoát, Chí đành

phải dấn thân vào cuộc đời say rượu chửi đổng, ăn vạ, đâm thuê, chém mướn.

Người ta sẽ đỡ khổ, nếu không biết mình sống trong cái khổ. Người ta sẽ đỡ đau

đớn khi bị tước quyền làm người mà không hề hay biết. Trước khi gặp thị Nở, Chí

Phèo chưa nhận thức được tấn bi kịch của đời mình. Chí đâu có biết cốt cách người

ta sản sinh ra hắn là tước đoạt dần quyền làm người của hắn. Đúng lúc Chí dấn thân

đến chỗ tột cùng của sự tha hóa, đúng lúc người ta tưởng Chí sẽ triền miên trong

cuộc đời một con quỷ dữ thì Nam Cao đã phát hiện trong chiều sâu tâm linh của

nhân vật một đốm lửa nhỏ nhoi bừng sáng. Chí ao ước trở lại làm người lương thiện.

Vai trò, vị trí của thị Nở trong tác phẩm là rất quan trọng. Con người “dở hơi, xấu

ma chê quỷ hờn”, lại là nguồn sáng duy nhất còn lại ở làng Vũ Đại có thể chiếu

sáng cõi đời tăm tối của Chí. Cơ thể đàn bà của thị không khơi gợi bản năng thú vật

ở y. Tình thương của thị đã gợi dậy cái tính người mà lâu nay Chí đã đánh mất. Sau

cuộc tình ngắn ngủi với thị Nở. Chí nghe được âm thanh của cuộc sống mà lâu nay

hắn không để ý. Sau bao nhiêu năm, bây giờ hắn mới nghe thấy tiếng chim hót

ngoài kia vui vẻ quá, tiếng cười nói của người đi chợ, tiếng thuyền chài gõ mái chèo

đuổi cá. Những âm thanh ấy gợi nhớ trong Chí những ước mơ rất người đã có từ

thuở xa xưa. Lần đầu tiên Chí cảm thấy buồn, rồi hắn “sợ tuổi già, đói rét, ốm đau

và cô độc – cô độc còn sợ hơn đói rét và ốm đau". Bát cháo hành của thị Nở đã đánh

thức trong Chí những tình cảm lành mạnh. Ăn cháo mà hắn thấy mắt ươn ướt. Chỉ

cần một sự thương yêu – dù là tình thương yêu của kẻ dở hơi, của một người con

gái quá lứa lỡ thì, có dòng giống mả hủi, cũng đủ làm sống lại bản tính người đã

chết. Sức cảm hóa của tình thương thật vô biên. Nam Cao đã thực sự hóa thân vào

nhân vật để cảm thông, để chia sẻ những giây phút hạnh phúc rất người của Chí.

Thế là sau hơn hai mươi năm bị cự tuyệt quyền làm người. Chí Phèo đã tự tìm cho

mình con đường trở lại làm người. Chí đã tạo ra chiếc cầu nối để làm hòa với thế

giới người. Chiếc cầu nối ấy chính là thị Nở. Thị có thể sống chung với hắn thì làng

Vũ Đại cũng có thể chấp nhận hắn. Nhưng bi kịch và đau đớn thay cho Chí. Thị Nở

không thể gắn bó với Chí. Vì theo bà cô Thị, “đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao mà

lại phải lấy một thằng không cha, không mẹ chỉ biết rạch mặt ăn vạ”.

Thế là một chút hạnh phúc nhỏ nhoi Chí đã có ở trong tay một lần nữa lại bị ý thức

xã hội tước đoạt. Thị Nở là chiếc cầu vồng sau cơn mưa, Chí đau đớn nghĩ ra rằng

chẳng có chiếc cầu nào đưa Chí trở về với cuộc sống con người nữa. Xã hội với

quan niệm tàn nhẫn đã cự tuyệt đến cao độ quyền được sống, được làm người của

Chí. Không ai cho Chí làm người lương thiện, kể cả khi Chí đòi làm người lương

thiện. Chí không thể xóa được những vết sẹo đã vạch lên trên mặt mình, Chí đau xót

cảm thấy: “Không được nữa rồi chỉ còn cách này”, Chỉ còn cách chết trong, hơn

sống đục. Chí đã nói những câu cuối cùng “đòi lương thiện” với Bá Kiến và cũng là

tự nói với bản thân mình. Hành động giết Bá Kiến và tự sát của Chí cho người đọc

thấy cuối cùng rồi Chí cũng trả được mối thù. Nhưng cái giá phải trả của Chí là quá

đắt. Cái chết của Chí là lời tố cáo mạnh mẽ đối với xã hội vô nhân, là lời kêu cứu

khẩn thiết về quyền con người.

Chí chết, mồm ngáp ngáp trong vũng máu, nhưng Chí không tuyệt tự. Sức sống, sức

mở và giá trị điển hình của nhân vật này là vô biên. Chí không chỉ đại diện cho nỗi

khổ của người nông dân thời kì nước ta còn sống trong vòng nô lệ. Chí còn đại diện

cho cái phần khùng điên khuất tối mà sinh ra trên cõi đời này, ai cũng có thể, nếu

không biết tự kiềm chế và nếu bị các thế lực hắc ám “nuôi dưỡng".

Bi kịch cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo do nhiều căn nguyên. Có căn

nguyên từ xã hội cũng có căn nguyên từ bản thân Chí. Khi quyền con người còn bị

xúc phạm thì bi kịch của đời Chí Phèo còn được nhắc đến như một nỗi đau của toàn

nhân loại.

5. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 4

“Khi Chí Phèo ngật ngưỡng bước ra từ trang sách của Nam Cao, người ta mới thấy

đây là hiện thân đầy đủ nhất cho những gì gọi là cùng khổ của người dân cày trong

một xã hội thuộc địa: bị dày đạp, cào xé, hủy hoại từ nhân tính đến nhân hình.”

(Nguyễn Đăng Mạnh). Người ta vẫn coi Chí Phèo như một hiện tượng lạ của văn

học và đời sống, một sáng tạo đặc biệt của Nam Cao mà qua đó, bao lớp hiện thực

được lật dở, bao tầng tư tưởng được cày xới.

“Chí Phèo” thật sự đã đưa tên tuổi của Trần Hữu Tri chính thức trở thành Nam Cao.

Vốn là một nhà văn hiện thực đến sau, bước vào làng văn khi mà mảnh đất về người

nông dân đã được lật xới nhiều lần, Nam Cao vẫn cày được những đường cày thật

đẹp và nâng tác phẩm của mình trở thành tuyệt tác.

Tôi cho rằng “Chí Phèo” là tác phẩm Nam Cao viết hay và sâu sắc nhất về người

nông dân bởi tính hiện thực và tư tưởng nhà văn gửi trong đó.Đi theo cách nhà văn

muốn dẫn dắt người đọc, Nam Cao đã đẩy Chí Phèo ra giữa sân khấu cuộc đời với

trạng thái say và chửi – một trạng thái đầy ấn tượng và ám ảnh: “Hắn vừa đi vừa

chửi. Bao giờ cũng vậy, cứ rượu xong là hắn chửi.” Hắn – cái cách mà Nam Cao gọi

Chí Phèo – là một kẻ đang đằm mình trong men rượu và đối thoại với đời bằng

tiếng chửi.

Tiếng chửi có lớp có lang, có gần có xa, từ chửi trời, hắn chửi đời, rồi chửi sang cả

dân làng Vũ Đại, chửi đứa nào không chửi nhau với hắn, và sau cùng là chửi “đứa

chết mẹ nào đã đẻ ra hắn”. Tiếng chửi như đã trở thành quy luật sống của một kẻ

say, Nam Cao đã cho ta thấy trạng thái tồn tại cụ thể nhất của nhân vật, thấy được

chất lưu manh trong con người hắn, và phần nào thấy được bi kịch bị cự tuyệt của

Chí Phèo.

Trong tiếng chửi dường như có sự cô độc. Dân làng Vũ Đại không ai ra điều, đáp lại

hắn chỉ là tiếng sủa của ba con chó dữ. Chí Phèo bị gạch tên ra khỏi xã hội chăng?

Vì đâu mà hắn bị cả xã hội ghê sợ và lảng tránh? Những câu hỏi gợi mở Nam Cao

đặt ra từ đầu truyện đã cho ta lần bước tìm hiểu về nhân vật…

Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện nhưng đã bị bọn cường hào ở

làng Vũ Đại đẩy vào bước đường cùng. Là đứa con hoang bị bỏ rơi từ lúc mới lọt

lòng, Chí được một bác phó cối không con đem về nuôi. Bác phó cối chết, Chí tứ cố

vô thân, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác.

Không cha không mẹ, không một tấc đất cắm dùi, Chí lớn lên như cây cỏ, chẳng

được ai ban cho chút tình thương. Thời gian làm canh điền cho nhà lí Kiến, Chí

được tiếng là hiền như đất. Dù nghèo khổ, không được giáo dục nhưng Chí vẫn biết

đâu là phải trái, đúng sai, đâu là tình yêu và đâu là sự dâm đãng đáng khinh bỉ. Mỗi

lần bị mụ vợ ba lí Kiến bắt bóp chân, Chí “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”.

Cũng như bao nông dân nghèo khác, Chí từng mơ ước một cuộc sống gia đình đơn

giản mà đầm ấm: “Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn

để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Thế nhưng cái mầm

thiện trong con người Chí sớm bị quật ngã và không sao gượng dậy được. Đó là lúc

Chí bị Bá Kiến đẩy vào tù chỉ vì một cơn ghen bạo chúa, bi kịch lưu manh hóa cũng

bắt đầu từ đó.

Chí ra tù, mang theo sự biến đổi nhân hình và nhân tính đến méo mó dị dạng. Từ

một anh canh điền khỏe mạnh, Chí trở nên là một đứa “đặc như thằng săng đá”, với

“cái đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng, cái mặt câng câng, con mắt gườm gườm.

Người ta tưởng như một con quỷ dữ về làng. Chuỗi ngày sau khi ra tù, hắn ngụp lặn

trong trạng thái tinh thần say miên man. Ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, đập

đầu, rạch mặt, chửi bới, dọa nạt trong lúc say.

Đau đớn hơn, sự tha hóa không chỉ hiện lên thành hình, nó còn đang dần gặm nhấm

từ bên trong khi mà Chí đã tự mình bán rẻ linh hồn cho Bá Kiến. Trở về làng Vũ

Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, cá lớn nuốt cá bé ấy, Chí Phèo không thể

hiền lành, nhẫn nhục như trước nữa. Hắn đã nắm được quy luật của sự sinh tồn:

những kẻ cùng đinh càng hiền lành càng bị ức hiếp đến không thể ngóc đầu lên

được.

Phải dữ dằn, lì lợm, tàn ác mới mong tồn tại. Vậy là chỉ sau những lời mời dụ ngọt

nhạt của tên gian hùng lọc lõi như Bá Kiến, Chí đã trở thành một tay đi đòi nợ thuê,

chém giết thuê. “Hắn đâu biết hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu

cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao

người dân lương thiện”. Chí Phèo đã thực hiện đúng mưu đồ của cha con nhà Bá

Kiến: “Lấy thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò”. Chất Người trong hắn dường

như đã cạn kiệt, linh hồn quỷ xâm chiếm và tàn phá hắn.

Nhưng cũng chính từ bi kịch ấy mà ta nhìn thấy bản chất, bộ mặt của cả một xã hội

– một xã hội vô nhân với những những con người cạn sạch tính người, một xã hội

mà Vũ Trọng Phụng gọi là “chó đểu”. Ở đó, có những tên cường hào ác bá như Bá

Kiến nắm mọi quyền lực, có thể tuyệt đường sống của người dân lương thiện bất cứ

lúc nào, có nhà tù thực dân bắt vào một người lương thiện và thả ra một con quỷ dữ,

có những người như dân làng Vũ Đại khước từ sự dung nạp và chấp nhận một

người như Chí Phèo.

Tưởng như Chí đã trượt dài và lún sâu trong tấn bi kịch đời mình, nhưng Nam Cao

vẫn đủ tin tưởng và trái tim nhà văn vẫn rất nhân đạo khi “cố tìm mà hiểu” chất

Người trong tâm hồn của một kẻ mà phần Con đã chiếm thế. Đó là lúc Chí gặp Thị

Nở – một người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn của làng Vũ Đại. Qua cái đêm ăn nằm

như vợ chồng với thị, Chí tỉnh dậy và bao nhiêu sự hồi sinh đã được đánh thức. Hồi

sinh ý thức về không gian, thời gian, về tình cảm và tiếng nói con người.

Lần đầu tiên trong cuộc đời, Chí nghe thấy “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá. Có

tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”.

Cũng lần đầu, hắn ý thức được về tuổi tác của mình, về hiện tại “đã già mà vẫn còn

cô độc”, về quá khứ với ước mơ lành thiện khi xưa, về tương lai với “đói rét, ốm

đau và cô độc”. Con người ấy lần đầu có những cảm giác rất người, thức dậy cả về

lương tri và lương tâm.

Hắn biết lo, biết sợ, biết xúc động rưng rưng trước bát cháo hành tỏa nồng hơi ấm,

biết ăn năn hối cải về tội ác của mình. Chính bàn tay của một người phụ nữ có dòng

dõi đã cứu đỡ hắn ra khỏi bờ vực tha hóa, để rồi không chỉ bộc lộ bản chất lương

thiện vẫn luôn sẵn có trong con người, Chí Phèo còn trỗi dậy cả khao khát hoàn

lương – trở về với xã hội loài người.

Hắn tin rằng “Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”; “Thị có thể làm hòa với hắn sao mọi

người lại không thể”. Chưa bao giờ, ước muốn được quay trở về làm người lương

thiện lại mãnh liệt đến thế. Chính đôi mắt tinh tế và tấm lòng cảm thương của Nam

Cao đã nhìn thấy mầm thiện của một con người vốn sống lương thiện, bị xã hội tàn

ác vùi dập và đày đọa.

Nhưng hiện thực vẫn là hiện thực. Ngòi bút trung thành với hiện thực của Nam Cao

đã không chối bỏ một sự thật khác, rằng sống trong xã hội đầy rẫy những định kiến

cổ hủ lạc hậu, con người không thể sống yên ổn theo đúng nghĩa. Một lần nữa, Chí

Phèo rơi vào bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người bởi định kiến của bà cô Thị Nở.

Người đàn bà ấy đã dõng dạc tuyên bố rằng: “Trai làng đã chết hết hay sao mà đi

đâm đầu lấy một thằng không cha, lấy một thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn

vạ”.

Cái loa của định kiến làng xã đã đưa bước chân Thị Nở đến từ chối thẳng thừng

khát vọng hoàn lương và hạnh phúc của Chí Phèo. Giây phút nhân vật nửa tin nửa

ngờ, nửa say nửa tỉnh, cố níu mà không thể giữ, bàng hoàng đến đau đớn đã biến

Chí Phèo trở thành một kẻ thật sự tội nghiệp và đáng thương.

Thị Nở bước đi, cánh cửa dẫn lối về xã hội loài người đóng sầm ngay trước mặt.

Chí Phèo tìm đến tên kẻ thù lớn nhất của đời mình để trả thù và cũng kết liễu luôn

đời mình. Chết là một kết cục bi thảm đau đớn, nhưng là lẽ tất yếu khi sống trong xã

hội đầy nhơ nhuốc ấy. Không được dung nạp vào xã hội chung, Chí Phèo cũng

không thể trở lại làm quỷ dữ, bởi lương tri và lương tâm đã trở về. Chí có chết mới

là cách giải quyết tốt nhất, dù nó thật đau đớn. Đó là cái chết bảo toàn nhân phẩm,

cái chết cảnh tỉnh cho cả một xã hội, để rồi ngày nay, tiếng hỏi “Ai cho tao lương

thiện?” vẫn không ngừng vang vọng và ám ảnh.

Để làm nên thành công của tác phẩm trong việc xây dựng nhân vật, không thể

không kể đến nghệ thuật phân tích tâm lý bậc thầy của Nam Cao, nghệ thuật kết cấu

linh hoạt theo dòng tâm lý và sử dụng những đoạn độc thoại, đối thoại phù hợp.

Ngòi bút của Nam Cao đã điển hình hóa một kiểu người, một số phận trong xã hội,

để ngày nay Chí Phèo vẫn là cái tên đầu tiên khi người ta nhớ về Nam Cao.

6. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 5

Truyện Chí Phèo ghi nhận thành công xuất sắc nhất của Nam Cao về đề tài người

nông dân, cũng là một trong những đỉnh cao nhất của trào lưu hiện thực phê phán.

Thành công của hình tượng Chí Phèo chứng tỏ tài năng nghệ thuật độc đáo của Nam

Cao, kết tinh giá trị hiện thực lớn lao và giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm này.

Bối cảnh hiện thực của truyện ngắn Chí Phèo là xã hội nông thôn Việt Nam xác xơ

nghèo đói những năm bốn mươi. Trong không khí tối sầm này, không ít người nông

dân bị xô đẩy vào con đường bần cùng, lưu manh, không ít người phải điên khùng,

liều lĩnh mà tồn tại. Tính cách Chí Phèo mang ý nghĩa điển hình cho lớp người ấy

trong thời buổi xã hội ấy.

Bước vào tác phẩm ta bắt gặp ngay Chí Phèo ngất ngưởng vừa đi vừa chửi. “Bao

giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi…”. Không phải ngẫu nhiên mà Nam Cao để

Chí Phèo xuất hiện bằng tiếng chửi. Chí Phèo chửi ai? Chí Phèo trời, chửi đời nghĩa

là y đối lập với tạo hóa, với xã hội.

Chí Phèo chửi cà làng Vũ Đại nghĩa là y đối lập với quê hương. Chí Phèo chửi cha

đứa nào không chửi nhau với hắn nghĩa là y đối lập với tất cả (vì có đứa nào chửi

nhau với hắn đâu!). Chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn để hắn phải khổ đến nỗi

này nghĩa là Chí Phèo tự đối lập lại nguồn gốc, sự tồn tại của mình. Những mong

tìm mối dây liên hệ với xã hội chỉ bằng tiếng chửi mà không thể có. Chí Phèo tồn tại

như một con vật. Ấy là một kẻ lưu manh, liều lĩnh trong tình cảnh cô độc tuyệt đối.

Ngay từ khi được sinh ra, Chí Phèo đã bị ném khỏi nhà,cuộc sống, chỉ trông mong

vào lòng trắc ẩn của kẻ qua đường. Trong làng Vũ Đại, Chí Phèo là “một thằng

cùng hơn cả dân cùng; không cha không mẹ, không thước đất cắm dùi”. Cả đời Chí

Phèo “chưa bao giờ được chăm sóc bởi một bàn tay đàn bà”, đến nỗi mơ ước chung

sống với một người phụ nữ xấu đến ma chê quỷ hờn cũng không đạt được.

Chí Phèo tồn tại trong sự khinh rẻ và ghê sợ của mọi người. Và Chí Phèo chết đi

cũng trong sự cô độc. Không gì độc, tủi nhục hơn khi chết mà không được lấy một

giọt nước mắt, chết mà người ta mừng! Mong ước trở lại làm người của Chí Phèo

đã bị cự tuyệt, bị xã hội từ chối phũ phàng. Số phận khốn khổ ấy của Chí Phèo tiêu

biểu cho số phận của cả một lớp người cố cùng dưới đáy xã hội cũ.

Hiện tượng Chí Phèo vô cùng độc đáo nhưng không phải ngẫu nhiên, cá biệt. Thông

qua tính cách điên khùng, số phận bi thảm của Chí Phèo, tác phẩm đã khái quát lên

quy luật tha hóa con người nghiệt ngã của xã hội thực dân nửa phong kiến. Cái gì đã

đẩy Chí Phèo vào con đường tội lỗi? Ai đã biến Chí Phèo thành con quỷ dữ làng Vũ

Đại?

Cái con quỷ dữ ấy đã từng có một thời gian làm người hiền lành, lương thiện. Từ

tuổi thơ “bơ vơ hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác” đến tuổi thanh niên “làm

canh điền cho ông Lí Kiến” Chí Phèo sống cuộc đời lao động cực khổ của người cố

nông ở nông thôn. Anh nông dân hiền lành ấy đã từng mơ ước một cuộc sống hạnh

phúc giản dị trong lao động.

Tuy còn trẻ trung, anh cũng phân biệt được tình yêu chân chính với thói dâm dục

xấu xa; bị bà Ba gọi lên bóp chân, anh “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”. Nhưng

bản chất trong trắng, lương thiện của người nông dân trong Chí Phèo đã bị bọn

cường hào và nhà tù thực dân ra sức bóp chết. Chí Phèo vô cớ bị đẩy đi ở tù và bảy,

tám năm sau về làng, hắn đã thành người khác hẳn.

Về giữa cái làng Vũ Đại chật chội mà bao thế lực xâu xé nhau, một thước đất cắm

dùi không có, Chí Phèo biết làm gì để sống. Không thể hiền lành mà muốn sống –

oái oăm thay – phải cướp giật, ăn vạ, đâm chém. Muốn thế phải liều lĩnh, phải gan

góc. Những thứ ấy Chí Phèo tìm ở rượu. Và Chí Phèo luôn luôn say, “hắn say thì

hắn làm bất cứ cái gì người ta sai hắn làm”. Người ta đây chính là Bá Kiến – kẻ ăn

tiên chỉ làng Vũ Đại, kẻ lọc lõi, gian ngoan vô cùng trong nghề bóc lột.

Chúng ta còn nhớ lần thứ nhất Chí Phèo đến nhà Bá Kiến sau hôm đi ở tù về. Dẫu

bằng tiếng chửi, bằng vỏ chai rạch mặt ăn vạ, dù sao lần này Chí Phèo còn đến để

trả thù, còn mường tượng ra kẻ thù. Nhưng đến khi từ nhà cụ Bá về với tâm trạng

thỏa thuê, với đồng bạc trong tay, đặc biệt từ lần đòi được nợ ở nhà đội Tảo (nhờ sự

may mắn tình cờ) thì Chí Phèo đã dần trở thành công cụ mù quáng trong tay Bá

Kiến.

Chí Phèo đã bán đi cả nhân phẩm lẫn nhân hình để tồn tại và tồn tại như một con vật.

Hiện tượng Chí Phèo tiêu biểu cho sự tha hóa phổ biến trong xã hội tàn phá ghê

gớm con người. Khi những người nông dân vốn lương thiện mà dốt nát, tăm tối bị

rơi vào tình trạng bần cùng hóa thì dễ uất ức mà trở thành những “kẻ cố’ cùng liều

thân”.

Gặp kẻ thống trị xảo quyệt, sự liều thân cô độc này rất dễ bị lợi dụng, mua chuộc để

biến thành sự phá hoại mù quáng. Rốt cuộc, họ lại trở thành “đày tớ tay chân” cho

kẻ tử thù. Đó là một quy luật đầy mỉa mai, chua xót trong xã hội cũ. Sức mạnh phê

phán, ý nghĩa điển hình của hình tượng Chí Phèo chính là ở chỗ đó.

Một hình tượng điển hình đầy sức sống bao giờ cũng là một “con người này” (theo

cách nói của Hêghen). Ấy là một cá tính độc đáo, rõ nét, một gương mặt không thể

lẫn. Hình tượng Chí Phèo vừa mang tính khái quát cao, tính phổ biến sâu rộng đồng

thời mang những nét riêng độc đáo. Mấy ai có “lai lịch” lạ lùng như Chí Phèo.

Mấy ai lớn lên với cảnh ngộ tội nghiệp như con người này. Chí Phèo là một cuộc

đời rất riêng ngay từ khi sinh ra, lớn lên cho đến lúc chết đi. Chí Phèo độc đáo từ

ngoại hình đến tiếng chửi, đến cách hành động. Một bộ mặt không hẳn ra con người;

không hẳn ra con vật, đầy những lằn ngang vạch dọc do những lần đâm chém, cào

rạch ăn vạ. Một lối chửi rủa điên khùng, uất ức thật … Chí Phèo.

Cũng thật Chí Phèo từ cách uống rượu đến lối toan đốt quán khi không được uống

chịu, thậm chí đến lối “ướm lời” với Thị Nở và cách đâm chém kẻ thù rồi tự kết liễu

đời mình. Hình tượng Chí Phèo gây ấn tượng thật sâu đậm đối với người đọc. Mặt

tiêu biểu, khái quát của số phận Chí Phèo bộc lộ qua những nét cụ thể, độc đáo của

y; ngược lại, những nét riêng, độc đáo trong tính cách Chí Phèo phản ánh sinh động

cảnh ngộ, số phận của một lớp người.

Nhưng sự kết hợp biện chứng, hài hòa giữa hai mặt tính chung và tính riêng ở hình

tượng Chí Phèo không chỉ thể hiện ở trên. Xây dựng hình tượng Chí Phèo, Nam

Cao đã phát hiện ra và hết sức trân trọng bản chất lương thiện ở người nông dân

nghèo khổ. Phần sau tác phẩm, nhân vật này được thể hiện cho một tính cách người

đang hồi sinh. Trên phương diện này, Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm và sự

vùng dậy phản kháng quyết liệt, tuyệt vọng nhưng rất đáng quý trọng ờ người lao

động bị áp bức.

Năm ngày chung sống với Thị Nở như tia sáng lóe lên trong cuộc đời tối tăm dằng

dặc của Chí Phèo để rồi vụt tắt ngấm đưa anh ta vào cõi chết. Cuộc gặp gỡ tình cờ

với Thị Nở (hai duyên số kì lạ dưới bàn tay xếp đặt khéo léo của ông mối Nam Cao)

không chỉ khơi dậy bản năng sinh lí của gã đàn ông mà quan trọng hơn, đã đánh

thức người cô’ nông lương thiện bấy lâu nay bị vùi lấp trong con quỷ dữ Chí Phèo.

Phần viết về quá trình hồi sinh cảm động của Chí Phèo và bi kịch đau đớn trong cõi

tinh thần sau đó ờ anh ta trở thành những trang hay nhất của kiệt tác Chí Phèo. Nó

là bài ca về sức mạnh kì diệu của tình người, của tình yêu. Sự chăm sóc ân cần của

Thị Nở, bát cháo hành nóng hổi của Thị Nở thật sự đã mang hương vị ngọt ngào của

tình yêu khiến cho Chí Phèo lại biết khóc, biết cười như một con người.

Thị Nở đâu chỉ là tình yêu mà chính là con đường sống, là chiếc cầu dẫn Chí Phèo

trở lại cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của loài người. Có hiểu hết niềm vui hồi

sinh ờ Chí Phèo, có hiểu hết vai trò quan trọng của Thị Nở như thế ta mới càng

thấm thía nỗi đớn đau, tuyệt vọng của Chí Phèo khi chiếc cầu kia đột ngột bị “rút

ván”.

Khi bị Thị Nở đột ngột “trở mặt”, Chí Phèo ban đầu chưa thể hiểu bởi anh ta đang

“say” với nguyện ước trở lại làm người. Khi chợt hiểu ra, Chí Phèo vơ lấy rượu

uống. Nhưng thật lạ, lúc này càng uống lại càng tỉnh, “Tỉnh ra, chao ôi, buồn! Hơi

rượu không sặc sụa, hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo nành. Hắn ôm mặt khóc

rưng rức …”. Có lẽ, trong cuộc đời hơn bốn mươi năm của Chí Phèo chỉ có một lần

khóc như thế!

Người đàn ông khốn khổ đến lúc này mới được hưởng hương vị cháo hành thì

chẳng thể nào quên … Không thể quay lại làm quỷ dữ nữa, Chí Phèo đành đi đến

cái chết. Nhưng trước khi chết, phải trả thù kẻ thù đích thực của mình! Rốt cuộc,

một Chí Phèo tỉnh đã giết chết một Chí Phèo say.

Chí Phèo bằng xương bằng thịt đã chết nhưng còn lại trong lòng người đọc là một

Chí Phèo đang lớn tiếng đòi quyền sống, đang dõng dạc đòi quyền lương thiện.

Diễn tả quá trình hồi sinh rồi bị cự tuyệt quyền làm người để đi đến hành động trả

thù, tự sát quyết liệt ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã thể hiện một cái nhìn nhân

đạo sâu sắc về con người.

Trong nền văn xuôi Việt Nam hiện đại, Chí Phèo là một hình tượng vô cùng độc

đáo. Cuộc đời đầy đau thương, tủi phận của Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm

của tầng lớp nông dân bị bần cùng hóa, lưu manh hóa không lối thoát trong xã hội

cũ, của những người cùng khổ, tăm tối dưới ách áp bức tàn bạo, xảo quyệt của giai

cấp thống trị.

Với hình tượng văn học điển hình bất hủ này, Nam Cao đã lớn tiếng vạch trần bản

chất tàn bạo của thứ guồng máy xã hội đè nghiến, hủy hoại con người, đồng thời thể

hiện một niềm tin sâu sắc vào bản tính tốt đẹp của con người.

7. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 6

Trước Cách mạng tháng Tám, nhiều tác phẩm thuộc dòng văn học hiện thực phê

phán viết về số phận người nông dân ra đời như Tắt đèn của Ngô Tất Tố với chị

Dậu, Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan với anh Phan,... và không thể

không kể đến Nam Cao với hàng loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt

Nam. Trong đó nổi bật là hình tượng nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên

Chí Phèo.

Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện, là đứa con hoang bị bỏ rơi

lúc mới lọt lòng. Chí được một bác phó ciu mang đưa Chí về nuôi rồi đến khi bác

phó chết, Chí không cha, không mẹ, không một tấc đất cắm dùi, suốt ngày đi ở cho

nhà này rồi sang nhà khác, chẳng được ai ban cho chút tình thương. Thời gian Chí

Phèo đến làm canh điền cho nhà Bá Kiến, Chí được mọi người khen là hiền như đất,

dù không được học hành nhưng Chí phân biệt đúng sai, phải trái khi ở trong nhà Bá

Kiến. Mỗi lần bị mụ vợ Bá Kiến gọi vào bắt bóp chân, Chí "chỉ thấy nhục chứ yêu

đương gì", Chí hiểu được đâu là tình yêu, đau là sự dâm đãng đáng khinh rẻ. Cũng

như bao nhiêu khác, Chí cũng mơ về một cuộc sống gia đình ấm áp nơi “Chồng

cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá

giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Nhưng rồi tất cả bị vùi dập và cuộc đời Chí

trượt theo vết dài khi Chí bị Bá Kiến đẩy vào con đường tù tội chỉ vì sự ghen tuông

bạo chúa, bị kịch của cuộc đời Chí Phèo cũng bắt đầu từ đó.

Ngày Chí ra tù với sự biến dạng nhân hình, sự tha hóa nhân cách đến méo mó dị

dạng. Chí từ một thanh niên khỏe mạnh, hiền lành, trở thành một đứa “đặc như

thằng săng đá”, với “cái đầu trọc lóc, cái răng cạo trắng, cái mặt câng câng, con mắt

gườm gườm". Mọi người nhìn Chí như một con quỷ trong làng, Chí bị mọi người xa

lánh, đi đến đâu cũng bị xua đuổi. Chí ngụp lặn trong những cơn say miên man, ăn

trong lúc say, ngủ trong lúc say, cậy cái say nó đi đập đầu, rạch mặt, chửi bới, ăn vạ,

dọa nạt mọi người. Trở về làng Vũ Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, bon chen,

chèn ép con người đến nghẹt thở, Chí Phèo không sống hiền lành, nhẫn nhục như

ngày xưa được nữa. Hắn lì lợm, hung dữ, tàn bạo vì thế nên chỉ sau những lời dụ dỗ

của tên địa chủ lọc lõi như Bá Kiến,, Chí đã trở thành một tay đòi nợ thuê, chém

giết thuê, nó làm mọi thứ mà không sợ một ai. Chí đã làm theo mưu đồ của cha con

nhà Bá Kiến là “Lấy thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò”. Dường như Chí của

ngày xưa chết hẳn rồi, Chí của bây giờ không khác gì con quỷ dữ, một linh hồn quỷ

đang tàn phá trong con người Chí Phèo.

Dường như qua từng chi tiết càng bộc lộ rõ hơn bản chất, bộ mặt của xã hội ngày

xưa- một xã hội vô nhân đạo với những con người sống không có tình người, một

xã hội mà Vũ Trọng Phụng gọi nó với cái tên khinh nhược là "chó đểu". Nơi mà

những tên địa chủ như Bá Kiến nắm hết mọi quyền lực, thậm chí họ còn quyết định

được sự sống của người khác, khi mạng sống con người không được bảo đảm.

Tưởng Chí Phèo cứ mãi đi theo, trượt dài trong bi kịch cuộc đời mình nhưng nhà

văn Nam Cao đã không làm thế, ông vẫn tin tưởng sâu thẳm trong phần con của Chí

vẫn tồn tại chất người. Và dường như phần người của Chí được thể hiện khi gặp

được đúng người cảm thông, dang rộng vòng tay với Chí. Đó là lúc Chí gặp Thị Nở-

một người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn của làng Vũ Đại. Qua cái đêm định mệnh

giữa Chí Phèo và Thị Nở, thức dậy vào sáng sớm Chí như được hồi sinh. Có lẽ lần

đầu tiên từ khi ra tù trở về, Chí mới lắng nghe "tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá.

Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá".

Lần đầu Chí ý thức về tuổi tác, bản thân mình "đã già mà vẫn còn cô độc". Dường

như lý trí và lương tâm được đánh thức bừng sáng trong con người Chí. Một con

người đâm thuê, chém mướn không biết sợ, không chút suy nghĩ tưởng chừng như

sống không tình, không người nhưng Chí đã xúc động rưng rưng nước mắt khi bưng

trên tay bát cháo hành tỏa nồng hơi ấm. Chính bàn tay, chính tình người của người

phụ nữ xấu xí đã cứu vớt một con người tha hóa thức tỉnh, đánh thức phần người

trong Chí thức dậy. Chí Phèo khao khát hoàn lương- trở về với hòa nhập với xã hội,

với cộng đồng. Hắn mang một lòng tin rằng chính Thị sẽ là người mở đường cho

hắn. Chưa bao giờ ước muốn, khao khát muốn được làm người lương thiện lại mãnh

liệt, mạnh mẽ trong Chí đến thế.

Nhưng hiện thực vẫn là hiện thực, trong cái khung cảnh, tư tưởng lúc bấy giờ Nam

Cao không thể rời thực tế mà bỏ mặc những định kiến cổ hủ lạc hậu được. Khao

khát hoàn lương chưa kịp thực hiện, một lần nữa Chí Phèo rơi vào bi kịch bị cự

tuyệt quyền làm người bởi lời nói của bà cô của Thị Nở “Trai làng đã chết hết hay

sao mà đi đâm đầu lấy một thằng không cha, lấy một thằng chỉ có một nghề là rạch

mặt ăn vạ”. Những lời định kiến của làng xã, những lời nói của bà cô đưa Thị Nở

đến từ chối khát vọng hoàn lương và hạnh phúc của Chí Phèo. Trong cơn nửa say

nửa tình, cố níu mà không thể giữ, Chí Phèo trở thành một kẻ đáng thương và tội

nghiệp. Thị Nở quay lưng bước đi cũng chính là lúc cánh cửa hoàn lương của Chí

đóng sập lại. Chí lại ngập trong cơn say và tìm đến kẻ đã đẩy Chí thành một người

thân tàn ma dại để trả thù và cũng kết liễu luôn đời mình. Chết là cái kết quá đau

thương nhưng nếu sống mà làm con quỷ dữ trong cái xã hội đầy nhơ nhuốc ấy thì

cái chết chắc sẽ là cách giải quyết tốt nhất. Đó là cái chết để bảo toàn lương tri,

lương tâm, cái chết thức tỉnh cả một xã hội phong kiến cổ hủ để rồi câu nói "Ai cho

tao lương thiện?" vang vọng và ám ảnh mãi không nguôi. Đúng là một bi kịch quá

đau lòng đối với người nông dân trong xã hội đầy rẫy bất công.

Để làm nên một "Chí Phèo" thành công và vang bóng đến tận hôm nay ngoài nội

dung, ý nghĩa của tác phẩm còn phải kể đến sự thành công trong việc xây dựng

nhân vật, phân tích tâm lý nhân vật, cách sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, vận dụng đối

thoại, độc thoại phù hợp để bộc lộ được hết thông điệp nhà văn muốn gửi gắm. Ngòi

bút hiện thực Nam Cao đã đưa đến cho người đọc những dòng cảm xúc chân thực

nhất, phải chăng vì thế mà khi nhắc đến Nam Cao thì Chí Phèo sẽ làm người ta gợi

nhớ đầu tiên.

Hình tượng nhân vật Chí Phèo trong trang văn của Nam Cao giúp người sau hiểu

được phần nào cuộc sống cơ khổ, chà đạp, hủy hoại con người đến tận cùng. Qua đó

thể hiện được tên tuổi, ngòi bút tài hoa của nhà văn Nam Cao.

8. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 7

“Chí Phèo” được viết vào năm 1941, là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nam

Cao viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng 8. Đây là một trong những

truyện ngắn có thể nói là nổi bật nhất trong các tác phẩm khác ra đời cùng thời và

đưa Nam Cao đi lên vị trí hàng đầu trong lớp nhà văn hiện thực, phê phán xã hội

vào giai đoạn 1930-1945.Tác giả đã xây dựng thành công , nổi bật hình tượng một

nhân vật điển hình đó là nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn bi kịch có ý nghĩa rất

sâu cay vào loại tiêu biểu của nền văn học Việt Nam lúc bấy giờ.

Chí Phèo là một kiệt tác của nhà văn Nam Cao dựa trên cơ sở người thật, việc thật ở

vùng quê của mình, ông đã hư cấu tạo nên một bức tranh hiện thực về đời sống của

những người dân Việt Nam trước cách mạng tháng 8 với tất cả sự tăm tối, sự ngột

ngạt cùng bao nhiêu là đau đớn, kinh hoàng,… Nhân vật Chí Phèo là đại diện cho bi

kịch của những người nông dân bị tha hóa nhân cách trong xã hội cũ. Nhưng tất cả

những nỗi khổ cực, bi đát trong cái xã hội đấy không thể làm cho những người

người nông dân khốn khổ như Chí Phèo mất đi niềm khao khát được sống một cuộc

sống thanh bình hạnh phúc bên gia đình, vợ con. Nhưng thực ra ở bên trong con

người họ lại luôn có một sự phản kháng vô cùng mạnh mẽ.

Nam Cao không đề cập đến các vấn đề về sưu thuế, tô thuế như các tác phẩm cùng

thời khác mà ông có những khám phá riêng của mình về số phận của những người

dân lao động khốn khổ bị chà đạp. Đó là một cái nhìn vô cùng mới mẻ, độc đáo

nhưng vô cùng sâu sắc, thể hiện nỗi đau trăm chiều của những người nông dân

nghèo bị áp bức trong xã hội thực dân phong kiến.

Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên là ai mà có ảnh hưởng lớn đến vậy? Mở đầu tác

phẩm nhà văn Nam Cao đã giới thiệu nhân vật Chí Phèo của mình một cách rất ấn

tượng và lôi cuốn người đọc. Nhà văn đã để hắn ta xuất hiện trong trạng thái say

rượu, không có ý thức về mọi thứ “hắn vừa đi vừa chửi”. Điều này rất là lạ bởi

thông thường người ta thường chửi có đối tượng cụ thể đằng này hắn chửi tất cả

những gì hắn nhìn thấy, hướng tới tất cả cuộc đời trời đất này. Lạ lùng hơn nữa khi

đây không phải là lần đầu tiên xảy ra chuyện này mà đã xảy ra rất nhiều lần trước

đó, nó được minh chứng qua câu nói “bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi”.

Vậy tại sao Chí Phèo lại ra nông nỗi như vậy? Nhân vận của Nam cao xuất hiện đã

tạo ra một ẩn số khiến người đọc vô cùng tò mò. Có người sẽ dự đoán Chí Phèo

chắc phải có nỗi khổ nào trong lòng mới dùng rượu để trút hết những tâm tư, suy

nghĩ ra. Và quả thực cuộc đời hắn ta hiện lên trong tác phẩm như một cuốn phim bi

thảm.

Chí Phèo vốn là một đứa trẻ bị bỏ rơi một cách rất tàn nhẫn, có thể hiểu đơn giản

như mồ côi bố mẹ, sự ra đời của hắn không được bất kỳ ai mong đợi. Hay nói trắng

ra là hắn là một đứa con hoang, khi hắn sinh ra cha không thừa nhận, mẹ hắn ra thì

bỏ hắn lại ở cái lò gạch cũ mặc cho sống chết, đói rét, khóc thét. Vậy là chỉ có duy

nhất cái lò gạch cũ là chấp nhận sự ra đời của hắn. Khi mà hắn ta trở nên xám ngắt

cả thân thể trong chiếc váy đụp mẹ hắn để lại rồi những người nông dân nghèo khổ

đã nhìn thấy và nhặt hắn về nuôi. Ban đầu người nuôi hắn ta là một anh đi thả ống

lươn, sau đó là một người đàn bà góa phụ rồi đến bác phó cối.

Nhưng rồi khi bác phó cối chết đi Chí Phèo lại trở thành đứa bé bơ vơ, không nơi

nương tựa. Những khi đói bụng muốn có cái gì đó ăn hắn phải đi hết nhà này đến

nhà khác để xin miếng ăn sống qua ngày. Cuộc đời của Chí Phèo rất lênh đênh và

tội nghiệp chẳng khác gì một thứ bèo dại trôi dạt từ nơi này sang nơi khác không có

chỗ dung thân. Nhưng thực ra đó cũng là tình cảnh chung của những người nông

dân trước cách mạng tháng 8, cuộc đời của họ cũng dập dềnh không khác gì Chí

Phèo, những người đi ở đợ, nhưng người buôn thúng, bán mẹt nay đây mai đó

không chỗ dung thân phải đi tha hương cầu thực ở xứ người.

Đến năm mười tám đôi mươi, số phận đã đưa đẩy Chí Phèo đến với gia đình nhà Bá

Kiến. Những tưởng được bước vào gia đình giàu có là sẽ kiếm được bát cơm manh

áo , không phải lo chuyện no đói hằng ngày nữa nào ngờ lại gặp địa ngục trần gian.

