3.5 NGUYÊN NHÂN GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG ĐẤT VÀ HẬU QUẢ. Môn Môi trường | Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 58968691
3.5 NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG ĐẤT
Ô nhiễm đất nói chung là do những tập quán phản vệ sinh của con người, do hoạt động trong công
nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, du lịch…với nhiều hình thức hoạt động khác nhau và do cách
tập quán thải bỏ không hợp lí các chất cặn bả vào đất. Môi trường đất là nơi cư trú của con người và các
sinh vật khác. Do đó, khi môi trường đất bị ô nhiễm sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Ô nhiễm đất có thể do các nguyên nhân sau:
3.5.1 Do tập quán phản vệ sinh gây ô nhiễm môi trường đất
Một trong những nguyên nhân phổ biến và mang tính "truyền thống" là thói quen sinh hoạt chưa hợp vệ
sinh của người dân, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa hoặc khu vực thiếu hệ thống hạ tầng xử lý rác thải: - Xả rác bừa bãi:
Như chúng ta đã biết: phân, rác là mầm mống của bệnh tật. Trong phân chứa rất nhiều vi khuẩn, vi
rút, trứng giun sán…còn rác là nơi ẩn nấp và hoạt động của chuột, nơi chứa nhiều mầm bệnh.
Trong nhân dân chúng ta thường có thói quen vứt rác bừa bãi ra đường không đúng nơi quy định.
Thậm chí còn vứt cả súc vật chết như chó, mèo, chuột… ra ngoài đường làm cho mặt đất trở nên ô nhiễm và bẩn thỉu.
- Xử lý chất thải không đúng cách:
Nhiều gia đình không có hệ thống hầm biogas hoặc hầm chứa chất thải sinh hoạt, khiến nước thải và
phân thải thẩm thấu trực tiếp vào lòng đất.
Việc xử lí chất thải không đúng cách hay không xử lí sẽ làm môi trường bị ô nhiễm nặng. Khi đó,
môi trường đất sẽ bị nhiễm độc, chất độc được sinh ra sẽ gây độc cho cây trồng, vật nuôi qua đất,
thức ăn, nguồn nước,... do đó làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, phát triển của mọi sinh vật và con người. - Đốt rác ngoài trời:
Đây là thói quen tưởng chừng như "tiện lợi", nhưng thực tế lại thải ra rất nhiều khí độc, đồng thời tro bụi
và hóa chất cũng lắng đọng vào đất.
Tro này chứa nhiều kim loại nặng (như chì, thủy ngân), các hợp chất hóa học độc hại và các hạt bụi mịn.
Khi tro này rơi xuống đất, các chất độc hại này sẽ tích tụ trong đất, làm thay đổi thành phần hóa học tự
nhiên của đất và gây ô nhiễm.
Khi trời mưa, các chất độc hại này có thể hòa tan và thấm sâu vào các tầng đất, gây ô nhiễm diện rộng và
làm ô nhiễm cả nguồn nước ngầm.
3.5.2 Do hoạt động nông nghiệp với phương thức canh tác khác nhau
- Dùng chất thải súc vật:
Dùng chất thải của súc vật như phân và nước tiểu của trâu, bò, heo, gà,… để bón ruộng và trồng trọt. Có
thể nói đó là thói quen của nông dân ta vì nó rất có ích cho độ phì nhiêu của đất. Tuy nhiên, hầu hết các
phân gia súc chứa nhiều vi khuẩn gây bệnh đường ruột và nhiều trùng giun sán. Vậy nếu đem phân súc
vật chưa được xử lý mà bón cho đất có lợi mà cũng có hại đó là làm cho đất bị ô nhiễm. - Dùng phân bắc:
Dùng phân bắc để tưới bón cho các ruộng rau, nhất là hòa phân vào nước để tưới. Cách này không những
làm ô nhiễm đất mà còn dẫn đến ô nhiễm môi trường nước và không khí.
Phân bắc tươi chứa nhiều loại vi khuẩn, virus, trứng và ấu trùng giun sán gây bệnh cho người và động
vật. Khi bón trực tiếp vào đất, các mầm bệnh này có thể tồn tại trong đất một thời gian dài, lây lan qua
tiếp xúc trực tiếp, qua nước tưới hoặc gián tiếp qua các loại rau màu được trồng trên đất đó. - Bón phân hóa học:
Ngoài phân bắc ( phân hữu cơ) do chưa hiểu hết các tác dụng lâu dài của việc bón phân hóa học nên
muốn nhanh chóng đạt năng suất cao người nông dân thường sử dụng lượng phân vô cơ rất lớn. Nếu đất
tích lũy nhiều phân bón dạng hóa chất cũng sẽ làm cho tính chất cơ lý của đất thay đổi xấu, đất không còn lOMoAR cPSD| 58968691
tơi xốp nữa mà trở nên chai cứng, tính thoáng khí kém, vi sinh vật ít đi vì hóa chất hủy diệt chúng - Sử
dụng nguồn nước thải của thành phố để tưới:
Ngoài việc dùng phân hóa học thì nông dân ta cũng có tập quán dùng nguồn nước thải của thành phố để
tưới. Dùng nước thải chưa qua xử lí để tưới sẽ làm cho đất ngày càng tích lũy nhiều hóa chất độc hại từ nước thải
Nước thải đô thị có thể chứa các hóa chất độc hại từ các hoạt động công nghiệp như thuốc trừ sâu, dung
môi hữu cơ, các hợp chất khó phân hủy... Các chất này có thể thấm sâu vào đất, gây ô nhiễm đất và
nguồn nước ngầm, đồng thời ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất và sức khỏe con người.