Bởi bà vợ của Bá Kiến cứ bắt hắn bóp chân hằng ngày, khêu gợi những chuyện tế

nhị, hắn tuy còn trẻ và ít tuổi nhưng bản thân hắn cũng đủ ý thức phân biệt được đâu

là tình yêu chân chính đâu là thói dâm dục xấu xa, bỉ ổi. Những lời dụ dỗ đó không

thể làm mất đi bản chất của Chí Phèo. Nhìn chung lúc bấy giờ Chí là một chàng trai

lương thiện, tốt bụng và có lòng tự trọng. Đọc đến đây nhiều người sẽ liên tưởng

đến nhân vật chị Dậu của Ngô Tất Tố đã cầm đống giấy bạc để ném vào mặt tên

quan bỉ ổi, đê tiện, xấu xa. Hay gần gũi hơn nữa là nhân vật Lão Hạc của Nam Cao,

chính lòng tự trọng rất cao đã khiến hắn từ chối mọi sự giúp đỡ của mọi người, và

cuối cùng lão cũng đã tìm đến con đường chết để giữ lại lòng tự trọng cao quý ở

chính con người mình.

Nhưng sống lương thiện trong xã hội này không hê được yêu thương và quý trọng

mà thay vào đó là sự lợi dụng. Bản chất lương thiện, tốt bụng của Chí Phèo đã bị

chính cái xã hội thối nát lúc bấy giờ ra sức hủy hoại. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho

Bá Kiến bắt giam Chí Phèo và biến hắn từ một người lương thiện thành một con

quỷ dữ.

Sau bảy, tám năm ngồi tù và trở về làng Vũ Đại, Chí Phèo đã trở thành một con quỷ

đội lốt con người “đầu thì trọc lốc”, “răng cạo trắng hớn”, “ trông gớm chết” . Trên

người hắn xăm kín người với những hình thù quái dị, bản chất thánh thiện của hắn

ngày xưa đã không còn. Bây giờ hắn trở thành một con người chỉ biết làm điều ác.

Nhà văn đã sử dụng từ ngữ “ghê chết” để bày tỏ sự kinh hãi đối với hắn. Sự lưu

manh trong con người hắn ngày càng hiện lên rất rõ qua những hành động hằng

ngày. Khi hắn mua rượu để uống không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch

vào mặt rồi nằm ăn vạ,…Hắn càng trở nên độc ác hơn bao giờ hết khi rơi vào tay Bá

Kiến và trở thành công cụ đắc lực cho ông ta. Chỉ cần Bá Kiến cho hắn vài hào là

hắn có thể đâm chém bất kỳ người nào được ông ta yêu cầu. Càng ngày Chí càng

lún sâu vào con đường tội lỗi không có lối thoát.

Ở đây với những đặc điểm nổi bật này ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã có một

phát hiện mới và đầy tinh tế trong đời sống của người nông dân Việt Nam khổ cực

trước cách mạng tháng tám. Nếu như chỉ dừng lại ở việc phân tích đời sống khốn

khổ, bần cùng của những người nông dân thì đã có “tắt đèn”, “bước đường cùng”,…

Nhưng cái mới của Nam Cao trong tác phẩm này đó là đã chỉ ra con đường lưu

manh hóa, tha hóa của những người nông dân về bản chất. Họ vốn là những con

người rất thật thà, chất phác, thánh thiện và giàu lòng tự trọng. Những con người cả

cuộc sống không bước ra khỏi cổng làng thì làm sao có thể làm hại người khác được.

Song nhà văn bằng ngòi bút xuất sắc và sắc sảo của mình đã vạch ra được tội ác của

những kẻ đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân. Đó chính là thủ

đoạn độc ác, để tiện của bọn cường hào giàu có như Bá Kiến kết hợp với sự tàn bạo,

hà khắc của chính quyền thực dân lúc bấy giờ. Chính những con người này đã nhào

nặn và bôi bẩn lên tâm hồn vốn rất mong manh và lương thiện của những người

nông dân.

Cuộc gặp gỡ với nhân vật Thị Nở đã khiến cho cuộc đời của Chí Phèo bước sang

một trang mới. Thị Nở không khác gì một ánh trăng dịu êm của đêm ấy, tình thương

của Thị Nở dành cho Chí Phèo không khác gì dòng sông lấp lánh dịu êm dưới ánh

trăng chứa chan bao nhiêu tình cảm. Chính những điều đó đã đánh thức bản chất

lương thiện trong con người Chí, làm nó sống lại và giúp Chí sống lại kiếp sống của

con người. Tình thương quả đúng là thần dược giúp khôi phục các vết thương, chữa

lành những tổn thương nặng nhất. Thị Nở đã làm sống lại sự tự ý thức về bản thân

trong con người của Chí Phèo. Hắn sống lại với ước muốn giản dị là “một gia đình

nhỏ”. Vậy là sau bao nhiêu năm tháng, hôm nay Chí lại nghe thấy tiếng chim hót ở

ngoài kia hay tiếng những bà cô đi chợ hỏi nhau “hôm nay vải mấy xu hả mấy dì?”

Những âm thanh này thực ra ngày nào chả có nhưng đến tận hôm nay Chí mới để ý

và nghe thấy bởi hôm nay Chí mới bừng tỉnh, mới thiết tha mong về cuộc sống sau

này. Bát cháo hành của Thị Nở đem đến cho Chí khiến hắn vô cùng cảm động “mắt

ươn ướt”, “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn nghĩ rất nhiều về tương lai, một tương lai

bình dị có một gia đình hạnh phúc. Chí đã khóc, chính giọt nước mắt và nụ cười ấy

đã khiến Thị Nở thầm nghĩ “có lúc hắn hiền như đất”. Rồi Chí nói với Thị Nở một

cách ấm áp và đầy tình mong muốn Thị Nở sang đấy ở hẳn với mình. Ngay lúc này

hắn khát khao muốn được trở về cuộc sống lương thiện như ngày trước không phải

bận tâm chuyện gì “trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người

biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”.

Chính những trang văn ấy đã làm sáng bừng câu chuyện và sáng bừng cả cuộc đời

tăm tối của Chí Phèo. Chưa khi nào từng cử chỉ, lời nói của hắn lại làm chúng ta

cảm động đến vậy. Chúng thể hiện một điều rằng lần đầu tiên trong đời chí đã biết

được lí tưởng sống, mục đích sống sau này của cuộc đời mình, nó nằm ở nơi người

đàn bà bề ngoài xấu xí bị cả xã hội cười chê, xa lánh. Mong ước giản dị của hắn có

thể làm bất kỳ người nào cũng phải giật mình và tự nhìn nhận lại những gì bản thân

mình đang có để cảm thấy nâng niu và quý trọng nó hơn.

Tưởng rằng từ nay cuộc đời Chí sẽ bước sang một ngã rẽ khác nhưng bi kịch của

Chí chưa dừng lại ở đó. Thị Nở đã từ chối lời đề nghị ở chung của Chí bởi bà cô Thị

Nở không cho phép lấy một thằng không biết làm gì ngoài việc rạch mặt làm chồng.

Nếu nhìn nhận đúng thì không thể nào trách bà cô của Thị Nở được bơi đó cũng

chính là cách nhìn của những người sống trong xã hội lúc bấy giờ đối với Chí Phèo.

Hắn ta khóc rưng rưng và tiếp tục lại rơi vào những ngày tháng bi kịch tuyệt vọng

muốn được làm người mà không ai công nhận. Thế là hắn lại tìm đến những chén

rượu, hắn cứ uống cho đến lúc say mềm rồi cầm dao vừa đi vừa chơi. Hắn giao tiếp

với đời, với người trong làng bằng những tiếng chửi rủa, còn đời đáp cũng đáp trả

lại hắn bằng tiếng chó sủa inh ỏi khắp cả làng Vũ Đại. Vậy là đã rõ, cuộc đời Chí

Phèo đã đi vào hồi kết không có lỗi thoát, kiếp hắn giờ cũng được ví như kiếp sống

của những con chó mà thôi.

Miệng hắn thì không thôi chửi cô cháu Thị Nở nhưng đôi chân lại dẫn hắn đến trước

ngôi nhà của Bá Kiến. Đoạn văn này được nhà văn Nam Cao miêu tả vô cùng tinh

tế và sắc sảo và đầy tính nhân văn. Lúc này, Chí Phèo đang ở trạng thái nửa tỉnh ,

nửa say. Say để lẩm bẩm giết chết “con khọm già” nhà Thị Nở còn tỉnh là để đến

nhà Bá Kiến đi theo thói quen trong tiềm thức. Đến nhà Bá Kiến hắn không đòi tiền

như thường lệ mà đòi “làm người lương thiện”. Rõ ràng lúc này hắn đã cảm nhận

được sự tuyệt vọng trong cuộc đời của mình. Hắn hét lên trong vô vọng “ai cho tôi

lương thiện?” Câu hỏi đó của Chí Phèo không một ai trả lời, điều đó đau đớn đến vô

cùng. Câu hỏi của hắn làm người đọc cảm thấy cảm thương sâu sắc đối với những

phận người bất hạnh không biết đi đâu vào đâu trong cái xã hội thối nát này. Quá

tuyệt vọng, Chí đã lao vào đâm chết lão Bá Kiến độc ác và cũng Chí đã tự kết thúc

đời khốn khổ của mình .

Kết câu chuyện Nam Cao để Chí Phèo chết điều đó thể hiện được rất nhiều ý tưởng

sâu xa, sâu sắc góp phần tạo nên giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm vì

Chí Phèo chết đã tạo thành một bản án tố cáo xã hội thối nát, áp bức đương thời,

một xã hội phi nhân nghĩa, vô tâm đã sẵn sàng tước bỏ đi quyền sống, quyền làm

người của những người dân lương thiện, hiền lành. Chí chọn con đường chết cũng

có nghĩa là anh ấy không muốn quay lại con đường lưu manh, không muốn tiếp tục

sống một kiếp người làm kẻ độc ác nữa. Anh ấy thà chọn con đường chết chứ không

chịu từ bỏ khát vọng được hoàn lương, quyết tâm không quay lại con đường tội lỗi.

Đó chính là sự tin tưởng của Nam Cao vào bản chất tốt đẹp trong mỗi con người và

Chí Phèo là một điển hình.

Khi miêu tả tấn bi kịch về số phận của nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã đi sâu giải

thích chi tiết các nguyên nhân sâu xa, cốt lõi tạo nên mạch bi kịch trong cuộc đời bi

đát của Chí Phèo. Trong đó nguyên nhân khách quan là xã hội nửa thực dân nửa

phong kiến đã đẩy con người vào vòng sa ngã không đứng lên được. Còn nguyên

nhân chủ quan là bản thân những người nông dân cùng cảnh nghèo khó lại quay

lưng lại với nhau, phủ định nhau, nhìn nhau bằng con mắt đầy định kiến, tiêu biểu là

bà cô của Thị Nở. Khi bị xua đuổi, đày đọa, áp bức một cách tàn nhẫn thì những

người như Chí Phèo chống trả bằng con đường lưu manh. Kết thúc câu chuyện tác

giả miêu tả cảnh Thị Nở nhìn xuống cái bụng của mình và thấp thoáng hình ảnh Chí

Phèo hiện ra sau đó. Rất có thể một Chí Phèo con lại chào đời và sống tiếp quãng

đường giống bố của nó. Hình tượng Chí Phèo được khắc họa rất thành công và khát

quát hóa quy luật của xã hội. Vậy muốn kết thúc chuỗi bi kịch khốn khổ của Chí

Phèo thì cần phải tiêu diệt cái xã hội ấy đi, đây chính là chiều sâu, là giá trị trong

các tác phẩm của Nam Cao về miêu tả hiện thực xã hội.

Hình tượng nhân vật Chí Phèo để lại trong lòng độc giả rất nhiều cảm xúc cũng như

lòng thương cảm sâu sắc đối với những kiếp người bị tha hóa trước cách mạng

tháng 8. Cùng với Chị Dậu, lão Hạc,…thì hình tượng nhân vật Chí Phèo lại một lần

nữa khẳng định cần có một cuộc cách mạng dân tộc và cách mạng giai cấp để đòi lại

quyền sống, quyền làm người cho người dân Việt Nam lúc bấy giờ. Cho đến ngày

nay, những nhân vật văn học ấy vẫn là lời nhắc, cảnh tỉnh cho chúng ta biết yêu

thương, quý trọng những gì mà mình đang có và ra sức cống hiến để xây dựng cuộc

sống ngày càng tốt đẹp hơn.

9. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 8

Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn. Sáng tác của

ông đã vượt qua được những thử thách khắc nghiệt của thời gian, càng thử thách lại

càng ngời sáng. Trong đó nổi bật hơn cả phải nhắc đến tác phẩm “Chí Phèo”. Tác

phẩm là sự kết tinh của tài năng nghệ thuật, là cái nhìn hiện thực sắc sảo và tấm

lòng nhân đạo cao cả của nhà văn. Đặc biệt, diễn biến tâm trạng và hành động của

Chí Phèo từ khi gặp Thị Nở đến lúc tự tay cầm dao kết liễu đời mình là một thành

công lớn trong nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của Nam Cao. Ngay từ thuở ấu

thơ, Chí Phèo đã có hoàn cảnh vô cùng đáng thương. Sinh ra trong một lò gạch, nơi

không được coi là ngôi nhà, Chí thậm chí còn không biết cha mẹ mình là ai, chỉ cô

độc lớn lên như thế dưới bàn tay chăm sóc mà thiếu tình thương của mọi người

trong làng.

Tuy vậy, ông trời vẫn cho Chí bản chất lương thiện, giàu lòng tự trọng cùng ước mơ

mái ấm gia đình thật bình dị. Nhưng rồi, nhà tù thực dân đã biến một người tốt

thành một tên lưu manh, rồi lại bị Bá Kiến, tên địa chủ cường hào già đời đục khoét

biến tiếp thành con quỷ dữ. Bị tước mất quyền làm người, đời Chí tàn rồi trượt dài

qua những cơn say rượu triền miên. Duy chỉ khi gặp được Thị Nở, lần đầu tiên Chí

Phèo thật sự tỉnh rượu, tỉnh cả tâm tính của một con người với bản chất lương thiện

dù chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi. Lúc đầu, cuộc gặp gỡ của Chí Phèo với thị

Nở chỉ là sự chung chạ do cái bản năng của người đàn ông bị rượu đánh thức. Đến

sáng hôm sau, cũng như bao người say tỉnh rượu khác, hắn cảm nhận chính xác

được cảm giác miệng đắng, chân tay uể oải và lòng mơ hồ buồn.

Nhưng với Chí, đây là cảm giác, cảm xúc khi vừa được đánh thức không chỉ mỗi

cơn say. Có lẽ lâu lắm rồi hắn mới cảm nhận được cuộc sống đời thường với những

cảnh sắc, âm thanh quen thuộc: tiếng người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá,

tiếng chim hót, ánh nắng rọi vào cái lều nát… Tất cả những hình ảnh, âm thanh ấy

khi nào mà chả có, nhưng đây là lần đầu tiên Chí có thể cảm nhận được, bởi rước

giờ hắn chưa từng hết say. Nhịp sống trở lại đưa Chí Phèo nhớ lại quá khứ xa xôi

với những ước mơ bình dị như biết bao người dân quê khác. Chí mơ ước có một gia

đình nhỏ, một cuộc sống gia đình hạnh phúc được tạo dựng từ bàn tay lao động cần

cù của chính mình. Rồi Chí nghĩ đến hiện tại, nghĩ về tương lai cô độc với tuổi già

đau ốm… hắn càng và càng lo hơn, bởi nửa cuộc đời từng trải đủ để hắn hiểu được

cô độc còn đáng sợ hơn là đói rét và ốm đau.

Đó lần đầu tiên hắn trở lại làm người, suy nghĩ, lo lắng như một người nông dân

nghèo bản chất lương thiện. Một cách tự nhiên, mọi suy nghĩ của Chí Phèo lại

hướng về thị Nở, khi Thị bước vào lều với bát cháo hành. Không ngoa khi nói rằng,

thị xấu, xấu lắm, thị xấu đến ma chê quỷ hờn. Vậy mà sự chăm sóc của thị dành cho

Chí sao mà ân cần, chân thành, mộc mạc đến thế. Ấy nên khi nhận bát cháo hành

xoàng xĩnh đó, Chí phèo vừa húp vừa khóc: “thằng này rất ngạc nhiên. Hết ngạc

nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt”. Đúng thế, trong Chí giờ đây tồn tại rất nhiều

tâm trạng khác nhau, trước hết là ngạc nhiên, đến vô cùng. Hắn thật không thể nghĩ

đến, không thể ngờ. Một người như Chí, nỗi sợ hãi và căm ghét của cả dân làng, là

con quỷ làng Vũ Đại trước giờ muốn ăn thì chỉ có giành lấy cướp lấy của người

khác. Vậy mà giờ đây, có người đem đến cho hắn, đến gần hắn mà không sợ hãi hay

căm ghét và còn mang lại đời sống mới cho hắn. Sau đó, sự cảm động đến mức

không thể kìm nén dâng trào: hình như hắn khóc.

Đây là lần đầu tiên Chí được người ta chăm sóc, lại bởi bàn tay của một người đàn

bà. Có thể sự chăm sóc của Thị là một cử chỉ bình thường của một con người dành

cho một con người. Thế nhưng đối với Chí phèo, đây là lòng tốt hiếm hoi, duy nhất

mà Chí được hưởng từ ngày về làng. Chí cũng cảm thấy thật bâng khuâng, vừa vui

vừa buồn, như là ăn năn, hối hận vì những việc ác mà mình đã làm. Nhưng với hiện

tại như bây giờ, Chí tràn ngập niềm vui mới mẻ. Hắn thấy lòng như trẻ con, muốn

làm nũng thị như bao đứa trẻ làm nũng mẹ. Rồi như một lẽ tự nhiên bất chợt, Chí

thấy “thèm lương thiện, muốn làm hoà với mọi người biết bao! Mong muốn thị Nở

sống chung…” Vậy là hương vị bát cháo hành, nụ cười tin cẩn cùng với tình người

mộc mạc đơn sơ đã đánh thức bản chất trong trắng, lương thiện của anh canh điền

năm xưa. Khi tỉnh rượu cũng chính là lúc Chí Phèo bắt đầu tỉnh ngộ, lại khao khát

một gia đình hạnh phúc, một cuộc sống thiện lương sẽ được thực hiện cùng thị Nở.

Thì ra, trong bản chất của con quỷ dữ làng Vũ Đại vẫn là một con người rất đáng

thương luôn khao khát được làm người lương thiện, chính tình thương giữa người

với người đã làm thức tỉnh điều đó. Nhưng niềm vui của Chí Phèo không kéo dài

được bao lâu, sự trở về của lương tri lại nhanh chóng đẩy Chí Phèo đến đỉnh điểm

của bi kịch. Chí phèo đã bán đi nhân hình lẫn nhân tính, bộ mặt người lẫn linh hồn

người để rồi trở thành hiện thân của con quỷ dữ – cực điểm của sự tha hoá. Thủ

phạm là Bá Kiến, nhưng tham gia vào đó còn có định kiến của xã hội – lực lượng

không kém phần tàn bạo, đẩy Chí đến cùng quẫn, bế tắc. Đại diện cho định kiến xã

hội ấy chính là bà cô của Thị Nở. Bà ta đã kiên quyết ngăn cản mối tình này khiến

con đường trở lại làm người lương thiện của Chí Phèo bị chặn đứng. Đối diện với

sự tàn bạo của xã hội, tình người thoáng thật mong manh và dễ bị tiêu tan.

Và đúng như vậy, Chí Phèo lại bị cự tuyệt. Hắn bị một người xấu đến tột bậc cự

tuyệt, bị chính hy vọng duy nhất, khát khao cháy bỏng còn sót lại cự tuyệt. Chí

“ngẩn người”, “sửng sốt”, “gọi thị lại, nắm lấy tay”nhưng không được. Đau đớn

cùng cực, Chí Phèo mang rượu ra uống nhưng “càng uống càng tỉnh ra” và “tỉnh ra,

chao ôi, buồn”. Rượu không thể làm tê liệt tâm trí của hắn nữa, rượu chỉ càng làm

cho hắn thấm thía nỗi đau khôn cùng của thân phận. Hắn “ôm mặt khóc rưng rức và

quyết định trả thù kẻ đã gây cho hắn ra nông nỗi này”. Lúc đầu Chí tính giết cả nhà

Thị, hay không cũng ăn vạ kêu làng cho bẽ mặt cái con đĩ thị đó. Thế nhưng trong

tiềm thức từ cơn say, Chí nhận ra Bá Kiến mới chính là kẻ cướp đi quyền làm người,

bộ mặt người và linh hồn của hắn. Đây có thể coi là giây phút tỉnh táo nhất của Chí

từ khi ra tù về, tỉnh táo để xác định kẻ thù: “Ai cho tao lương thiện?”, tỉnh táo để thể

hiện mong muốn cháy bỏng của bản thân: “Tao muốn làm người lương thiện!” và

tỉnh táo với sự thật phũ phàng trước mắt: “Tao không thể làm người lương thiện

được nữa”. Những câu nói ấy như vừa thể hiện quyết tâm trả thù, vừa bộc lộ niềm

phẫn uất, bế tắc của Chí Phèo. Chí dõng dạc kết án Bá Kiến, và đâm chết hắn.

Nhưng trả thù rồi thì sự thật vẫn không thể thay đổi. Cuối cùng, Chí Phèo chỉ còn

con đường duy nhất là cái chết để được giải thoát, để chấm dứt cái bi kịch khốn

cùng vì bị cự tuyệt quyền làm người này.

Vì thế hắn tự đâm mình, chết mà vẫn uất ức, vẫn muốn nói ra điều gì đó trong khát

vọng bao thuở của hắn nhưng không thể phát thành lời. Cái chết bi thảm của Chí

Phèo chứng tỏ ý thức nhân phẩm của hắn đã trở về. Nếu trước đây để bám lấy sự

sống, Chí phải bán rẻ linh hồn thì hiện tại, để được sống như một con người đúng

nghĩa, Chí phải từ bỏ mạng sống của mình. Cái chết của Chí cũng chứa đựng những

ý nghĩa sâu sắc. Nó thể hiện niềm khát khao cháy bỏng được sống lương thiện của

Chí Phèo và cũng là lời tố cáo mãnh liệt xã hội thực dân phong kiến không những

đưa người nông dân vào con đường cùng bần hoá, mà còn đẩy họ vào chỗ chết.

Nam Cao thật tài tình khi phát hiện và miêu tả được những phẩm chất tốt đẹp của

người nông dân ngay khi họ đã bị biến thành thú dữ, và trả một cái giá đắt để quay

lại làm người.

Qua đó, nhà văn gửi gắm lời kêu cứu khẩn thiết: hãy cứu lấy con người, bảo vệ

quyền được làm người của mỗi cá nhân trước mọi thế lực xấu xa của cuộc sống.

Đây chính là chiều sâu tư tưởng và là giá trị nhân đạo của tác phẩm. Cả đoạn văn

không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn cả về nghệ thuật: kết cấu truyện vô

cũng chặt chẽ, logic; tình tiết hấp dẫn, biến hoá giàu kịch tính, ngôn ngữ sống động,

linh hoạt. Có thể đáng giá, đoạn văn viết về sự thức tỉnh của linh hồn Chí Phèo sau

đêm gặp gỡ Thị Nở là một đoạn tuyệt bút, đầy chất thơ và tập trung tư tưởng nhân

đạo sâu sắc, bất ngờ của Nam Cao. Và một câu hỏi lớn được đặt ra: làm thế nào để

con người được sống một cuộc sống con người? Điều đó chẳng những Bá Kiến

không hiểu nổi mà cả xã hội bấy giờ cũng không thể trả lời được. Sự day dứt, bức

thiết của câu hỏi ấy cũng chính là nét đặc sắc nhất đánh dấu “Chí Phèo” trở thành

một trong những văn xuôi bậc nhất của văn học hiện đại Việt Nam.

10. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 9

Tình yêu – một chủ đề quen thuộc nhưng không bao giờ cũ trong văn chương. Đã

có rất nhiều nhà văn, nhà thơ lấy tình yêu làm cảm hứng sáng tác cho mình. Họ ca

ngợi, họ tôn vinh tình yêu như những thiên thần có cánh. Nhưng Nam Cao lại khác,

với tình yêu nghiệt ngã của Chí Phèo và Thị Nở trong tác phẩm “Chí Phèo” viết về

người nông dân trong xã hội cũ, ông đã cho mọi người chứng kiến một tình yêu

hoàn toàn mới. Ở đó hạnh phúc có, khổ đau cũng có. Nhưng trên hết, tình yêu ấy

còn là thông điệp sâu sắc mà nhà văn muốn nhắm đến cả một giai cấp, một tầng lớp

người trong xã hội. Tình yêu ấy, đẹp thật đẹp mà đau cũng thật đau khiến cho người

trong cuộc là Chí Phèo đã vật lộn và cuối cùng đi đến cái chết. Nhưng ít nhất, trước

khi chết, Chí Phèo cũng đã kịp hưởng thụ hương vị của tình yêu dù chỉ là trong

những ngày ngắn ngủi.

Chí Phèo chỉ là một đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi ở cái lò gạch cũ được dân làng nuôi

nấng. Lớn lên Chí làm người ở cho nhà Bá Kiến nhưng lại bị bà ba dâm đãng hãm

hại khiến Bá Kiến ghen đẩy vào tù. Những năm tháng tù đày cùng với lòng thù hận

đã khiến Chí từ một chàng thanh niên hiền lành tốt tính trở thành một con quỷ dữ

khi trở về làng. Chí đắm mình trong những cơn say. Cho đến một ngày Chí gặp Thị,

tình yêu sét đánh gắn kết hai con người với nhau. Nhưng trong lúc đang lâng đang

hạnh phúc thì Thị nghe lời người bà cô rũ bỏ Chí khiến Chí một lần nữa rơi vào

tuyệt vọng. Lòng hận thù trong Chí lại nổi lên và Chí quyết định giết chết Bá Kiến

rồi tự kết liễu cuộc đời mình để được làm người lương thiện.

Những diễn biến trong cuộc đời Chí chẳng khác nào tấm bản đồ lúc lên lúc xuống.

Và trong đó, những phút giây được ở cạnh Thị Nở chính là đoạn đường đẹp nhất,

sáng nhất trong cả tấm bản đồ chằng chịt những nét đứt gãy khúc khuỷu, gập ghềnh.

Cuộc gặp gỡ của Chí và Thị chỉ là sự tình cờ giữa hai con người mê muội. Chí lúc

tỉnh lúc say, mà hầu như là chẳng tỉnh bao giờ. Còn thị cũng ngù ngờ, dở hơi. Đã

thế, nhà văn lại ban cho ả một “nhan sắc” “kinh tởm” mà ông tóm gọn trong mấy từ

“xấu ma chê quỷ hờn”. Ấy vậy mà khi gặp nhau, cái xấu ấy lại làm một cho một

người đàn ông chết mê chết mệt. Có thể vì bản năng, vì dục vọng thể xác mà họ ngã

vào nhau. Nhưng sau khi thỏa mãn, họ lại dành cho nhau những thứ tình cảm thật

“lạ lùng”. Lạ đến mức người đàn bà dở hơi ấy đã xác định được đây chính là cuộc

sống “vợ chồng”. “Hai từ vợ chồng nghe ngường ngượng nhưng mà thinh thích”.

Đây đúng là tâm lý của kẻ mới yêu, đang yêu và đang hạnh phúc.

Còn Chí, sau trận ấy, Chí bị ốm. Một trận ốm nặng mà nếu không có Thị, Chí sẽ

chết mất. Thị dù có dở hơi, nhưng tấm lòng vẫn thánh thiện khi dành cho Chí một

bát cháo hành với ý nghĩ giúp Chí mau khỏe mạnh. Có lẽ Thị là người cuối cùng

còn sót lại trong xã hội này nhìn nhận đến Chí. Hoặc do thị ngù ngờ nên không phân

biệt được đâu là người, đâu là quỷ dữ nên mới chấp nhận con người Chí. Nhưng dù

gì đi chăng nữa, những ân cần săn sóc của Thị cũng đã mang một làn gió mới đến

với cuộc đời Chí. “Bây giờ thì hắn tỉnh. Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy sau một cơn

say rất dài. Cũng như những người say tỉnh dậy, hắn thấy miệng đắng, lòng mơ hồ

buồn. Người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc. Hay là đói rượu? Nghĩ đến

rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột gan hắn lại nôn nao lên một tí.

Hắn sợ rượu cũng như những người ốm thường sợ cơm. Tiếng chim hót ngoài kia

vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo

đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe

thấy… Chao ôi là buồn!”. “Tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc. Buồn

thay cho đời! Có lí nào như thế được? Hắn đã già rồi hay sao? Ngoài bốn mươi tuổi

đầu… Dẫu sao, đó không phải tuổi mà người ta mới bắt đầu sửa soạn. Hắn đã tới cái

dốc bên kia của đời. Ở những người như hắn, chịu đựng biết bao nhiêu là chất độc,

đày đọa cực nhọc, mà chưa bao giờ ốm, một trận ốm có thể gọi là dấu hiệu báo rằng

cơ thể đã hư hỏng nhiều.

Nó là một cơn mưa gió cuối thu cho biết trời gió rét, nay mùa đông đã đến. Chí

Phèo hình như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái

này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Những dòng suy nghĩ của Chí cho thấy

rằng Chí hoàn toàn rất khôn ngoan, rất có ý thức sống. Chỉ là do trước đây vì đắm

chìm trong men rượu nhiều quá nên Chí không còn nghĩ ngợi tới nữa. Một con

người đã trải qua quá nhiều biến cố trong cuộc đời, dòng suy nghĩ hẳn là chín chắn

và thấu đáo hơn rất nhiều. Chí biết tiếc cuộc sống, biết nhận ra cuộc đời mình lúc

này đang ở trong tình trạng như thế nào và mình cần phải sống ra sao. Chí buồn vì

đã để cuộc đời chìm trong cơn say quá nhiều. Và cũng hận khi đã tự chôn vùi đời

mình trong thù hận. Những dòng suy nghĩ ấy làm Chí bừng tỉnh và sống lại ước mơ

nhỏ bé nhưng giản đơn và thánh thiện ngày nào của mình.

Chí ước có một gia đình nhỏ. Chồng cày thuê cuốc mướn. Vợ dệt vải thêu thùa.

Cuộc sống ấy tuy nghèo, tuy thiếu thốn nhưng sẽ hạnh phúc biết bao. Và giờ đây

Chí muốn tiếp tục thực hiện ước mơ ấy cùng Thị Nở. Chí sẽ làm lại từ đầu, làm hòa

với mọi người. Chí đang rất tỉnh. Nếu lúc trước Chí say và ngã vào Thị vì Chí

không biết rằng người đàn bà ấy vừa dở hơi vừa xấu xí, xấu đến mức ma chê quỷ

hơn. Nhưng lúc này, khi hoàn toàn tỉnh táo, Chí không những chấp nhận thị mà còn

yêu thị. Bởi chỉ có tình yêu mới khiến con người ta cảm hóa những cái xấu thành

cái đẹp.

Chí thấy thị có duyên lắm. Và Chí đang rất vui khi được ở cùng thị. Chí đâu có say.

Chính vì Chí tỉnh nên Chí mới cảm nhận được những hương vị của cuộc sống, của

tình yêu. Những chi tiết này cho ta khám phá ra thêm một đức tính nửa của Chí. Đó

là lòng nhân hậu lớn lao vô cùng. Bởi trong làng ai cũng nhìn Thị bằng con mắt

khinh thường và cho rằng Thị chỉ là một người dở hơi. Mà đúng là thị dở thật. Cũng

chính vì dở nên Thị mới để cho Chí ngã vào. Nhưng khi tỉnh táo, tình thế đã đảo

ngược lại. Lúc này Chí là người khôn ngoan và hoàn toàn bình thường. Nhưng Chí

không hề chê bai Thị, cũng chẳng xua bỏ thị. Mà ngược lại, Chí còn muốn gắn bó

cả đời với thị, cùng thị xây dựng ước mơ ngày nào còn dang dở của mình….

Nhưng rồi, hạnh phúc ấy chẳng được bao lâu, những dự định của Chí cũng vụt tắt

khi Thị trở về nghe lời người bà cô rũ bỏ Chí. Chí một mình ở lại trong căn lều in

dấu bao kỷ niệm về tình yêu của mình. Thất vọng, khổ đau và lòng thù hận lại nổi

lên. Nhưng lần này, Chí tỉnh rồi, Chí không đi rạch mặt ăn vạ nữa. Chí đến thẳng

nhà Bá Kiến để đòi lại quyền sống của mình. Sống nhưng lại là chết. Chết để giữ

được bản chất lương thiện của bản thân. Chí giết Bá Kiến rồi cũng tự kết liễu cuộc

đời mình. Phải đi đến quyết định ấy, hẳn là Chí đau khổ lắm. Nhưng với Chí lúc này,

đó là cách duy nhất để không quay lại cuộc sống nghiệt ngã như trước kia nữa.

Như vậy, sau khi gặp Thị Nở, cuộc đời Chí đã liên tiếp xảy ra hai biến cố lớn. Một

là tỉnh – tỉnh dậy sau những cơn say dài triền miên. Tỉnh để sống, để yêu và hạnh

phúc. Nhưng hạnh phúc ấy không được bao lâu thì biến cố thứ hai lại xảy đến khi

thị trở mặt với Chí, khiến Chí tiếc nuối khôn nguôi. Trong cơn tuyệt vọng Chí giết

Bá Kiến và kết liễu cuộc đời mình. Không phải vô tình mà Nam Cao lại dàn dựng

nên những dòng tâm lý trắc ẩn cho Chí, mà trong đó là những thông điệp sâu xa mà

ông muốn gửi gắm đến người đọc.

Thứ nhất là hình ảnh về người nông dân nghèo khổ, bất hạnh bị xã hội đẩy đưa đến

bước đường cùng. Đến ngay cả cái hạnh phúc của bản năng con người họ cũng

không có được. Cho đến khi có được thì lại nhanh chóng vụt bay cũng chỉ vì định

kiến xã hội.

Thứ hai, nhà văn muốn đề cao nhân phẩm, phẩm chất của con người. Chí dù say,

nhưng khi tỉnh hắn vẫn luôn mang một tâm hồn trong sáng với tấm lòng nhân hậu

tinh khiết. Đặc biệt, là Thị Nở – bên trong người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn ấy lại

chính là một tâm hồn cao cả. Suýt chút nữa Thị cũng đã bị vùi dập giống như Chí.

Hai cong người cùng chung cảnh ngộ ngã vào nhau, cùng làm cho nhau tìm lại

chính bản thân mình.

Thứ ba, Nam Cao đã đưa người đọc đến với một tầm cao mới của tình yêu. Đó là

tình yêu không chỉ dừng lại ở xác thịt mà ở tình yêu còn là sự đồng điệu của hai tâm

hồn. Yêu không vì vẻ bề ngoài, cũng không vì vật chất cao sang. Yêu chỉ vì yêu, vì

trái tim. Nhưng dù yêu đến thế nào đi nữa, tình yêu cũng không thể vượt qua giới

hạn của thực tế. Ở đây, thực tế của Chí Phèo – Thị Nở chính là những định kiến

nghiệt ngã về một tên quỷ dữ đội lốt người mang tên Chí Phèo.

Thứ tư, là sự minh mẫn, sự thức tỉnh trong tình yêu. Tình yêu dù vui buồn hay hạnh

phúc, nhưng thứ mà con người ta cần phải giữ vững là tinh thần, là trí óc. Ở đây, sau

khi thức tỉnh, Chí vẫn giữ vững tình cảm của mình với thị. Ngay cả sau khi bị thị

chối từ, Chí vẫn hoàn toàn tỉnh táo. Chính vì thế Chí mới đi đến quyết định giết chết

Bá Kiến rồi tự vẫn.

Như vậy, chỉ bằng một đoạn văn ngắn kể lại diễn biến tâm trạng của nhân vật Chí

Phèo sau khi gặp Thị Nở, nhà văn đã gửi gắm những thông điệp có ý nghĩa sâu xa

tới người đọc. Nam Cao không còn, và cuối tác phẩm Chí Phèo cũng chết nhưng

những dòng xúc cảm của một con người lần đầu tiên tỉnh rượu đã đánh động tâm

hồn mọi người tự ý thức mình, tự nâng niu, trân trọng những gì mình đang có trong

cuộc sống cũng như trong tình yêu.

11. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 10

Nam Cao viết văn từ những năm 30 của thế kỉ XX nhưng đến năm 1941 ông mới

khẳng định vị trí của mình trong nền văn học nước nhà bằng truyện ngắn Chí Phèo.

Ông là nhà văn hiện thực xuất sắc tràn đầy tinh thần nhân đạo, chuyên viết về hai đề

tài: người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ và người nông dân bị

bần cùng hóa, lưu manh hóa trước Cách mạng tháng Tám. Chí Phèo là kiệt tác của

Nam Cao, thuộc đề tài người nông dân nghèo. Tác phẩm viết về tấm bi kịch của

nhân vật Chí Phèo. Bi kịch của Chí Phèo gồm hai bi kịch nối tiếp nhau. Trước hết là

bi kịch tha hóa từ một người lương thiện trở thành kẻ bất lương, thậm chí thành quỷ

dữ. Tiếp nối là bi kịch bị từ chối làm người lương thiện. Đoạn mô tả từ buổi tối sau

khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời thuộc bi kịch từ chối quyền làm người.

Chí Phèo nguyên là một đứa trẻ khốn khổ, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ bỏ không.

Năm hai mươi tuổi, hắn làm canh điền cho nhà lí Kiến. Đây là một canh điền khỏe

mạnh, nhưng hiền lành như đất, không những hiền lành anh ta còn nhút nhát, chính

Bá Kiến khi đó là lí Kiến đã tận mắt chứng kiến cảnh Chí Phèo vừa bóp đùi cho bà

Ba vừa run run. Anh ta cũng có những ước mơ rất giản dị và lương thiện như trăm

ngàn người nông dân khác là có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê.

Vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua thì

mua dăm ba sào ruộng làm. Ở một xã hội bình thường, những con người như thế

hoàn toàn có thể sống một cách lương thiện và yên ổn. Nhưng chỉ vì ghen tuông vu

vơ, bá Kiến đã nhẫn tâm đẩy người thanh niên hiền lành, chất phác ấy vào tù. Nhà

tù thực dân đã tiếp tay cho tên cường hào, sau 7- 8 năm đã biến một nông dân hiền

lành, khỏe mạnh, lương thiện và tự trọng thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Từ đây,

Chí Phèo bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính. Chí Phèo đã bị cướp mất hình hài

của con người: Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất

cơng cơng, hai mắt gờm gờm… Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ… Không

những thế tính cách Chí cũng khác hẳn khi xưa. Chí không còn là một anh canh

điền ngày xưa mà bây giờ Chí là một thằng liều mạng. Hắn có thể làm tất cả mọi

việc như một thằng đầu bò chính cống: kêu làng, rạch mặt ăn vạ, đập phá, đâm

chém…

Cứ tưởng Chí Phèo mãi mãi sống kiếp thú vật, rồi sẽ kết thúc bằng cách vùi xác ở

một bờ bụi nào đó nhưng bằng tài năng và nhất là bằng trái tim nhân đạo của một

nhà văn lớn, Nam Cao đã để Chí Phèo trở về sống kiếp người một cách tự nhiên.

Dưới ngòi bút sắc sảo của chủ nghĩa hiện thực, quá trình thức tỉnh lương tâm, nhân

tính của một con người bị tha hóa, lầm lạc đã diễn ra không hề đơn giản, một chiều,

dễ dãi mà do hoàn cảnh khá đặt biệt. Trong một lần say rượu không bình thường đã

vô tình đưa Chí Phèo đến gặp thị Nở – một người đàn bà xấu xí và quá lứa lỡ thì.

Lần say rượu đặc biệt ấy cùng với trận ốm thập tử nhất sinh đã khiến Chí Phèo có

những biến đổi mạnh mẽ về cả tâm lí lẫn sinh lí. Thêm nữa, chút tình thương yêu

mộc mạc, cử chỉ giản dị chân thành của thị Nở đã đốt cháy lên ngọn lửa lương tri

còn sót lại nơi đáy sâu tâm hồn Chí, đánh thức bản chất lương thiện vốn có bên

trong con người lầm lạc. Lúc đầu, thị chỉ hấp dẫn Chí vì đơn giản thị là đàn bà, còn

Chí là thằng đàn ông say rượu. Hai người ân ái với nhau thế rồi nửa đêm Chí Phèo

đau bụng nôn mửa. Thị Nở dìu Chí Phèo vào nhà và đi nhặt nhạnh tất cả những

manh chiếu rách đắp cho hắn. Sáng hôm sau, Chí Phèo tỉnh dậy khi trời đã sáng từ

lâu. Và kể từ khi mãn hạn tù trở về đây là lần đầu tiên con quỷ dữ của làng Vũ Đại

hết say và hoàn toàn tỉnh táo. Chí thấy miệng đắng, chân tay uể oải và lòng mơ hồ

buồn. Lâu lắm hắn mới cảm nhận cuộc sống đời thường với những cảnh sắc, âm

thanh bình dị: tiếng cười nói của những người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá,

tiếng chim hót...Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn

mới nghe thấy, vì chỉ đến hôm nay hắn mới hoàn toàn tỉnh táo, các giác quan mới

hoạt động bình thường. Những âm thanh ấy chính là tiếng gọi thiết tha của cuộc

sống và đã lay động sâu xa tâm hồn Chí Phèo... Khi tỉnh táo, Chí Phèo nhìn lại cuộc

đời của mình cả trong quá khứ, hiện tại, tương lai. Trước hết, hắn nhớ lại những

ngày rất xa xôi hắn mơ ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê.

Vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá giả thì mua năm sào

ruộng làm. Mơ ước của Hắn thật nhỏ bé và giản dị nhưng suốt ba năm qua nó vẫn

chưa trở thành hiện thực. Thì ra, những ước mơ tốt đẹp của Chí Phèo không hề bị

mất đi mà nó chỉ chìm sâu vào một góc tăm tối nào đó của tâm hồn Chí. Hiện tại

của hắn thật đáng buồn. Buồn vì Chí Phèo thấy mình đã già đã sang cái dốc bên kia

cuộc đời, có thể đã hư hỏng nhiều thế mà hắn vẫn đang cô độc. Tương lai của hắn

lại đáng buồn hơn, bởi hắn có quá nhiều sự bất hạnh đói rét ốm đau và cô độc. Đối

với Chí, cô độc còn đáng sợ hơn nhiều đói rét và ốm đau. Từ khi đi tù về, Chí bao

giờ cũng say, say vô tận. Giờ đây lần đầu tiên hắn tỉnh táo suy nghĩ nhận thấy tình

trạng bi đát, tuyệt vọng của cuộc đời mình.

Đúng lúc Chí đang vẩn vơ nghĩ mãi thì Thị Nở mang một nồi cháo hành còn nóng

nguyên vào. Việc làm này của Thị Nở đã khiến Chí rất ngạc nhiên và xúc động đến

mức trào nước mắt bởi vì đây là lần đầu tên trong đời hắn được một người đàn bà

cho. Hắn thấy cháo hành của thị Nở không như bát cháo hành bình thường mà trong

đó còn hàm chứa tình yêu thương chân thành của thị dành cho hắn. Và như vậy,

cũng có nghĩa hàm chứa cả hạnh phúc lứa đôi mà lần đầu tiên Chí cảm nhận được.

Còn đối với Thị Nở, đây là bát cháo hành tình nguyện, bát cháo hành đem cho, đem

tặng, bát cháo hành tình yêu, mở đầu cho hạnh phúc gia đình. Một mặt, bát cháo

hành thể hiện tình cảm chan chứa nhân đạo của nhà văn. Mặt khác, nó cũng thể hiện

tài năng nghệ thuật miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật của Nam Cao. Nếu như ban

đầu, người đàn bà xấu xí, quá lứa lỡ thì, lại dở hơi ấy chỉ khơi lại cái bản năng ở Chí

Phèo thì sau đó điều kì diệu đã xảy ra, sự săn sóc đầy ân tình và yêu thương mộc

mạc của Thị Nở đã làm thức dậy bản chất lương thiện tiềm ẩn trong con người Chí

Phèo. Bát cháo hành của Thị Nở là món quà quý giá nhất mà lần đầu tiên Chí cảm

hận được trong đời mình. Hắn ăn và nhận thấy rằng cháo hành rất ngon. Hương vị

cháo hành hay hương vị của tình yêu thương chân thành cảm động, của hạnh phúc

giản dị mà có thật, lần đầu tiên đến với Chí Phèo?

Khi ăn bát cháo hành, Chí Phèo trở lại là anh canh điền ngày xưa và thấm thía nỗi

đau của con người biết tự trọng khi bị vợ Bá Kiến sai làm những việc nhục nhã.

Điều này chứng tỏ một lần nữa Chí Phèo có bản tính tốt lành, nhưng cái bản tính

này trước đây bị lấp đi đến nay mới có cơ hội được thể hiện, bởi vì Chí Phèo vốn là

người nông dân lương thiện có bản tính tốt đẹp. Mặc dù bị xã hội tàn ác – đại diện

là bá Kiến và nhà tù thực dân dẫu có ra sức hủy diệt bản tính ấy nhưng nó vẫn âm

thầm sống trong đáy sâu tâm hồn Chí Phèo, ngay cả khi nhân vật này tưởng chừng

đã biến thành quỷ dữ. Khi gặp Thị Nở và cảm nhận được tình yêu mộc mạc chân

thành của thị trong lúc yếu đuối và cô đơn, lại trong hoàn cảnh vừa qua một trận ốm

thì bản chất ấy có cơ hội hồi sinh và nó đã hồi sinh. Từ đây, Chí sống đúng với con

người thật của mình: khao khát tình thương và muốn trở thành những người lương

thiện.

Con đường trở lại làm người lương thiện vừa mở ra trước mắt Chí Phèo đã bị đóng

sầm lại. Sự mong ước được sống hiền lương của Chí Phèo một lần nữa lại không

thành sự thật. Thị Nở không thể giúp gì thêm cho hắn, bởi lẽ bà cô thị kiên quyết

ngăn cản mối tình này. Bà không thể đồng ý cho cháu bà đâm đầu đi lấy thằng Chí

Phèo – con quỷ dữ của làng Vũ Đại, bấy lâu nay chỉ có một nghề rạch mặt ăn vạ,

hắn mãi mãi chỉ là con quỷ dữ, không bao giờ có thể làm người. Cách nhìn nhận của

bà cô thị cũng chính là cách nhìn của mọi người làng Vũ Đại lâu nay đối với Chí.

Tất cả quen coi anh là quỷ dữ mất rồi. Nên hôm nay lương tri anh thức tỉnh, linh

hồn người của anh đã trở về nhưng nào có ai nhận ra? Cho nên Chí Phèo thực sự rơi

vào một bi kịch tinh thần vô cùng đau đớn – bi kịch bị cự tuyệt làm người lương

thiện. Các hy vọng được sống với Thị Nở, sâu xa hơn là hy vọng được quay về với

cuộc đời lương thiện như một đóm lửa vừa mới được nhóm lên thì đã bị ngay một

gáo nước lạnh dội vào cho tắt ngấm. Mặc dù, khi nghe những lời bà cô mắng thì thị

Nở thấy lộn rột nhưng cũng phải nghe theo. Và thị đã giận dữ nói lại với Chí Phèo

tất cả những lời của bà cô. Điều này khiến Chí ngẩn người vì thất vọng nhưng

nhưng này có lẽ hắn chưa tuyệt vọng vì lúc đó hắn lại như hít thấy hơi cháo hành.

Chí ngẩn người ra vì cay đắng, chua xót trước một sự thật phũ phàng: mọi người đã

cự tuyệt, không chấp nhận, dứt khoát không con hắn là một con người. Mùi cháo

hành vẫn thoang thoảng đâu đây khiến hắn lại càng thêm đau xót, thấm thía. Hắn

thấy rõ mọi con đường đều đang đóng chặt trước mặt hắn. Khi thị ra về, hắn đuổi

theo thị, nắm lấy tay nhưng thị gạt ra. Điều đó chứng tỏ Chí luôn luôn khao khát

tình yêu, thiết tha đến với Thị Nở, đến với cuộc đời lương thiện. Từ đây, Chí đã

thấm thía sâu sắc bi kịch của con người sinh ra làm người nhưng không được làm

người. Chí vật vả, đau đớn và tuyệt vọng. Thật là lạ khi thấy Chí ôm mặt khóc rưng

rức. Những giọt nước mắt đau đớn, hối hận nhưng đã quá muộn màng. Không còn

cách nào khác, Chí lại tìm đến rượu. Nhưng vì ý thức đã trở về, lần uống rượu này

của Chí khác biết bao nhiêu lần uống rượu trước. Hắn càng uống lại càng tỉnh ra,

hắn không ngửi thấy mùi rượu mà chỉ nghe thoang thoảng mùi cháo hành, càng

uống càng thấm thía nỗi đau vô hạn của thân phận.

Trong cơn khủng hoảng và bế tắc, Chí Phèo lại càng thấm thía hơn tội ác của kẻ đã

cướp đi của mình cả bộ mặt và linh hồn con người. Chí đã xách dao ra đi. Hành

động muốn đi trả thù của Chí rất dữ dội, quyết liệt khiến Chí đi đến một hành động

đâm chết cả nhà nó. Nhưng nó là ai? Tiềm thức mách bảo Chí đó là Bá Kiến. Trước

đó, Chí không định đến nhà bá Kiến mà định đến nhà Thị Nở để đâm chết thị và bà

cô thị cho hả giận nhưng cuối cùng Chí lại quên đến nhà Thị Nở mà đến nhà bá

Kiến. Khi đến nhà bá kiến, Chí trợn mắt chỉ tay vào mặt lão, đanh thép kết tội tên

cáo già này đòi làm người lương thiện, đòi một bộ mặt lành lặn. Câu hỏi cuối cùng

của Chí Phèo: Ai cho tao lương thiện? là câu hỏi chất chứa niềm phẫn uất, đau đớn,

còn làn day dứt người đọc: làm thế nào để con người sống cuộc sống con người

trong cái xã hội tàn bạo, ngột ngạt, vùi dập nhân tính ấy? Thế rồi, Chí đâm chết kẻ

thù. Hành động của Chí đã vượt khỏi suy nghĩ của tên địa chủ nổi tiếng khôn ngoan,

gian hùng. Đây là cách hành động của người say không theo dự kiến ban đầu,

nhưng trong sâu thẳm tâm hồn, Chí lờ mờ hiểu ra nguyên nhân sâu xa đâu phải vì

Thị Nở hay bà cô thị mà cái kẻ làm ra Chí như thế này chính là Bá Kiến. Đến đòi

quyền làm người lương thiện là phải đòi nơi lão bá, không đòi được thì phải trả thù.

Tuy làm tay sai cho Bá Kiến nhưng ngọn lửa căm hờn vẫn âm ỉ cháy trong con

người Chí Phèo. Khi Chí Phèo đã thức tỉnh thì hắn hiểu ra nguồn gốc bi kịch của

mình nên ngọn lửa căm hờn càng bùng lên dữ dội. Do vây, Chí Phèo đâm chết bá

Kiến không hẳn vì say rượu mà chính vì mối thù đã bừng cháy. Cái chết của Chí

chứng tỏ Chí khao khát trở về cuộc sống lương thiện. Vì vậy cái chết của Chí Phèo

có ý nghĩa tố cáo mạnh mẽ cái xã hội thực dân nửa phong kiến không những đẩy

người dân lương thiện vào con đường bần cùng hóa, lưu manh hóa mà còn đẩy họ

vào cái chết.

Với nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã đặt ra bi kịch của người nông dân trước cách

mạng: đó là bi kịch con người sinh ra là người mà không được làm người. Đồng

thời qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã hai lần tố cáo cái xã hội thực dân phong

kiến: xã hội đó cướp đi những gì Chí Phèo có và đã cướp những gì Chí Phèo muốn.

Điều này thể hiện sự cảm thông sâu sắc của Nam Cao với khát vọng lương thiện

trong con người và sự bế tắc của những khát vọng trong hiện thực xã hội ấy. Ngoài

ra, tác phẩm còn đặt ra một vấn đề nhân sinh mang tính triết lí sâu sắc: làm thế nào

để con người sống đúng nghĩa là người trong cái xã hội tàn bạo phi nhân tính đương

thời. Với thành công của truyện ngắn này, Nam Cao đã trở thành cây bút văn xuôi

hàng đầu của nền văn học hiên thực 1930 – 1945.

12. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 11

Nam Cao sáng tác từ trước năm 1940, nhưng chỉ sau khi truyện ngắn Chí Phèo ra

đời, ông mới được biết đến như một cây bút hiện thực xuất sắc. Cũng từ khi Chí

Phèo ngật ngưỡng bước ra từ trang viết của Nam Cao, nhân vật này đã để lại dấu ấn

khó quên và nỗi day dứt, ám ảnh không nguôi trong lòng người đọc.

Với tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao xứng đáng là một trong những tên tuổi lớn của

trào lưu văn học hiện thực giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám 1945 như Ngô Tất

Tố, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng… Cùng viết về đề tài nông dân nhưng

các tác phẩm của Nam Cao, đặc biệt là truyện ngắn Chí Phèo đã đạt tới một giá trị

nhân đạo sâu sắc thông qua một hình thức mới mẻ. Nếu như các nhà văn khác đi sâu

vào phản ánh phong tục hay đời sống cùng cực của nông dân dưới thời thực dân

phong kiến thì Nam Cao lại chú trọng đến việc thể hiện nỗi đau đớn của những tâm

hồn, nhân cách bị xúc phạm, bị hủy diệt. Đồng thời, ông cũng kín đáo bênh vực và

khẳng định nhân phẩm của những con người cùng khổ. Chí Phèo là nhân vật thể

hiện rõ nhất cái nhìn mới mẻ của Nam Cao về người nông dân trước Cách mạng.

Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện nhưng đã bị bọn cường hào ở

làng Vũ Đại đẩy vào bước đường cùng. Là đứa con hoang bị bỏ rơi từ lúc mới lọt

lòng, Chí được một bác phó cối không con đem về nuôi. Bác phó cối chết, Chí tứ cố

vô thân, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác. Không cha không mẹ, không

một tấc đất cắm dùi, Chí lớn lên như cây cỏ, chẳng được ai ban cho chút tình

thương. Thời gian làm canh điền cho nhà lí Kiến, Chí được tiếng là hiền như đất.

Dù nghèo khổ, không được giáo dục nhưng Chí vẫn biết đâu là phải trái, đúng sai,

đâu là tình yêu và đâu là sự dâm đãng đáng khinh bỉ. Mỗi lần bị mụ vợ ba lí Kiến

bắt bóp chân, Chí chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì. Cũng như bao nông dân nghèo

khác, Chí từng mơ ước một cuộc sống gia đình đơn giản mà đầm ấm: Chồng cuốc

mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá giả thì

mua dăm ba sào ruộng làm. Thế nhưng cái mầm thiện trong con người Chí sớm bị

quật ngã tả tơi và không sao gượng dậy được.

Có ai ngờ anh canh điền chất phác ấy đã thực sự bị tha hóa bởi sự ghen ghét, tù đày,

để rồi biến thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Vì ghen tuông vô lối, lí Kiến đã nhẫn

tâm đẩy Chí vào tù và nhà tù thực dân đã nhào nặn Chí thành một con người khác

hẳn. Đây là nguyên nhân trực tiếp tạo nên bước ngoặt đau thương và bi kịch trong

cuộc đời Chí. Nhưng nguyên nhân sâu xa chính là xã hội đương thời với những thế

lực bạo tàn luôn tìm cách vùi dập những người nông dân thấp cổ bé họng như Chí.

Chí bị đẩy vào con đường bần cùng hóa, lưu manh hóa là tất yếu.

Ra tù, Chí biến thành một con người hoàn toàn khác trước, với một cái tên sặc mùi

giang hồ là Chí Phèo: Hắn về lớp này trông khác hẳn, mới đầu chẳng ai biết hắn là

ai. Trông đặc như thằng sắng đá… Cái đầu thì trọc lốc. Cái răng cạo trắng hớn, cái

mặt thì đen mà lại rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết! Hắn mặc cái

quần nái đen với cái áo tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng

phượng với một ông tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế. Nhà tù thực dân tiếp

tay cho tên cường hào lí Kiến, bắt bỏ tù một anh Chí hiền lành, vô tội, để rồi thả ra

một gã Chí Phèo lưu manh, côn đồ. Từ một người lương thiện, Chí bị biến thành

quỷ dữ.

Trở về làng Vũ Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, cá lớn nuốt cá bé ấy, Chí

Phèo không thể hiền lành, nhẫn nhục như trước nữa. Hắn đã nắm được quy luật của

sự sinh tồn: những kẻ cùng đinh càng hiền lành càng bị ức hiếp đến không thể ngóc

đầu lên được. Phải dữ dằn, lì lợm, tàn ác mới mong tồn tại. Hắn đã mượn men rượu

để tạo ra những cái đó. Hắn chìm ngập trong những cơn say triền miên và làm

những việc như rạch mặt ăn vạ, đâm chém người cũng trong cơn say. Chí Phèo đã

bị bá Kiến – kẻ thù của hắn biến thành con dao trong tay đồ tể.

Với nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã phản ánh chân thực và sinh động bi kịch bị hủy

diệt tâm hồn và nhân phẩm của những người nông dân nghèo khổ. Chí Phèo đã sa

lầy trong vũng bùn của sự tha hóa: Có lẽ hắn cũng không biết rằng hắn là con quỷ

dơ của làng Vũ Đại, để tác quái cho bao nhiêu dân làng. Hắn biết đâu hắn đã phá vỡ

bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm

chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện. Tất cả dân làng Vũ Đại

quay lưng với hắn, khinh bỉ và ghê tởm hắn. Người ta sợ bộ mặt đầy những vết sẹo

ngang dọc gần giống như mặt thú dữ của hắn, sợ con quỷ trong tâm hồn hắn.

Sự tha hóa của Chí Phèo một mặt tố cáo sự tàn bạo của xã hội thực dân phong kiến

đã không cho con người được làm người, mặt khác thể hiện giá trị nhân đạo mới mẻ

của Nam Cao trong cách nhìn nhận số phận người nông dân trước Cách mạng.

Đi sâu vào bi kịch tinh thần của nông dân, Nam Cao nhận ra vẻ đẹp ẩn chứa trong

sâu thẳm tâm hồn họ. Chí Phèo bị bạo lực đen tối hủy diệt nhân phẩm nhưng trong

đầu óc hắn vẫn le lói ánh lửa thiên lương và khát khao được làm người. Cái độc đáo

của Nam Cao chính là ở chỗ tác giả đã để cho nhân vật Chí Phèo chênh vênh giữa

hai bờ Thiện – Ác. Đằng sau bộ mặt dở người dở thú là nỗi đớn đau, vật vã của một

kẻ sinh ra là người mà bị cự tuyệt quyền làm người. Trong cơn say, Chí Phèo cất

tiếng chửi trời, chửi đời… Tiếng chửi của hắn như một thông điệp phát đi cầu mong

có sự đáp lại nhưng cả làng Vũ Đại chẳng ai thèm chửi nhau với hắn. Rút cục, chỉ

có ba con chó dữ và một thằng say rượu. Người ta coi hắn chẳng khác gì một con

chó dại.

Những lúc tỉnh rượu, nỗi lo sợ xa xôi và sự cô đơn tràn ngập lòng hắn. Hắn thèm

được làm hòa với mọi người biết bao! Mối tình bất chợt với Thị Nở có thể nói là

món quà nhân ái mà Nam Cao ban tặng cho Chí Phèo. Tình yêu của Thị Nở đã hồi

sinh Chí Phèo, đánh thức lương tri và khát vọng làm người của hắn. Lần đầu tiên

trong đời, hắn sợ cô đơn và hắn muốn khóc khi nhận bát cháo hành từ tay Thị Nở.

Lần đầu tiên sau bao nhiêu năm, những âm thanh quen thuộc của cuộc sống vọng

đến tai hắn và ngân vang trong lòng hắn, khiến hắn càng thèm được làm một con

người bình thường như bao người khác và khấp khởi hi vọng Thị Nở sẽ mở đường

cho hắn.

Nhưng cánh cửa cuộc đời vừa mới hé mở đã bị đóng sập lại trước mặt Chí Phèo. Bà

cô Thị Nở – đại diện cho dân làng Vũ Đại – đã dứt khoát không chấp nhận Chí Phèo.

Từ hi vọng, Chí Phèo rơi xuống vực thẳm tuyệt vọng. Lần đầu tiên trong đời hắn ý

thức sâu sắc về số phận bất hạnh của mình. Hắn lại đem rượu ra uống để mong cơn

say làm vơi bớt khổ đau, tủi nhục nhưng khốn nỗi càng uống hắn càng tỉnh. Hắn

thực sự muốn làm người nhưng cả làng Vũ Đại tẩy chay hắn, không ai coi hắn là

người. Hắn cũng không thể tiếp tục làm quỷ dữ bởi đã ý thức sâu sắc về bi kịch đời

mình.

Để giành lại sự sống cho tâm hồn, Chí Phèo buộc phải từ bỏ thể xác. Chí Phèo chết

trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống của một người lương thiện. Cái chết vật vã, đau

đớn và câu hỏi cuối củng của Chí Phèo: Ai cho tao lương thiện? còn làm day dứt và

ám ảnh lương tâm người đọc cho đến tận ngày nay. Đó cũng là câu hỏi lớn của Nam

Cao: Làm thế nào để con người được sống đích thực là con người trong cái xã hội

tàn bạo ấy?

Với truyện ngắn Chí Phèo, Nam Cao đã đạt tới tầm cao của tư tưởng nhân đạo khi

nhìn nhận và đánh giá người nông dân trước Cách mạng. Nhà văn không dừng ở

hiện tượng bên ngoài mà đi sâu vào thể hiện bản chất bên trong của con người. Nam

Cao cũng đã chứng tỏ bút lực già dặn của mình qua tài nghệ xây dựng hình tượng

nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình. Ý nghĩa xã hội của hình tượng Chí

Phèo rất lớn và sức sống của nó cũng thật lâu dài. Có thể nói tác phẩm và nhân vật

đã tôn vinh tên tuổi Nam Cao trong lịch sử văn chương của nước ta.

13. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 12

Nam Cao một trong những tác giả nổi bật nhất trong thời kì 1945 – 1954. Dưới ngòi

bút chân thực của mình, đời sống, thân phận và những nỗi thống khổ của ngời nông

dân được ông lột tả một cách vô cùng chân thực. Điển hình là các tác phẩm Chí

Phèo, Lão Hạc, Một bữa no… Có một điểm chung giữa các tác phẩm của ông là khi

trang sách đã khép lại, người đọc vẫn mường tượng ra rõ những đau thương của số

phận con người trước cách mạng tháng Tám vẫn còn ẩn khuất đâu đó, và cũng từ

đây toát lên được giá trị nhân văn mà tác giả muốn truyền tải qua mỗi tác phẩm.

Chí Phèo là tác phẩm hay nhất của nhà văn Nam Cao viết về người nông dân trước

cách mạng tháng Tám. Từ hình tượng nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã rất xuất sắc

khi xây dựng lên một hình ảnh người nông bị tha hóa đến mức cùng cực bởi xã hội

thực dân nửa phong kiến đầy thối nát, để rồi người nông dân ấy phải tự tìm đến cái

chết như lối thoát cuối cùng của cuộc đời mình.

Chí Phèo bước ra từ trang sách không phải với sự xuất hiện bình thường, người ta

nhận ra hắn bằng tiếng chửi, “Hắn vừa đi vừa chửi…” Chí “chửi đời, chửi trời, chửi

cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn”. Tiếng chửi ấy chính là

“liều thuốc giảm đau” của Chí giữa cuộc đời đầy nghiệt ngã lúc bấy giờ. Hắn vừa đi

vừa chửi. Chửi tất cả những đớn đau mà lẽ đời bắt hắn phải mang. Chửi cũng là một

cách để giao tiếp nhưng đớn đau thay, nào ai đáp lại lời Chí. Hắn đang độc thoại

lòng mình giữa cả xã hội, ai cũng xa lánh hắn, người ta mặc kệ hắn, bỏ mặc hắn như

chính cái cách mà hắn bắt đầu cuộc đời mình từ ngày mới lọt lòng.

Nhìn lại cuộc đời của Chí, từ khi mới lọt lòng đã là đứa trẻ bị bỏ rơi, lớn lên bằng sự

cưu mang của cả làng Vũ Đại, rồi lớn lên làm anh tá điền chân chất với ước mơ

bình dị như bao người thì lại bị Bá Kiến đẩy vào tù. Đến khi trở lại làng Vũ Đại,

Chí đã không còn là Chí nữa. Chí bị hủy hoại từ con người đến tính cách. Chẳng

còn ai nhận ra Chí của ngày xưa hiền lành, chất phác mà giờ chỉ là thằng Chí Phèo,

thích gây sự với người thường, rượu tan nát, và suốt ngày chửi bới…

Người ta nhìn thấy bây giờ là gì? Ngoài một tên lưu manh với một nhân hình gớm

ghiếc “cái đầu thì trọc lóc, cái mặt thì đen mà lại rất cơng cơng, hai mắt gườm

gườm trông gớm chết… cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng phượng với

một ông tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế.

Nhà tù thực dân như cái địa ngục trần gian có thật đẩy một người nông dân hiền

lành lương thiện Chí trở thành thằng lưu manh “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”. Mới

ngày nào người dân làng Vũ Đại còn cưu mang hắn mà giờ đây ai cũng cảm thấy

căm ghét, làng Vũ Đại chẳng còn được yên bình như trước nữa. Hắn hận, hận cái

cuộc đời và xã hội, yêu thương bao bọc hắn và rồi cũng đẩy hắn đến đường cùng.

Từ đây Chí sống bằng rượu và máu và nước mắt của biết bao nhiêu người dân lương

thiện: “Hắn đã đập nát biết bao nhiêu cảnh yên vui, làm chảy máu và nước mắt của

biết bao nhiêu người dân lương thiện”. Hắn làm những việc ấy trong lúc say "ăn

trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say… đập đầu, rạch mặt, giết

người trong lúc say để rồi say nữa say vô tận”. Chưa bao giờ hắn tỉnh để thấy mình

tồn tại trên đời bởi vì “những cơn say của hắn tràn từ cơn này sang cơn khác thành

những cơn dài mênh mang”.

Nam Cao đã rất tài tình khi đưa Chí Phèo trải qua hết nỗi đau thương này tới nỗi

đau thương khác, để rồi người đọc như hình dung ra xã hội bấy giờ khắc nghiệt đến

mức như thế nào. Có lẽ Chí là một kẻ đáng thương hơn là đáng trách. Đáng nhận

được đồng cảm hơn là sự xa lánh. Ngòi bút của Nam Cao vẫn dành cho nhân vật

của mình những yêu thương. Ông vẫn để cho Chí Phèo nhìn thấy được yêu thương.

Yêu thương cho chính Chí qua những phẫn uất mà xã hội mang đến.

Sự xuất hiện của nhân vật Thị Nở trong tác phẩm có một ý nghĩa thật đặc sắc. Con

người xấu ma chê quỷ hờn kia chính là niềm tin cho Chí bước đến cánh cửa lương

thiện. Lần đầu tiên trong cuộc đời Chí tỉnh dậy. Chợt nhận ra nơi căn lều ẩm thấp là

ánh nắng ngoài kia rực rỡ biết bao, nghe được tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá,

tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá trên sông, tiếng lao xao của người đi chợ

bán vải… Những âm thanh ấy ngày nào chả có. Nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy.

Chao ôi là buồn! Chính cuộc sống đã lay động trong tiềm thức xa xôi của Chí làm

sống dậy ước mơ một thời trai trẻ: ”có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc muốn cày

thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua

dăm ba sào ruộng làm”. Rồi cũng trong cái phút giây tỉnh táo ấy, Chí Phèo như đã

thấy “tuổi già của hắn, đói rét, ốm đau và cô độc – cái này còn sợ hơn đói rét và ốm

đau”.

Bao nhiêu mơ ước thời trai trẻ như ùa về làm thức tỉnh phần “người” trong Chí, hắn

nhận ra mình cũng muốn yêu và cần được yêu, cần những điều bình dị như bao con

người khác.

Và rồi chính bàn tay ân cần của Thị Nở cùng với tình yêu của thị đã khơi dậy trong

Chí phần người. Bát cháo hành chính là liều thuốc giải độc góp phần thức tỉnh phần

người trong con quỷ dữ. Nhìn bát cháo bốc khói mà lòng Chí Phèo xao xuyến bâng

khuâng.

Hắn ăn cháo hành và lấy làm mãn nguyện vì vị ngon của nó. Có lẽ đây là lần đầu

tiên trong đời hắn được một tay người đàn bà cho. Trước đây chỉ toàn là giật cướp

và dọa nạt. Còn ngày hôm nay, chính bàn tay ân cần ấy và tình yêu ấy đã làm hắn

thay đổi. Nhìn Thị hắn như muốn khóc, hắn cảm động và ngay trong chốc lát “Hắn

cảm thấy lòng thành trẻ con, hắn muốn làm nũng với thị như làm nũng với mẹ… Ôi

sao mà hắn hiền?".

Vậy đó, tình yêu là phương thuốc duy nhất có thể khiến Chí trở về làm Chí, làm anh

tá điền hiền lành năm nào. Và cũng chỉ có bát cháo hành của Thị Nở mới có sức

mạnh cảm hóa được hắn. Bao năm qua, chưa bao giờ Chí cảm thấy mình thật sự là

mình như lúc ấy. Sức mạnh của sự vị tha, của tình yêu thương con người tưởng là

vô hình mà hóa ra lại vô cùng lớn lao.

Nhưng rồi hạnh phúc nhỏ nhoi cuối cùng vẫn không mỉm cười với Chí. Thị Nở vừa

thắp lên được chút hi vọng thì cũng chính là lúc cơn giông cuộc đời Chí ập đến. Bà

cô của Thị Nở, chính là hiện thân đầy đủ của định kiến của xã hội lúc bấy giờ. Bà ta

đã đến và cướp nốt đi phần lương thiện còn lại của Chí. Chao ôi, sao mà hắn đáng

thương đến tột cùng!!!

Giờ thì rượu ngon hay những lời chửi thề cũng không thể khiến hắn bớt đau. Hắn

nhớ, nhớ đến phát điên mùi vị cháo hành của Thị Nở, rồi hắn ôm mặt khóc rưng rức.

Cái xã hội ấy đến phút tận cùng vẫn cướp đi của hắn những niềm hi vọng len lỏi để

trở về con đường hoàn lương.

Phẫn uất, Chí xách dao đi, định đến nhà Thị Nở. Trong ý định, Chí định đến nhà

đâm chết con “khọm già”, con “đĩ Nở” nhưng sự thức tỉnh ý thức về thân phận và bi

kịch đã đẩy chệch hướng đi của Chí dẫn Chí đến thẳng nhà Bá Kiến. Trong giây

phút ấy, Chí nhận ra, kẻ đã lấy đi của mình tất cả chính là Bá Kiến. Hắn cướp đi

tuổi trẻ của một anh tá điền chất phác. Cướp đi cuộc đời của Chí, trả lại cho Chí cái

thân hình ma dại và nhân cách chẳng còn vẹn nguyên.

– Tao muốn làm người lương thiện

– Ai cho tao lương thiện?

Câu hỏi ấy như xoáy vào tận tâm can người đời. Đến khi gấp trang sách lại, chúng

ta vẫn còn như day dứt ở trong lòng. Phận người trong xã hội cũ, sống trong trăm

ngàn thứ khắc nghiệt bủa vậy, bị tha hóa, bị chà đạp, bị cướp đi nhân cách và phải

tự kết liễu đời mình là lối thoát duy nhất.

Nam Cao đã mang đến một sự kết hợp sâu sắc giữa giá trị hiện thực đầy đau thương

và giá trị nhân đạo vô cùng tinh tế. Bằng ngòi bút sắc sảo nhưng vẫn đầy tính nhân

văn, tác phẩm Chí Phèo của ông đã như là tấm gương phản chiếu lại những xót xa

của một tầng lớp xã hội thời bấy giờ, nhưng chất chứa trong đó vẫn là sự cảm thông

đầy sâu sắc.

Có lẽ ít tác phẩm nào trong giai đoạn cùng thời lại gây được tiếng vang đến tận bây

giờ như Chí Phèo của Nam Cao. Một con người mà đại điện cho cả trăm số phận

khác, dù có đau thương nhưng vẫn xứng đáng được yêu thương.

14. Phân tích nhân vật Chí Phèo ngắn gọn

Khi nhận định về các tác phẩm của Nam Cao, Nguyễn Hoành Khung cho rằng:

“Trong mảng sáng tác về nông dân của Nam Cao, người đọc thường gặp những

nhân vật xấu xí, thô lỗ cục cằn và những chuyện nhục nhã của họ. Chính vì thế mà

một số người tỏ ra hoài nghi giá trị hiện thực và nhân đạo của ngòi bút Nam Cao, có

biết đâu rằng, chính với đám nhân vật “có vấn đề” đó mà cái nhìn hiện thực và quan

điểm nhân đạo của nhà văn mới thể hiện rõ, đầy đủ nhất”. Và nhân vật Chí Phèo

trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là một nhân vật “có vấn đề” như thế, nhưng

chính những lời văn mà tác giả viết về nhân vật này và những bi kịch mà y phải

chịu đựng đã thể hiện được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của tác phẩm mà

Nam Cao muốn gửi gắm qua nhân vật này.

Chí Phèo có một tuổi thơ thật bất hạnh: Ngay từ khi chào đời, Chí Phèo đã là một

đứa con hoang, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ và không biết cha mẹ mình là ai. Chí

lớn lên nhờ sự đùm bọc, cưu mang của dân làng. Lớn lên Chí đi ở hết nhà này đến

nhà nọ. Cứ như thế, Chí lớn lên bình yên giữa những người dân nghèo khổ nhưng

hiền lành. Chí cũng có ước mơ riêng của mình, đó là có một gia đình nho nhỏ

“chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải”. Đến năm hai mươi tuổi, Chí trở thành một

chàng trai có vẻ đẹp toàn vẹn từ ngoại hình mạnh khỏe cho đến nội tâm hiền lành.

Nhưng rồi Chí đi làm cho nhà Bá Kiến và cũng chỉ vì chuyện ghen tuông vớ vẩn

Chí bị đẩy vào tù, sau bảy, tám năm biệt tích trở về làng giờ đây Chí Phèo đã hoàn

toàn thay đổi từ ngoại hình cho đến tính cách. Ngoại hình của Chí thật đáng sợ: cái

đầu cạo trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai mắt

gờm gờm trông gớm chết. Ngoại hình ấy ẩn chứa một tính cách đã hoàn toàn thay

đổi, không còn tính cách “lành như đất” nữa mà giờ đây hắn chuyên đi đập đầu,

rạch mặt ăn vạ, hắn lấy rượu để bầu bạn với mình và rồi trong cơn say hắn đến nhà

Bá Kiến để trả thù nhưng kết quả của cả hai lần là hắn đã bị Bá Kiến “ru ngủ” bằng

rượu, thịt và tiền. Và rồi từ đó, Chí rơi vào trạng thái mất phương hướng, không biết

ai là kẻ thù của cuộc đời mình và lại tiếp tiếp tục rơi vào cái bẫy mà Bá Kiến đã

giăng sẵn, hắn vào tù vì Bá Kiến và rồi khi ra tù lại tiếp tục biến mình thành tay sai

cho chính kẻ thù của mình, còn gì nhục nhã hơn là điều đó.

Cứ thế, cuộc đời hắn trượt dài trong những bi kịch, hắn không làm gì ngoài việc

rạch mặt, ăn vạ để đòi tiền, để đâm chém những ai không cùng phe cánh với cụ Bá.

Cuộc đời hắn chìm trong cơn say, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say và đánh

nhau trong cơn say, “hắn đã phá tan bao nhiêu gia đình, đập vỡ bao nhiêu hạnh phúc,

làm chảy máu và nước mắt bao nhiêu người lương thiện”. Cứ như thế đời hắn trượt

dài, nhìn vào mặt hắn người ta không biết hắn bao nhiêu tuổi. Cuộc đời hắn đã xem

như là bỏ đi, nhân hình bị hủy hoại, nhân tính bị xói mòn. Cả làng Vũ Đại đều tránh

mặt hắn mỗi lần hắn đi qua. Ngay cả bản thân hắn cũng quên sự có mặt của hắn ở

trên đời.

Nhưng rồi người nông dân bị lưu manh hóa ấy cuối cùng cũng đã thức tỉnh. Trong

tâm hồn tưởng chừng như chai đá ấy của Chí vẫn còn le lói một ánh sáng của lương

tâm, lương thiện chỉ cần có cơ hội thôi là sẽ bừng sáng. Và Nam Cao đã cho Chí

một cơ hội để ánh sáng ấy có dịp bừng lên, đó là cho Chí được gặp gỡ với Thị Nở.

Chính cuộc gặp gỡ ấy, sự chăm sóc ân cần của Thị cùng bát cháo hành nóng hổi

nghi ngút khói đã làm sống dậy bản chất lương thiện của Chí. Được Thị Nở chăm

sóc, Chí Phèo rất ngạc nhiên vì xưa nay nào hắn có thấy ai tự cho ai cái gì, hắn phải

dọa nạt hay cướp giật mới có. Lần đầu tiên khi tỉnh giấc, hắn bâng khuâng nghe

tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người đi chợ và cùng với đó là khát vọng

được sống một cuộc sống khác, được hòa nhập cùng mọi người, họ sẽ nhận hắn vào

cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương thiện. Hắn tự đặt ra câu

hỏi cho mình: hắn có thể làm bạn được sao lại chỉ gây thù? Thị Nở chính là người

mà Chí đặt niềm tin vào, Chí tin Thị Nở sẽ là chiếc cầu nối giúp Chí trở về với cuộc

sống đó.

Nhưng rồi, khát khao sống một cuộc sống lương thiện của hắn vừa mới được nhen

nhóm thì đã bị dập tắt. Chiếc cầu nối ấy đã bỏ hắn mà đi chỉ vì lời nói của bà cô:

“Đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao mà lại phải lấy một thằng không cha, không mẹ

chỉ biết rạch mặt ăn vạ”, bỏ lại Chí với nỗi đau khổ đến tột cùng, hắn đau xót nhận

ra rằng sẽ chẳng còn chiếc cầu nào mang hắn về với cuộc sống của những người

lương thiện nữa. Những lời lẽ cuối cùng đã bộc lộ tất cả bi kịch nội tâm của Chí:

“Tao muốn làm người lương thiện (…). Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm

thế nào cho mất được những mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương

thiện nữa. Biết không!”.

Và cuối cùng, bi kịch đã biến thành thảm kịch. Tột đỉnh của sự khổ đau đã biến

thành tột đỉnh của sự căm thù, uất hận. Chí thấy kẻ thù trước mắt cướp đi tình yêu

của hắn chính là bà cô Thị Nở nhưng trong sâu thẳm tâm hồn có lẽ hắn vẫn ý thức

được ai mới chính là kẻ thù gây nên một chuỗi dài bi kịch của cuộc đời mình. Hắn

xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi thẳng đến nhà Bá Kiến, Chí Phèo đã

đâm chết Bá Kiến rồi tự kết liễu cuộc đời mình. Trong sự bế tắc đến tột cùng, Chí

đã tự tìm ra lối thoát cho riêng mình, đó là cái chết, chết để kết thúc tất cả bi kịch

của cuộc đời Chí.

Nhân vật Chí Phèo là nhân vật tiêu biểu cho số phận của người nông dân trong xã

hội nông thôn Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Nam Cao đã thể hiện tấm

lòng yêu thương, trân trọng của mình đối với những người có số phận bất hạnh. Ở

sâu thẳm trong tâm hồn họ chính là sự khát khao hạnh phúc, được yêu thương và

sống một cuộc sống tốt đẹp hơn.

15. Phân tích hình tượng nhân vật Chí Phèo

Giữa những bộn bề phồn tạp của buổi chợ văn chương, giữa những náo nhiệt đông

đúc của gian hàng hiện thực, phê phán, Nam Cao được nhận ra là một chủ cửa hàng

khá đặc biệt, với tấm lòng nhân đạo sâu sắc về sự quan tâm đặc biệt dành cho những

người nông dân nghèo trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Nam

Cao đã đưa người đọc đi sâu khám phá những đau đớn, khổ cực mà những con

người cùng hơn cả dân cùng phải chịu đựng, phát hiện những vẻ đẹp ẩn sâu trong

tâm hồn của họ. Tiêu biểu cho cuộc hành trình đó là tác phẩm Chí Phèo, đặc biệt

qua nhân vật Chí Phèo ta sẽ thấy rõ được điều đó.

Quả thật không sai khi nói rằng, sản phẩm văn học chỉ được khai sinh ra khi nó là

kết quả kết quả từ đời sống, nếu sáng tác văn học chỉ hoàn toàn là sản phẩm của sự

hư cấu và tưởng tượng mà không mang hơi thở đời sống thì sẽ không truyền được

cảm xúc đến với bạn đọc. Văn học bao giờ cũng là chuyện cuộc đời, mang trong

mình sứ mệnh cao cả của một nhà văn khi sáng tạo nghệ thuật. Nam Cao đã không

ngừng tìm tòi, sáng tạo và ông đã khẳng định được vị trí của mình trong nền văn

học Việt Nam hiện tại. Đồng thời tìm cho mình một phong cách hoàn toàn mới mẻ,

khác với những nhà văn cùng thời.

Đọc Chí Phèo của Nam Cao ta sẽ thấy rõ được điều đó, tác phẩm được in thành sách

lần đầu năm 1941, sau đó được in lại trong tập “Luống cày” năm 1946. Lúc đầu tác

phẩm có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau đó Nhà xuất bản tự ý đổi thành “Đôi lứa xứng

đôi”, đến năm 1946 Nam Cao đã đổi lại tên thành “Chí Phèo”.

“Chí Phèo” xoay quanh bi kịch của người nông dân trước cách mạng tháng 8, khác

với Ngô Tất Tố và Nguyễn Công Hoan, Nam Cao không đi sâu vào bi kịch về mặt

vật chất mà các nhân vật phải chịu đựng, ngược lại nhà văn đi sâu, khai thác bi kịch

tinh thần đầy đau đớn của Chí Phèo. Đó là bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người, sinh

ra là một con người nhưng không được mọi người công nhận.

Chí Phèo được xem là nhân vật điển hình trong tác phẩm, người đại diện cho tầng

lớp nhân dân bần cùng hóa, lưu manh hóa trước cách mạng tháng Tám.

Cả cuộc đời của Chí Phèo là một con số 0 tròn trĩnh, không cha, không mẹ, không

nhà, không cửa, không một tấc đất cắm dùi. Ngay từ khi sinh ra, cha mẹ đã không

nhìn nhận hắn, cuốn hắn vào chiếc váy đụp rách, bỏ hắn ở cái lò gạch bỏ không,

vắng người qua lại, may mắn thay một anh đi thả ống lươn nhìn thấy hắn, từ đó Chí

lớn lên nhờ bát cơm của bác Phó cối và sự cưu mang của cả dân làng Vũ Đại. Năm

18 tuổi Chí Phèo làm canh điền cho nhà lý Kiến.

Khi làm canh điền cho nhà lý Kiến, Chí vốn là một anh nông dân hiền lành, chăm

chỉ, hắn cũng đã từng mơ về một gia đình nhỏ bé, hạnh phúc, chồng cuốc mướn, cày

thuê, vợ dệt vải nuôi tằm, rồi chúng bỏ một con lợn làm vốn, khá giả thì mua dăm

ba sào ruộng. Cuộc đời vốn không công bằng, thân phận nô lệ đâu để cho Chí Phèo

được yên, bởi thói dâm dục của bà ba nhà lý Kiến, cùng tính ghen tuông của ông ta

mà Chí Phèo bị đẩy vào tù, để rồi 7, 8 năm sau ra tù Chí Phèo đã thay đổi cả nhân

hình lẫn nhân tính.

Trở về làng Vũ Đại sau một thời gian dài không ai nhận ra Chí, cái đầu thì trọc lốc,

răng cạo trắng hơn, cái mặt đen, lại rất cong cơng. Hắn mặc cái quần nái đen, cái áo

tây vàng, trên người đầy những nét chạm trổ, rồng phượng, lại có cả hình một ông

tướng cầm chùy trông rất gớm chết. Không chỉ thay đổi ngoại hình, mà Chí còn

thay đổi cả nhân tính. Mới về hôm trước, hôm sau đã thấy hắn ngồi uống rượu với

thịt chó từ trưa đến chiều, khi đã say hắn tìm đến nhà Bá Kiến gây sự, rạch mặt ăn

vạ. Và cũng chỉ vì cơn say ấy, Chí Phèo đã bị Bá Kiến lợi dụng biến Chí Phèo trở

thành tay sai đắc lực của mình.

Không phải ngẫu nhiên mà mở đầu câu chuyện Nam Cao bắt đầu bằng tiếng chửi

của Chí Phèo, bao giờ cũng vậy say là hắn chửi. Hắn chửi trời, chửi đất, chửi cả dân

làng Vũ Đại nhưng chẳng ai đáp lại tiếng chửi của hắn. Tiếng chửi của Chí Phèo thể

hiện sự giao hòa, giao cảm, sự khát khao được sống với mọi người. Nhưng đáp lại

tiếng chửi của Chí Phèo là tiếng của ba con cho giữ, điều đó chẳng khác nào Chí

Phèo đã bị đánh tụt từ hàng con người xuống hàng con vật.

Đọc tác phẩm ta tưởng rằng cuộc đời của Chí Phèo sẽ trượt dài trên con dốc của sự

tha hóa và biến chất, nhưng với tấm lòng nhân đạo của mình Nam Cao không hề hắt

hủi nhân vật của mình. Ngược lại ngòi bút của ông dành cho nhân vật nồng nàn yêu

thương, ông đã tìm ra lối thoát cho Chí Phèo, khơi gợi khát khao được làm người

nơi Chí bằng cách cho Chí gặp Thị Nở. Ban đầu chí đến với Thị chỉ bằng bản tính

thú vật của một gã say rượu, nhưng nào ngờ Thị Nở chính là nguồn ánh sáng duy

nhất soi sáng cho trái tim của Chí Phèo. Sau đêm ăn nằm với Thị Nở, lần đầu tiên

sau những cơn say Chí hoàn toàn tỉnh táo, hắn cảm giác nắng đã lên cao, nghe thấy

tiếng chim hót ríu rít, tiếng của những người đi chợ về, những âm thanh này hôm

nào mà chả có, nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy những âm thanh quen thuộc này,

đã chắp cánh cho ước mơ về một gia đình nhỏ trước kia của Chí Phèo quay về. Đọc

đến đây ta bỗng nhớ đến tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân trong tác phẩm “Vợ

Chồng A Phủ” của Tô Hoài. Chính tiếng sáo ấy đã thôi thúc Mị khao khát sống

mãnh liệt, giúp mị quên đi thực tại, đau đớn. Bỗng Chí Phèo như thấy trước tuổi già

ốm đau và bệnh tật, rồi Chí Phèo bỗng cảm thấy sợ cô đơn…

May mà Thị Nở bước vào, không Chí Phèo không nên được mất. Thị Nở bước vào

trong tay cắp một cái rổ, trong rổ là nồi cháo hành nóng hổi, thị múc ra bát đưa cho

Chí Phèo, lúc này Chí Phèo cảm thấy yêu Thị Nở, cầm bát cháo hành trong tay Chí

Phèo ăn một cách ngon lành, bởi đây là lần đầu tiên hắn được một người đàn bà cho

mà không cần cướp giật. Đã có ý kiến nhận xét rằng, Thị Nở chính là vị thiên sứ mà

Nam Cao phái đến bên cạnh Chí Phèo. Thiên sứ ấy không có đôi cánh, nhưng có đôi

bàn tay ấm áp như ngọn gió, ngọn lửa, thổi bay lớp tro tàn, thiêu đốt lớp vỏ quỷ dữ

bên trong con người Chí Phèo. Bát cháo hành là chi tiết đặc biệt trong tác phẩm, nó

như một liều thuốc giải độc, gột rửa lớp men rượu đưa Chí Phèo trở về làm người,

với mong muốn trở về làm người lương thiện Chí Phèo tưởng rằng Thị Nở sẽ là cây

cầu đưa Chí Phèo đến gần hơn với mọi người. Nhưng Chí Phèo đâu biết rằng Thị

Nở và tình yêu của Thị Nở chỉ như cây cầu vồng lung linh bảy sắc, xuất hiện và

biến mất sau cơn mưa. Chí Phèo chưa bước chân lên cầu thì cây cầu đã rút ván, bởi

xã hội lúc bấy giờ còn quá nhiều định kiến, nên việc Chí Phèo muốn trở về làm

người lương thiện còn quá nhiều khó khăn. Những lời Thị Nở trút lên đầu Chí Phèo

đã cho thấy định kiến nặng nề như thế nào? Quá đau khổ Chí Phèo lại tìm đến rượu,

nhưng lúc này càng uống càng tỉnh, mùi cháo hành thoang thoảng đâu đây. Quá căm

phẫn uất, Chí Phèo cầm dao đi trả thù. Miệng thì nói đâm chết con đĩ Nở, con khọm

già, nhưng đôi chân lại đưa Chí đến nhà Bá Kiến. Hơn ai hết lúc này Chí Phèo hiểu

rằng Bá Kiến chính là người đã đẩy Chí Phèo đến ngày hôm nay, xóa tên Chí Phèo

khỏi cuốn sổ của những con người lương thiện. Có lẽ trong cuộc đời tối tăm của Chí

Phèo hành động vung dao kết liễu tên cáo già Bá Kiến là những giây phút rực rỡ

nhất. Dù Chí Phèo đã chết nhưng câu hỏi “Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để

mất đi những vết mảnh trai trên khuôn mặt này”, vẫn còn để lại những nhức nhối

trong lòng người đọc.

Với cách xây dựng nhân vật điển hình, độc đáo, ngôn ngữ sắc sảo, góc cạnh mang

tính khẩu ngữ Nam Cao đã thành công trong việc xây dựng nhân vật Chí Phèo, với

bi kịch tinh thần đầy đau đớn, khắc khoải. Hình tượng nhân vật Chí Phèo đã để lại

trong lòng bạn đọc nhiều niềm xúc động và sự cảm thông sâu sắc, đối với một kiếp

người cùng hơn cả dân cùng trước cách mạng tháng tám. Cùng với hình tượng chị

Dậu, Anh Kha, Lão Hạc, nhân vật Chí Phèo đã khẳng định tính tất yếu phải có một

cuộc cách mạng dân tộc và cách mạng giai cấp để đòi lại quyền sống chính đáng

cho con người. Cho đến ngày hôm nay những nhân vật văn học ấy vẫn là lời nhắc

nhở, cảnh tỉnh chúng ta phải biết yêu thương, trân trọng hơn hạnh phúc mình đang

có, đồng thời phải biết cống hiến để cuộc sống tốt đẹp hơn lên.

16. Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo

Truyện ngắn “Chí Phèo” là một kiệt tác của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại của

nhà văn hiện thực và nhân đạo Nam Cao. Qua tác phẩm, tác giả đã vẽ nên một bức

tranh thê thảm, đầy bi thương của những kiếp sống lương thiện nhưng đói nghèo đã

bị tha hóa cả về thể xác lẫn linh hồn. Tiêu biểu cho những kiếp người đó chính là

nhân vật “Chí Phèo” và những bi kịch mà hắn phải chịu đựng, nếm trải trong chặng

đường đời của mình.

Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, người đọc dõi theo từng bước chân của Chí từ một

người dân lương thiện bình thường cho đến khi trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ

Đại và cuối cùng là cái chết tuy bi thảm nhưng lại là cách giải thoát tốt nhất khỏi

những bi kịch mà Chí đang phải chịu đựng. Người đọc không thể quên hình ảnh của

Chí lúc mới ở tù ra với “cái đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mặt đen lại”, “cái ngực

phanh ra đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy trông

gớm chết”. Để rồi từ đó, cuộc đời hắn chìm trong men rượu, trong cơn say hắn đã

làm biết bao tội ác, hắn phá vỡ hạnh phúc của biết bao nhiêu gia đình, làm chảy

máu và nước mắt của biết bao nhiêu người lương thiện.

Những tưởng cuộc đời hắn sẽ trượt dài trong tội lỗi nhưng rồi ở phần cuối của tác

phẩm, Chí Phèo đã có ý thức vươn lên khao khát được làm người lương thiện, đỉnh

điểm của khát khao đó là hành động xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi

thẳng đến nhà Bá Kiến để đòi lương thiện. Khi nhận ra một sự thật đau khổ đến mức

tuyệt vọng là hắn không thể trở lại làm người lương thiện được nữa thì hắn đã giết

Bá Kiến – nguyên nhân chính tạo nên mọi bi kịch của cuộc đời Chí và tự kết liễu

đời mình để giải thoát khỏi cuộc sống đau khổ hiện tại. Vậy động lực nào đã thúc

đẩy Chí hoàn lương? Đó chính là tình thương của Thị Nở và bát cháo hành của Thị.

Bát cháo hành của Thị Nở tuy giản đơn, mộc mạc chỉ có một chút cháo trắng với

hành nhưng có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự hồi sinh thức tỉnh của Chí. Bát

cháo được nấu lên bằng tình yêu thương chân thành, sự cảm thông, thấu hiểu của

Thị Nở dành cho Chí, chính vì vậy mà nó có sức lay động mạnh mẽ bản chất lương

thiện vốn đã bị vùi sâu trong tâm hồn Chí. Nếu như trước đây, hắn chỉ biết uống

rượu, rạch mặt, ăn vạ, rồi gây nên biết bao nhiêu tội ác thì giờ đây sau khi ăn bát

cháo hành của Thị Nở hắn thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với Thị như

với mẹ. Chưa bao giờ ta thấy hắn hiền như lúc này…Khi nhận được bát cháo hành

từ tay Thị, Chí rất ngạc nhiên, hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt. Vậy là

Chí đã khóc, một con người đã lấy đi biết bao nhiêu nước mắt của người khác vậy

mà giờ đây chính hắn lại khóc. Hắn đã khóc, khóc vì đây là lần thứ nhất hắn được

người ta cho, lại được cho bởi tay một người đàn bà. Trước đây, chỉ toàn là đi cướp

giật của người khác, hắn thấy “xưa nay có thấy tự nhiên ai cho ai cái gì”. Hắn nhìn

bát cháo bốc khói mà bâng khuâng, vừa vui vừa buồn và một cái gì nữa giống như

là ăn năn, hối lỗi…Và đây cũng là lần đầu tiên Chí biết đến cái duyên của một

người, đó là khi Thị Nở múc cháo “nhìn trộm hắn rồi lại cười toe toét. Trông Thị thế

mà có duyên”. Nhìn Thị hắn nghĩ lại quá khứ khi mà hắn phải chăm sóc cho bà ba,

phải làm những việc xấu xa hắn thấy nhục hơn là thích. Bát cháo hành của Thị Nở

có sức mạnh thật kì diệu, nó đã làm cho một người như Chí phải suy nghĩ: “Hắn có

thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây thù?”.

Đồng thời, bát cháo ấy đã lấy lại sức khỏe cho hắn bởi vì hắn càng ăn mồ hôi lại

càng ra nhiều. Và tất nhiên, điều này rất tốt đối với một người bị cảm gió như hắn.

Tuy chỉ là bát cháo hành bình thường thôi nhưng nó đã giúp Chí khỏi bệnh, hắn

thấy bát cháo mới thơm ngon làm sao, những người suốt đời không ăn cháo hành sẽ

không biết rằng cháo hành ăn rất ngon…nhưng tại sao mãi đến tận bây giờ hắn mới

nếm vị mùi cháo, tự hỏi để rồi tự mình trả lời. Đó chính là bởi vì đời hắn chưa bao

giờ được săn sóc bởi tay một người đàn bà. Sự gặp gỡ với Thị Nở như là một điều

kì diệu đối với Chí, hình ảnh của Thị giống như một vị cứu tinh trong cuộc đời u ám,

say triền miên với những chuỗi dài bi kịch của Chí Phèo. Điều đặc biệt hơn, đây là

tình cảm đáng trân trọng giữa những con người có cảnh ngộ khốn cùng.

17. Cảm nhận về nhân vật Chí Phèo

Trước Cách mạng tháng Tám, số phận người nông dân là mối quan tâm hàng đầu

của dòng văn học hiện thực phê phán. Ngô Tất Tố có Tắt đèn với chị Dậu, Nguyễn

Công Hoan có Bước đường cùng với anh Pha,… Và đặc biệt là Nam Cao với hàng

loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Trong đó nói

lên hình tượng Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên. Hình tượng nhân vật này đã để lại

trong lòng người đọc nhiều cảm nhận sâu sắc.

Chí Phèo là ai? Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã giới thiệu nhân vật của mình một

cách độc đáo. Nhà văn để Chí Phèo hiện lên trong bộ dạng của một kẻ say rượu:

“Hắn vừa đi vừa chửi”. Mà hắn chửi mới lạ lùng và ngoa ngoắt làm sao: “Hắn chửi

trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi cả những ai không chửi nhau với hắn”.

Không lạ sao được bởi khi chửi người ta thường phải hướng tới một đối tượng cụ

thể đằng này hắn hướng tới tất cả cuộc đời này, trời đất này. Lạ lùng hơn nữa, đây

không phải là lần đầu tiên hắn chửi bởi “Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn

chửi”. Vì sao hắn lại đến nông nỗi ấy? Nhân vật của Nam Cao vừa mới xuất hiện đã

trở thành một ẩn số khiến người đọc tò mò đoán định: con người ấy không tạo được

chút cảm tính nào, song lại gieo vào lòng người một niềm xót xa – hẳn anh ta phải

có nỗi niềm khổ đau nào đó mới đến nỗi dùng rượu để hủy hoại thân xác, những

tiếng chửi đời ngoa ngoắt kia cũng nói lên một điều rằng chủ nhân của nó đã bị mất

hết niềm tin vào cuộc đời, vào con người trên thế gian này. Người đọc tò mò đọc

tiếp trang truyện và quả thực, cuộc đời Chí Phèo hiện lên như một cuốn phim bi

thảm.

Chí vốn là đứa trẻ bị bỏ rơi một cách tàn nhẫn, sự ra đời của hắn không được ai

mong đợi. Nói trắng ra, hắn là một đứa con hoang, cha hắn không thừa nhận, mẹ

hắn bỏ lại hắn ở cái lò gạch hoang mặc cho sống chết. Vậy là chỉ có cái lò gạch

hoang là đón đợi hắn mà thôi. Khi Chí xám ngắt trong chiếc váy đụp thì những

người nông dân nghèo khổ đã nhặt hắn. Ban đầu là một anh đi thả ống lươn. Sau đó

là một bà góa mù rồi bác phó cối. Khi bác phó cối chết, Chí Phèo thành đứa trẻ bơ

vơ muốn có miếng ăn Chí phải đi hết nhà này đến nhà khác, nghèo khổ và bẽ bàng.

Đời hắn bọt bèo, lênh đênh, tội nghiệp chẳng khác chi một thứ cỏ dại trôi dạt hết

góc này đến xó nọ. Âu đó cũng là tình cảnh chung của số phận người nông dân

trước cách mạng, đời họ cũng dập dềnh theo những phen phiêu tán li gia. Kẻ đi ở đợ,

người buôn thúng bán mẹt nay đây mai đó, cực nhục hơn phải tha hương cầu thực ở

xứ người.

Đến năm mười tám đôi mươi, số phận đưa đẩy Chí tới gia đình lí Kiến. Đến cửa nhà

giàu tưởng kiếm được bát cơm manh áo ai ngờ lại gặp địa ngục trần gian. Bởi cái

con vợ ba “quỉ cái” của lí Kiến cứ bắt hắn bóp chân khêu gợi những chuyện dâm dạt.

Hắn vùng vằng: tuy còn trẻ nhưng hắn cũng phân biệt được đâu là tình yêu chân

chính đâu là thói dâm dục xấu xa. Sự cám dỗ đó không làm bản chất của Chí bị bôi

nhọ. Chí thực sự là chàng trai tự trọng, lương thiện. Suy cho cùng đó là bản chất tốt

đẹp của người nông dân xưa, chất phác, thật thà và đầy tự trọng. Đọc đến đây,

người đọc khó có thể quên hình ảnh chị Dậu của Ngô Tất Tố cầm nắm giấy bạc ném

vào mặt tên quan bỉ ổi, đê tiện. Hay gần gũi hơn là một nhân vật của chính Nam

Cao, lão Hạc, lòng tự trọng đã khiến lão từ chối “gần như là hách dịch” mọi sự giúp

đỡ của mọi người, và cuối cùng lão đã dùng cái chết để bảo toàn lòng tự trọng cao

quý nơi con người mình. Ở Chí Phèo, bản chất lương thiện ấy bị cái xã hội tăm tối

ra sức hủy diệt. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho tên cường hào lí Kiến bắt giam Chí,

biến hắn từ một người lương thiện thành con quỉ dữ.

Sau bảy, tám năm ở tù về Chí trở thành một con quỉ dữ đáng sợ “cái đầu thì trọc

lốc”, "răng cạo trắng hớn", “trông gớm chết”. Trên người hắn xăm đầy những hình

thù quái dị – bản chất của hắn năm xưa đã biến mất. Bây giờ hắn là một kẻ ác chỉ

biết làm việc ác. Nhà văn đã dùng đến hai lần từ “gớm chết” để bày tỏ sự kinh hãi

và cũng là để khu biệt hắn với những người dân lương thiện trong cái làng này. Sự

lưu manh của Chí thể hiện cụ thể ngay trong những hành động thường nhật. Mua

rượu không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch mặt ăn vạ kêu làng… Hắn

càng ác và đáng sợ hơn khi rơi vào tay bá Kiến rồi trở thành công cụ đắc lực cho

hắn. Chỉ cần bá Kiến quăng cho vài hào hắn có thể đâm chém bất cứ ai, làm tất cả

những gì người ta sai. Càng ngày Chí càng trượt dài trên còn đường tội lỗi lưu

manh.

Ở đây, với đặc điểm này của Chí Phèo, Nam Cao đã có một phát hiện mới trong đời

sống người nông Việt Nam trước Cách mạng. Nếu chỉ dừng lại ở việc miêu tả đời

sống khốn cùng, quẫn bách, nỗi cực nhục bọt bèo của người nông dân thì đã có Tắt

đèn, đã có Bước đường cùng,… Nhưng cái mới của Nam Cao là đã chỉ ra con

đường bị lưu manh hóa về bản chất của người nông dân. Họ vốn chất phác, thật thà,

lương thiện và đầy tự trọng. Có những người cả cuộc đời không ra khỏi lũy tre làng

thì làm sao có thể hại làng hại nước? Song nhà văn bằng ngòi bút sắc sảo, tỉnh táo

đã vạch ra thủ phạm của tội ác đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân.

Đó là những thủ đoạn đê tiện của bọn cường hào địa phương kết hợp với cường hào

hà khắc, tàn bạo của chính quyền thực dân. Chính chúng đã tẩy não, đã nhào nặn lại

và rồi bôi bẩn những tâm hồn vốn rất mong manh, lương thiện.

Song, cái tốt đẹp thuộc về bản chất xưa kia ở Chí Phèo như một tiềm thức sâu xa, nó

giống như mặt trời có thể bị che mờ nhưng sẽ không bao giờ nguội tắt. Sau giấc ngủ

dài mê man, nó cựa quậy, động đậy đòi tỉnh giấc. Nó thúc giục Chí Phèo trở thành

người lương thiện.

Cuộc gặp gỡ với Thị Nở đã mở ra một bước ngoặt lớn lao trong cuộc đời Chí Phèo.

Thị Nở chẳng khác nào ánh trăng mát lành của đêm ấy. Tình thương của Thị Nở

chẳng khác nào dòng sông lấp lánh dưới ánh trăng gợi biết bao tình. Điều đó đã

thức dậy cái bản chất lương thiện trong Chí làm nó sống lại và thực sự sống lại

trong kiếp sống con người. Tình thương quả là một thứ biệt dược, nó có thể khôi

phục, chữa lành cả những vết thương bị nhiễm trùng nặng nhất. Đoạn văn viết về sự

thức tỉnh của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở tràn đầy chất thơ. Thị Nở đã làm sống lại

trong Chí sự tự ý thức về mình. Chí Phèo sống lại với mong ước “một gia đình nhỏ”,

“chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải quanh năm, hai đứa bỏ vốn nuôi con lợn”.

Sau bao nhiêu năm, hôm nay Chí lại nghe “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá” hay

“tiếng những người đi chợ về hỏi nhau: Hôm nay vải mấy xu hả dì?”. Những âm

thanh ấy hôm nào chả có? Nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy bởi hôm nay Chí mới

bừng tỉnh, mới thiết tha hướng về cuộc sống. Bát cháo hành Thị Nở đem đến làm

Chí cảm động “Mắt ươn ướt nước” và “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn muốn hướng về

tương lai, một tương lai bình dị: mái ấm gia đình. Nước mắt, lại là nước mắt đàn

ông, Nam Cao từng gọi đó là “lăng kính biến hình của vũ trụ”. Ta có cảm giác giọt

nước mắt kia, nụ cười thật hiền trên môi Chí kia đã cuốn đi, đã xua tan quá khứ tối

tăm, u ám của hắn. Có lẽ chính giọt nước mắt và nụ cười ấy của Chí Phèo Thị Nở đã

có khi thầm nghĩ: “Có lúc hắn hiền như đất”. Rồi hắn nói với Thị Nở: “Cứ thế này

mãi thì thích nhỉ… hay là mình sang ở với tớ một nhà cho vui”. Hắn khát khao

muốn trở về thế giới người lương thiện: “Trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn

làm hòa với mọi người biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn".

Chính những trang văn trên đã làm sáng bừng cho câu chuyện và sáng bừng lên

quãng đời trôi nổi, tăm tối của Chí Phèo. Chưa khi nào từng cử chỉ, hành động, câu

nói của anh khiến ta cảm động như thế. Chúng thể hiện một điều rằng: lần đầu tiên

trong đời Chí Phèo gặp được lí tưởng, mục đích sống của đời mình. Nó nằm ở nơi

người đàn xấu xí cả xã hội chê bai, xa lánh. Ước mơ giản dị, mong manh của hắn có

thể làm bất kì ai cũng phải giật mình nhìn lại những gì mình đang có để nâng niu và

thấy trân trọng nó hơn.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/56

| | Tải xuống

Preview text:

Phân tích nhân vật Chí Phèo - Ngữ văn lớp 11
1. Dàn ý phân tích nhân vật Chí phèo I. Mở bài
– “Chí Phèo” thật sự là một kiệt tác trong văn xuôi đương thời, là đỉnh cao trong sự
nghiệp sáng tác của nhà văn Nam Cao.
– Ngòi bút Nam Cao có những quan tâm, những khám phá riêng về số phận người
lao động bị chà đạp. Hình tượng nhân vật Chí Phèo-một điển hình nghệ thuật bất hủ
trong văn xuôi Việt Nam-đã thể hiện cái nhìn đầy đủ mới mẻ, độc đáo có chiều sâu
trong thể hiện nỗi khổ con người đó của Nam Cao. II. Thân bài.
A. CON NGƯỜI CHÍ PHÈO CHẲNG NHỮNG BỊ TƯỚC ĐOẠT NHÂN
TÍNH MÀ CÒN BỊ HỦY HOẠI CẢ NHÂN HÌNH NỮA.
1. Chí Phèo bị hủy hoại nhân hình.
Ngay từ khi chào đời, Chí Phèo là một đứa con hoang, bị bỏ rơi bên một lò gạch cũ.
Được dân làng nuôi, Chí Phèo, lớn lên như cây cỏ, tuổi thơ hết đi ở nhà này lại đi ở
nhà nọ, tuổi thanh niên ra sức làm thân trâu ngựa cho nhà lí Kiến. Vì một chuyện
ghen tuông vớ vẩn, lí Kiến đã nhẫn tâm đẩy Chí Phèo vào tù. Sau bảy, tám năm biệt
tích trở về làng, Chí Phèo đã hoàn toàn biến đổi. Ngoại hình thật kinh tởm, cái đầu
thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai mắt gờm gườm trông gớm chết.
Chí Phèo chuyên đập đầu, rạch mặt và đâm chém người cho nên cúi mặt hắn vàng
mà lại muốn xạm màu gio, nó vằn dọc vằn ngang, không thứ tự, biết bao nhiêu là sẹo.
Người cố nông ấy hoàn toàn bị tước đoạt nhân hình, biến thành nửa người nửa vật:
nó không còn phải là mặt người: nó là mặt của một con vật lạ.
2. Chí Phèo bị tước đoạt nhân tính.
Từ lúc về làng, Chí Phèo hoàn toàn không kiểm soát được hành động của mình. Khi
mua chịu rượu, bà hàng ngần ngừ không muốn đưa thì hắn rút bao diêm, đánh cái
xòe, châm lên mái lều của mụ. Mụ hoảng hốt kêu gọi om sòm, vội dập tắt được
ngọn lửa mới chạy, rồi khóc lóc mêu mêu, mụ đưa ra chai rượu.
Chí Phèo hoàn toàn bị tha hóa, hành động như người mất trí. Bao nhiêu việc ức hiếp,
phá phách, đâm chém, mưu hại, người ta giao cho hắn làm. Trong cơn say, Chí
Phèo hành động tàn bạo như một con quỷ dữ, hoàn toàn mất nhân tính. Những cơn
say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành một cơn say, mênh mông, hắn ăn
trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô tận (…). Hắn biết đâu
đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh
phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện!.
B. NGƯỜI NÔNG DÂN BỊ LƯU MANH HÓA ẤY CUỐI CÙNG ĐÃ THỨC TỈNH.
1. Người nông dân bị tha hóa.
Trong tâm hồn tưởng chừng như chai đá, thậm chí bị huỷ hoại hoàn toàn của Chí
Phèo, bản chất lương thiện ngày thường bị che lấp đi, vẫn le lói một ánh lương tri,
sẽ bừng sáng khi gặp được cơ hội. Lúc được thị Nở chăm sóc, Chí Phèo rất ngạc
nhiên vì xưa nay, nào hắn có thấy ai tự nhiên cho cái gì. Hắn phải dọa nạt hay giật cướp mới có.
Tình cảm chân thật của thị Nở đã khơi dậy ý thức và lương tâm của Chí Phèo. Từ
lúc này, Chí mới ý thức tình trạng tha hóa của mình và bi kịch bắt đầu diễn ra trong đời sống nội tâm.
2. Cuối cùng đã thức tỉnh
Sau khi được thị Nở chăm sóc, lần đầu tiên khi tỉnh giấc, Chí Phèo bâng khuâng
nghe tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người đi chợ thì niềm ao ước có một
gia đình nho nhỏ bừng lên. Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây kẻ thù?.
Bản chất tốt đẹp của người lao động thức tỉnh trong lòng Chí: Trời ơi. Hắn thèm
lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!… Người ta sẽ nhận hắn vào
cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương thiện .
C. ĐIỀU BI THẢM LÀ ANH TA CHỈ MUỐN TRỞ LẠI LÀM NGƯỜI MÀ KHÔNG ĐƯỢC
1. Chí Phèo lại rơi vào bế tắc
Chí Phèo tha thiết muốn trở về sống lương thiện với mọi người, nhưng tất cả làng
Vũ Đại đều sợ hãi, xa lánh anh ta. Thị Nở lại “cắt đứt” với Chí Phèo. Chí lại rơi vào
tình thế hoàn toàn tuyệt vọng: Sống lương thiện thì không được chấp nhận, làm lưu
manh như cũ thì không thể và cũng không muốn.
Những lời lẽ cuối cùng của Chí Phèo bộc lộ tất cả bi kịch nội tâm đó: “Tao muốn
làm người lương thiện (…). Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho
mất được những mảnh chai trên mặt này! Tao không thể là người lương thiện được nữa. Biết không!”.
2. Bi kịch biến thành thảm kịch
Chí Phèo đã đâm chết Bá Kiến, kẻ đã gây ra bi kịch đời Chí, rồi tự sát.
Nhân vật Chí Phèo được xây dựng thành công: vừa có nét khái quát, vừa có cá tính.
Người cố nông đó đã vừa bị hủy hoại nhân hình, vừa bị tước đoạt cả nhân tính.
Nhân vật được miêu tả sâu sắc từ chân dung đến tính cách, từ bộ mặt đến những diễn biến tâm lí. III. Kết bài.
Tác phẩm Chí Phèo mang giá trị nhân đạo sâu sắc, thể hiện ở tấm lòng yêu thương
trân trọng của Nam Cao đối với những người khốn khổ. Tác giả phát hiện những
phần sâu kín nhất trong tâm hồn của họ, những gì còn lại của tình người, sự khát
khao hạnh phúc, ước muốn yêu thương, nhất là quyền được làm người lương thiện.
Chí Phèo là tiếng kêu cứu thiết tha của những người bất hạnh: Hãy bảo vệ và đấu
tranh cho quyền được làm người của những con người lương thiện, để họ được sống
và sống hạnh phúc, không còn những thế lực đen tối của xã hội đẩy họ vào chỗ mất
cả nhân hình lẫn nhân tính đầy bi kịch xót xa.
2. Phân tích Chí Phèo mẫu 1
Chí Phèo – một tấn bi kịch của một người nông dân nghèo bị tha hóa trong xã hội
cũ, một con người điển hình. Bản chất của Chí Phèo là một con người lương thiện,
luôn khao khát được sống như một người bình thường, muốn sống lương thiện
nhưng lại bị xã hội lúc bấy giờ biến thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Bi kịch này
bắt đầu diễn ra trong nội tâm Chí Phèo khi hắn gặp Thị Nở với “bát cháo hành”.
Chính tình yêu Chí Phèo – Thị Nở đã đánh thức con người lương thiện của hắn. Hay
nói cách khác chính sự xuất hiện của Thị đã cứu Chí Phèo thoát khỏi tấn bi kịch đó
dù chỉ là trong phút chốc
Chí Phèo là kiệt tác của Nam Cao. Trên cơ sở người thật, việc thật ở quê mình, tác
giả đã hư cấu, sáng tạo nên bức tranh hiện thực sống động về xã hội nông thôn Việt
Nam trước CMT8 với tất cả sự tăm tối, ngột ngạt cùng bao nhiêu bi kịch đau đớn,
kinh hoàng… Dù có được đặt tên là Cái lò gạch cũ, Đôi lứa xứng đôi hay Chí Phèo
thì tác phẩm ấy vẫn được nhận ra bởi giá trị hiện thực và nhân đạo vô cùng to lớn của nó.
Nhân vật chính Chí Phèo là đại diện điển hình cho bi kịch của những người nông
dân bị tha hoá trong xã hội cũ. Nhưng những cảnh ngộ cùng quẫn, bi đát trong cái
xã hội ấy đã không thể làm cho những người dân quê khốn khổ như Chí Phèo mất đi
niềm khao khát được sống tốt đẹp và lương thiện. Trong con người họ lúc nào cũng
luôn âm ỉ một sự phản kháng vô cùng mạnh mẽ.
Một chút về Chí Phèo, ta có thể thấy hắn là một đưa con rơi, ra đời trong cái lò gạch
cũ, lớn lên bằng tình thương bố thí của những người nghèo. Khi lớn lên làm canh
điền trong nhà Bá Kiến lại bị vợ ba Bá Kiến gọi lên “bóp chân”; Bá Kiến sanh long
ghen tuông nên đưa đi tù. Thời gian sau, Chí Phèo lại trở thành “con quỷ dữ của
làng “Vũ Đại” tác oai tác quái dân lành. Chí Phèo chìm trong cơn say, chỉ có một
lần hắn tỉnh thật sự vào một buổi sáng (đã được Thị Nở đánh thức). Nhưng rồi tình
yêu bị đổ vỡ. Bế tắc, đi tìm lương thiện, hắn giết Bá Kiến rồi tự giết mình. Chí Phèo
chết nhưng chưa hết truyện. Thị Nở “nhìn nhanh xuống bụng” và “và thoáng hiện ra
cái lò gạch cũ”. Một “Chí Phèo con” sắp ra đời. Cách sắp xếp khá tinh tế độc đáo.
Cứ mỗi lần Chí Phèo ngoi lên thì lại bị cuộc đời này đè xuống. Khiến người đọc
phải theo dõi liên tục không thể rời được.
Hay cho Nam Cao khi xây dựng được một chiều diễn biến tâm lý nhân vật thật xuất
sắc. Ta có thể nhận thấy dễ dàng nhất ở đoạn Chí Phèo mở mắt thì trời đã sang…
Một lần hắn tỉnh. Những thanh sắc cuộc sống “mặt trời chắc đã cao”, “tiếng chim
ríu rít” lại hiện lên mặc dù hắn đang ở trong cái lều ẩm thấp. Lần đầu tiên hắn tỉnh,
và cũng là lần đầu tiên hắn có những rung động với trước cuộc sống. Hắn nghe
“tiếng cười nói của những người đi chợ”, “nghe tiếng thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”.
– Rồi những kỉ niệm xưa lại hiện về. Có lần hắn ước ao “một gia đình nho nhỏ.
Chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải…mặc dù chỉ là mơ hồ.Từ đấy hắn cảm thấy buồn cô độc.
+ Cái diễn biến tâm lí của một con quỷ đang hướng về lương thiện.
Trong truyện ngắn Chí Phèo , quá trình bị cự tuyệt quyền làm người thật ra đã bắt
đầu từ lâu, diễn ra đồng thời với quá trình bị tha hoá. Tiếng chửi ngay từ đầu tác
phẩm đã thể hiện điều đó.Chí cất lên tiếng chửi trời, chửi đời, chửi làng xóm, tất cả
mọi người – những kẻ không chửi lại, cả những kẻ đã đẻ ra hắn. Tiếng chửi ấy như
là tiếng hát để được giải thoát, vu vơ, ngẩn ngơ của một thằng say. Vậy mà nó thật
trừu tượng mà cụ thể, xa đến gần, có thứ tự và vô cùng văn vẻ. Tiếng chửi là khao
khát được giao tiếp với đời dù là hình thức giao tiếp hạ đẳng nhất .nhưng nó lại
không được ai đáp lại cả. Nhưng phải từ khi gặp Thị Nở, tức là từ khi Chí Phèo thức
tỉnh, bi kịch mới thật sự bắt đầu. Chí Phèo ngạc nhiên ,xúc động khi Thị Nở bê bát
cháo hành sang cho Chí Phèo. Hương vị cháo hạnh là hương vị của tình yêu chân
thành, hạnh phúc giản dị mà to lớn. Rồi liên tiếp, Chí Phèo đều cảm thấy hơi cháo
hành thoang thoảng trong mũi. Lần đầu là khi Thị từ chối, hắn nghĩ ngợi một tí, rồi
hình như hiểu, hiểu mình đã có quá nhiều tội lỗi, ngẩn người ra để tự hỏi làm sao để
trở lại làm một con người bình thường?! Lần thứ hai là lần quyết định hành động,
hắn uống thật nhiều rượu nhưng càng uống lại càng tình, tình ra lại buồn, lúc đó hơi
cháo hành lại thoang thoảng xuất hiện, đó là ý nghĩa biểu trưng, hắn lại nghĩ đến Thị,
phân vân giữa việc làm người và một con quỷ, đó chính là ước mơ lương thiện, làm
một con người như mọi người! Rồi đến lúc gặp mặt Bá Kiên, những hành động đó
mới là tư thế làm người cuối cùng trước khi chết của Chí Phèo.
Một Chí Phèo tỉnh đã giết chết 1 Chí Phèo say. Chí Phèo bằng xương, bằng thịt đã
chết nhưng còn lại trong lọng người đọc là Chí Phèo đòi quyền sống, đang dõng dạc
đòi làm người lương thiện. Như vậy, khi ý thức nhân phẩm đã trở về, Chí Phèo
không bằng lòng sống như trước nữa. Và Chí phèo chết trong bi kịch đau đớn, chết
trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống. Đây không thể là hành động lưu manh mà là sự
vùng lên tuyệt vọng của người nông dân khi thức tỉnh cuộc sống. Mang đậm giá trị
tố cáo rất cao, lên án giai cấp phong kiến thống trị tha hoá, những bi kịch như vậy sẽ còn tiếp diễn
3. Phân tích Chí Phèo mẫu 2
“Chí Phèo” (1941) là một truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nam Cao viết về đề tài
nông dân trước Cách mạng. Nó là một truyện ngắn có thể “làm mờ hết các tác phẩm
khác cùng ra một thời”, đã đưa Nam Cao lên vị trí hàng đầu trong lớp các nhà văn
hiện thực phê phán 1930-1945. Tác giả đã xây dựng thành công một nhân vật điển
hình, nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn bi kịch có ý nghĩa sâu sắc vào loại tiêu
biểu nhất của nền văn học Việt Nam.
Bi kịch Chí Phèo là bi kịch của một nông dân cùng khổ bị xô đẩy vào con đường
lưu manh tội lỗi, bị cự tuyệt quyền làm người, hay nói một cách khác là số phận bi
thảm của một con người muốn được làm người mà không thể được Nam Cao đã viết
về tấn bi kịch của Chí Phèo bằng một bút pháp vô cùng sắc sảo: biến hóa lúc kể, lúc
tả, triết lí thì thấm thía, trữ tình thì đau đớn xót xa đầy ám ảnh nghệ thuật, làm xúc
động lòng người hơn nửa thế kỉ nay.
Nam Cao không nói về sưu thuế dã man, không nói về tô tức mà ông có những
khám phá riêng về số phận người lao động bị chà đạp, có một cái nhìn mới mẻ độc
đáo, sâu sắc trong việc thể hiện nỗi đau khổ trăm chiều của người nông dân nghèo
bị áp bức bóc lột tàn tệ trong xã hội thực dân phong kiến.
Chí Phèo bất hạnh ngay từ khi sơ sinh “trần truồng và xám ngắt trong một cái váy
đụp để bên cạnh lò gạch bỏ không”. Anh thả ống lương “rước lấy và đem cho một
người đàn bà góa mù”, sau đó hắn bị đem bán cho bác phó cối. Chí lớn lên trong
cảnh bơ vơ, không cha mẹ, không họ hàng thân thích, không một mái lều che thân,
không một tấc đất cắm dùi “hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ”, đến năm 20
tuổi thì Chí Phèo làm canh điền cho lí Kiến.
Có thể nói cái trang đời thơ ấu và thanh niên của Chí Phèo là 20 năm trời đắng cay
không chốn nương thân. Bi kịch của anh canh điền ngày bắt đầu từ chuyện bà Ba
ông lí còn trẻ lắm mà “lại cứ hav ốm lửng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm
lưng gì đấy”. Chí không phải là gỗ đá, nhưng hắn thấy nhục hơn là thích, huống hồ
lại sợ”. Chỉ một chuyện ghen tuông không đâu. Bá Kiến đã ngấm ngầm cấu kết với
quan trên bắt Chí giải lên huyện, bỏ tù hắn bảy tám năm trời. Cái nhà tù thực dân đã
biến Chí Phèo từ một nông dân lương thiện, hiền lành trở thành một tên lưu manh,
một con quỷ dữ trong làng Vũ Đại.
Đi tù “biệt tăm”, bỗng đâu hắn lại "lù lù lần về”. Một Chí Phèo đã hoàn toàn khác
hẳn: “Cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng,
hai mắt gườm gườm trông gớm chết”. Chí mặc cái quần nái đen, cái áo tây vàng, cái
ngực và cái tay chạm trổ rồng, phượng nói một ông tướng cầm chùy… Đó là hình
ảnh Chí Phèo lúc ngồi uống rượu với thịt chó ở chợ từ trưa tới xế chiều, cho đến lúc
say khướt. Hắn đã hành động một cách dữ dội: xông thẳng đến nhà Bá Kiến chửi
“mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất”, đập cái vỏ chai vào cái cổng, rạch mặt, kêu trời ăn
vạ! Chí Phèo đã hành động như một tên đầu bò vô cùng ngang ngược. Tuy nhiên
hắn đã nhận diện ra Bá Kiến là kẻ thù của mình. Nhưng chỉ một bữa rượu, một vài
câu mơn trớn, một đồng bạc đãi thêm của cụ Bá đã làm cho “Chí Phèo vô cùng hả
hê”. Hắn mơ hồ về chuyện hắn “còn có họ” với lí Cường nữa đấy! Mấy hôm sau,
Chí lại dở trò lưu manh đốt quán mụ bán rượu, lại vác dao đến nhà cụ Bá xin đi ở tù
"bẩm quả đi ở tù sướng quá!”. Chỉ sáu ngày sau khi Chí về lại làng, hắn đến nhà Bá
Kiến lần thứ hai sinh sự: “Cái mặt thì ngầu lên, hai chân thì lảo đảo, cái môi bầm lại
mà run bần bật". Hắn nghiến răng hăm dọa: con phải đâm chết vài ba thằng rồi cụ
bắt con giải huyện”. Cụ Bá cười khanh khách, vỗ vai Chí Phèo một cái, hắn như bị
thôi miên, rồi vác dao đến nhà đội Tảo đòi nợ cho cụ Bá. Chẳng xảy ra chuyện đổ
máu. Chí Phèo vênh vênh cầm năm chục đồng bạc ra về, tự đắc: “Anh hùng làng
này cóc thằng nào bằng ta”. Từ đó Chí Phèo trở thành “đầy tớ chân tay mới” của Bá
Kiến. Thế là Chí có nhà, có năm sào vườn ở bãi sông, năm đó hắn hăm bảy, hăm
tám tuổi. Cùng kể từ đáy, Chí mất phương hướng hẳn, hắn trở thành tay sai đắc lực
của Bá Kiến. Hắn đã bán mình cho quỷ dữ, và chẳng bao lâu hắn cũng trở thành một
con quỷ dữ ghê tởm. Hắn chìm ngập vào vũng bùn tăm tối, tội lỗi. Hắn mất dần ý
niệm về thời gian, không biết tuổi tác cuộc đời mình “đã dài bao nhiêu năm rồi”.
Năm nối năm, tuổi nối tuổi, “ba mươi tám hay ba mươi chín? Bốn mươi hay ngoài
bốn mươi?’’. Bộ mặt Chí Phèo giờ đây như “cái mặt của con vật lạ” với màu '‘vàng
vàng mà lại muốn xạm màu gió” với bao nhiêu là sẹo “vằn dọc vằn ngang”, vết
mảnh chai ăn vạ kêu làng! Cuộc đời hắn chồng chất tội lỗi “bao nhiêu việc ức hiếp,
phá phách đâm chém, người ta giao cho hắn làm”. Hắn đâm thuê chém mướn để
kiếm tiền mà uống rượu. Những cơn say của hắn tràn cơn này sang cơn khác, thành
một cơn dài, mênh mông. “Hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy hãy
còn say, đập đầu, rạch mặt, chửi bới dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say,
để rồi say nữa, say vô tận”. Chí Phèo bị mua chuộc, bị xô đẩy vào con đường lưu
manh, tội lỗi. Muốn giết người, muốn đâm chém và cướp giật cần gan và liều mạng,
hắn đã tìm đến rượu. Mất dần nhân tính, hắn trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại:
“Hắn biết đâu hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp
đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện”.
Chí Phèo đã bị cả xã hội ruồng bỏ. Cái thẻ có biên tên tuổi hắn cũng không có trong
sổ làng, người ta vẫn khai hắn vào hạng dân lưu tán, lâu năm không về làng. Tất cả
dân làng đều sợ hắn, “tránh mặt hắn mỗi lần hắn qua”. Hắn chửi, ai cũng nghĩ “mặc
thây cha nó”, ai cũng chẳng thèm nghe, khác nào “những người say rượu hát”. Hình
ảnh Chí Phèo “vừa đi vừa chửi” gây cho người đọc nỗi ám ảnh về bi kịch của một
người điên khùng, mất trí đang trải qua nỗi cô đơn tuyệt vọng. Hắn chửi tuốt, chửi
trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi tất cả những ai không chửi nhau với hắn,
“tức mình hắn chửi đứa nào đẻ ra chính hắn!”. Chí Phèo cứ chửi, “chửi rồi lại nghe”.
Hắn bị bao vây bởi một “sự im lặng đáng sợ”. Năm thì mười họa mới “ba con chó
dữ với một thằng say rượu!”. Hắn đã hoàn toàn bị xã hội dứt khoát cự tuyệt không
được nhìn nhận là người.
Qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã phản ánh một hiện thực khá phổ biến có tính
quy luật ở nông thôn nước ta dưới thời Pháp thuộc: nhiều người lao động lương
thiện bị xã hội xô đẩy vào con đường cùng, đã phản kháng lại, lưu manh liều mạng
để tồn tại. Năm Thọ “đầu bò đầu bướu” vừa đi mất tăm lại có Binh Chức lần về,
Binh Chức chết lại nở ra Chí Phèo. Biết đâu thị Nở lại không đẻ nơi lò gạch cũ một
Chí Phèo con trong cái váy đụp nữa? Bọn hào lí, một mặt bóp nặn dân lành đến tận
xương tủy, mặt khác “lại phải ngậm miệng cung cấp cho những thằng cùng hơn là
dân cùng nên liều lĩnh, lúc nào cũng có thể cầm dao đâm người hay đâm mình”.
Chừng nào còn bọn cường hào sâu mọt, độc ác, áp bức bóc lột tàn tệ dân lành, thì
chừng đó còn người lao động lương thiện bị xô đẩy vào con đường lưu manh tội lỗi,
phải kiếm ăn bằng đâm thuê chém mướn, bằng cướp giật. Cái xã hội ấy đã cướp đi
của họ cả bộ mặt lẫn linh hồn người, hủy diệt nhân tính và đã cự tuyệt quyền làm
người của họ. Nhân vật Chí Phèo đã cho thấy cái quy luật tàn bạo ghê sợ đó trong xã hội cũ.
Đoạn văn Nam Cao kể về chuyện Chí Phèo uống rượu với Tự Lãng là một tình tiết
làm rõ thêm bi kịch cô đơn, điên khùng, đau đớn đến cùng cực của một kẻ bị xã hội
cự tuyệt quyền làm người. Tự Lãng có “bộ râu lờ phờ”, làm nghề thầy cúng và hoạn
lợn. Vợ chết đã bảy, tám năm con gái chửa hoang trốn đi. Lão cũng cô đơn như Chí
Phèo. Như “đôi tri kỉ cuồng” uống rượu dưới trăng. Chúng uống sạch ba chai, “ngả
vào nhau mà cười”. Say rượu, lão Tự “bò như cua”. Chí Phèo vật lão ra mà vuốt râu
lão. Chí phanh ngực, vừa đi vừa gãi, lần đường tìm về mảnh vườn và cái lều của hắn.
Chính trong đêm trăng ấy, Chí đang “bứt rứt quá, ngứa ngáy quá” thì hắn bắt gặp thị
Nở đang nằm ngủ “cái mồm mụ há hốc lên trăng mà ngủ”. Chí Phèo đã xông tới
người đàn bà “xấu ma chê quỷ hờn” đó một cách… Chí Phèo! Cuộc làm tình của
Chí Phèo lúc đầu chỉ mang tính bản năng sinh vật ở một gã đàn ông say rượu với
một người đàn bà ngoài ba mươi tuổi “ngẩn ngơ như những người đần trong cổ
tích" mà thôi! Nhưng thật kì lạ, sau đó, sự chăm sóc giản dị đầy ân tình và sự yêu
thương mộc mạc, chân thành của thị Nở đã đánh thức dậy bản chất lương thiện của
người lao động trong kẻ từng rạch mặt ăn vạ và đâm thuê chém mướn này. Chí Phèo
bị cảm, thị Nở đã “quàng tay vào nách hắn” và “hắn đu vào cổ thị, hai người lảo đảo
đi về lều”. Bát cháo hành của thị Nở làm cho Chí Phèo gần như thay đổi hẳn. Lần
đầu tiên hắn được nếm mùi cháo: “trời ơi cháo mới thơm làm sao!". Cũng lần đầu
tiên hắn được chăm sóc bởi một bàn tay “đàn bà”. Mấy chục năm qua, hắn muốn ăn
thì phải dọa, phải cướp, thế mà “lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà
cho”. Và cũng là người đàn bà độc nhất trong làng Vũ Đại nhận biết bản chất lương
thiện của Chí Phèo. Thị nhìn Chí Phèo ăn cháo hành rồi thốt lên: “Ôi sao mà hắn
hiền”… Chỉ có thị Nở mới cảm nhận được: “hắn cười nghe thật hiền…” mà thôi!
Đoạn văn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau đêm “gặp gỡ” thị Nở cho thấy Nam Cao
là bậc thầy về nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật. Sự thức tỉnh của linh hồn trong
Chí Phèo được tác giả kể lại thật xúc động, nhiều xót thương. Sáng hôm ấy, Chí
Phèo tỉnh dậy “lòng bâng khuâng mơ hồ buồn”. Tiếng chim hót vui vẻ, tiếng người
đi chợ cười nói, tiếng anh thuyền chèo gõ mái chèo đuổi cả… Những tiếng quen
thuộc ấy hôm nào chả có, nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy. Lòng hắn buồn “chao
ôi là buồn!”, Lương tâm hắn bị lay động. Tiếng vọng của đời thường đã đánh thức
linh hồn Chí. Hắn nhớ lại những ngày xưa, một thời từng mơ ước, cái ước mơ bình
dị của những người dân cày nghèo khổ “có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn
cày thuê, vợ dệt vải”, nuôi lợn làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng.
Càng hồi tưởng càng buồn càng lo âu. Ngoài bốn mươi tuổi đầu, Chí cảm thấy “đã
tới cái dốc bên kia cuộc đời”, và hắn lo, hắn sợ “đói rét và ốm đau, là cô độc, cái
này còn đúng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Chí Phèo vừa húp cháo hành vừa trìu mến
nhìn thị Nở, rồi hắn vẩn vơ nghĩ gần nghĩ xa. Lâu nay hắn chỉ đâm chém và cướp
giật. "Nếu không còn sức mà cướp giật, dọa nạt nữa thì đã sao?". Thằng lưu manh
“chỉ mạnh về liều”. Sẽ có một lúc nào đó “không thể nào liều được nữa” thì bấy giờ mới nguy!
Nam Cao đã cho chúng ta thấy, Chí Phèo vốn là một người lao động cùng khổ
lương thiện “cái bản tính của hẳn ngày thường bị lấp đi”. Cùng với “tình yêu” sự
săn sóc của thị Nở, “trận ốm thay đổi hắn về sinh lí, cũng thay đổi về tâm lí nữa”
của Chí Phèo. Đó là một cái nhìn sâu sắc với tâm lòng xót thương đầy tình người
của nhà văn này đối với những con người nghèo khổ, lương thiện bị xã hội xô đẩy
vào con đường lưu manh, tội lỗi.
Linh hồn thức tỉnh, bản tính bị lấp đi dần dần lộ ra. Chí Phèo bỗng thấy “thèm
lương thiện, muốn làm hòa với mọi người biết bao!”. Hắn khao khát được mọi
người “sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương
thiện". Đàn bà cũng như thị Nở “không có men như rượu”, nhưng Chí "say thị
lắm!”. “Với một vẻ mặt rất phong tình”, hắn bảo thị Nở: “Hay là mình sang đây ở
với tớ một nhà cho vui”. Câu nói ấy là một câu nói “tình tứ”, đã biểu lộ chân tình
cái khao khát muốn được làm người, “thèm lương thiện” và “muốn làm hòa với mọi
người” của Chí Phèo. Có nghe hắn chửi, có nhìn thấy hắn rạch mặt, ăn vạ, có mục
kích hắn say rượu vác dao đi đâm người… thì ta mới thấy xúc động vô cùng trước
những khao khát, bình dị ấy của Chí Phèo, của con người đau khổ bất hạnh!… Câu
trả lời của thị Nở sẽ quyết định số phận của hắn.
Như một kẻ chết đuối giữa vực sâu, Chí Phèo “bám” được thị Nở cứ tưởng là vớ
được cọc, đâu ngờ chỉ là rễ bèo. Chí Phèo “say thị lắm”, nhưng đến hôm thứ sáu thì
Thị nghĩ bụng: “hãy dừng yêu để hỏi cô Thị đã”. Như ta biết, con đường trở lại làm
người của Chí Phèo vừa được hé mở ra đã bị đóng sầm lại! Bà cô đã đay nghiến thị
Nở, bà thấy cháu bà “sao mà đĩ thế?”. Bà thấy nhục nhã, bà gào lên “như con ma
dại". Bà quyết không cho phép cháu bà “đi lấy một thằng chỉ có một nghề rạch mặt
ăn vạ”. Nhưng trách gì bà ta! Cách nhìn của bà ta cũng chính là cách nhìn của mọi
người làng Vũ Đại lâu nay đối với Chí Phèo. Chỉ trừ Bá Kiến và thị Nở ra, chứ còn
ai nữa dám đi qua mặt Chí, dám đối diện với Chí! Tất cả quen coi hắn là “quỷ dữ”
mất rồi. Hôm nay, linh hồn hắn trở về, nhưng không ai nhận ra; hắn “muốn làm hòa
với mọi người” nhưng ai nhận! Chí Phèo thực sự rơi vào một bi kịch tinh thần, đau
đớn, quằn quại. Hắn “ngẩn người'’ khi nhìn và nghe Thị nói. Hắn “sửng sốt” đứng
lên gọi Thị. Hắn đuổi theo “nắm lấy tay” Thị, nhưng bị thị gạt ra, dúi thêm cho một
cái ngã “lăn khoèo xuống sân”.
Chí Phèo vật vã trong cơn đau đớn tuyệt vọng. Hắn lấy một hòn gạch toan đập đầu
ăn vạ! Hắn phải “đâm chết con đĩ Nở kia”, “đâm chết cái con khọm già nhà nó”.
Hắn lại uống, lại uống… nhưng “càng uống càng tỉnh ra”, tỉnh ra để thấm thía nỗi
đau vô hạn của thân phận mình: quyền làm người được sống lương thiện đã bị xã
hội và đồng loại dứt khoát cự tuyệt. Rồi “hắn ôm mặt khóc rưng rức” cho đến khi đã
say mềm người rồi hắn đi. Hắn ra đi với một con dao ở thắt lưng với câu nói lảm
nhảm: “Tao phải đâm chết nó”. Chính vào buổi trưa “trời nắng, đường vắng” ấy,
Chí Phèo lần thứ ba đến gặp Bá Kiến “không đòi tiền“ như mọi khi mà đòi lương
thiện, đòi quyền “làm người lương thiện!”. Câu nói của Chí Phèo: "… Ai cho tao
lương thiện? Làm thế nào cho mất được hết những vết mảnh chai trên mặt này? Tao
không thể là người lương thiện nữa. Biết không!…” đó là những lời đanh thép vạch
mặt, kết án tên cường hào xảo quyệt Bá Kiến, đồng thời là tiếng kêu thương tuyệt
vọng của một kiếp người đau khổ! Chí Phèo “văng dao tới” giết Bá Kiến rồi tự sát.
Chí đã giết chết con quỷ dữ làng Vũ Đại đã làm hại đời anh. Chí không muốn sống
nữa, vì giờ đây, ý thức về nhân phẩm đã trở về. Chí không thể sống kiểu lưu manh,
không thể làm quỷ dữ, sống như thú vật được nữa. Chí Phèo đã chết bi thảm, quằn
quại trên vũng máu của mình, chết trong tiếng kêu uất hận đau thương, đầy xót xa,
ám ảnh. Anh ta đã chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc đời, khi cánh cửa cuộc đời đóng chặt trước mặt anh.
Chí Phèo là một hiện tượng lưu manh hóa ở nông thôn mang tính chất điển hình, có
ý nghĩa kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo đẩy người dân cày nghèo vào kiếp sống
tối tăm thú vật, cướp đi của họ cả bộ mặt, cả linh hồn người. Câu hỏi cuối cùng của
Chí Phèo: “Ai cho tao lương thiện?” là câu hỏi chứa chất phần uất, đau đớn, mãi
mãi làm day dứt lòng người. Làm thế nào để con người được sống cuộc sống lương
thiện, bình dị trong cái xã hội tàn bạo ngột ngạt, vùi dập nhân tính ấy? Qua hình
tượng Chí Phèo, Nam Cao đã đặt ra câu hỏi lớn ấy. Với cảm quan hiện thực sắc sảo
đặc biệt, Nam Cao đã vạch ra mối mâu thuẫn giai cấp gay gắt ở nông thôn và tình
trạng tha hóa phổ biến trong cái xã hội vô nhân đạo đó. Truyện “Chí Phèo” vừa
chứa chan tình cảm nhân đạo, vừa mang ý nghĩa triết lí sâu sắc được thể hiện dưới
hình thức nghệ thuật vô cùng độc đào, xứng đáng được coi là một kiệt tác.
4. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 3
Khi Chí Phèo: “Ngất ngưởng bước ra từ những trang sách của Nam Cao, thì người
ta liền nhận ra rằng đây mới là hiện thân đầy đủ những gi gọi là khốn khổ, tủi nhục
nhất của người dân cày ở một nước thuộc địa, bị cào xé, bị hủy hoại từ nhân tính
đến nhân hình. Chị Dậu bán con, bán chó, bán sữa nhưng chị vẫn còn được là con
người. Chí Phèo phải bán cả diện mạo và linh hồn của mình để trở thành con quỷ
dữ”. (Nguyễn Đăng Mạnh). Trong muôn vàn nỗi khốn khổ tủi nhục mà Chí đã nếm
trải, không thể không chú ý đến cái bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của y.
Đó cũng là chủ đề xuyên suốt tạo nên giá trị nhân đạo, giá trị hiện thực của tác phẩm Chí Phèo.
“Bi kịch là tình cảm éo le đầy đau thương, bế tắc chưa có lối thoát mà con người
phải chịu đựng” Hiểu theo nghĩa ấy, số phận Chí Phèo là một chuỗi dài bi kịch mà
bi kịch sau bao giờ cũng đau đớn hơn bi kịch trước. Nhiều người khẳng định, Chí
xuất hiện sau tiếng chửi, điều ấy đúng! Nhưng có lẽ chưa đủ. Nam Cao thường giới
thiệu với người đọc ở giai đoạn quan trọng nhất của số phận nhân vật. Đọc những
dòng đầu tiên của tác phẩm, độc giả thấy xuất hiện một nhân vật chưa nêu tên,
dường như chỉ có một hành động, một cuộc độc thoại. Nhờ biện pháp nghệ thuật
tăng cấp nhờ những câu văn ngắn, nhịp văn gấp tưởng chừng như các câu văn bị xé
rách, bị cắt vụn mà người đọc có cảm giác được chứng kiến tận mắt sự quằn quại
của Chí trong cơn đau bị cự tuyệt quyền làm người. Chí chửi trời (đấng tối cao của
muôn loài), Chí chửi làng “cái cộng đồng gần gũi, thiêng liêng của con người” …
Nhưng không ai lên tiếng cả. Người ta không lên tiếng vì người ta không công nhận
Chí là người. Cả làng Vũ Đại không ai hiểu Chí, giá có một người để chửi nhau, có
lẽ Chí còn đỡ khổ. Bởi vì người ta sống – dù là để chửi nhau cũng không thể chửi
một mình. Chí chỉ còn biết chửi người đẻ ra y. Chửi người đẻ ra mình thì cũng là
chửi chính bản thân. Tiếng chửi của Chí thể hiện sự vật vã. dẫu là vô ý thức, để tìm
ra căn nguyên của đau khổ. Nhưng khốn khó thay. Chí càng bế tắc. Giá như ngày ấy
ở làng Vũ Đại có một người lên tiếng cũng như sau đó, thị Nở “Không chỉ biết cho
mà còn biết giữ” … giá như… giá như… chỉ cần một lần giá như xảy ra, chỉ cần
một trong hàng nghìn người ở làng Vũ Đại coi Chí là người thì tấn bi kịch của đời
Chí sẽ không có cơ hội xảy ra. Nhưng chuyện gì đã xảy ra thì nó đã xảy ra. Nam
Cao ngược dòng thời gian trở lại với quá khứ dễ dẫn dắt người đọc, giúp họ thấu
hiểu quá trình bị cự tuyệt quyền làm người từ thấp đến cao của Chí, đồng thời ông
cũng chỉ rõ căn nguyên dẫn Chí đến tình trạng ấy.
Chí là một “đứa con hoang”, “một anh đi thả ống lươn một buổi sáng tinh sương đã
thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong cái váy đụp để bên một lò gạch bỏ không;
anh ta rước lấy và mang cho một người đàn bà góa bụa”. Năm từ “một” tồn tại trong
một câu văn dài, dường như đã báo trước cuộc đời cô độc triền miên của Chí. Ngay
từ khi cất tiếng khóc chào đời, Chí đã bị người mẹ, người đời cự tuyệt quyền làm
người. Chí trở thành kẻ không cha, không mẹ, cũng may cho đời Chí, có lẽ vì lớn
lên cùng với những người lao động. Chí trở thành anh canh điền khỏe mạnh, biết tự
trọng, “biết không thích những cái gì mà người ta khinh”. Anh khát khao có “một
gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Nhưng đời đã không
dành cho Chí cái mà anh có thế với trong tầm tay.
Một cơn ghen vu vơ của Bá Kiến đã đẩy Chí vào tù. Cái thế lực phong kiến cấu kết
với nhà tù thực dân tước bỏ quyền tự do của Chí gần bảy – tám năm. Đây là lần thứ
hai Chí bị cự tuyệt quyền làm người. Nhà tù đã biến Chí thành con người khác.
“Hắn về lần này trông khác hẳn”. Quyền làm người của Chí đã bị cự tuyệt bởi nhà
tù đã cướp đi của y một phần nhân hình. Ở tù ra trông hắn như một thằng “sững đá”
(lính tẩy), đầu trọc lốc răng cạo trắng hớn, mặt đen lại rất “cơng cơng” – “câng
câng” thì còn ra cái mặt người. “Hắn mặc quần nái đen với cái áo tây vàng, cái ngực
phanh ra đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy trông
gớm chết” Đó là hình dạng của kẻ côn đồ, hung hãn chỉ biết gây gổ, đâm chém, về
làng hôm trước, hôm sau. Chí đã uống rượu say nhè, điên cuồng lao vào trả thù Bá
Kiến bằng cách ăn vạ, chửi đổng. Nếu như trả thù là cái quyền thông thường (oán
thì trả oán, ân thì trả ân) thì Bá Kiến lại cũng đã khéo léo tước luôn quyền ấy của
Chí. Không trả được thù, Chí lại từng bước trở thành tay sai cho kẻ thù, trở thành
công cụ mù quáng của Bá Kiến. Hắn chỉ còn biết rạch mặt, ăn vạ để đòi tiền, để
đâm chém những ai không cùng phe cánh với chính kẻ thù. Từ đó, hắn chìm trong
cơn say, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say và đánh nhau trong cơn say, “Hắn
đã phá tan bao nhiêu gia đình, đạp vỡ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước
mắt bao nhiêu người lương thiện". Cứ như thế đời hắn trượt dài. Nhìn vào mặt hắn,
người ta không biết hắn bao nhiêu tuổi. Đời hắn đã xem như đời bỏ đi, nhân hình bị
hủy hoại, nhân tính bị xói mòn. Cả làng Vũ Đại đều tránh mặt, mỗi lần hắn qua..
Ngay bản thân hắn cũng đã quên sự có mặt của hắn trên đời. Có thể nói, trước khi
gặp Thị Nở, Chí đã bị cự tuyệt quyền làm người đến cao độ. Nhưng có lẽ hắn không
nhận ra điều ấy hoặc nhận ra một cách vô thức, không tìm thấy lối thoát, Chí đành
phải dấn thân vào cuộc đời say rượu chửi đổng, ăn vạ, đâm thuê, chém mướn.
Người ta sẽ đỡ khổ, nếu không biết mình sống trong cái khổ. Người ta sẽ đỡ đau
đớn khi bị tước quyền làm người mà không hề hay biết. Trước khi gặp thị Nở, Chí
Phèo chưa nhận thức được tấn bi kịch của đời mình. Chí đâu có biết cốt cách người
ta sản sinh ra hắn là tước đoạt dần quyền làm người của hắn. Đúng lúc Chí dấn thân
đến chỗ tột cùng của sự tha hóa, đúng lúc người ta tưởng Chí sẽ triền miên trong
cuộc đời một con quỷ dữ thì Nam Cao đã phát hiện trong chiều sâu tâm linh của
nhân vật một đốm lửa nhỏ nhoi bừng sáng. Chí ao ước trở lại làm người lương thiện.
Vai trò, vị trí của thị Nở trong tác phẩm là rất quan trọng. Con người “dở hơi, xấu
ma chê quỷ hờn”, lại là nguồn sáng duy nhất còn lại ở làng Vũ Đại có thể chiếu
sáng cõi đời tăm tối của Chí. Cơ thể đàn bà của thị không khơi gợi bản năng thú vật
ở y. Tình thương của thị đã gợi dậy cái tính người mà lâu nay Chí đã đánh mất. Sau
cuộc tình ngắn ngủi với thị Nở. Chí nghe được âm thanh của cuộc sống mà lâu nay
hắn không để ý. Sau bao nhiêu năm, bây giờ hắn mới nghe thấy tiếng chim hót
ngoài kia vui vẻ quá, tiếng cười nói của người đi chợ, tiếng thuyền chài gõ mái chèo
đuổi cá. Những âm thanh ấy gợi nhớ trong Chí những ước mơ rất người đã có từ
thuở xa xưa. Lần đầu tiên Chí cảm thấy buồn, rồi hắn “sợ tuổi già, đói rét, ốm đau
và cô độc – cô độc còn sợ hơn đói rét và ốm đau". Bát cháo hành của thị Nở đã đánh
thức trong Chí những tình cảm lành mạnh. Ăn cháo mà hắn thấy mắt ươn ướt. Chỉ
cần một sự thương yêu – dù là tình thương yêu của kẻ dở hơi, của một người con
gái quá lứa lỡ thì, có dòng giống mả hủi, cũng đủ làm sống lại bản tính người đã
chết. Sức cảm hóa của tình thương thật vô biên. Nam Cao đã thực sự hóa thân vào
nhân vật để cảm thông, để chia sẻ những giây phút hạnh phúc rất người của Chí.
Thế là sau hơn hai mươi năm bị cự tuyệt quyền làm người. Chí Phèo đã tự tìm cho
mình con đường trở lại làm người. Chí đã tạo ra chiếc cầu nối để làm hòa với thế
giới người. Chiếc cầu nối ấy chính là thị Nở. Thị có thể sống chung với hắn thì làng
Vũ Đại cũng có thể chấp nhận hắn. Nhưng bi kịch và đau đớn thay cho Chí. Thị Nở
không thể gắn bó với Chí. Vì theo bà cô Thị, “đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao mà
lại phải lấy một thằng không cha, không mẹ chỉ biết rạch mặt ăn vạ”.
Thế là một chút hạnh phúc nhỏ nhoi Chí đã có ở trong tay một lần nữa lại bị ý thức
xã hội tước đoạt. Thị Nở là chiếc cầu vồng sau cơn mưa, Chí đau đớn nghĩ ra rằng
chẳng có chiếc cầu nào đưa Chí trở về với cuộc sống con người nữa. Xã hội với
quan niệm tàn nhẫn đã cự tuyệt đến cao độ quyền được sống, được làm người của
Chí. Không ai cho Chí làm người lương thiện, kể cả khi Chí đòi làm người lương
thiện. Chí không thể xóa được những vết sẹo đã vạch lên trên mặt mình, Chí đau xót
cảm thấy: “Không được nữa rồi chỉ còn cách này”, Chỉ còn cách chết trong, hơn
sống đục. Chí đã nói những câu cuối cùng “đòi lương thiện” với Bá Kiến và cũng là
tự nói với bản thân mình. Hành động giết Bá Kiến và tự sát của Chí cho người đọc
thấy cuối cùng rồi Chí cũng trả được mối thù. Nhưng cái giá phải trả của Chí là quá
đắt. Cái chết của Chí là lời tố cáo mạnh mẽ đối với xã hội vô nhân, là lời kêu cứu
khẩn thiết về quyền con người.
Chí chết, mồm ngáp ngáp trong vũng máu, nhưng Chí không tuyệt tự. Sức sống, sức
mở và giá trị điển hình của nhân vật này là vô biên. Chí không chỉ đại diện cho nỗi
khổ của người nông dân thời kì nước ta còn sống trong vòng nô lệ. Chí còn đại diện
cho cái phần khùng điên khuất tối mà sinh ra trên cõi đời này, ai cũng có thể, nếu
không biết tự kiềm chế và nếu bị các thế lực hắc ám “nuôi dưỡng".
Bi kịch cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo do nhiều căn nguyên. Có căn
nguyên từ xã hội cũng có căn nguyên từ bản thân Chí. Khi quyền con người còn bị
xúc phạm thì bi kịch của đời Chí Phèo còn được nhắc đến như một nỗi đau của toàn nhân loại.
5. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 4
“Khi Chí Phèo ngật ngưỡng bước ra từ trang sách của Nam Cao, người ta mới thấy
đây là hiện thân đầy đủ nhất cho những gì gọi là cùng khổ của người dân cày trong
một xã hội thuộc địa: bị dày đạp, cào xé, hủy hoại từ nhân tính đến nhân hình.”
(Nguyễn Đăng Mạnh). Người ta vẫn coi Chí Phèo như một hiện tượng lạ của văn
học và đời sống, một sáng tạo đặc biệt của Nam Cao mà qua đó, bao lớp hiện thực
được lật dở, bao tầng tư tưởng được cày xới.
“Chí Phèo” thật sự đã đưa tên tuổi của Trần Hữu Tri chính thức trở thành Nam Cao.
Vốn là một nhà văn hiện thực đến sau, bước vào làng văn khi mà mảnh đất về người
nông dân đã được lật xới nhiều lần, Nam Cao vẫn cày được những đường cày thật
đẹp và nâng tác phẩm của mình trở thành tuyệt tác.
Tôi cho rằng “Chí Phèo” là tác phẩm Nam Cao viết hay và sâu sắc nhất về người
nông dân bởi tính hiện thực và tư tưởng nhà văn gửi trong đó.Đi theo cách nhà văn
muốn dẫn dắt người đọc, Nam Cao đã đẩy Chí Phèo ra giữa sân khấu cuộc đời với
trạng thái say và chửi – một trạng thái đầy ấn tượng và ám ảnh: “Hắn vừa đi vừa
chửi. Bao giờ cũng vậy, cứ rượu xong là hắn chửi.” Hắn – cái cách mà Nam Cao gọi
Chí Phèo – là một kẻ đang đằm mình trong men rượu và đối thoại với đời bằng tiếng chửi.
Tiếng chửi có lớp có lang, có gần có xa, từ chửi trời, hắn chửi đời, rồi chửi sang cả
dân làng Vũ Đại, chửi đứa nào không chửi nhau với hắn, và sau cùng là chửi “đứa
chết mẹ nào đã đẻ ra hắn”. Tiếng chửi như đã trở thành quy luật sống của một kẻ
say, Nam Cao đã cho ta thấy trạng thái tồn tại cụ thể nhất của nhân vật, thấy được
chất lưu manh trong con người hắn, và phần nào thấy được bi kịch bị cự tuyệt của Chí Phèo.
Trong tiếng chửi dường như có sự cô độc. Dân làng Vũ Đại không ai ra điều, đáp lại
hắn chỉ là tiếng sủa của ba con chó dữ. Chí Phèo bị gạch tên ra khỏi xã hội chăng?
Vì đâu mà hắn bị cả xã hội ghê sợ và lảng tránh? Những câu hỏi gợi mở Nam Cao
đặt ra từ đầu truyện đã cho ta lần bước tìm hiểu về nhân vật…
Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện nhưng đã bị bọn cường hào ở
làng Vũ Đại đẩy vào bước đường cùng. Là đứa con hoang bị bỏ rơi từ lúc mới lọt
lòng, Chí được một bác phó cối không con đem về nuôi. Bác phó cối chết, Chí tứ cố
vô thân, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác.
Không cha không mẹ, không một tấc đất cắm dùi, Chí lớn lên như cây cỏ, chẳng
được ai ban cho chút tình thương. Thời gian làm canh điền cho nhà lí Kiến, Chí
được tiếng là hiền như đất. Dù nghèo khổ, không được giáo dục nhưng Chí vẫn biết
đâu là phải trái, đúng sai, đâu là tình yêu và đâu là sự dâm đãng đáng khinh bỉ. Mỗi
lần bị mụ vợ ba lí Kiến bắt bóp chân, Chí “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”.
Cũng như bao nông dân nghèo khác, Chí từng mơ ước một cuộc sống gia đình đơn
giản mà đầm ấm: “Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn
để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Thế nhưng cái mầm
thiện trong con người Chí sớm bị quật ngã và không sao gượng dậy được. Đó là lúc
Chí bị Bá Kiến đẩy vào tù chỉ vì một cơn ghen bạo chúa, bi kịch lưu manh hóa cũng bắt đầu từ đó.
Chí ra tù, mang theo sự biến đổi nhân hình và nhân tính đến méo mó dị dạng. Từ
một anh canh điền khỏe mạnh, Chí trở nên là một đứa “đặc như thằng săng đá”, với
“cái đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng, cái mặt câng câng, con mắt gườm gườm.
Người ta tưởng như một con quỷ dữ về làng. Chuỗi ngày sau khi ra tù, hắn ngụp lặn
trong trạng thái tinh thần say miên man. Ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, đập
đầu, rạch mặt, chửi bới, dọa nạt trong lúc say.
Đau đớn hơn, sự tha hóa không chỉ hiện lên thành hình, nó còn đang dần gặm nhấm
từ bên trong khi mà Chí đã tự mình bán rẻ linh hồn cho Bá Kiến. Trở về làng Vũ
Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, cá lớn nuốt cá bé ấy, Chí Phèo không thể
hiền lành, nhẫn nhục như trước nữa. Hắn đã nắm được quy luật của sự sinh tồn:
những kẻ cùng đinh càng hiền lành càng bị ức hiếp đến không thể ngóc đầu lên được.
Phải dữ dằn, lì lợm, tàn ác mới mong tồn tại. Vậy là chỉ sau những lời mời dụ ngọt
nhạt của tên gian hùng lọc lõi như Bá Kiến, Chí đã trở thành một tay đi đòi nợ thuê,
chém giết thuê. “Hắn đâu biết hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu
cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao
người dân lương thiện”. Chí Phèo đã thực hiện đúng mưu đồ của cha con nhà Bá
Kiến: “Lấy thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò”. Chất Người trong hắn dường
như đã cạn kiệt, linh hồn quỷ xâm chiếm và tàn phá hắn.
Nhưng cũng chính từ bi kịch ấy mà ta nhìn thấy bản chất, bộ mặt của cả một xã hội
– một xã hội vô nhân với những những con người cạn sạch tính người, một xã hội
mà Vũ Trọng Phụng gọi là “chó đểu”. Ở đó, có những tên cường hào ác bá như Bá
Kiến nắm mọi quyền lực, có thể tuyệt đường sống của người dân lương thiện bất cứ
lúc nào, có nhà tù thực dân bắt vào một người lương thiện và thả ra một con quỷ dữ,
có những người như dân làng Vũ Đại khước từ sự dung nạp và chấp nhận một người như Chí Phèo.
Tưởng như Chí đã trượt dài và lún sâu trong tấn bi kịch đời mình, nhưng Nam Cao
vẫn đủ tin tưởng và trái tim nhà văn vẫn rất nhân đạo khi “cố tìm mà hiểu” chất
Người trong tâm hồn của một kẻ mà phần Con đã chiếm thế. Đó là lúc Chí gặp Thị
Nở – một người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn của làng Vũ Đại. Qua cái đêm ăn nằm
như vợ chồng với thị, Chí tỉnh dậy và bao nhiêu sự hồi sinh đã được đánh thức. Hồi
sinh ý thức về không gian, thời gian, về tình cảm và tiếng nói con người.
Lần đầu tiên trong cuộc đời, Chí nghe thấy “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá. Có
tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”.
Cũng lần đầu, hắn ý thức được về tuổi tác của mình, về hiện tại “đã già mà vẫn còn
cô độc”, về quá khứ với ước mơ lành thiện khi xưa, về tương lai với “đói rét, ốm
đau và cô độc”. Con người ấy lần đầu có những cảm giác rất người, thức dậy cả về lương tri và lương tâm.
Hắn biết lo, biết sợ, biết xúc động rưng rưng trước bát cháo hành tỏa nồng hơi ấm,
biết ăn năn hối cải về tội ác của mình. Chính bàn tay của một người phụ nữ có dòng
dõi đã cứu đỡ hắn ra khỏi bờ vực tha hóa, để rồi không chỉ bộc lộ bản chất lương
thiện vẫn luôn sẵn có trong con người, Chí Phèo còn trỗi dậy cả khao khát hoàn
lương – trở về với xã hội loài người.
Hắn tin rằng “Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”; “Thị có thể làm hòa với hắn sao mọi
người lại không thể”. Chưa bao giờ, ước muốn được quay trở về làm người lương
thiện lại mãnh liệt đến thế. Chính đôi mắt tinh tế và tấm lòng cảm thương của Nam
Cao đã nhìn thấy mầm thiện của một con người vốn sống lương thiện, bị xã hội tàn
ác vùi dập và đày đọa.
Nhưng hiện thực vẫn là hiện thực. Ngòi bút trung thành với hiện thực của Nam Cao
đã không chối bỏ một sự thật khác, rằng sống trong xã hội đầy rẫy những định kiến
cổ hủ lạc hậu, con người không thể sống yên ổn theo đúng nghĩa. Một lần nữa, Chí
Phèo rơi vào bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người bởi định kiến của bà cô Thị Nở.
Người đàn bà ấy đã dõng dạc tuyên bố rằng: “Trai làng đã chết hết hay sao mà đi
đâm đầu lấy một thằng không cha, lấy một thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn vạ”.
Cái loa của định kiến làng xã đã đưa bước chân Thị Nở đến từ chối thẳng thừng
khát vọng hoàn lương và hạnh phúc của Chí Phèo. Giây phút nhân vật nửa tin nửa
ngờ, nửa say nửa tỉnh, cố níu mà không thể giữ, bàng hoàng đến đau đớn đã biến
Chí Phèo trở thành một kẻ thật sự tội nghiệp và đáng thương.
Thị Nở bước đi, cánh cửa dẫn lối về xã hội loài người đóng sầm ngay trước mặt.
Chí Phèo tìm đến tên kẻ thù lớn nhất của đời mình để trả thù và cũng kết liễu luôn
đời mình. Chết là một kết cục bi thảm đau đớn, nhưng là lẽ tất yếu khi sống trong xã
hội đầy nhơ nhuốc ấy. Không được dung nạp vào xã hội chung, Chí Phèo cũng
không thể trở lại làm quỷ dữ, bởi lương tri và lương tâm đã trở về. Chí có chết mới
là cách giải quyết tốt nhất, dù nó thật đau đớn. Đó là cái chết bảo toàn nhân phẩm,
cái chết cảnh tỉnh cho cả một xã hội, để rồi ngày nay, tiếng hỏi “Ai cho tao lương
thiện?” vẫn không ngừng vang vọng và ám ảnh.
Để làm nên thành công của tác phẩm trong việc xây dựng nhân vật, không thể
không kể đến nghệ thuật phân tích tâm lý bậc thầy của Nam Cao, nghệ thuật kết cấu
linh hoạt theo dòng tâm lý và sử dụng những đoạn độc thoại, đối thoại phù hợp.
Ngòi bút của Nam Cao đã điển hình hóa một kiểu người, một số phận trong xã hội,
để ngày nay Chí Phèo vẫn là cái tên đầu tiên khi người ta nhớ về Nam Cao.
6. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 5
Truyện Chí Phèo ghi nhận thành công xuất sắc nhất của Nam Cao về đề tài người
nông dân, cũng là một trong những đỉnh cao nhất của trào lưu hiện thực phê phán.
Thành công của hình tượng Chí Phèo chứng tỏ tài năng nghệ thuật độc đáo của Nam
Cao, kết tinh giá trị hiện thực lớn lao và giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm này.
Bối cảnh hiện thực của truyện ngắn Chí Phèo là xã hội nông thôn Việt Nam xác xơ
nghèo đói những năm bốn mươi. Trong không khí tối sầm này, không ít người nông
dân bị xô đẩy vào con đường bần cùng, lưu manh, không ít người phải điên khùng,
liều lĩnh mà tồn tại. Tính cách Chí Phèo mang ý nghĩa điển hình cho lớp người ấy
trong thời buổi xã hội ấy.
Bước vào tác phẩm ta bắt gặp ngay Chí Phèo ngất ngưởng vừa đi vừa chửi. “Bao
giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi…”. Không phải ngẫu nhiên mà Nam Cao để
Chí Phèo xuất hiện bằng tiếng chửi. Chí Phèo chửi ai? Chí Phèo trời, chửi đời nghĩa
là y đối lập với tạo hóa, với xã hội.
Chí Phèo chửi cà làng Vũ Đại nghĩa là y đối lập với quê hương. Chí Phèo chửi cha
đứa nào không chửi nhau với hắn nghĩa là y đối lập với tất cả (vì có đứa nào chửi
nhau với hắn đâu!). Chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn để hắn phải khổ đến nỗi
này nghĩa là Chí Phèo tự đối lập lại nguồn gốc, sự tồn tại của mình. Những mong
tìm mối dây liên hệ với xã hội chỉ bằng tiếng chửi mà không thể có. Chí Phèo tồn tại
như một con vật. Ấy là một kẻ lưu manh, liều lĩnh trong tình cảnh cô độc tuyệt đối.
Ngay từ khi được sinh ra, Chí Phèo đã bị ném khỏi nhà,cuộc sống, chỉ trông mong
vào lòng trắc ẩn của kẻ qua đường. Trong làng Vũ Đại, Chí Phèo là “một thằng
cùng hơn cả dân cùng; không cha không mẹ, không thước đất cắm dùi”. Cả đời Chí
Phèo “chưa bao giờ được chăm sóc bởi một bàn tay đàn bà”, đến nỗi mơ ước chung
sống với một người phụ nữ xấu đến ma chê quỷ hờn cũng không đạt được.
Chí Phèo tồn tại trong sự khinh rẻ và ghê sợ của mọi người. Và Chí Phèo chết đi
cũng trong sự cô độc. Không gì độc, tủi nhục hơn khi chết mà không được lấy một
giọt nước mắt, chết mà người ta mừng! Mong ước trở lại làm người của Chí Phèo
đã bị cự tuyệt, bị xã hội từ chối phũ phàng. Số phận khốn khổ ấy của Chí Phèo tiêu
biểu cho số phận của cả một lớp người cố cùng dưới đáy xã hội cũ.
Hiện tượng Chí Phèo vô cùng độc đáo nhưng không phải ngẫu nhiên, cá biệt. Thông
qua tính cách điên khùng, số phận bi thảm của Chí Phèo, tác phẩm đã khái quát lên
quy luật tha hóa con người nghiệt ngã của xã hội thực dân nửa phong kiến. Cái gì đã
đẩy Chí Phèo vào con đường tội lỗi? Ai đã biến Chí Phèo thành con quỷ dữ làng Vũ Đại?
Cái con quỷ dữ ấy đã từng có một thời gian làm người hiền lành, lương thiện. Từ
tuổi thơ “bơ vơ hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác” đến tuổi thanh niên “làm
canh điền cho ông Lí Kiến” Chí Phèo sống cuộc đời lao động cực khổ của người cố
nông ở nông thôn. Anh nông dân hiền lành ấy đã từng mơ ước một cuộc sống hạnh
phúc giản dị trong lao động.
Tuy còn trẻ trung, anh cũng phân biệt được tình yêu chân chính với thói dâm dục
xấu xa; bị bà Ba gọi lên bóp chân, anh “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”. Nhưng
bản chất trong trắng, lương thiện của người nông dân trong Chí Phèo đã bị bọn
cường hào và nhà tù thực dân ra sức bóp chết. Chí Phèo vô cớ bị đẩy đi ở tù và bảy,
tám năm sau về làng, hắn đã thành người khác hẳn.
Về giữa cái làng Vũ Đại chật chội mà bao thế lực xâu xé nhau, một thước đất cắm
dùi không có, Chí Phèo biết làm gì để sống. Không thể hiền lành mà muốn sống –
oái oăm thay – phải cướp giật, ăn vạ, đâm chém. Muốn thế phải liều lĩnh, phải gan
góc. Những thứ ấy Chí Phèo tìm ở rượu. Và Chí Phèo luôn luôn say, “hắn say thì
hắn làm bất cứ cái gì người ta sai hắn làm”. Người ta đây chính là Bá Kiến – kẻ ăn
tiên chỉ làng Vũ Đại, kẻ lọc lõi, gian ngoan vô cùng trong nghề bóc lột.
Chúng ta còn nhớ lần thứ nhất Chí Phèo đến nhà Bá Kiến sau hôm đi ở tù về. Dẫu
bằng tiếng chửi, bằng vỏ chai rạch mặt ăn vạ, dù sao lần này Chí Phèo còn đến để
trả thù, còn mường tượng ra kẻ thù. Nhưng đến khi từ nhà cụ Bá về với tâm trạng
thỏa thuê, với đồng bạc trong tay, đặc biệt từ lần đòi được nợ ở nhà đội Tảo (nhờ sự
may mắn tình cờ) thì Chí Phèo đã dần trở thành công cụ mù quáng trong tay Bá Kiến.
Chí Phèo đã bán đi cả nhân phẩm lẫn nhân hình để tồn tại và tồn tại như một con vật.
Hiện tượng Chí Phèo tiêu biểu cho sự tha hóa phổ biến trong xã hội tàn phá ghê
gớm con người. Khi những người nông dân vốn lương thiện mà dốt nát, tăm tối bị
rơi vào tình trạng bần cùng hóa thì dễ uất ức mà trở thành những “kẻ cố’ cùng liều thân”.
Gặp kẻ thống trị xảo quyệt, sự liều thân cô độc này rất dễ bị lợi dụng, mua chuộc để
biến thành sự phá hoại mù quáng. Rốt cuộc, họ lại trở thành “đày tớ tay chân” cho
kẻ tử thù. Đó là một quy luật đầy mỉa mai, chua xót trong xã hội cũ. Sức mạnh phê
phán, ý nghĩa điển hình của hình tượng Chí Phèo chính là ở chỗ đó.
Một hình tượng điển hình đầy sức sống bao giờ cũng là một “con người này” (theo
cách nói của Hêghen). Ấy là một cá tính độc đáo, rõ nét, một gương mặt không thể
lẫn. Hình tượng Chí Phèo vừa mang tính khái quát cao, tính phổ biến sâu rộng đồng
thời mang những nét riêng độc đáo. Mấy ai có “lai lịch” lạ lùng như Chí Phèo.
Mấy ai lớn lên với cảnh ngộ tội nghiệp như con người này. Chí Phèo là một cuộc
đời rất riêng ngay từ khi sinh ra, lớn lên cho đến lúc chết đi. Chí Phèo độc đáo từ
ngoại hình đến tiếng chửi, đến cách hành động. Một bộ mặt không hẳn ra con người;
không hẳn ra con vật, đầy những lằn ngang vạch dọc do những lần đâm chém, cào
rạch ăn vạ. Một lối chửi rủa điên khùng, uất ức thật … Chí Phèo.
Cũng thật Chí Phèo từ cách uống rượu đến lối toan đốt quán khi không được uống
chịu, thậm chí đến lối “ướm lời” với Thị Nở và cách đâm chém kẻ thù rồi tự kết liễu
đời mình. Hình tượng Chí Phèo gây ấn tượng thật sâu đậm đối với người đọc. Mặt
tiêu biểu, khái quát của số phận Chí Phèo bộc lộ qua những nét cụ thể, độc đáo của
y; ngược lại, những nét riêng, độc đáo trong tính cách Chí Phèo phản ánh sinh động
cảnh ngộ, số phận của một lớp người.
Nhưng sự kết hợp biện chứng, hài hòa giữa hai mặt tính chung và tính riêng ở hình
tượng Chí Phèo không chỉ thể hiện ở trên. Xây dựng hình tượng Chí Phèo, Nam
Cao đã phát hiện ra và hết sức trân trọng bản chất lương thiện ở người nông dân
nghèo khổ. Phần sau tác phẩm, nhân vật này được thể hiện cho một tính cách người
đang hồi sinh. Trên phương diện này, Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm và sự
vùng dậy phản kháng quyết liệt, tuyệt vọng nhưng rất đáng quý trọng ờ người lao động bị áp bức.
Năm ngày chung sống với Thị Nở như tia sáng lóe lên trong cuộc đời tối tăm dằng
dặc của Chí Phèo để rồi vụt tắt ngấm đưa anh ta vào cõi chết. Cuộc gặp gỡ tình cờ
với Thị Nở (hai duyên số kì lạ dưới bàn tay xếp đặt khéo léo của ông mối Nam Cao)
không chỉ khơi dậy bản năng sinh lí của gã đàn ông mà quan trọng hơn, đã đánh
thức người cô’ nông lương thiện bấy lâu nay bị vùi lấp trong con quỷ dữ Chí Phèo.
Phần viết về quá trình hồi sinh cảm động của Chí Phèo và bi kịch đau đớn trong cõi
tinh thần sau đó ờ anh ta trở thành những trang hay nhất của kiệt tác Chí Phèo. Nó
là bài ca về sức mạnh kì diệu của tình người, của tình yêu. Sự chăm sóc ân cần của
Thị Nở, bát cháo hành nóng hổi của Thị Nở thật sự đã mang hương vị ngọt ngào của
tình yêu khiến cho Chí Phèo lại biết khóc, biết cười như một con người.
Thị Nở đâu chỉ là tình yêu mà chính là con đường sống, là chiếc cầu dẫn Chí Phèo
trở lại cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của loài người. Có hiểu hết niềm vui hồi
sinh ờ Chí Phèo, có hiểu hết vai trò quan trọng của Thị Nở như thế ta mới càng
thấm thía nỗi đớn đau, tuyệt vọng của Chí Phèo khi chiếc cầu kia đột ngột bị “rút ván”.
Khi bị Thị Nở đột ngột “trở mặt”, Chí Phèo ban đầu chưa thể hiểu bởi anh ta đang
“say” với nguyện ước trở lại làm người. Khi chợt hiểu ra, Chí Phèo vơ lấy rượu
uống. Nhưng thật lạ, lúc này càng uống lại càng tỉnh, “Tỉnh ra, chao ôi, buồn! Hơi
rượu không sặc sụa, hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo nành. Hắn ôm mặt khóc
rưng rức …”. Có lẽ, trong cuộc đời hơn bốn mươi năm của Chí Phèo chỉ có một lần khóc như thế!
Người đàn ông khốn khổ đến lúc này mới được hưởng hương vị cháo hành thì
chẳng thể nào quên … Không thể quay lại làm quỷ dữ nữa, Chí Phèo đành đi đến
cái chết. Nhưng trước khi chết, phải trả thù kẻ thù đích thực của mình! Rốt cuộc,
một Chí Phèo tỉnh đã giết chết một Chí Phèo say.
Chí Phèo bằng xương bằng thịt đã chết nhưng còn lại trong lòng người đọc là một
Chí Phèo đang lớn tiếng đòi quyền sống, đang dõng dạc đòi quyền lương thiện.
Diễn tả quá trình hồi sinh rồi bị cự tuyệt quyền làm người để đi đến hành động trả
thù, tự sát quyết liệt ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã thể hiện một cái nhìn nhân
đạo sâu sắc về con người.
Trong nền văn xuôi Việt Nam hiện đại, Chí Phèo là một hình tượng vô cùng độc
đáo. Cuộc đời đầy đau thương, tủi phận của Chí Phèo điển hình cho số phận bi thảm
của tầng lớp nông dân bị bần cùng hóa, lưu manh hóa không lối thoát trong xã hội
cũ, của những người cùng khổ, tăm tối dưới ách áp bức tàn bạo, xảo quyệt của giai cấp thống trị.
Với hình tượng văn học điển hình bất hủ này, Nam Cao đã lớn tiếng vạch trần bản
chất tàn bạo của thứ guồng máy xã hội đè nghiến, hủy hoại con người, đồng thời thể
hiện một niềm tin sâu sắc vào bản tính tốt đẹp của con người.
7. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 6
Trước Cách mạng tháng Tám, nhiều tác phẩm thuộc dòng văn học hiện thực phê
phán viết về số phận người nông dân ra đời như Tắt đèn của Ngô Tất Tố với chị
Dậu, Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan với anh Phan,... và không thể
không kể đến Nam Cao với hàng loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt
Nam. Trong đó nổi bật là hình tượng nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên Chí Phèo.
Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện, là đứa con hoang bị bỏ rơi
lúc mới lọt lòng. Chí được một bác phó ciu mang đưa Chí về nuôi rồi đến khi bác
phó chết, Chí không cha, không mẹ, không một tấc đất cắm dùi, suốt ngày đi ở cho
nhà này rồi sang nhà khác, chẳng được ai ban cho chút tình thương. Thời gian Chí
Phèo đến làm canh điền cho nhà Bá Kiến, Chí được mọi người khen là hiền như đất,
dù không được học hành nhưng Chí phân biệt đúng sai, phải trái khi ở trong nhà Bá
Kiến. Mỗi lần bị mụ vợ Bá Kiến gọi vào bắt bóp chân, Chí "chỉ thấy nhục chứ yêu
đương gì", Chí hiểu được đâu là tình yêu, đau là sự dâm đãng đáng khinh rẻ. Cũng
như bao nhiêu khác, Chí cũng mơ về một cuộc sống gia đình ấm áp nơi “Chồng
cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá
giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Nhưng rồi tất cả bị vùi dập và cuộc đời Chí
trượt theo vết dài khi Chí bị Bá Kiến đẩy vào con đường tù tội chỉ vì sự ghen tuông
bạo chúa, bị kịch của cuộc đời Chí Phèo cũng bắt đầu từ đó.
Ngày Chí ra tù với sự biến dạng nhân hình, sự tha hóa nhân cách đến méo mó dị
dạng. Chí từ một thanh niên khỏe mạnh, hiền lành, trở thành một đứa “đặc như
thằng săng đá”, với “cái đầu trọc lóc, cái răng cạo trắng, cái mặt câng câng, con mắt
gườm gườm". Mọi người nhìn Chí như một con quỷ trong làng, Chí bị mọi người xa
lánh, đi đến đâu cũng bị xua đuổi. Chí ngụp lặn trong những cơn say miên man, ăn
trong lúc say, ngủ trong lúc say, cậy cái say nó đi đập đầu, rạch mặt, chửi bới, ăn vạ,
dọa nạt mọi người. Trở về làng Vũ Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, bon chen,
chèn ép con người đến nghẹt thở, Chí Phèo không sống hiền lành, nhẫn nhục như
ngày xưa được nữa. Hắn lì lợm, hung dữ, tàn bạo vì thế nên chỉ sau những lời dụ dỗ
của tên địa chủ lọc lõi như Bá Kiến,, Chí đã trở thành một tay đòi nợ thuê, chém
giết thuê, nó làm mọi thứ mà không sợ một ai. Chí đã làm theo mưu đồ của cha con
nhà Bá Kiến là “Lấy thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò”. Dường như Chí của
ngày xưa chết hẳn rồi, Chí của bây giờ không khác gì con quỷ dữ, một linh hồn quỷ
đang tàn phá trong con người Chí Phèo.
Dường như qua từng chi tiết càng bộc lộ rõ hơn bản chất, bộ mặt của xã hội ngày
xưa- một xã hội vô nhân đạo với những con người sống không có tình người, một
xã hội mà Vũ Trọng Phụng gọi nó với cái tên khinh nhược là "chó đểu". Nơi mà
những tên địa chủ như Bá Kiến nắm hết mọi quyền lực, thậm chí họ còn quyết định
được sự sống của người khác, khi mạng sống con người không được bảo đảm.
Tưởng Chí Phèo cứ mãi đi theo, trượt dài trong bi kịch cuộc đời mình nhưng nhà
văn Nam Cao đã không làm thế, ông vẫn tin tưởng sâu thẳm trong phần con của Chí
vẫn tồn tại chất người. Và dường như phần người của Chí được thể hiện khi gặp
được đúng người cảm thông, dang rộng vòng tay với Chí. Đó là lúc Chí gặp Thị Nở-
một người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn của làng Vũ Đại. Qua cái đêm định mệnh
giữa Chí Phèo và Thị Nở, thức dậy vào sáng sớm Chí như được hồi sinh. Có lẽ lần
đầu tiên từ khi ra tù trở về, Chí mới lắng nghe "tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá.
Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá".
Lần đầu Chí ý thức về tuổi tác, bản thân mình "đã già mà vẫn còn cô độc". Dường
như lý trí và lương tâm được đánh thức bừng sáng trong con người Chí. Một con
người đâm thuê, chém mướn không biết sợ, không chút suy nghĩ tưởng chừng như
sống không tình, không người nhưng Chí đã xúc động rưng rưng nước mắt khi bưng
trên tay bát cháo hành tỏa nồng hơi ấm. Chính bàn tay, chính tình người của người
phụ nữ xấu xí đã cứu vớt một con người tha hóa thức tỉnh, đánh thức phần người
trong Chí thức dậy. Chí Phèo khao khát hoàn lương- trở về với hòa nhập với xã hội,
với cộng đồng. Hắn mang một lòng tin rằng chính Thị sẽ là người mở đường cho
hắn. Chưa bao giờ ước muốn, khao khát muốn được làm người lương thiện lại mãnh
liệt, mạnh mẽ trong Chí đến thế.
Nhưng hiện thực vẫn là hiện thực, trong cái khung cảnh, tư tưởng lúc bấy giờ Nam
Cao không thể rời thực tế mà bỏ mặc những định kiến cổ hủ lạc hậu được. Khao
khát hoàn lương chưa kịp thực hiện, một lần nữa Chí Phèo rơi vào bi kịch bị cự
tuyệt quyền làm người bởi lời nói của bà cô của Thị Nở “Trai làng đã chết hết hay
sao mà đi đâm đầu lấy một thằng không cha, lấy một thằng chỉ có một nghề là rạch
mặt ăn vạ”. Những lời định kiến của làng xã, những lời nói của bà cô đưa Thị Nở
đến từ chối khát vọng hoàn lương và hạnh phúc của Chí Phèo. Trong cơn nửa say
nửa tình, cố níu mà không thể giữ, Chí Phèo trở thành một kẻ đáng thương và tội
nghiệp. Thị Nở quay lưng bước đi cũng chính là lúc cánh cửa hoàn lương của Chí
đóng sập lại. Chí lại ngập trong cơn say và tìm đến kẻ đã đẩy Chí thành một người
thân tàn ma dại để trả thù và cũng kết liễu luôn đời mình. Chết là cái kết quá đau
thương nhưng nếu sống mà làm con quỷ dữ trong cái xã hội đầy nhơ nhuốc ấy thì
cái chết chắc sẽ là cách giải quyết tốt nhất. Đó là cái chết để bảo toàn lương tri,
lương tâm, cái chết thức tỉnh cả một xã hội phong kiến cổ hủ để rồi câu nói "Ai cho
tao lương thiện?" vang vọng và ám ảnh mãi không nguôi. Đúng là một bi kịch quá
đau lòng đối với người nông dân trong xã hội đầy rẫy bất công.
Để làm nên một "Chí Phèo" thành công và vang bóng đến tận hôm nay ngoài nội
dung, ý nghĩa của tác phẩm còn phải kể đến sự thành công trong việc xây dựng
nhân vật, phân tích tâm lý nhân vật, cách sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, vận dụng đối
thoại, độc thoại phù hợp để bộc lộ được hết thông điệp nhà văn muốn gửi gắm. Ngòi
bút hiện thực Nam Cao đã đưa đến cho người đọc những dòng cảm xúc chân thực
nhất, phải chăng vì thế mà khi nhắc đến Nam Cao thì Chí Phèo sẽ làm người ta gợi nhớ đầu tiên.
Hình tượng nhân vật Chí Phèo trong trang văn của Nam Cao giúp người sau hiểu
được phần nào cuộc sống cơ khổ, chà đạp, hủy hoại con người đến tận cùng. Qua đó
thể hiện được tên tuổi, ngòi bút tài hoa của nhà văn Nam Cao.
8. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 7
“Chí Phèo” được viết vào năm 1941, là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nam
Cao viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng 8. Đây là một trong những
truyện ngắn có thể nói là nổi bật nhất trong các tác phẩm khác ra đời cùng thời và
đưa Nam Cao đi lên vị trí hàng đầu trong lớp nhà văn hiện thực, phê phán xã hội
vào giai đoạn 1930-1945.Tác giả đã xây dựng thành công , nổi bật hình tượng một
nhân vật điển hình đó là nhân vật Chí Phèo, phản ánh một tấn bi kịch có ý nghĩa rất
sâu cay vào loại tiêu biểu của nền văn học Việt Nam lúc bấy giờ.
Chí Phèo là một kiệt tác của nhà văn Nam Cao dựa trên cơ sở người thật, việc thật ở
vùng quê của mình, ông đã hư cấu tạo nên một bức tranh hiện thực về đời sống của
những người dân Việt Nam trước cách mạng tháng 8 với tất cả sự tăm tối, sự ngột
ngạt cùng bao nhiêu là đau đớn, kinh hoàng,… Nhân vật Chí Phèo là đại diện cho bi
kịch của những người nông dân bị tha hóa nhân cách trong xã hội cũ. Nhưng tất cả
những nỗi khổ cực, bi đát trong cái xã hội đấy không thể làm cho những người
người nông dân khốn khổ như Chí Phèo mất đi niềm khao khát được sống một cuộc
sống thanh bình hạnh phúc bên gia đình, vợ con. Nhưng thực ra ở bên trong con
người họ lại luôn có một sự phản kháng vô cùng mạnh mẽ.
Nam Cao không đề cập đến các vấn đề về sưu thuế, tô thuế như các tác phẩm cùng
thời khác mà ông có những khám phá riêng của mình về số phận của những người
dân lao động khốn khổ bị chà đạp. Đó là một cái nhìn vô cùng mới mẻ, độc đáo
nhưng vô cùng sâu sắc, thể hiện nỗi đau trăm chiều của những người nông dân
nghèo bị áp bức trong xã hội thực dân phong kiến.
Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên là ai mà có ảnh hưởng lớn đến vậy? Mở đầu tác
phẩm nhà văn Nam Cao đã giới thiệu nhân vật Chí Phèo của mình một cách rất ấn
tượng và lôi cuốn người đọc. Nhà văn đã để hắn ta xuất hiện trong trạng thái say
rượu, không có ý thức về mọi thứ “hắn vừa đi vừa chửi”. Điều này rất là lạ bởi
thông thường người ta thường chửi có đối tượng cụ thể đằng này hắn chửi tất cả
những gì hắn nhìn thấy, hướng tới tất cả cuộc đời trời đất này. Lạ lùng hơn nữa khi
đây không phải là lần đầu tiên xảy ra chuyện này mà đã xảy ra rất nhiều lần trước
đó, nó được minh chứng qua câu nói “bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi”.
Vậy tại sao Chí Phèo lại ra nông nỗi như vậy? Nhân vận của Nam cao xuất hiện đã
tạo ra một ẩn số khiến người đọc vô cùng tò mò. Có người sẽ dự đoán Chí Phèo
chắc phải có nỗi khổ nào trong lòng mới dùng rượu để trút hết những tâm tư, suy
nghĩ ra. Và quả thực cuộc đời hắn ta hiện lên trong tác phẩm như một cuốn phim bi thảm.
Chí Phèo vốn là một đứa trẻ bị bỏ rơi một cách rất tàn nhẫn, có thể hiểu đơn giản
như mồ côi bố mẹ, sự ra đời của hắn không được bất kỳ ai mong đợi. Hay nói trắng
ra là hắn là một đứa con hoang, khi hắn sinh ra cha không thừa nhận, mẹ hắn ra thì
bỏ hắn lại ở cái lò gạch cũ mặc cho sống chết, đói rét, khóc thét. Vậy là chỉ có duy
nhất cái lò gạch cũ là chấp nhận sự ra đời của hắn. Khi mà hắn ta trở nên xám ngắt
cả thân thể trong chiếc váy đụp mẹ hắn để lại rồi những người nông dân nghèo khổ
đã nhìn thấy và nhặt hắn về nuôi. Ban đầu người nuôi hắn ta là một anh đi thả ống
lươn, sau đó là một người đàn bà góa phụ rồi đến bác phó cối.
Nhưng rồi khi bác phó cối chết đi Chí Phèo lại trở thành đứa bé bơ vơ, không nơi
nương tựa. Những khi đói bụng muốn có cái gì đó ăn hắn phải đi hết nhà này đến
nhà khác để xin miếng ăn sống qua ngày. Cuộc đời của Chí Phèo rất lênh đênh và
tội nghiệp chẳng khác gì một thứ bèo dại trôi dạt từ nơi này sang nơi khác không có
chỗ dung thân. Nhưng thực ra đó cũng là tình cảnh chung của những người nông
dân trước cách mạng tháng 8, cuộc đời của họ cũng dập dềnh không khác gì Chí
Phèo, những người đi ở đợ, nhưng người buôn thúng, bán mẹt nay đây mai đó
không chỗ dung thân phải đi tha hương cầu thực ở xứ người.
Đến năm mười tám đôi mươi, số phận đã đưa đẩy Chí Phèo đến với gia đình nhà Bá
Kiến. Những tưởng được bước vào gia đình giàu có là sẽ kiếm được bát cơm manh
áo , không phải lo chuyện no đói hằng ngày nữa nào ngờ lại gặp địa ngục trần gian.
Bởi bà vợ của Bá Kiến cứ bắt hắn bóp chân hằng ngày, khêu gợi những chuyện tế
nhị, hắn tuy còn trẻ và ít tuổi nhưng bản thân hắn cũng đủ ý thức phân biệt được đâu
là tình yêu chân chính đâu là thói dâm dục xấu xa, bỉ ổi. Những lời dụ dỗ đó không
thể làm mất đi bản chất của Chí Phèo. Nhìn chung lúc bấy giờ Chí là một chàng trai
lương thiện, tốt bụng và có lòng tự trọng. Đọc đến đây nhiều người sẽ liên tưởng
đến nhân vật chị Dậu của Ngô Tất Tố đã cầm đống giấy bạc để ném vào mặt tên
quan bỉ ổi, đê tiện, xấu xa. Hay gần gũi hơn nữa là nhân vật Lão Hạc của Nam Cao,
chính lòng tự trọng rất cao đã khiến hắn từ chối mọi sự giúp đỡ của mọi người, và
cuối cùng lão cũng đã tìm đến con đường chết để giữ lại lòng tự trọng cao quý ở chính con người mình.
Nhưng sống lương thiện trong xã hội này không hê được yêu thương và quý trọng
mà thay vào đó là sự lợi dụng. Bản chất lương thiện, tốt bụng của Chí Phèo đã bị
chính cái xã hội thối nát lúc bấy giờ ra sức hủy hoại. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho
Bá Kiến bắt giam Chí Phèo và biến hắn từ một người lương thiện thành một con quỷ dữ.
Sau bảy, tám năm ngồi tù và trở về làng Vũ Đại, Chí Phèo đã trở thành một con quỷ
đội lốt con người “đầu thì trọc lốc”, “răng cạo trắng hớn”, “ trông gớm chết” . Trên
người hắn xăm kín người với những hình thù quái dị, bản chất thánh thiện của hắn
ngày xưa đã không còn. Bây giờ hắn trở thành một con người chỉ biết làm điều ác.
Nhà văn đã sử dụng từ ngữ “ghê chết” để bày tỏ sự kinh hãi đối với hắn. Sự lưu
manh trong con người hắn ngày càng hiện lên rất rõ qua những hành động hằng
ngày. Khi hắn mua rượu để uống không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch
vào mặt rồi nằm ăn vạ,…Hắn càng trở nên độc ác hơn bao giờ hết khi rơi vào tay Bá
Kiến và trở thành công cụ đắc lực cho ông ta. Chỉ cần Bá Kiến cho hắn vài hào là
hắn có thể đâm chém bất kỳ người nào được ông ta yêu cầu. Càng ngày Chí càng
lún sâu vào con đường tội lỗi không có lối thoát.
Ở đây với những đặc điểm nổi bật này ở nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã có một
phát hiện mới và đầy tinh tế trong đời sống của người nông dân Việt Nam khổ cực
trước cách mạng tháng tám. Nếu như chỉ dừng lại ở việc phân tích đời sống khốn
khổ, bần cùng của những người nông dân thì đã có “tắt đèn”, “bước đường cùng”,…
Nhưng cái mới của Nam Cao trong tác phẩm này đó là đã chỉ ra con đường lưu
manh hóa, tha hóa của những người nông dân về bản chất. Họ vốn là những con
người rất thật thà, chất phác, thánh thiện và giàu lòng tự trọng. Những con người cả
cuộc sống không bước ra khỏi cổng làng thì làm sao có thể làm hại người khác được.
Song nhà văn bằng ngòi bút xuất sắc và sắc sảo của mình đã vạch ra được tội ác của
những kẻ đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân. Đó chính là thủ
đoạn độc ác, để tiện của bọn cường hào giàu có như Bá Kiến kết hợp với sự tàn bạo,
hà khắc của chính quyền thực dân lúc bấy giờ. Chính những con người này đã nhào
nặn và bôi bẩn lên tâm hồn vốn rất mong manh và lương thiện của những người nông dân.
Cuộc gặp gỡ với nhân vật Thị Nở đã khiến cho cuộc đời của Chí Phèo bước sang
một trang mới. Thị Nở không khác gì một ánh trăng dịu êm của đêm ấy, tình thương
của Thị Nở dành cho Chí Phèo không khác gì dòng sông lấp lánh dịu êm dưới ánh
trăng chứa chan bao nhiêu tình cảm. Chính những điều đó đã đánh thức bản chất
lương thiện trong con người Chí, làm nó sống lại và giúp Chí sống lại kiếp sống của
con người. Tình thương quả đúng là thần dược giúp khôi phục các vết thương, chữa
lành những tổn thương nặng nhất. Thị Nở đã làm sống lại sự tự ý thức về bản thân
trong con người của Chí Phèo. Hắn sống lại với ước muốn giản dị là “một gia đình
nhỏ”. Vậy là sau bao nhiêu năm tháng, hôm nay Chí lại nghe thấy tiếng chim hót ở
ngoài kia hay tiếng những bà cô đi chợ hỏi nhau “hôm nay vải mấy xu hả mấy dì?”
Những âm thanh này thực ra ngày nào chả có nhưng đến tận hôm nay Chí mới để ý
và nghe thấy bởi hôm nay Chí mới bừng tỉnh, mới thiết tha mong về cuộc sống sau
này. Bát cháo hành của Thị Nở đem đến cho Chí khiến hắn vô cùng cảm động “mắt
ươn ướt”, “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn nghĩ rất nhiều về tương lai, một tương lai
bình dị có một gia đình hạnh phúc. Chí đã khóc, chính giọt nước mắt và nụ cười ấy
đã khiến Thị Nở thầm nghĩ “có lúc hắn hiền như đất”. Rồi Chí nói với Thị Nở một
cách ấm áp và đầy tình mong muốn Thị Nở sang đấy ở hẳn với mình. Ngay lúc này
hắn khát khao muốn được trở về cuộc sống lương thiện như ngày trước không phải
bận tâm chuyện gì “trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người
biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”.
Chính những trang văn ấy đã làm sáng bừng câu chuyện và sáng bừng cả cuộc đời
tăm tối của Chí Phèo. Chưa khi nào từng cử chỉ, lời nói của hắn lại làm chúng ta
cảm động đến vậy. Chúng thể hiện một điều rằng lần đầu tiên trong đời chí đã biết
được lí tưởng sống, mục đích sống sau này của cuộc đời mình, nó nằm ở nơi người
đàn bà bề ngoài xấu xí bị cả xã hội cười chê, xa lánh. Mong ước giản dị của hắn có
thể làm bất kỳ người nào cũng phải giật mình và tự nhìn nhận lại những gì bản thân
mình đang có để cảm thấy nâng niu và quý trọng nó hơn.
Tưởng rằng từ nay cuộc đời Chí sẽ bước sang một ngã rẽ khác nhưng bi kịch của
Chí chưa dừng lại ở đó. Thị Nở đã từ chối lời đề nghị ở chung của Chí bởi bà cô Thị
Nở không cho phép lấy một thằng không biết làm gì ngoài việc rạch mặt làm chồng.
Nếu nhìn nhận đúng thì không thể nào trách bà cô của Thị Nở được bơi đó cũng
chính là cách nhìn của những người sống trong xã hội lúc bấy giờ đối với Chí Phèo.
Hắn ta khóc rưng rưng và tiếp tục lại rơi vào những ngày tháng bi kịch tuyệt vọng
muốn được làm người mà không ai công nhận. Thế là hắn lại tìm đến những chén
rượu, hắn cứ uống cho đến lúc say mềm rồi cầm dao vừa đi vừa chơi. Hắn giao tiếp
với đời, với người trong làng bằng những tiếng chửi rủa, còn đời đáp cũng đáp trả
lại hắn bằng tiếng chó sủa inh ỏi khắp cả làng Vũ Đại. Vậy là đã rõ, cuộc đời Chí
Phèo đã đi vào hồi kết không có lỗi thoát, kiếp hắn giờ cũng được ví như kiếp sống
của những con chó mà thôi.
Miệng hắn thì không thôi chửi cô cháu Thị Nở nhưng đôi chân lại dẫn hắn đến trước
ngôi nhà của Bá Kiến. Đoạn văn này được nhà văn Nam Cao miêu tả vô cùng tinh
tế và sắc sảo và đầy tính nhân văn. Lúc này, Chí Phèo đang ở trạng thái nửa tỉnh ,
nửa say. Say để lẩm bẩm giết chết “con khọm già” nhà Thị Nở còn tỉnh là để đến
nhà Bá Kiến đi theo thói quen trong tiềm thức. Đến nhà Bá Kiến hắn không đòi tiền
như thường lệ mà đòi “làm người lương thiện”. Rõ ràng lúc này hắn đã cảm nhận
được sự tuyệt vọng trong cuộc đời của mình. Hắn hét lên trong vô vọng “ai cho tôi
lương thiện?” Câu hỏi đó của Chí Phèo không một ai trả lời, điều đó đau đớn đến vô
cùng. Câu hỏi của hắn làm người đọc cảm thấy cảm thương sâu sắc đối với những
phận người bất hạnh không biết đi đâu vào đâu trong cái xã hội thối nát này. Quá
tuyệt vọng, Chí đã lao vào đâm chết lão Bá Kiến độc ác và cũng Chí đã tự kết thúc
đời khốn khổ của mình .
Kết câu chuyện Nam Cao để Chí Phèo chết điều đó thể hiện được rất nhiều ý tưởng
sâu xa, sâu sắc góp phần tạo nên giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm vì
Chí Phèo chết đã tạo thành một bản án tố cáo xã hội thối nát, áp bức đương thời,
một xã hội phi nhân nghĩa, vô tâm đã sẵn sàng tước bỏ đi quyền sống, quyền làm
người của những người dân lương thiện, hiền lành. Chí chọn con đường chết cũng
có nghĩa là anh ấy không muốn quay lại con đường lưu manh, không muốn tiếp tục
sống một kiếp người làm kẻ độc ác nữa. Anh ấy thà chọn con đường chết chứ không
chịu từ bỏ khát vọng được hoàn lương, quyết tâm không quay lại con đường tội lỗi.
Đó chính là sự tin tưởng của Nam Cao vào bản chất tốt đẹp trong mỗi con người và
Chí Phèo là một điển hình.
Khi miêu tả tấn bi kịch về số phận của nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã đi sâu giải
thích chi tiết các nguyên nhân sâu xa, cốt lõi tạo nên mạch bi kịch trong cuộc đời bi
đát của Chí Phèo. Trong đó nguyên nhân khách quan là xã hội nửa thực dân nửa
phong kiến đã đẩy con người vào vòng sa ngã không đứng lên được. Còn nguyên
nhân chủ quan là bản thân những người nông dân cùng cảnh nghèo khó lại quay
lưng lại với nhau, phủ định nhau, nhìn nhau bằng con mắt đầy định kiến, tiêu biểu là
bà cô của Thị Nở. Khi bị xua đuổi, đày đọa, áp bức một cách tàn nhẫn thì những
người như Chí Phèo chống trả bằng con đường lưu manh. Kết thúc câu chuyện tác
giả miêu tả cảnh Thị Nở nhìn xuống cái bụng của mình và thấp thoáng hình ảnh Chí
Phèo hiện ra sau đó. Rất có thể một Chí Phèo con lại chào đời và sống tiếp quãng
đường giống bố của nó. Hình tượng Chí Phèo được khắc họa rất thành công và khát
quát hóa quy luật của xã hội. Vậy muốn kết thúc chuỗi bi kịch khốn khổ của Chí
Phèo thì cần phải tiêu diệt cái xã hội ấy đi, đây chính là chiều sâu, là giá trị trong
các tác phẩm của Nam Cao về miêu tả hiện thực xã hội.
Hình tượng nhân vật Chí Phèo để lại trong lòng độc giả rất nhiều cảm xúc cũng như
lòng thương cảm sâu sắc đối với những kiếp người bị tha hóa trước cách mạng
tháng 8. Cùng với Chị Dậu, lão Hạc,…thì hình tượng nhân vật Chí Phèo lại một lần
nữa khẳng định cần có một cuộc cách mạng dân tộc và cách mạng giai cấp để đòi lại
quyền sống, quyền làm người cho người dân Việt Nam lúc bấy giờ. Cho đến ngày
nay, những nhân vật văn học ấy vẫn là lời nhắc, cảnh tỉnh cho chúng ta biết yêu
thương, quý trọng những gì mà mình đang có và ra sức cống hiến để xây dựng cuộc
sống ngày càng tốt đẹp hơn.
9. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 8
Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn. Sáng tác của
ông đã vượt qua được những thử thách khắc nghiệt của thời gian, càng thử thách lại
càng ngời sáng. Trong đó nổi bật hơn cả phải nhắc đến tác phẩm “Chí Phèo”. Tác
phẩm là sự kết tinh của tài năng nghệ thuật, là cái nhìn hiện thực sắc sảo và tấm
lòng nhân đạo cao cả của nhà văn. Đặc biệt, diễn biến tâm trạng và hành động của
Chí Phèo từ khi gặp Thị Nở đến lúc tự tay cầm dao kết liễu đời mình là một thành
công lớn trong nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của Nam Cao. Ngay từ thuở ấu
thơ, Chí Phèo đã có hoàn cảnh vô cùng đáng thương. Sinh ra trong một lò gạch, nơi
không được coi là ngôi nhà, Chí thậm chí còn không biết cha mẹ mình là ai, chỉ cô
độc lớn lên như thế dưới bàn tay chăm sóc mà thiếu tình thương của mọi người trong làng.
Tuy vậy, ông trời vẫn cho Chí bản chất lương thiện, giàu lòng tự trọng cùng ước mơ
mái ấm gia đình thật bình dị. Nhưng rồi, nhà tù thực dân đã biến một người tốt
thành một tên lưu manh, rồi lại bị Bá Kiến, tên địa chủ cường hào già đời đục khoét
biến tiếp thành con quỷ dữ. Bị tước mất quyền làm người, đời Chí tàn rồi trượt dài
qua những cơn say rượu triền miên. Duy chỉ khi gặp được Thị Nở, lần đầu tiên Chí
Phèo thật sự tỉnh rượu, tỉnh cả tâm tính của một con người với bản chất lương thiện
dù chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi. Lúc đầu, cuộc gặp gỡ của Chí Phèo với thị
Nở chỉ là sự chung chạ do cái bản năng của người đàn ông bị rượu đánh thức. Đến
sáng hôm sau, cũng như bao người say tỉnh rượu khác, hắn cảm nhận chính xác
được cảm giác miệng đắng, chân tay uể oải và lòng mơ hồ buồn.
Nhưng với Chí, đây là cảm giác, cảm xúc khi vừa được đánh thức không chỉ mỗi
cơn say. Có lẽ lâu lắm rồi hắn mới cảm nhận được cuộc sống đời thường với những
cảnh sắc, âm thanh quen thuộc: tiếng người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá,
tiếng chim hót, ánh nắng rọi vào cái lều nát… Tất cả những hình ảnh, âm thanh ấy
khi nào mà chả có, nhưng đây là lần đầu tiên Chí có thể cảm nhận được, bởi rước
giờ hắn chưa từng hết say. Nhịp sống trở lại đưa Chí Phèo nhớ lại quá khứ xa xôi
với những ước mơ bình dị như biết bao người dân quê khác. Chí mơ ước có một gia
đình nhỏ, một cuộc sống gia đình hạnh phúc được tạo dựng từ bàn tay lao động cần
cù của chính mình. Rồi Chí nghĩ đến hiện tại, nghĩ về tương lai cô độc với tuổi già
đau ốm… hắn càng và càng lo hơn, bởi nửa cuộc đời từng trải đủ để hắn hiểu được
cô độc còn đáng sợ hơn là đói rét và ốm đau.
Đó lần đầu tiên hắn trở lại làm người, suy nghĩ, lo lắng như một người nông dân
nghèo bản chất lương thiện. Một cách tự nhiên, mọi suy nghĩ của Chí Phèo lại
hướng về thị Nở, khi Thị bước vào lều với bát cháo hành. Không ngoa khi nói rằng,
thị xấu, xấu lắm, thị xấu đến ma chê quỷ hờn. Vậy mà sự chăm sóc của thị dành cho
Chí sao mà ân cần, chân thành, mộc mạc đến thế. Ấy nên khi nhận bát cháo hành
xoàng xĩnh đó, Chí phèo vừa húp vừa khóc: “thằng này rất ngạc nhiên. Hết ngạc
nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt”. Đúng thế, trong Chí giờ đây tồn tại rất nhiều
tâm trạng khác nhau, trước hết là ngạc nhiên, đến vô cùng. Hắn thật không thể nghĩ
đến, không thể ngờ. Một người như Chí, nỗi sợ hãi và căm ghét của cả dân làng, là
con quỷ làng Vũ Đại trước giờ muốn ăn thì chỉ có giành lấy cướp lấy của người
khác. Vậy mà giờ đây, có người đem đến cho hắn, đến gần hắn mà không sợ hãi hay
căm ghét và còn mang lại đời sống mới cho hắn. Sau đó, sự cảm động đến mức
không thể kìm nén dâng trào: hình như hắn khóc.
Đây là lần đầu tiên Chí được người ta chăm sóc, lại bởi bàn tay của một người đàn
bà. Có thể sự chăm sóc của Thị là một cử chỉ bình thường của một con người dành
cho một con người. Thế nhưng đối với Chí phèo, đây là lòng tốt hiếm hoi, duy nhất
mà Chí được hưởng từ ngày về làng. Chí cũng cảm thấy thật bâng khuâng, vừa vui
vừa buồn, như là ăn năn, hối hận vì những việc ác mà mình đã làm. Nhưng với hiện
tại như bây giờ, Chí tràn ngập niềm vui mới mẻ. Hắn thấy lòng như trẻ con, muốn
làm nũng thị như bao đứa trẻ làm nũng mẹ. Rồi như một lẽ tự nhiên bất chợt, Chí
thấy “thèm lương thiện, muốn làm hoà với mọi người biết bao! Mong muốn thị Nở
sống chung…” Vậy là hương vị bát cháo hành, nụ cười tin cẩn cùng với tình người
mộc mạc đơn sơ đã đánh thức bản chất trong trắng, lương thiện của anh canh điền
năm xưa. Khi tỉnh rượu cũng chính là lúc Chí Phèo bắt đầu tỉnh ngộ, lại khao khát
một gia đình hạnh phúc, một cuộc sống thiện lương sẽ được thực hiện cùng thị Nở.
Thì ra, trong bản chất của con quỷ dữ làng Vũ Đại vẫn là một con người rất đáng
thương luôn khao khát được làm người lương thiện, chính tình thương giữa người
với người đã làm thức tỉnh điều đó. Nhưng niềm vui của Chí Phèo không kéo dài
được bao lâu, sự trở về của lương tri lại nhanh chóng đẩy Chí Phèo đến đỉnh điểm
của bi kịch. Chí phèo đã bán đi nhân hình lẫn nhân tính, bộ mặt người lẫn linh hồn
người để rồi trở thành hiện thân của con quỷ dữ – cực điểm của sự tha hoá. Thủ
phạm là Bá Kiến, nhưng tham gia vào đó còn có định kiến của xã hội – lực lượng
không kém phần tàn bạo, đẩy Chí đến cùng quẫn, bế tắc. Đại diện cho định kiến xã
hội ấy chính là bà cô của Thị Nở. Bà ta đã kiên quyết ngăn cản mối tình này khiến
con đường trở lại làm người lương thiện của Chí Phèo bị chặn đứng. Đối diện với
sự tàn bạo của xã hội, tình người thoáng thật mong manh và dễ bị tiêu tan.
Và đúng như vậy, Chí Phèo lại bị cự tuyệt. Hắn bị một người xấu đến tột bậc cự
tuyệt, bị chính hy vọng duy nhất, khát khao cháy bỏng còn sót lại cự tuyệt. Chí
“ngẩn người”, “sửng sốt”, “gọi thị lại, nắm lấy tay”nhưng không được. Đau đớn
cùng cực, Chí Phèo mang rượu ra uống nhưng “càng uống càng tỉnh ra” và “tỉnh ra,
chao ôi, buồn”. Rượu không thể làm tê liệt tâm trí của hắn nữa, rượu chỉ càng làm
cho hắn thấm thía nỗi đau khôn cùng của thân phận. Hắn “ôm mặt khóc rưng rức và
quyết định trả thù kẻ đã gây cho hắn ra nông nỗi này”. Lúc đầu Chí tính giết cả nhà
Thị, hay không cũng ăn vạ kêu làng cho bẽ mặt cái con đĩ thị đó. Thế nhưng trong
tiềm thức từ cơn say, Chí nhận ra Bá Kiến mới chính là kẻ cướp đi quyền làm người,
bộ mặt người và linh hồn của hắn. Đây có thể coi là giây phút tỉnh táo nhất của Chí
từ khi ra tù về, tỉnh táo để xác định kẻ thù: “Ai cho tao lương thiện?”, tỉnh táo để thể
hiện mong muốn cháy bỏng của bản thân: “Tao muốn làm người lương thiện!” và
tỉnh táo với sự thật phũ phàng trước mắt: “Tao không thể làm người lương thiện
được nữa”. Những câu nói ấy như vừa thể hiện quyết tâm trả thù, vừa bộc lộ niềm
phẫn uất, bế tắc của Chí Phèo. Chí dõng dạc kết án Bá Kiến, và đâm chết hắn.
Nhưng trả thù rồi thì sự thật vẫn không thể thay đổi. Cuối cùng, Chí Phèo chỉ còn
con đường duy nhất là cái chết để được giải thoát, để chấm dứt cái bi kịch khốn
cùng vì bị cự tuyệt quyền làm người này.
Vì thế hắn tự đâm mình, chết mà vẫn uất ức, vẫn muốn nói ra điều gì đó trong khát
vọng bao thuở của hắn nhưng không thể phát thành lời. Cái chết bi thảm của Chí
Phèo chứng tỏ ý thức nhân phẩm của hắn đã trở về. Nếu trước đây để bám lấy sự
sống, Chí phải bán rẻ linh hồn thì hiện tại, để được sống như một con người đúng
nghĩa, Chí phải từ bỏ mạng sống của mình. Cái chết của Chí cũng chứa đựng những
ý nghĩa sâu sắc. Nó thể hiện niềm khát khao cháy bỏng được sống lương thiện của
Chí Phèo và cũng là lời tố cáo mãnh liệt xã hội thực dân phong kiến không những
đưa người nông dân vào con đường cùng bần hoá, mà còn đẩy họ vào chỗ chết.
Nam Cao thật tài tình khi phát hiện và miêu tả được những phẩm chất tốt đẹp của
người nông dân ngay khi họ đã bị biến thành thú dữ, và trả một cái giá đắt để quay lại làm người.
Qua đó, nhà văn gửi gắm lời kêu cứu khẩn thiết: hãy cứu lấy con người, bảo vệ
quyền được làm người của mỗi cá nhân trước mọi thế lực xấu xa của cuộc sống.
Đây chính là chiều sâu tư tưởng và là giá trị nhân đạo của tác phẩm. Cả đoạn văn
không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn cả về nghệ thuật: kết cấu truyện vô
cũng chặt chẽ, logic; tình tiết hấp dẫn, biến hoá giàu kịch tính, ngôn ngữ sống động,
linh hoạt. Có thể đáng giá, đoạn văn viết về sự thức tỉnh của linh hồn Chí Phèo sau
đêm gặp gỡ Thị Nở là một đoạn tuyệt bút, đầy chất thơ và tập trung tư tưởng nhân
đạo sâu sắc, bất ngờ của Nam Cao. Và một câu hỏi lớn được đặt ra: làm thế nào để
con người được sống một cuộc sống con người? Điều đó chẳng những Bá Kiến
không hiểu nổi mà cả xã hội bấy giờ cũng không thể trả lời được. Sự day dứt, bức
thiết của câu hỏi ấy cũng chính là nét đặc sắc nhất đánh dấu “Chí Phèo” trở thành
một trong những văn xuôi bậc nhất của văn học hiện đại Việt Nam.
10. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 9
Tình yêu – một chủ đề quen thuộc nhưng không bao giờ cũ trong văn chương. Đã
có rất nhiều nhà văn, nhà thơ lấy tình yêu làm cảm hứng sáng tác cho mình. Họ ca
ngợi, họ tôn vinh tình yêu như những thiên thần có cánh. Nhưng Nam Cao lại khác,
với tình yêu nghiệt ngã của Chí Phèo và Thị Nở trong tác phẩm “Chí Phèo” viết về
người nông dân trong xã hội cũ, ông đã cho mọi người chứng kiến một tình yêu
hoàn toàn mới. Ở đó hạnh phúc có, khổ đau cũng có. Nhưng trên hết, tình yêu ấy
còn là thông điệp sâu sắc mà nhà văn muốn nhắm đến cả một giai cấp, một tầng lớp
người trong xã hội. Tình yêu ấy, đẹp thật đẹp mà đau cũng thật đau khiến cho người
trong cuộc là Chí Phèo đã vật lộn và cuối cùng đi đến cái chết. Nhưng ít nhất, trước
khi chết, Chí Phèo cũng đã kịp hưởng thụ hương vị của tình yêu dù chỉ là trong những ngày ngắn ngủi.
Chí Phèo chỉ là một đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi ở cái lò gạch cũ được dân làng nuôi
nấng. Lớn lên Chí làm người ở cho nhà Bá Kiến nhưng lại bị bà ba dâm đãng hãm
hại khiến Bá Kiến ghen đẩy vào tù. Những năm tháng tù đày cùng với lòng thù hận
đã khiến Chí từ một chàng thanh niên hiền lành tốt tính trở thành một con quỷ dữ
khi trở về làng. Chí đắm mình trong những cơn say. Cho đến một ngày Chí gặp Thị,
tình yêu sét đánh gắn kết hai con người với nhau. Nhưng trong lúc đang lâng đang
hạnh phúc thì Thị nghe lời người bà cô rũ bỏ Chí khiến Chí một lần nữa rơi vào
tuyệt vọng. Lòng hận thù trong Chí lại nổi lên và Chí quyết định giết chết Bá Kiến
rồi tự kết liễu cuộc đời mình để được làm người lương thiện.
Những diễn biến trong cuộc đời Chí chẳng khác nào tấm bản đồ lúc lên lúc xuống.
Và trong đó, những phút giây được ở cạnh Thị Nở chính là đoạn đường đẹp nhất,
sáng nhất trong cả tấm bản đồ chằng chịt những nét đứt gãy khúc khuỷu, gập ghềnh.
Cuộc gặp gỡ của Chí và Thị chỉ là sự tình cờ giữa hai con người mê muội. Chí lúc
tỉnh lúc say, mà hầu như là chẳng tỉnh bao giờ. Còn thị cũng ngù ngờ, dở hơi. Đã
thế, nhà văn lại ban cho ả một “nhan sắc” “kinh tởm” mà ông tóm gọn trong mấy từ
“xấu ma chê quỷ hờn”. Ấy vậy mà khi gặp nhau, cái xấu ấy lại làm một cho một
người đàn ông chết mê chết mệt. Có thể vì bản năng, vì dục vọng thể xác mà họ ngã
vào nhau. Nhưng sau khi thỏa mãn, họ lại dành cho nhau những thứ tình cảm thật
“lạ lùng”. Lạ đến mức người đàn bà dở hơi ấy đã xác định được đây chính là cuộc
sống “vợ chồng”. “Hai từ vợ chồng nghe ngường ngượng nhưng mà thinh thích”.
Đây đúng là tâm lý của kẻ mới yêu, đang yêu và đang hạnh phúc.
Còn Chí, sau trận ấy, Chí bị ốm. Một trận ốm nặng mà nếu không có Thị, Chí sẽ
chết mất. Thị dù có dở hơi, nhưng tấm lòng vẫn thánh thiện khi dành cho Chí một
bát cháo hành với ý nghĩ giúp Chí mau khỏe mạnh. Có lẽ Thị là người cuối cùng
còn sót lại trong xã hội này nhìn nhận đến Chí. Hoặc do thị ngù ngờ nên không phân
biệt được đâu là người, đâu là quỷ dữ nên mới chấp nhận con người Chí. Nhưng dù
gì đi chăng nữa, những ân cần săn sóc của Thị cũng đã mang một làn gió mới đến
với cuộc đời Chí. “Bây giờ thì hắn tỉnh. Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy sau một cơn
say rất dài. Cũng như những người say tỉnh dậy, hắn thấy miệng đắng, lòng mơ hồ
buồn. Người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc. Hay là đói rượu? Nghĩ đến
rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột gan hắn lại nôn nao lên một tí.
Hắn sợ rượu cũng như những người ốm thường sợ cơm. Tiếng chim hót ngoài kia
vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo
đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe
thấy… Chao ôi là buồn!”. “Tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc. Buồn
thay cho đời! Có lí nào như thế được? Hắn đã già rồi hay sao? Ngoài bốn mươi tuổi
đầu… Dẫu sao, đó không phải tuổi mà người ta mới bắt đầu sửa soạn. Hắn đã tới cái
dốc bên kia của đời. Ở những người như hắn, chịu đựng biết bao nhiêu là chất độc,
đày đọa cực nhọc, mà chưa bao giờ ốm, một trận ốm có thể gọi là dấu hiệu báo rằng
cơ thể đã hư hỏng nhiều.
Nó là một cơn mưa gió cuối thu cho biết trời gió rét, nay mùa đông đã đến. Chí
Phèo hình như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái
này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Những dòng suy nghĩ của Chí cho thấy
rằng Chí hoàn toàn rất khôn ngoan, rất có ý thức sống. Chỉ là do trước đây vì đắm
chìm trong men rượu nhiều quá nên Chí không còn nghĩ ngợi tới nữa. Một con
người đã trải qua quá nhiều biến cố trong cuộc đời, dòng suy nghĩ hẳn là chín chắn
và thấu đáo hơn rất nhiều. Chí biết tiếc cuộc sống, biết nhận ra cuộc đời mình lúc
này đang ở trong tình trạng như thế nào và mình cần phải sống ra sao. Chí buồn vì
đã để cuộc đời chìm trong cơn say quá nhiều. Và cũng hận khi đã tự chôn vùi đời
mình trong thù hận. Những dòng suy nghĩ ấy làm Chí bừng tỉnh và sống lại ước mơ
nhỏ bé nhưng giản đơn và thánh thiện ngày nào của mình.
Chí ước có một gia đình nhỏ. Chồng cày thuê cuốc mướn. Vợ dệt vải thêu thùa.
Cuộc sống ấy tuy nghèo, tuy thiếu thốn nhưng sẽ hạnh phúc biết bao. Và giờ đây
Chí muốn tiếp tục thực hiện ước mơ ấy cùng Thị Nở. Chí sẽ làm lại từ đầu, làm hòa
với mọi người. Chí đang rất tỉnh. Nếu lúc trước Chí say và ngã vào Thị vì Chí
không biết rằng người đàn bà ấy vừa dở hơi vừa xấu xí, xấu đến mức ma chê quỷ
hơn. Nhưng lúc này, khi hoàn toàn tỉnh táo, Chí không những chấp nhận thị mà còn
yêu thị. Bởi chỉ có tình yêu mới khiến con người ta cảm hóa những cái xấu thành cái đẹp.
Chí thấy thị có duyên lắm. Và Chí đang rất vui khi được ở cùng thị. Chí đâu có say.
Chính vì Chí tỉnh nên Chí mới cảm nhận được những hương vị của cuộc sống, của
tình yêu. Những chi tiết này cho ta khám phá ra thêm một đức tính nửa của Chí. Đó
là lòng nhân hậu lớn lao vô cùng. Bởi trong làng ai cũng nhìn Thị bằng con mắt
khinh thường và cho rằng Thị chỉ là một người dở hơi. Mà đúng là thị dở thật. Cũng
chính vì dở nên Thị mới để cho Chí ngã vào. Nhưng khi tỉnh táo, tình thế đã đảo
ngược lại. Lúc này Chí là người khôn ngoan và hoàn toàn bình thường. Nhưng Chí
không hề chê bai Thị, cũng chẳng xua bỏ thị. Mà ngược lại, Chí còn muốn gắn bó
cả đời với thị, cùng thị xây dựng ước mơ ngày nào còn dang dở của mình….
Nhưng rồi, hạnh phúc ấy chẳng được bao lâu, những dự định của Chí cũng vụt tắt
khi Thị trở về nghe lời người bà cô rũ bỏ Chí. Chí một mình ở lại trong căn lều in
dấu bao kỷ niệm về tình yêu của mình. Thất vọng, khổ đau và lòng thù hận lại nổi
lên. Nhưng lần này, Chí tỉnh rồi, Chí không đi rạch mặt ăn vạ nữa. Chí đến thẳng
nhà Bá Kiến để đòi lại quyền sống của mình. Sống nhưng lại là chết. Chết để giữ
được bản chất lương thiện của bản thân. Chí giết Bá Kiến rồi cũng tự kết liễu cuộc
đời mình. Phải đi đến quyết định ấy, hẳn là Chí đau khổ lắm. Nhưng với Chí lúc này,
đó là cách duy nhất để không quay lại cuộc sống nghiệt ngã như trước kia nữa.
Như vậy, sau khi gặp Thị Nở, cuộc đời Chí đã liên tiếp xảy ra hai biến cố lớn. Một
là tỉnh – tỉnh dậy sau những cơn say dài triền miên. Tỉnh để sống, để yêu và hạnh
phúc. Nhưng hạnh phúc ấy không được bao lâu thì biến cố thứ hai lại xảy đến khi
thị trở mặt với Chí, khiến Chí tiếc nuối khôn nguôi. Trong cơn tuyệt vọng Chí giết
Bá Kiến và kết liễu cuộc đời mình. Không phải vô tình mà Nam Cao lại dàn dựng
nên những dòng tâm lý trắc ẩn cho Chí, mà trong đó là những thông điệp sâu xa mà
ông muốn gửi gắm đến người đọc.
Thứ nhất là hình ảnh về người nông dân nghèo khổ, bất hạnh bị xã hội đẩy đưa đến
bước đường cùng. Đến ngay cả cái hạnh phúc của bản năng con người họ cũng
không có được. Cho đến khi có được thì lại nhanh chóng vụt bay cũng chỉ vì định kiến xã hội.
Thứ hai, nhà văn muốn đề cao nhân phẩm, phẩm chất của con người. Chí dù say,
nhưng khi tỉnh hắn vẫn luôn mang một tâm hồn trong sáng với tấm lòng nhân hậu
tinh khiết. Đặc biệt, là Thị Nở – bên trong người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn ấy lại
chính là một tâm hồn cao cả. Suýt chút nữa Thị cũng đã bị vùi dập giống như Chí.
Hai cong người cùng chung cảnh ngộ ngã vào nhau, cùng làm cho nhau tìm lại chính bản thân mình.
Thứ ba, Nam Cao đã đưa người đọc đến với một tầm cao mới của tình yêu. Đó là
tình yêu không chỉ dừng lại ở xác thịt mà ở tình yêu còn là sự đồng điệu của hai tâm
hồn. Yêu không vì vẻ bề ngoài, cũng không vì vật chất cao sang. Yêu chỉ vì yêu, vì
trái tim. Nhưng dù yêu đến thế nào đi nữa, tình yêu cũng không thể vượt qua giới
hạn của thực tế. Ở đây, thực tế của Chí Phèo – Thị Nở chính là những định kiến
nghiệt ngã về một tên quỷ dữ đội lốt người mang tên Chí Phèo.
Thứ tư, là sự minh mẫn, sự thức tỉnh trong tình yêu. Tình yêu dù vui buồn hay hạnh
phúc, nhưng thứ mà con người ta cần phải giữ vững là tinh thần, là trí óc. Ở đây, sau
khi thức tỉnh, Chí vẫn giữ vững tình cảm của mình với thị. Ngay cả sau khi bị thị
chối từ, Chí vẫn hoàn toàn tỉnh táo. Chính vì thế Chí mới đi đến quyết định giết chết Bá Kiến rồi tự vẫn.
Như vậy, chỉ bằng một đoạn văn ngắn kể lại diễn biến tâm trạng của nhân vật Chí
Phèo sau khi gặp Thị Nở, nhà văn đã gửi gắm những thông điệp có ý nghĩa sâu xa
tới người đọc. Nam Cao không còn, và cuối tác phẩm Chí Phèo cũng chết nhưng
những dòng xúc cảm của một con người lần đầu tiên tỉnh rượu đã đánh động tâm
hồn mọi người tự ý thức mình, tự nâng niu, trân trọng những gì mình đang có trong
cuộc sống cũng như trong tình yêu.
11. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 10
Nam Cao viết văn từ những năm 30 của thế kỉ XX nhưng đến năm 1941 ông mới
khẳng định vị trí của mình trong nền văn học nước nhà bằng truyện ngắn Chí Phèo.
Ông là nhà văn hiện thực xuất sắc tràn đầy tinh thần nhân đạo, chuyên viết về hai đề
tài: người trí thức nghèo sống mòn mỏi, bế tắc trong xã hội cũ và người nông dân bị
bần cùng hóa, lưu manh hóa trước Cách mạng tháng Tám. Chí Phèo là kiệt tác của
Nam Cao, thuộc đề tài người nông dân nghèo. Tác phẩm viết về tấm bi kịch của
nhân vật Chí Phèo. Bi kịch của Chí Phèo gồm hai bi kịch nối tiếp nhau. Trước hết là
bi kịch tha hóa từ một người lương thiện trở thành kẻ bất lương, thậm chí thành quỷ
dữ. Tiếp nối là bi kịch bị từ chối làm người lương thiện. Đoạn mô tả từ buổi tối sau
khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời thuộc bi kịch từ chối quyền làm người.
Chí Phèo nguyên là một đứa trẻ khốn khổ, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ bỏ không.
Năm hai mươi tuổi, hắn làm canh điền cho nhà lí Kiến. Đây là một canh điền khỏe
mạnh, nhưng hiền lành như đất, không những hiền lành anh ta còn nhút nhát, chính
Bá Kiến khi đó là lí Kiến đã tận mắt chứng kiến cảnh Chí Phèo vừa bóp đùi cho bà
Ba vừa run run. Anh ta cũng có những ước mơ rất giản dị và lương thiện như trăm
ngàn người nông dân khác là có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê.
Vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua thì
mua dăm ba sào ruộng làm. Ở một xã hội bình thường, những con người như thế
hoàn toàn có thể sống một cách lương thiện và yên ổn. Nhưng chỉ vì ghen tuông vu
vơ, bá Kiến đã nhẫn tâm đẩy người thanh niên hiền lành, chất phác ấy vào tù. Nhà
tù thực dân đã tiếp tay cho tên cường hào, sau 7- 8 năm đã biến một nông dân hiền
lành, khỏe mạnh, lương thiện và tự trọng thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Từ đây,
Chí Phèo bị cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính. Chí Phèo đã bị cướp mất hình hài
của con người: Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất
cơng cơng, hai mắt gờm gờm… Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ… Không
những thế tính cách Chí cũng khác hẳn khi xưa. Chí không còn là một anh canh
điền ngày xưa mà bây giờ Chí là một thằng liều mạng. Hắn có thể làm tất cả mọi
việc như một thằng đầu bò chính cống: kêu làng, rạch mặt ăn vạ, đập phá, đâm chém…
Cứ tưởng Chí Phèo mãi mãi sống kiếp thú vật, rồi sẽ kết thúc bằng cách vùi xác ở
một bờ bụi nào đó nhưng bằng tài năng và nhất là bằng trái tim nhân đạo của một
nhà văn lớn, Nam Cao đã để Chí Phèo trở về sống kiếp người một cách tự nhiên.
Dưới ngòi bút sắc sảo của chủ nghĩa hiện thực, quá trình thức tỉnh lương tâm, nhân
tính của một con người bị tha hóa, lầm lạc đã diễn ra không hề đơn giản, một chiều,
dễ dãi mà do hoàn cảnh khá đặt biệt. Trong một lần say rượu không bình thường đã
vô tình đưa Chí Phèo đến gặp thị Nở – một người đàn bà xấu xí và quá lứa lỡ thì.
Lần say rượu đặc biệt ấy cùng với trận ốm thập tử nhất sinh đã khiến Chí Phèo có
những biến đổi mạnh mẽ về cả tâm lí lẫn sinh lí. Thêm nữa, chút tình thương yêu
mộc mạc, cử chỉ giản dị chân thành của thị Nở đã đốt cháy lên ngọn lửa lương tri
còn sót lại nơi đáy sâu tâm hồn Chí, đánh thức bản chất lương thiện vốn có bên
trong con người lầm lạc. Lúc đầu, thị chỉ hấp dẫn Chí vì đơn giản thị là đàn bà, còn
Chí là thằng đàn ông say rượu. Hai người ân ái với nhau thế rồi nửa đêm Chí Phèo
đau bụng nôn mửa. Thị Nở dìu Chí Phèo vào nhà và đi nhặt nhạnh tất cả những
manh chiếu rách đắp cho hắn. Sáng hôm sau, Chí Phèo tỉnh dậy khi trời đã sáng từ
lâu. Và kể từ khi mãn hạn tù trở về đây là lần đầu tiên con quỷ dữ của làng Vũ Đại
hết say và hoàn toàn tỉnh táo. Chí thấy miệng đắng, chân tay uể oải và lòng mơ hồ
buồn. Lâu lắm hắn mới cảm nhận cuộc sống đời thường với những cảnh sắc, âm
thanh bình dị: tiếng cười nói của những người đi chợ, tiếng anh thuyền chài đuổi cá,
tiếng chim hót...Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn
mới nghe thấy, vì chỉ đến hôm nay hắn mới hoàn toàn tỉnh táo, các giác quan mới
hoạt động bình thường. Những âm thanh ấy chính là tiếng gọi thiết tha của cuộc
sống và đã lay động sâu xa tâm hồn Chí Phèo... Khi tỉnh táo, Chí Phèo nhìn lại cuộc
đời của mình cả trong quá khứ, hiện tại, tương lai. Trước hết, hắn nhớ lại những
ngày rất xa xôi hắn mơ ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê.
Vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá giả thì mua năm sào
ruộng làm. Mơ ước của Hắn thật nhỏ bé và giản dị nhưng suốt ba năm qua nó vẫn
chưa trở thành hiện thực. Thì ra, những ước mơ tốt đẹp của Chí Phèo không hề bị
mất đi mà nó chỉ chìm sâu vào một góc tăm tối nào đó của tâm hồn Chí. Hiện tại
của hắn thật đáng buồn. Buồn vì Chí Phèo thấy mình đã già đã sang cái dốc bên kia
cuộc đời, có thể đã hư hỏng nhiều thế mà hắn vẫn đang cô độc. Tương lai của hắn
lại đáng buồn hơn, bởi hắn có quá nhiều sự bất hạnh đói rét ốm đau và cô độc. Đối
với Chí, cô độc còn đáng sợ hơn nhiều đói rét và ốm đau. Từ khi đi tù về, Chí bao
giờ cũng say, say vô tận. Giờ đây lần đầu tiên hắn tỉnh táo suy nghĩ nhận thấy tình
trạng bi đát, tuyệt vọng của cuộc đời mình.
Đúng lúc Chí đang vẩn vơ nghĩ mãi thì Thị Nở mang một nồi cháo hành còn nóng
nguyên vào. Việc làm này của Thị Nở đã khiến Chí rất ngạc nhiên và xúc động đến
mức trào nước mắt bởi vì đây là lần đầu tên trong đời hắn được một người đàn bà
cho. Hắn thấy cháo hành của thị Nở không như bát cháo hành bình thường mà trong
đó còn hàm chứa tình yêu thương chân thành của thị dành cho hắn. Và như vậy,
cũng có nghĩa hàm chứa cả hạnh phúc lứa đôi mà lần đầu tiên Chí cảm nhận được.
Còn đối với Thị Nở, đây là bát cháo hành tình nguyện, bát cháo hành đem cho, đem
tặng, bát cháo hành tình yêu, mở đầu cho hạnh phúc gia đình. Một mặt, bát cháo
hành thể hiện tình cảm chan chứa nhân đạo của nhà văn. Mặt khác, nó cũng thể hiện
tài năng nghệ thuật miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật của Nam Cao. Nếu như ban
đầu, người đàn bà xấu xí, quá lứa lỡ thì, lại dở hơi ấy chỉ khơi lại cái bản năng ở Chí
Phèo thì sau đó điều kì diệu đã xảy ra, sự săn sóc đầy ân tình và yêu thương mộc
mạc của Thị Nở đã làm thức dậy bản chất lương thiện tiềm ẩn trong con người Chí
Phèo. Bát cháo hành của Thị Nở là món quà quý giá nhất mà lần đầu tiên Chí cảm
hận được trong đời mình. Hắn ăn và nhận thấy rằng cháo hành rất ngon. Hương vị
cháo hành hay hương vị của tình yêu thương chân thành cảm động, của hạnh phúc
giản dị mà có thật, lần đầu tiên đến với Chí Phèo?
Khi ăn bát cháo hành, Chí Phèo trở lại là anh canh điền ngày xưa và thấm thía nỗi
đau của con người biết tự trọng khi bị vợ Bá Kiến sai làm những việc nhục nhã.
Điều này chứng tỏ một lần nữa Chí Phèo có bản tính tốt lành, nhưng cái bản tính
này trước đây bị lấp đi đến nay mới có cơ hội được thể hiện, bởi vì Chí Phèo vốn là
người nông dân lương thiện có bản tính tốt đẹp. Mặc dù bị xã hội tàn ác – đại diện
là bá Kiến và nhà tù thực dân dẫu có ra sức hủy diệt bản tính ấy nhưng nó vẫn âm
thầm sống trong đáy sâu tâm hồn Chí Phèo, ngay cả khi nhân vật này tưởng chừng
đã biến thành quỷ dữ. Khi gặp Thị Nở và cảm nhận được tình yêu mộc mạc chân
thành của thị trong lúc yếu đuối và cô đơn, lại trong hoàn cảnh vừa qua một trận ốm
thì bản chất ấy có cơ hội hồi sinh và nó đã hồi sinh. Từ đây, Chí sống đúng với con
người thật của mình: khao khát tình thương và muốn trở thành những người lương thiện.
Con đường trở lại làm người lương thiện vừa mở ra trước mắt Chí Phèo đã bị đóng
sầm lại. Sự mong ước được sống hiền lương của Chí Phèo một lần nữa lại không
thành sự thật. Thị Nở không thể giúp gì thêm cho hắn, bởi lẽ bà cô thị kiên quyết
ngăn cản mối tình này. Bà không thể đồng ý cho cháu bà đâm đầu đi lấy thằng Chí
Phèo – con quỷ dữ của làng Vũ Đại, bấy lâu nay chỉ có một nghề rạch mặt ăn vạ,
hắn mãi mãi chỉ là con quỷ dữ, không bao giờ có thể làm người. Cách nhìn nhận của
bà cô thị cũng chính là cách nhìn của mọi người làng Vũ Đại lâu nay đối với Chí.
Tất cả quen coi anh là quỷ dữ mất rồi. Nên hôm nay lương tri anh thức tỉnh, linh
hồn người của anh đã trở về nhưng nào có ai nhận ra? Cho nên Chí Phèo thực sự rơi
vào một bi kịch tinh thần vô cùng đau đớn – bi kịch bị cự tuyệt làm người lương
thiện. Các hy vọng được sống với Thị Nở, sâu xa hơn là hy vọng được quay về với
cuộc đời lương thiện như một đóm lửa vừa mới được nhóm lên thì đã bị ngay một
gáo nước lạnh dội vào cho tắt ngấm. Mặc dù, khi nghe những lời bà cô mắng thì thị
Nở thấy lộn rột nhưng cũng phải nghe theo. Và thị đã giận dữ nói lại với Chí Phèo
tất cả những lời của bà cô. Điều này khiến Chí ngẩn người vì thất vọng nhưng
nhưng này có lẽ hắn chưa tuyệt vọng vì lúc đó hắn lại như hít thấy hơi cháo hành.
Chí ngẩn người ra vì cay đắng, chua xót trước một sự thật phũ phàng: mọi người đã
cự tuyệt, không chấp nhận, dứt khoát không con hắn là một con người. Mùi cháo
hành vẫn thoang thoảng đâu đây khiến hắn lại càng thêm đau xót, thấm thía. Hắn
thấy rõ mọi con đường đều đang đóng chặt trước mặt hắn. Khi thị ra về, hắn đuổi
theo thị, nắm lấy tay nhưng thị gạt ra. Điều đó chứng tỏ Chí luôn luôn khao khát
tình yêu, thiết tha đến với Thị Nở, đến với cuộc đời lương thiện. Từ đây, Chí đã
thấm thía sâu sắc bi kịch của con người sinh ra làm người nhưng không được làm
người. Chí vật vả, đau đớn và tuyệt vọng. Thật là lạ khi thấy Chí ôm mặt khóc rưng
rức. Những giọt nước mắt đau đớn, hối hận nhưng đã quá muộn màng. Không còn
cách nào khác, Chí lại tìm đến rượu. Nhưng vì ý thức đã trở về, lần uống rượu này
của Chí khác biết bao nhiêu lần uống rượu trước. Hắn càng uống lại càng tỉnh ra,
hắn không ngửi thấy mùi rượu mà chỉ nghe thoang thoảng mùi cháo hành, càng
uống càng thấm thía nỗi đau vô hạn của thân phận.
Trong cơn khủng hoảng và bế tắc, Chí Phèo lại càng thấm thía hơn tội ác của kẻ đã
cướp đi của mình cả bộ mặt và linh hồn con người. Chí đã xách dao ra đi. Hành
động muốn đi trả thù của Chí rất dữ dội, quyết liệt khiến Chí đi đến một hành động
đâm chết cả nhà nó. Nhưng nó là ai? Tiềm thức mách bảo Chí đó là Bá Kiến. Trước
đó, Chí không định đến nhà bá Kiến mà định đến nhà Thị Nở để đâm chết thị và bà
cô thị cho hả giận nhưng cuối cùng Chí lại quên đến nhà Thị Nở mà đến nhà bá
Kiến. Khi đến nhà bá kiến, Chí trợn mắt chỉ tay vào mặt lão, đanh thép kết tội tên
cáo già này đòi làm người lương thiện, đòi một bộ mặt lành lặn. Câu hỏi cuối cùng
của Chí Phèo: Ai cho tao lương thiện? là câu hỏi chất chứa niềm phẫn uất, đau đớn,
còn làn day dứt người đọc: làm thế nào để con người sống cuộc sống con người
trong cái xã hội tàn bạo, ngột ngạt, vùi dập nhân tính ấy? Thế rồi, Chí đâm chết kẻ
thù. Hành động của Chí đã vượt khỏi suy nghĩ của tên địa chủ nổi tiếng khôn ngoan,
gian hùng. Đây là cách hành động của người say không theo dự kiến ban đầu,
nhưng trong sâu thẳm tâm hồn, Chí lờ mờ hiểu ra nguyên nhân sâu xa đâu phải vì
Thị Nở hay bà cô thị mà cái kẻ làm ra Chí như thế này chính là Bá Kiến. Đến đòi
quyền làm người lương thiện là phải đòi nơi lão bá, không đòi được thì phải trả thù.
Tuy làm tay sai cho Bá Kiến nhưng ngọn lửa căm hờn vẫn âm ỉ cháy trong con
người Chí Phèo. Khi Chí Phèo đã thức tỉnh thì hắn hiểu ra nguồn gốc bi kịch của
mình nên ngọn lửa căm hờn càng bùng lên dữ dội. Do vây, Chí Phèo đâm chết bá
Kiến không hẳn vì say rượu mà chính vì mối thù đã bừng cháy. Cái chết của Chí
chứng tỏ Chí khao khát trở về cuộc sống lương thiện. Vì vậy cái chết của Chí Phèo
có ý nghĩa tố cáo mạnh mẽ cái xã hội thực dân nửa phong kiến không những đẩy
người dân lương thiện vào con đường bần cùng hóa, lưu manh hóa mà còn đẩy họ vào cái chết.
Với nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã đặt ra bi kịch của người nông dân trước cách
mạng: đó là bi kịch con người sinh ra là người mà không được làm người. Đồng
thời qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã hai lần tố cáo cái xã hội thực dân phong
kiến: xã hội đó cướp đi những gì Chí Phèo có và đã cướp những gì Chí Phèo muốn.
Điều này thể hiện sự cảm thông sâu sắc của Nam Cao với khát vọng lương thiện
trong con người và sự bế tắc của những khát vọng trong hiện thực xã hội ấy. Ngoài
ra, tác phẩm còn đặt ra một vấn đề nhân sinh mang tính triết lí sâu sắc: làm thế nào
để con người sống đúng nghĩa là người trong cái xã hội tàn bạo phi nhân tính đương
thời. Với thành công của truyện ngắn này, Nam Cao đã trở thành cây bút văn xuôi
hàng đầu của nền văn học hiên thực 1930 – 1945.
12. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 11
Nam Cao sáng tác từ trước năm 1940, nhưng chỉ sau khi truyện ngắn Chí Phèo ra
đời, ông mới được biết đến như một cây bút hiện thực xuất sắc. Cũng từ khi Chí
Phèo ngật ngưỡng bước ra từ trang viết của Nam Cao, nhân vật này đã để lại dấu ấn
khó quên và nỗi day dứt, ám ảnh không nguôi trong lòng người đọc.
Với tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao xứng đáng là một trong những tên tuổi lớn của
trào lưu văn học hiện thực giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám 1945 như Ngô Tất
Tố, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng… Cùng viết về đề tài nông dân nhưng
các tác phẩm của Nam Cao, đặc biệt là truyện ngắn Chí Phèo đã đạt tới một giá trị
nhân đạo sâu sắc thông qua một hình thức mới mẻ. Nếu như các nhà văn khác đi sâu
vào phản ánh phong tục hay đời sống cùng cực của nông dân dưới thời thực dân
phong kiến thì Nam Cao lại chú trọng đến việc thể hiện nỗi đau đớn của những tâm
hồn, nhân cách bị xúc phạm, bị hủy diệt. Đồng thời, ông cũng kín đáo bênh vực và
khẳng định nhân phẩm của những con người cùng khổ. Chí Phèo là nhân vật thể
hiện rõ nhất cái nhìn mới mẻ của Nam Cao về người nông dân trước Cách mạng.
Chí Phèo vốn là một thanh niên hiền lành, lương thiện nhưng đã bị bọn cường hào ở
làng Vũ Đại đẩy vào bước đường cùng. Là đứa con hoang bị bỏ rơi từ lúc mới lọt
lòng, Chí được một bác phó cối không con đem về nuôi. Bác phó cối chết, Chí tứ cố
vô thân, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà khác. Không cha không mẹ, không
một tấc đất cắm dùi, Chí lớn lên như cây cỏ, chẳng được ai ban cho chút tình
thương. Thời gian làm canh điền cho nhà lí Kiến, Chí được tiếng là hiền như đất.
Dù nghèo khổ, không được giáo dục nhưng Chí vẫn biết đâu là phải trái, đúng sai,
đâu là tình yêu và đâu là sự dâm đãng đáng khinh bỉ. Mỗi lần bị mụ vợ ba lí Kiến
bắt bóp chân, Chí chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì. Cũng như bao nông dân nghèo
khác, Chí từng mơ ước một cuộc sống gia đình đơn giản mà đầm ấm: Chồng cuốc
mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng. Khá giả thì
mua dăm ba sào ruộng làm. Thế nhưng cái mầm thiện trong con người Chí sớm bị
quật ngã tả tơi và không sao gượng dậy được.
Có ai ngờ anh canh điền chất phác ấy đã thực sự bị tha hóa bởi sự ghen ghét, tù đày,
để rồi biến thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Vì ghen tuông vô lối, lí Kiến đã nhẫn
tâm đẩy Chí vào tù và nhà tù thực dân đã nhào nặn Chí thành một con người khác
hẳn. Đây là nguyên nhân trực tiếp tạo nên bước ngoặt đau thương và bi kịch trong
cuộc đời Chí. Nhưng nguyên nhân sâu xa chính là xã hội đương thời với những thế
lực bạo tàn luôn tìm cách vùi dập những người nông dân thấp cổ bé họng như Chí.
Chí bị đẩy vào con đường bần cùng hóa, lưu manh hóa là tất yếu.
Ra tù, Chí biến thành một con người hoàn toàn khác trước, với một cái tên sặc mùi
giang hồ là Chí Phèo: Hắn về lớp này trông khác hẳn, mới đầu chẳng ai biết hắn là
ai. Trông đặc như thằng sắng đá… Cái đầu thì trọc lốc. Cái răng cạo trắng hớn, cái
mặt thì đen mà lại rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết! Hắn mặc cái
quần nái đen với cái áo tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng
phượng với một ông tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế. Nhà tù thực dân tiếp
tay cho tên cường hào lí Kiến, bắt bỏ tù một anh Chí hiền lành, vô tội, để rồi thả ra
một gã Chí Phèo lưu manh, côn đồ. Từ một người lương thiện, Chí bị biến thành quỷ dữ.
Trở về làng Vũ Đại, cái mảnh đất quần ngư tranh thực, cá lớn nuốt cá bé ấy, Chí
Phèo không thể hiền lành, nhẫn nhục như trước nữa. Hắn đã nắm được quy luật của
sự sinh tồn: những kẻ cùng đinh càng hiền lành càng bị ức hiếp đến không thể ngóc
đầu lên được. Phải dữ dằn, lì lợm, tàn ác mới mong tồn tại. Hắn đã mượn men rượu
để tạo ra những cái đó. Hắn chìm ngập trong những cơn say triền miên và làm
những việc như rạch mặt ăn vạ, đâm chém người cũng trong cơn say. Chí Phèo đã
bị bá Kiến – kẻ thù của hắn biến thành con dao trong tay đồ tể.
Với nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã phản ánh chân thực và sinh động bi kịch bị hủy
diệt tâm hồn và nhân phẩm của những người nông dân nghèo khổ. Chí Phèo đã sa
lầy trong vũng bùn của sự tha hóa: Có lẽ hắn cũng không biết rằng hắn là con quỷ
dơ của làng Vũ Đại, để tác quái cho bao nhiêu dân làng. Hắn biết đâu hắn đã phá vỡ
bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm
chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện. Tất cả dân làng Vũ Đại
quay lưng với hắn, khinh bỉ và ghê tởm hắn. Người ta sợ bộ mặt đầy những vết sẹo
ngang dọc gần giống như mặt thú dữ của hắn, sợ con quỷ trong tâm hồn hắn.
Sự tha hóa của Chí Phèo một mặt tố cáo sự tàn bạo của xã hội thực dân phong kiến
đã không cho con người được làm người, mặt khác thể hiện giá trị nhân đạo mới mẻ
của Nam Cao trong cách nhìn nhận số phận người nông dân trước Cách mạng.
Đi sâu vào bi kịch tinh thần của nông dân, Nam Cao nhận ra vẻ đẹp ẩn chứa trong
sâu thẳm tâm hồn họ. Chí Phèo bị bạo lực đen tối hủy diệt nhân phẩm nhưng trong
đầu óc hắn vẫn le lói ánh lửa thiên lương và khát khao được làm người. Cái độc đáo
của Nam Cao chính là ở chỗ tác giả đã để cho nhân vật Chí Phèo chênh vênh giữa
hai bờ Thiện – Ác. Đằng sau bộ mặt dở người dở thú là nỗi đớn đau, vật vã của một
kẻ sinh ra là người mà bị cự tuyệt quyền làm người. Trong cơn say, Chí Phèo cất
tiếng chửi trời, chửi đời… Tiếng chửi của hắn như một thông điệp phát đi cầu mong
có sự đáp lại nhưng cả làng Vũ Đại chẳng ai thèm chửi nhau với hắn. Rút cục, chỉ
có ba con chó dữ và một thằng say rượu. Người ta coi hắn chẳng khác gì một con chó dại.
Những lúc tỉnh rượu, nỗi lo sợ xa xôi và sự cô đơn tràn ngập lòng hắn. Hắn thèm
được làm hòa với mọi người biết bao! Mối tình bất chợt với Thị Nở có thể nói là
món quà nhân ái mà Nam Cao ban tặng cho Chí Phèo. Tình yêu của Thị Nở đã hồi
sinh Chí Phèo, đánh thức lương tri và khát vọng làm người của hắn. Lần đầu tiên
trong đời, hắn sợ cô đơn và hắn muốn khóc khi nhận bát cháo hành từ tay Thị Nở.
Lần đầu tiên sau bao nhiêu năm, những âm thanh quen thuộc của cuộc sống vọng
đến tai hắn và ngân vang trong lòng hắn, khiến hắn càng thèm được làm một con
người bình thường như bao người khác và khấp khởi hi vọng Thị Nở sẽ mở đường cho hắn.
Nhưng cánh cửa cuộc đời vừa mới hé mở đã bị đóng sập lại trước mặt Chí Phèo. Bà
cô Thị Nở – đại diện cho dân làng Vũ Đại – đã dứt khoát không chấp nhận Chí Phèo.
Từ hi vọng, Chí Phèo rơi xuống vực thẳm tuyệt vọng. Lần đầu tiên trong đời hắn ý
thức sâu sắc về số phận bất hạnh của mình. Hắn lại đem rượu ra uống để mong cơn
say làm vơi bớt khổ đau, tủi nhục nhưng khốn nỗi càng uống hắn càng tỉnh. Hắn
thực sự muốn làm người nhưng cả làng Vũ Đại tẩy chay hắn, không ai coi hắn là
người. Hắn cũng không thể tiếp tục làm quỷ dữ bởi đã ý thức sâu sắc về bi kịch đời mình.
Để giành lại sự sống cho tâm hồn, Chí Phèo buộc phải từ bỏ thể xác. Chí Phèo chết
trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống của một người lương thiện. Cái chết vật vã, đau
đớn và câu hỏi cuối củng của Chí Phèo: Ai cho tao lương thiện? còn làm day dứt và
ám ảnh lương tâm người đọc cho đến tận ngày nay. Đó cũng là câu hỏi lớn của Nam
Cao: Làm thế nào để con người được sống đích thực là con người trong cái xã hội tàn bạo ấy?
Với truyện ngắn Chí Phèo, Nam Cao đã đạt tới tầm cao của tư tưởng nhân đạo khi
nhìn nhận và đánh giá người nông dân trước Cách mạng. Nhà văn không dừng ở
hiện tượng bên ngoài mà đi sâu vào thể hiện bản chất bên trong của con người. Nam
Cao cũng đã chứng tỏ bút lực già dặn của mình qua tài nghệ xây dựng hình tượng
nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình. Ý nghĩa xã hội của hình tượng Chí
Phèo rất lớn và sức sống của nó cũng thật lâu dài. Có thể nói tác phẩm và nhân vật
đã tôn vinh tên tuổi Nam Cao trong lịch sử văn chương của nước ta.
13. Phân tích nhân vật Chí Phèo mẫu 12
Nam Cao một trong những tác giả nổi bật nhất trong thời kì 1945 – 1954. Dưới ngòi
bút chân thực của mình, đời sống, thân phận và những nỗi thống khổ của ngời nông
dân được ông lột tả một cách vô cùng chân thực. Điển hình là các tác phẩm Chí
Phèo, Lão Hạc, Một bữa no… Có một điểm chung giữa các tác phẩm của ông là khi
trang sách đã khép lại, người đọc vẫn mường tượng ra rõ những đau thương của số
phận con người trước cách mạng tháng Tám vẫn còn ẩn khuất đâu đó, và cũng từ
đây toát lên được giá trị nhân văn mà tác giả muốn truyền tải qua mỗi tác phẩm.
Chí Phèo là tác phẩm hay nhất của nhà văn Nam Cao viết về người nông dân trước
cách mạng tháng Tám. Từ hình tượng nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã rất xuất sắc
khi xây dựng lên một hình ảnh người nông bị tha hóa đến mức cùng cực bởi xã hội
thực dân nửa phong kiến đầy thối nát, để rồi người nông dân ấy phải tự tìm đến cái
chết như lối thoát cuối cùng của cuộc đời mình.
Chí Phèo bước ra từ trang sách không phải với sự xuất hiện bình thường, người ta
nhận ra hắn bằng tiếng chửi, “Hắn vừa đi vừa chửi…” Chí “chửi đời, chửi trời, chửi
cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn”. Tiếng chửi ấy chính là
“liều thuốc giảm đau” của Chí giữa cuộc đời đầy nghiệt ngã lúc bấy giờ. Hắn vừa đi
vừa chửi. Chửi tất cả những đớn đau mà lẽ đời bắt hắn phải mang. Chửi cũng là một
cách để giao tiếp nhưng đớn đau thay, nào ai đáp lại lời Chí. Hắn đang độc thoại
lòng mình giữa cả xã hội, ai cũng xa lánh hắn, người ta mặc kệ hắn, bỏ mặc hắn như
chính cái cách mà hắn bắt đầu cuộc đời mình từ ngày mới lọt lòng.
Nhìn lại cuộc đời của Chí, từ khi mới lọt lòng đã là đứa trẻ bị bỏ rơi, lớn lên bằng sự
cưu mang của cả làng Vũ Đại, rồi lớn lên làm anh tá điền chân chất với ước mơ
bình dị như bao người thì lại bị Bá Kiến đẩy vào tù. Đến khi trở lại làng Vũ Đại,
Chí đã không còn là Chí nữa. Chí bị hủy hoại từ con người đến tính cách. Chẳng
còn ai nhận ra Chí của ngày xưa hiền lành, chất phác mà giờ chỉ là thằng Chí Phèo,
thích gây sự với người thường, rượu tan nát, và suốt ngày chửi bới…
Người ta nhìn thấy bây giờ là gì? Ngoài một tên lưu manh với một nhân hình gớm
ghiếc “cái đầu thì trọc lóc, cái mặt thì đen mà lại rất cơng cơng, hai mắt gườm
gườm trông gớm chết… cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng phượng với
một ông tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế.
Nhà tù thực dân như cái địa ngục trần gian có thật đẩy một người nông dân hiền
lành lương thiện Chí trở thành thằng lưu manh “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”. Mới
ngày nào người dân làng Vũ Đại còn cưu mang hắn mà giờ đây ai cũng cảm thấy
căm ghét, làng Vũ Đại chẳng còn được yên bình như trước nữa. Hắn hận, hận cái
cuộc đời và xã hội, yêu thương bao bọc hắn và rồi cũng đẩy hắn đến đường cùng.
Từ đây Chí sống bằng rượu và máu và nước mắt của biết bao nhiêu người dân lương
thiện: “Hắn đã đập nát biết bao nhiêu cảnh yên vui, làm chảy máu và nước mắt của
biết bao nhiêu người dân lương thiện”. Hắn làm những việc ấy trong lúc say "ăn
trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say… đập đầu, rạch mặt, giết
người trong lúc say để rồi say nữa say vô tận”. Chưa bao giờ hắn tỉnh để thấy mình
tồn tại trên đời bởi vì “những cơn say của hắn tràn từ cơn này sang cơn khác thành
những cơn dài mênh mang”.
Nam Cao đã rất tài tình khi đưa Chí Phèo trải qua hết nỗi đau thương này tới nỗi
đau thương khác, để rồi người đọc như hình dung ra xã hội bấy giờ khắc nghiệt đến
mức như thế nào. Có lẽ Chí là một kẻ đáng thương hơn là đáng trách. Đáng nhận
được đồng cảm hơn là sự xa lánh. Ngòi bút của Nam Cao vẫn dành cho nhân vật
của mình những yêu thương. Ông vẫn để cho Chí Phèo nhìn thấy được yêu thương.
Yêu thương cho chính Chí qua những phẫn uất mà xã hội mang đến.
Sự xuất hiện của nhân vật Thị Nở trong tác phẩm có một ý nghĩa thật đặc sắc. Con
người xấu ma chê quỷ hờn kia chính là niềm tin cho Chí bước đến cánh cửa lương
thiện. Lần đầu tiên trong cuộc đời Chí tỉnh dậy. Chợt nhận ra nơi căn lều ẩm thấp là
ánh nắng ngoài kia rực rỡ biết bao, nghe được tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá,
tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá trên sông, tiếng lao xao của người đi chợ
bán vải… Những âm thanh ấy ngày nào chả có. Nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy.
Chao ôi là buồn! Chính cuộc sống đã lay động trong tiềm thức xa xôi của Chí làm
sống dậy ước mơ một thời trai trẻ: ”có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc muốn cày
thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua
dăm ba sào ruộng làm”. Rồi cũng trong cái phút giây tỉnh táo ấy, Chí Phèo như đã
thấy “tuổi già của hắn, đói rét, ốm đau và cô độc – cái này còn sợ hơn đói rét và ốm đau”.
Bao nhiêu mơ ước thời trai trẻ như ùa về làm thức tỉnh phần “người” trong Chí, hắn
nhận ra mình cũng muốn yêu và cần được yêu, cần những điều bình dị như bao con người khác.
Và rồi chính bàn tay ân cần của Thị Nở cùng với tình yêu của thị đã khơi dậy trong
Chí phần người. Bát cháo hành chính là liều thuốc giải độc góp phần thức tỉnh phần
người trong con quỷ dữ. Nhìn bát cháo bốc khói mà lòng Chí Phèo xao xuyến bâng khuâng.
Hắn ăn cháo hành và lấy làm mãn nguyện vì vị ngon của nó. Có lẽ đây là lần đầu
tiên trong đời hắn được một tay người đàn bà cho. Trước đây chỉ toàn là giật cướp
và dọa nạt. Còn ngày hôm nay, chính bàn tay ân cần ấy và tình yêu ấy đã làm hắn
thay đổi. Nhìn Thị hắn như muốn khóc, hắn cảm động và ngay trong chốc lát “Hắn
cảm thấy lòng thành trẻ con, hắn muốn làm nũng với thị như làm nũng với mẹ… Ôi sao mà hắn hiền?".
Vậy đó, tình yêu là phương thuốc duy nhất có thể khiến Chí trở về làm Chí, làm anh
tá điền hiền lành năm nào. Và cũng chỉ có bát cháo hành của Thị Nở mới có sức
mạnh cảm hóa được hắn. Bao năm qua, chưa bao giờ Chí cảm thấy mình thật sự là
mình như lúc ấy. Sức mạnh của sự vị tha, của tình yêu thương con người tưởng là
vô hình mà hóa ra lại vô cùng lớn lao.
Nhưng rồi hạnh phúc nhỏ nhoi cuối cùng vẫn không mỉm cười với Chí. Thị Nở vừa
thắp lên được chút hi vọng thì cũng chính là lúc cơn giông cuộc đời Chí ập đến. Bà
cô của Thị Nở, chính là hiện thân đầy đủ của định kiến của xã hội lúc bấy giờ. Bà ta
đã đến và cướp nốt đi phần lương thiện còn lại của Chí. Chao ôi, sao mà hắn đáng
thương đến tột cùng!!!
Giờ thì rượu ngon hay những lời chửi thề cũng không thể khiến hắn bớt đau. Hắn
nhớ, nhớ đến phát điên mùi vị cháo hành của Thị Nở, rồi hắn ôm mặt khóc rưng rức.
Cái xã hội ấy đến phút tận cùng vẫn cướp đi của hắn những niềm hi vọng len lỏi để
trở về con đường hoàn lương.
Phẫn uất, Chí xách dao đi, định đến nhà Thị Nở. Trong ý định, Chí định đến nhà
đâm chết con “khọm già”, con “đĩ Nở” nhưng sự thức tỉnh ý thức về thân phận và bi
kịch đã đẩy chệch hướng đi của Chí dẫn Chí đến thẳng nhà Bá Kiến. Trong giây
phút ấy, Chí nhận ra, kẻ đã lấy đi của mình tất cả chính là Bá Kiến. Hắn cướp đi
tuổi trẻ của một anh tá điền chất phác. Cướp đi cuộc đời của Chí, trả lại cho Chí cái
thân hình ma dại và nhân cách chẳng còn vẹn nguyên.
– Tao muốn làm người lương thiện
– Ai cho tao lương thiện?
Câu hỏi ấy như xoáy vào tận tâm can người đời. Đến khi gấp trang sách lại, chúng
ta vẫn còn như day dứt ở trong lòng. Phận người trong xã hội cũ, sống trong trăm
ngàn thứ khắc nghiệt bủa vậy, bị tha hóa, bị chà đạp, bị cướp đi nhân cách và phải
tự kết liễu đời mình là lối thoát duy nhất.
Nam Cao đã mang đến một sự kết hợp sâu sắc giữa giá trị hiện thực đầy đau thương
và giá trị nhân đạo vô cùng tinh tế. Bằng ngòi bút sắc sảo nhưng vẫn đầy tính nhân
văn, tác phẩm Chí Phèo của ông đã như là tấm gương phản chiếu lại những xót xa
của một tầng lớp xã hội thời bấy giờ, nhưng chất chứa trong đó vẫn là sự cảm thông đầy sâu sắc.
Có lẽ ít tác phẩm nào trong giai đoạn cùng thời lại gây được tiếng vang đến tận bây
giờ như Chí Phèo của Nam Cao. Một con người mà đại điện cho cả trăm số phận
khác, dù có đau thương nhưng vẫn xứng đáng được yêu thương.
14. Phân tích nhân vật Chí Phèo ngắn gọn
Khi nhận định về các tác phẩm của Nam Cao, Nguyễn Hoành Khung cho rằng:
“Trong mảng sáng tác về nông dân của Nam Cao, người đọc thường gặp những
nhân vật xấu xí, thô lỗ cục cằn và những chuyện nhục nhã của họ. Chính vì thế mà
một số người tỏ ra hoài nghi giá trị hiện thực và nhân đạo của ngòi bút Nam Cao, có
biết đâu rằng, chính với đám nhân vật “có vấn đề” đó mà cái nhìn hiện thực và quan
điểm nhân đạo của nhà văn mới thể hiện rõ, đầy đủ nhất”. Và nhân vật Chí Phèo
trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là một nhân vật “có vấn đề” như thế, nhưng
chính những lời văn mà tác giả viết về nhân vật này và những bi kịch mà y phải
chịu đựng đã thể hiện được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của tác phẩm mà
Nam Cao muốn gửi gắm qua nhân vật này.
Chí Phèo có một tuổi thơ thật bất hạnh: Ngay từ khi chào đời, Chí Phèo đã là một
đứa con hoang, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ và không biết cha mẹ mình là ai. Chí
lớn lên nhờ sự đùm bọc, cưu mang của dân làng. Lớn lên Chí đi ở hết nhà này đến
nhà nọ. Cứ như thế, Chí lớn lên bình yên giữa những người dân nghèo khổ nhưng
hiền lành. Chí cũng có ước mơ riêng của mình, đó là có một gia đình nho nhỏ
“chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải”. Đến năm hai mươi tuổi, Chí trở thành một
chàng trai có vẻ đẹp toàn vẹn từ ngoại hình mạnh khỏe cho đến nội tâm hiền lành.
Nhưng rồi Chí đi làm cho nhà Bá Kiến và cũng chỉ vì chuyện ghen tuông vớ vẩn
Chí bị đẩy vào tù, sau bảy, tám năm biệt tích trở về làng giờ đây Chí Phèo đã hoàn
toàn thay đổi từ ngoại hình cho đến tính cách. Ngoại hình của Chí thật đáng sợ: cái
đầu cạo trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen và rất cơng cơng, hai mắt
gờm gờm trông gớm chết. Ngoại hình ấy ẩn chứa một tính cách đã hoàn toàn thay
đổi, không còn tính cách “lành như đất” nữa mà giờ đây hắn chuyên đi đập đầu,
rạch mặt ăn vạ, hắn lấy rượu để bầu bạn với mình và rồi trong cơn say hắn đến nhà
Bá Kiến để trả thù nhưng kết quả của cả hai lần là hắn đã bị Bá Kiến “ru ngủ” bằng
rượu, thịt và tiền. Và rồi từ đó, Chí rơi vào trạng thái mất phương hướng, không biết
ai là kẻ thù của cuộc đời mình và lại tiếp tiếp tục rơi vào cái bẫy mà Bá Kiến đã
giăng sẵn, hắn vào tù vì Bá Kiến và rồi khi ra tù lại tiếp tục biến mình thành tay sai
cho chính kẻ thù của mình, còn gì nhục nhã hơn là điều đó.
Cứ thế, cuộc đời hắn trượt dài trong những bi kịch, hắn không làm gì ngoài việc
rạch mặt, ăn vạ để đòi tiền, để đâm chém những ai không cùng phe cánh với cụ Bá.
Cuộc đời hắn chìm trong cơn say, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say và đánh
nhau trong cơn say, “hắn đã phá tan bao nhiêu gia đình, đập vỡ bao nhiêu hạnh phúc,
làm chảy máu và nước mắt bao nhiêu người lương thiện”. Cứ như thế đời hắn trượt
dài, nhìn vào mặt hắn người ta không biết hắn bao nhiêu tuổi. Cuộc đời hắn đã xem
như là bỏ đi, nhân hình bị hủy hoại, nhân tính bị xói mòn. Cả làng Vũ Đại đều tránh
mặt hắn mỗi lần hắn đi qua. Ngay cả bản thân hắn cũng quên sự có mặt của hắn ở trên đời.
Nhưng rồi người nông dân bị lưu manh hóa ấy cuối cùng cũng đã thức tỉnh. Trong
tâm hồn tưởng chừng như chai đá ấy của Chí vẫn còn le lói một ánh sáng của lương
tâm, lương thiện chỉ cần có cơ hội thôi là sẽ bừng sáng. Và Nam Cao đã cho Chí
một cơ hội để ánh sáng ấy có dịp bừng lên, đó là cho Chí được gặp gỡ với Thị Nở.
Chính cuộc gặp gỡ ấy, sự chăm sóc ân cần của Thị cùng bát cháo hành nóng hổi
nghi ngút khói đã làm sống dậy bản chất lương thiện của Chí. Được Thị Nở chăm
sóc, Chí Phèo rất ngạc nhiên vì xưa nay nào hắn có thấy ai tự cho ai cái gì, hắn phải
dọa nạt hay cướp giật mới có. Lần đầu tiên khi tỉnh giấc, hắn bâng khuâng nghe
tiếng chim hót, tiếng cười nói của những người đi chợ và cùng với đó là khát vọng
được sống một cuộc sống khác, được hòa nhập cùng mọi người, họ sẽ nhận hắn vào
cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương thiện. Hắn tự đặt ra câu
hỏi cho mình: hắn có thể làm bạn được sao lại chỉ gây thù? Thị Nở chính là người
mà Chí đặt niềm tin vào, Chí tin Thị Nở sẽ là chiếc cầu nối giúp Chí trở về với cuộc sống đó.
Nhưng rồi, khát khao sống một cuộc sống lương thiện của hắn vừa mới được nhen
nhóm thì đã bị dập tắt. Chiếc cầu nối ấy đã bỏ hắn mà đi chỉ vì lời nói của bà cô:
“Đàn ông đã chết hết cả rồi hay sao mà lại phải lấy một thằng không cha, không mẹ
chỉ biết rạch mặt ăn vạ”, bỏ lại Chí với nỗi đau khổ đến tột cùng, hắn đau xót nhận
ra rằng sẽ chẳng còn chiếc cầu nào mang hắn về với cuộc sống của những người
lương thiện nữa. Những lời lẽ cuối cùng đã bộc lộ tất cả bi kịch nội tâm của Chí:
“Tao muốn làm người lương thiện (…). Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm
thế nào cho mất được những mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương
thiện nữa. Biết không!”.
Và cuối cùng, bi kịch đã biến thành thảm kịch. Tột đỉnh của sự khổ đau đã biến
thành tột đỉnh của sự căm thù, uất hận. Chí thấy kẻ thù trước mắt cướp đi tình yêu
của hắn chính là bà cô Thị Nở nhưng trong sâu thẳm tâm hồn có lẽ hắn vẫn ý thức
được ai mới chính là kẻ thù gây nên một chuỗi dài bi kịch của cuộc đời mình. Hắn
xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi thẳng đến nhà Bá Kiến, Chí Phèo đã
đâm chết Bá Kiến rồi tự kết liễu cuộc đời mình. Trong sự bế tắc đến tột cùng, Chí
đã tự tìm ra lối thoát cho riêng mình, đó là cái chết, chết để kết thúc tất cả bi kịch của cuộc đời Chí.
Nhân vật Chí Phèo là nhân vật tiêu biểu cho số phận của người nông dân trong xã
hội nông thôn Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Nam Cao đã thể hiện tấm
lòng yêu thương, trân trọng của mình đối với những người có số phận bất hạnh. Ở
sâu thẳm trong tâm hồn họ chính là sự khát khao hạnh phúc, được yêu thương và
sống một cuộc sống tốt đẹp hơn.
15. Phân tích hình tượng nhân vật Chí Phèo
Giữa những bộn bề phồn tạp của buổi chợ văn chương, giữa những náo nhiệt đông
đúc của gian hàng hiện thực, phê phán, Nam Cao được nhận ra là một chủ cửa hàng
khá đặc biệt, với tấm lòng nhân đạo sâu sắc về sự quan tâm đặc biệt dành cho những
người nông dân nghèo trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Nam
Cao đã đưa người đọc đi sâu khám phá những đau đớn, khổ cực mà những con
người cùng hơn cả dân cùng phải chịu đựng, phát hiện những vẻ đẹp ẩn sâu trong
tâm hồn của họ. Tiêu biểu cho cuộc hành trình đó là tác phẩm Chí Phèo, đặc biệt
qua nhân vật Chí Phèo ta sẽ thấy rõ được điều đó.
Quả thật không sai khi nói rằng, sản phẩm văn học chỉ được khai sinh ra khi nó là
kết quả kết quả từ đời sống, nếu sáng tác văn học chỉ hoàn toàn là sản phẩm của sự
hư cấu và tưởng tượng mà không mang hơi thở đời sống thì sẽ không truyền được
cảm xúc đến với bạn đọc. Văn học bao giờ cũng là chuyện cuộc đời, mang trong
mình sứ mệnh cao cả của một nhà văn khi sáng tạo nghệ thuật. Nam Cao đã không
ngừng tìm tòi, sáng tạo và ông đã khẳng định được vị trí của mình trong nền văn
học Việt Nam hiện tại. Đồng thời tìm cho mình một phong cách hoàn toàn mới mẻ,
khác với những nhà văn cùng thời.
Đọc Chí Phèo của Nam Cao ta sẽ thấy rõ được điều đó, tác phẩm được in thành sách
lần đầu năm 1941, sau đó được in lại trong tập “Luống cày” năm 1946. Lúc đầu tác
phẩm có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau đó Nhà xuất bản tự ý đổi thành “Đôi lứa xứng
đôi”, đến năm 1946 Nam Cao đã đổi lại tên thành “Chí Phèo”.
“Chí Phèo” xoay quanh bi kịch của người nông dân trước cách mạng tháng 8, khác
với Ngô Tất Tố và Nguyễn Công Hoan, Nam Cao không đi sâu vào bi kịch về mặt
vật chất mà các nhân vật phải chịu đựng, ngược lại nhà văn đi sâu, khai thác bi kịch
tinh thần đầy đau đớn của Chí Phèo. Đó là bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người, sinh
ra là một con người nhưng không được mọi người công nhận.
Chí Phèo được xem là nhân vật điển hình trong tác phẩm, người đại diện cho tầng
lớp nhân dân bần cùng hóa, lưu manh hóa trước cách mạng tháng Tám.
Cả cuộc đời của Chí Phèo là một con số 0 tròn trĩnh, không cha, không mẹ, không
nhà, không cửa, không một tấc đất cắm dùi. Ngay từ khi sinh ra, cha mẹ đã không
nhìn nhận hắn, cuốn hắn vào chiếc váy đụp rách, bỏ hắn ở cái lò gạch bỏ không,
vắng người qua lại, may mắn thay một anh đi thả ống lươn nhìn thấy hắn, từ đó Chí
lớn lên nhờ bát cơm của bác Phó cối và sự cưu mang của cả dân làng Vũ Đại. Năm
18 tuổi Chí Phèo làm canh điền cho nhà lý Kiến.
Khi làm canh điền cho nhà lý Kiến, Chí vốn là một anh nông dân hiền lành, chăm
chỉ, hắn cũng đã từng mơ về một gia đình nhỏ bé, hạnh phúc, chồng cuốc mướn, cày
thuê, vợ dệt vải nuôi tằm, rồi chúng bỏ một con lợn làm vốn, khá giả thì mua dăm
ba sào ruộng. Cuộc đời vốn không công bằng, thân phận nô lệ đâu để cho Chí Phèo
được yên, bởi thói dâm dục của bà ba nhà lý Kiến, cùng tính ghen tuông của ông ta
mà Chí Phèo bị đẩy vào tù, để rồi 7, 8 năm sau ra tù Chí Phèo đã thay đổi cả nhân hình lẫn nhân tính.
Trở về làng Vũ Đại sau một thời gian dài không ai nhận ra Chí, cái đầu thì trọc lốc,
răng cạo trắng hơn, cái mặt đen, lại rất cong cơng. Hắn mặc cái quần nái đen, cái áo
tây vàng, trên người đầy những nét chạm trổ, rồng phượng, lại có cả hình một ông
tướng cầm chùy trông rất gớm chết. Không chỉ thay đổi ngoại hình, mà Chí còn
thay đổi cả nhân tính. Mới về hôm trước, hôm sau đã thấy hắn ngồi uống rượu với
thịt chó từ trưa đến chiều, khi đã say hắn tìm đến nhà Bá Kiến gây sự, rạch mặt ăn
vạ. Và cũng chỉ vì cơn say ấy, Chí Phèo đã bị Bá Kiến lợi dụng biến Chí Phèo trở
thành tay sai đắc lực của mình.
Không phải ngẫu nhiên mà mở đầu câu chuyện Nam Cao bắt đầu bằng tiếng chửi
của Chí Phèo, bao giờ cũng vậy say là hắn chửi. Hắn chửi trời, chửi đất, chửi cả dân
làng Vũ Đại nhưng chẳng ai đáp lại tiếng chửi của hắn. Tiếng chửi của Chí Phèo thể
hiện sự giao hòa, giao cảm, sự khát khao được sống với mọi người. Nhưng đáp lại
tiếng chửi của Chí Phèo là tiếng của ba con cho giữ, điều đó chẳng khác nào Chí
Phèo đã bị đánh tụt từ hàng con người xuống hàng con vật.
Đọc tác phẩm ta tưởng rằng cuộc đời của Chí Phèo sẽ trượt dài trên con dốc của sự
tha hóa và biến chất, nhưng với tấm lòng nhân đạo của mình Nam Cao không hề hắt
hủi nhân vật của mình. Ngược lại ngòi bút của ông dành cho nhân vật nồng nàn yêu
thương, ông đã tìm ra lối thoát cho Chí Phèo, khơi gợi khát khao được làm người
nơi Chí bằng cách cho Chí gặp Thị Nở. Ban đầu chí đến với Thị chỉ bằng bản tính
thú vật của một gã say rượu, nhưng nào ngờ Thị Nở chính là nguồn ánh sáng duy
nhất soi sáng cho trái tim của Chí Phèo. Sau đêm ăn nằm với Thị Nở, lần đầu tiên
sau những cơn say Chí hoàn toàn tỉnh táo, hắn cảm giác nắng đã lên cao, nghe thấy
tiếng chim hót ríu rít, tiếng của những người đi chợ về, những âm thanh này hôm
nào mà chả có, nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy những âm thanh quen thuộc này,
đã chắp cánh cho ước mơ về một gia đình nhỏ trước kia của Chí Phèo quay về. Đọc
đến đây ta bỗng nhớ đến tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân trong tác phẩm “Vợ
Chồng A Phủ” của Tô Hoài. Chính tiếng sáo ấy đã thôi thúc Mị khao khát sống
mãnh liệt, giúp mị quên đi thực tại, đau đớn. Bỗng Chí Phèo như thấy trước tuổi già
ốm đau và bệnh tật, rồi Chí Phèo bỗng cảm thấy sợ cô đơn…
May mà Thị Nở bước vào, không Chí Phèo không nên được mất. Thị Nở bước vào
trong tay cắp một cái rổ, trong rổ là nồi cháo hành nóng hổi, thị múc ra bát đưa cho
Chí Phèo, lúc này Chí Phèo cảm thấy yêu Thị Nở, cầm bát cháo hành trong tay Chí
Phèo ăn một cách ngon lành, bởi đây là lần đầu tiên hắn được một người đàn bà cho
mà không cần cướp giật. Đã có ý kiến nhận xét rằng, Thị Nở chính là vị thiên sứ mà
Nam Cao phái đến bên cạnh Chí Phèo. Thiên sứ ấy không có đôi cánh, nhưng có đôi
bàn tay ấm áp như ngọn gió, ngọn lửa, thổi bay lớp tro tàn, thiêu đốt lớp vỏ quỷ dữ
bên trong con người Chí Phèo. Bát cháo hành là chi tiết đặc biệt trong tác phẩm, nó
như một liều thuốc giải độc, gột rửa lớp men rượu đưa Chí Phèo trở về làm người,
với mong muốn trở về làm người lương thiện Chí Phèo tưởng rằng Thị Nở sẽ là cây
cầu đưa Chí Phèo đến gần hơn với mọi người. Nhưng Chí Phèo đâu biết rằng Thị
Nở và tình yêu của Thị Nở chỉ như cây cầu vồng lung linh bảy sắc, xuất hiện và
biến mất sau cơn mưa. Chí Phèo chưa bước chân lên cầu thì cây cầu đã rút ván, bởi
xã hội lúc bấy giờ còn quá nhiều định kiến, nên việc Chí Phèo muốn trở về làm
người lương thiện còn quá nhiều khó khăn. Những lời Thị Nở trút lên đầu Chí Phèo
đã cho thấy định kiến nặng nề như thế nào? Quá đau khổ Chí Phèo lại tìm đến rượu,
nhưng lúc này càng uống càng tỉnh, mùi cháo hành thoang thoảng đâu đây. Quá căm
phẫn uất, Chí Phèo cầm dao đi trả thù. Miệng thì nói đâm chết con đĩ Nở, con khọm
già, nhưng đôi chân lại đưa Chí đến nhà Bá Kiến. Hơn ai hết lúc này Chí Phèo hiểu
rằng Bá Kiến chính là người đã đẩy Chí Phèo đến ngày hôm nay, xóa tên Chí Phèo
khỏi cuốn sổ của những con người lương thiện. Có lẽ trong cuộc đời tối tăm của Chí
Phèo hành động vung dao kết liễu tên cáo già Bá Kiến là những giây phút rực rỡ
nhất. Dù Chí Phèo đã chết nhưng câu hỏi “Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để
mất đi những vết mảnh trai trên khuôn mặt này”, vẫn còn để lại những nhức nhối trong lòng người đọc.
Với cách xây dựng nhân vật điển hình, độc đáo, ngôn ngữ sắc sảo, góc cạnh mang
tính khẩu ngữ Nam Cao đã thành công trong việc xây dựng nhân vật Chí Phèo, với
bi kịch tinh thần đầy đau đớn, khắc khoải. Hình tượng nhân vật Chí Phèo đã để lại
trong lòng bạn đọc nhiều niềm xúc động và sự cảm thông sâu sắc, đối với một kiếp
người cùng hơn cả dân cùng trước cách mạng tháng tám. Cùng với hình tượng chị
Dậu, Anh Kha, Lão Hạc, nhân vật Chí Phèo đã khẳng định tính tất yếu phải có một
cuộc cách mạng dân tộc và cách mạng giai cấp để đòi lại quyền sống chính đáng
cho con người. Cho đến ngày hôm nay những nhân vật văn học ấy vẫn là lời nhắc
nhở, cảnh tỉnh chúng ta phải biết yêu thương, trân trọng hơn hạnh phúc mình đang
có, đồng thời phải biết cống hiến để cuộc sống tốt đẹp hơn lên.
16. Phân tích quá trình hồi sinh của Chí Phèo
Truyện ngắn “Chí Phèo” là một kiệt tác của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại của
nhà văn hiện thực và nhân đạo Nam Cao. Qua tác phẩm, tác giả đã vẽ nên một bức
tranh thê thảm, đầy bi thương của những kiếp sống lương thiện nhưng đói nghèo đã
bị tha hóa cả về thể xác lẫn linh hồn. Tiêu biểu cho những kiếp người đó chính là
nhân vật “Chí Phèo” và những bi kịch mà hắn phải chịu đựng, nếm trải trong chặng đường đời của mình.
Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, người đọc dõi theo từng bước chân của Chí từ một
người dân lương thiện bình thường cho đến khi trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ
Đại và cuối cùng là cái chết tuy bi thảm nhưng lại là cách giải thoát tốt nhất khỏi
những bi kịch mà Chí đang phải chịu đựng. Người đọc không thể quên hình ảnh của
Chí lúc mới ở tù ra với “cái đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mặt đen lại”, “cái ngực
phanh ra đầy những nét chạm trổ rồng phượng với một ông tướng cầm chùy trông
gớm chết”. Để rồi từ đó, cuộc đời hắn chìm trong men rượu, trong cơn say hắn đã
làm biết bao tội ác, hắn phá vỡ hạnh phúc của biết bao nhiêu gia đình, làm chảy
máu và nước mắt của biết bao nhiêu người lương thiện.
Những tưởng cuộc đời hắn sẽ trượt dài trong tội lỗi nhưng rồi ở phần cuối của tác
phẩm, Chí Phèo đã có ý thức vươn lên khao khát được làm người lương thiện, đỉnh
điểm của khát khao đó là hành động xách dao đến nhà bà cô Thị Nở nhưng lại đi
thẳng đến nhà Bá Kiến để đòi lương thiện. Khi nhận ra một sự thật đau khổ đến mức
tuyệt vọng là hắn không thể trở lại làm người lương thiện được nữa thì hắn đã giết
Bá Kiến – nguyên nhân chính tạo nên mọi bi kịch của cuộc đời Chí và tự kết liễu
đời mình để giải thoát khỏi cuộc sống đau khổ hiện tại. Vậy động lực nào đã thúc
đẩy Chí hoàn lương? Đó chính là tình thương của Thị Nở và bát cháo hành của Thị.
Bát cháo hành của Thị Nở tuy giản đơn, mộc mạc chỉ có một chút cháo trắng với
hành nhưng có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự hồi sinh thức tỉnh của Chí. Bát
cháo được nấu lên bằng tình yêu thương chân thành, sự cảm thông, thấu hiểu của
Thị Nở dành cho Chí, chính vì vậy mà nó có sức lay động mạnh mẽ bản chất lương
thiện vốn đã bị vùi sâu trong tâm hồn Chí. Nếu như trước đây, hắn chỉ biết uống
rượu, rạch mặt, ăn vạ, rồi gây nên biết bao nhiêu tội ác thì giờ đây sau khi ăn bát
cháo hành của Thị Nở hắn thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với Thị như
với mẹ. Chưa bao giờ ta thấy hắn hiền như lúc này…Khi nhận được bát cháo hành
từ tay Thị, Chí rất ngạc nhiên, hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt mình ươn ướt. Vậy là
Chí đã khóc, một con người đã lấy đi biết bao nhiêu nước mắt của người khác vậy
mà giờ đây chính hắn lại khóc. Hắn đã khóc, khóc vì đây là lần thứ nhất hắn được
người ta cho, lại được cho bởi tay một người đàn bà. Trước đây, chỉ toàn là đi cướp
giật của người khác, hắn thấy “xưa nay có thấy tự nhiên ai cho ai cái gì”. Hắn nhìn
bát cháo bốc khói mà bâng khuâng, vừa vui vừa buồn và một cái gì nữa giống như
là ăn năn, hối lỗi…Và đây cũng là lần đầu tiên Chí biết đến cái duyên của một
người, đó là khi Thị Nở múc cháo “nhìn trộm hắn rồi lại cười toe toét. Trông Thị thế
mà có duyên”. Nhìn Thị hắn nghĩ lại quá khứ khi mà hắn phải chăm sóc cho bà ba,
phải làm những việc xấu xa hắn thấy nhục hơn là thích. Bát cháo hành của Thị Nở
có sức mạnh thật kì diệu, nó đã làm cho một người như Chí phải suy nghĩ: “Hắn có
thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây thù?”.
Đồng thời, bát cháo ấy đã lấy lại sức khỏe cho hắn bởi vì hắn càng ăn mồ hôi lại
càng ra nhiều. Và tất nhiên, điều này rất tốt đối với một người bị cảm gió như hắn.
Tuy chỉ là bát cháo hành bình thường thôi nhưng nó đã giúp Chí khỏi bệnh, hắn
thấy bát cháo mới thơm ngon làm sao, những người suốt đời không ăn cháo hành sẽ
không biết rằng cháo hành ăn rất ngon…nhưng tại sao mãi đến tận bây giờ hắn mới
nếm vị mùi cháo, tự hỏi để rồi tự mình trả lời. Đó chính là bởi vì đời hắn chưa bao
giờ được săn sóc bởi tay một người đàn bà. Sự gặp gỡ với Thị Nở như là một điều
kì diệu đối với Chí, hình ảnh của Thị giống như một vị cứu tinh trong cuộc đời u ám,
say triền miên với những chuỗi dài bi kịch của Chí Phèo. Điều đặc biệt hơn, đây là
tình cảm đáng trân trọng giữa những con người có cảnh ngộ khốn cùng.
17. Cảm nhận về nhân vật Chí Phèo
Trước Cách mạng tháng Tám, số phận người nông dân là mối quan tâm hàng đầu
của dòng văn học hiện thực phê phán. Ngô Tất Tố có Tắt đèn với chị Dậu, Nguyễn
Công Hoan có Bước đường cùng với anh Pha,… Và đặc biệt là Nam Cao với hàng
loạt tác phẩm xuất sắc về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Trong đó nói
lên hình tượng Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên. Hình tượng nhân vật này đã để lại
trong lòng người đọc nhiều cảm nhận sâu sắc.
Chí Phèo là ai? Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã giới thiệu nhân vật của mình một
cách độc đáo. Nhà văn để Chí Phèo hiện lên trong bộ dạng của một kẻ say rượu:
“Hắn vừa đi vừa chửi”. Mà hắn chửi mới lạ lùng và ngoa ngoắt làm sao: “Hắn chửi
trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi cả những ai không chửi nhau với hắn”.
Không lạ sao được bởi khi chửi người ta thường phải hướng tới một đối tượng cụ
thể đằng này hắn hướng tới tất cả cuộc đời này, trời đất này. Lạ lùng hơn nữa, đây
không phải là lần đầu tiên hắn chửi bởi “Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn
chửi”. Vì sao hắn lại đến nông nỗi ấy? Nhân vật của Nam Cao vừa mới xuất hiện đã
trở thành một ẩn số khiến người đọc tò mò đoán định: con người ấy không tạo được
chút cảm tính nào, song lại gieo vào lòng người một niềm xót xa – hẳn anh ta phải
có nỗi niềm khổ đau nào đó mới đến nỗi dùng rượu để hủy hoại thân xác, những
tiếng chửi đời ngoa ngoắt kia cũng nói lên một điều rằng chủ nhân của nó đã bị mất
hết niềm tin vào cuộc đời, vào con người trên thế gian này. Người đọc tò mò đọc
tiếp trang truyện và quả thực, cuộc đời Chí Phèo hiện lên như một cuốn phim bi thảm.
Chí vốn là đứa trẻ bị bỏ rơi một cách tàn nhẫn, sự ra đời của hắn không được ai
mong đợi. Nói trắng ra, hắn là một đứa con hoang, cha hắn không thừa nhận, mẹ
hắn bỏ lại hắn ở cái lò gạch hoang mặc cho sống chết. Vậy là chỉ có cái lò gạch
hoang là đón đợi hắn mà thôi. Khi Chí xám ngắt trong chiếc váy đụp thì những
người nông dân nghèo khổ đã nhặt hắn. Ban đầu là một anh đi thả ống lươn. Sau đó
là một bà góa mù rồi bác phó cối. Khi bác phó cối chết, Chí Phèo thành đứa trẻ bơ
vơ muốn có miếng ăn Chí phải đi hết nhà này đến nhà khác, nghèo khổ và bẽ bàng.
Đời hắn bọt bèo, lênh đênh, tội nghiệp chẳng khác chi một thứ cỏ dại trôi dạt hết
góc này đến xó nọ. Âu đó cũng là tình cảnh chung của số phận người nông dân
trước cách mạng, đời họ cũng dập dềnh theo những phen phiêu tán li gia. Kẻ đi ở đợ,
người buôn thúng bán mẹt nay đây mai đó, cực nhục hơn phải tha hương cầu thực ở xứ người.
Đến năm mười tám đôi mươi, số phận đưa đẩy Chí tới gia đình lí Kiến. Đến cửa nhà
giàu tưởng kiếm được bát cơm manh áo ai ngờ lại gặp địa ngục trần gian. Bởi cái
con vợ ba “quỉ cái” của lí Kiến cứ bắt hắn bóp chân khêu gợi những chuyện dâm dạt.
Hắn vùng vằng: tuy còn trẻ nhưng hắn cũng phân biệt được đâu là tình yêu chân
chính đâu là thói dâm dục xấu xa. Sự cám dỗ đó không làm bản chất của Chí bị bôi
nhọ. Chí thực sự là chàng trai tự trọng, lương thiện. Suy cho cùng đó là bản chất tốt
đẹp của người nông dân xưa, chất phác, thật thà và đầy tự trọng. Đọc đến đây,
người đọc khó có thể quên hình ảnh chị Dậu của Ngô Tất Tố cầm nắm giấy bạc ném
vào mặt tên quan bỉ ổi, đê tiện. Hay gần gũi hơn là một nhân vật của chính Nam
Cao, lão Hạc, lòng tự trọng đã khiến lão từ chối “gần như là hách dịch” mọi sự giúp
đỡ của mọi người, và cuối cùng lão đã dùng cái chết để bảo toàn lòng tự trọng cao
quý nơi con người mình. Ở Chí Phèo, bản chất lương thiện ấy bị cái xã hội tăm tối
ra sức hủy diệt. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho tên cường hào lí Kiến bắt giam Chí,
biến hắn từ một người lương thiện thành con quỉ dữ.
Sau bảy, tám năm ở tù về Chí trở thành một con quỉ dữ đáng sợ “cái đầu thì trọc
lốc”, "răng cạo trắng hớn", “trông gớm chết”. Trên người hắn xăm đầy những hình
thù quái dị – bản chất của hắn năm xưa đã biến mất. Bây giờ hắn là một kẻ ác chỉ
biết làm việc ác. Nhà văn đã dùng đến hai lần từ “gớm chết” để bày tỏ sự kinh hãi
và cũng là để khu biệt hắn với những người dân lương thiện trong cái làng này. Sự
lưu manh của Chí thể hiện cụ thể ngay trong những hành động thường nhật. Mua
rượu không được hắn đốt quán, hắn lấy mảnh chai rạch mặt ăn vạ kêu làng… Hắn
càng ác và đáng sợ hơn khi rơi vào tay bá Kiến rồi trở thành công cụ đắc lực cho
hắn. Chỉ cần bá Kiến quăng cho vài hào hắn có thể đâm chém bất cứ ai, làm tất cả
những gì người ta sai. Càng ngày Chí càng trượt dài trên còn đường tội lỗi lưu manh.
Ở đây, với đặc điểm này của Chí Phèo, Nam Cao đã có một phát hiện mới trong đời
sống người nông Việt Nam trước Cách mạng. Nếu chỉ dừng lại ở việc miêu tả đời
sống khốn cùng, quẫn bách, nỗi cực nhục bọt bèo của người nông dân thì đã có Tắt
đèn, đã có Bước đường cùng,… Nhưng cái mới của Nam Cao là đã chỉ ra con
đường bị lưu manh hóa về bản chất của người nông dân. Họ vốn chất phác, thật thà,
lương thiện và đầy tự trọng. Có những người cả cuộc đời không ra khỏi lũy tre làng
thì làm sao có thể hại làng hại nước? Song nhà văn bằng ngòi bút sắc sảo, tỉnh táo
đã vạch ra thủ phạm của tội ác đứng sau mỗi con quỷ lương tâm của người nông dân.
Đó là những thủ đoạn đê tiện của bọn cường hào địa phương kết hợp với cường hào
hà khắc, tàn bạo của chính quyền thực dân. Chính chúng đã tẩy não, đã nhào nặn lại
và rồi bôi bẩn những tâm hồn vốn rất mong manh, lương thiện.
Song, cái tốt đẹp thuộc về bản chất xưa kia ở Chí Phèo như một tiềm thức sâu xa, nó
giống như mặt trời có thể bị che mờ nhưng sẽ không bao giờ nguội tắt. Sau giấc ngủ
dài mê man, nó cựa quậy, động đậy đòi tỉnh giấc. Nó thúc giục Chí Phèo trở thành người lương thiện.
Cuộc gặp gỡ với Thị Nở đã mở ra một bước ngoặt lớn lao trong cuộc đời Chí Phèo.
Thị Nở chẳng khác nào ánh trăng mát lành của đêm ấy. Tình thương của Thị Nở
chẳng khác nào dòng sông lấp lánh dưới ánh trăng gợi biết bao tình. Điều đó đã
thức dậy cái bản chất lương thiện trong Chí làm nó sống lại và thực sự sống lại
trong kiếp sống con người. Tình thương quả là một thứ biệt dược, nó có thể khôi
phục, chữa lành cả những vết thương bị nhiễm trùng nặng nhất. Đoạn văn viết về sự
thức tỉnh của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở tràn đầy chất thơ. Thị Nở đã làm sống lại
trong Chí sự tự ý thức về mình. Chí Phèo sống lại với mong ước “một gia đình nhỏ”,
“chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải quanh năm, hai đứa bỏ vốn nuôi con lợn”.
Sau bao nhiêu năm, hôm nay Chí lại nghe “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá” hay
“tiếng những người đi chợ về hỏi nhau: Hôm nay vải mấy xu hả dì?”. Những âm
thanh ấy hôm nào chả có? Nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy bởi hôm nay Chí mới
bừng tỉnh, mới thiết tha hướng về cuộc sống. Bát cháo hành Thị Nở đem đến làm
Chí cảm động “Mắt ươn ướt nước” và “hắn cười thật hiền”. Rồi hắn muốn hướng về
tương lai, một tương lai bình dị: mái ấm gia đình. Nước mắt, lại là nước mắt đàn
ông, Nam Cao từng gọi đó là “lăng kính biến hình của vũ trụ”. Ta có cảm giác giọt
nước mắt kia, nụ cười thật hiền trên môi Chí kia đã cuốn đi, đã xua tan quá khứ tối
tăm, u ám của hắn. Có lẽ chính giọt nước mắt và nụ cười ấy của Chí Phèo Thị Nở đã
có khi thầm nghĩ: “Có lúc hắn hiền như đất”. Rồi hắn nói với Thị Nở: “Cứ thế này
mãi thì thích nhỉ… hay là mình sang ở với tớ một nhà cho vui”. Hắn khát khao
muốn trở về thế giới người lương thiện: “Trời ơi hắn thèm lương thiện, hắn muốn
làm hòa với mọi người biết bao, Thị Nở sẽ mở đường cho hắn".
Chính những trang văn trên đã làm sáng bừng cho câu chuyện và sáng bừng lên
quãng đời trôi nổi, tăm tối của Chí Phèo. Chưa khi nào từng cử chỉ, hành động, câu
nói của anh khiến ta cảm động như thế. Chúng thể hiện một điều rằng: lần đầu tiên
trong đời Chí Phèo gặp được lí tưởng, mục đích sống của đời mình. Nó nằm ở nơi
người đàn xấu xí cả xã hội chê bai, xa lánh. Ước mơ giản dị, mong manh của hắn có
thể làm bất kì ai cũng phải giật mình nhìn lại những gì mình đang có để nâng niu và
thấy trân trọng nó hơn.

16 bài Phân tích nhân vật Chí Phèo HAY CHỌN LỌC | Văn mẫu 11 Kết nối tri thức

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Nghị luận học đi đôi với hành chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 11

Bài thơ Đồng chí của nhà thơ Chính Hữu | Ngữ văn lớp 11

Phân tích bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 11

Mở bài bài thơ Tràng Giang của Huy Cận chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 11

Mở bài Vợ nhặt Top 10 mẫu chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 11