Một số loại nước thải có thể có độ mặn hoặc độ pH bất thường. Việc tướ i bằng nước thải này có thể làm
thay đổi độ mặn và độ pH của đất, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây trồng và sự sinh
trưởng của các vi sinh vật có lợi trong đất.
3.5.2 Do thải ra trên mặt đất một lượng lớn chất thải bỏ trong công nghiệp
Ngành công nghiệp phát triển do đó kéo theo lượng lớn chất thải rắn và lỏng chưa được xử lý thải trực
tiếp ra môi trường đất. Do thải ra trên măt đất một lượng lớn chất thải bỏ trong công nghiệp như than, lò
nung, lò đúc gang… Những chất độc hại chứa trong các chất thải bỏ nói trên bị khử kiềm và bị lôi cuốn
vào trong lòng đất. Dưới hình thức hơi, bụi, khí độc được tung vào không trung, chất thải bỏ lại rơi xuống
đất từ đó làm thay đổi thành phần hóa học của đất và độ PH của đất từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của vi sinh vật trong đất.
Việc thải ra một lượng lớn chất thải bỏ trong công nghiệp trực tiếp lên mặt đất gây ra ô nhiễm đất nghiêm
trọng và phức tạp theo nhiều cách: - Ô nhiễm kim loại nặng:
Chất thải công nghiệp thường chứa hàm lượng cao các kim loại nặng độc hại như chì (Pb), thủy ngân
(Hg), cadmium (Cd), crom (Cr), arsenic (As), niken (Ni)... Các kim loại này không bị phân hủy sinh học
và có thể tồn tại rất lâu trong đất. Chúng tích tụ dần theo thời gian, làm thay đổi thành phần hóa học của
đất, gây độc cho cây trồng, sinh vật đất và có thể xâm nhập vào chuỗi thức ăn, đe dọa sức khỏe con người.
- Ô nhiễm hóa chất độc hại:
Ngành công nghiệp sử dụng và thải ra vô số các hóa chất khác nhau, bao gồm dung môi hữu cơ, thuốc
nhuộm, hóa chất bảo vệ thực vật, các hợp chất hữu cơ khó phân hủy (POPs), dầu mỡ, axit, kiềm... Khi
thải trực tiếp ra đất, các hóa chất này sẽ thấm sâu vào các tầng đất, gây ô nhiễm diện rộng và có thể làm ô
nhiễm cả nguồn nước ngầm. Nhiều hóa chất trong số này có khả năng gây ung thư, dị tật bẩm sinh và các
vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.
- Thay đổi tính chất vật lý của đất:
Một lượng lớn chất thải rắn công nghiệp có thể làm thay đổi cấu trúc vật lý của đất, làm giảm độ xốp, khả
năng thấm nước và giữ nước của đất. Điều này gây khó khăn cho sự phát triển của rễ cây và các vi sinh
vật có lợi trong đất. Một số loại chất thải còn có thể tạo thành lớp phủ bề mặt, ngăn cản sự trao đổi khí
giữa đất và không khí.
- Thay đổi độ pH của đất:
Một số chất thải công nghiệp có tính axit hoặc kiềm mạnh, khi thải ra đất sẽ làm thay đổi đáng kể độ pH
của đất. Sự thay đổi này có thể ảnh hưởng đến khả năng hòa tan và hấp thụ các chất dinh dưỡng của cây
trồng, đồng thời tác động tiêu cực đến hoạt động của các vi sinh vật trong đất. - Ô nhiễm bụi và các hạt mịn:
Một số quá trình công nghiệp tạo ra bụi và các hạt mịn chứa các chất độc hại. Khi thải ra môi trường và
lắng đọng xuống đất, chúng có thể gây ô nhiễm bề mặt đất và khi bị xáo trộn có thể phát tán vào không khí, gây ô nhiễm kép.
- Ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất: lOMoAR cPSD| 58968691
Sự ô nhiễm từ chất thải công nghiệp có thể tiêu diệt hoặc gây hại cho các loài sinh vật sống trong đất, làm
mất cân bằng hệ sinh thái đất, giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng đến các quá trình tự nhiên quan trọng
của đất như chu trình dinh dưỡng và phân hủy chất hữu cơ.
3.5.3 Do những chất gây ô nhiễm không khí rồi lắng xuống măt đất
Các chất ô nhiễm không khí không chỉ gây hại cho hệ hô hấp và khí hậu mà còn có thể lắng đọng xuống
mặt đất, góp phần gây ô nhiễm môi trường đất theo nhiều cách khác nhau: - Ô nhiễm axit:
Các khí thải như sulfur dioxide (SO ) và nitrogen oxides (NO ) từ các hoạt động công nghiệp, giao thông ₂
ₓ vận tải và đốt nhiên liệu hóa thạch có thể phản ứng với hơi nước, oxy và các chất khác trong khí
quyển để tạo thành axit sulfuric (H SO ) và axit nitric (HNO ). Khi mưa xuống (mưa axit), các axit này sẽ rơi ₂ ₄
₃ xuống đất, làm tăng độ chua (giảm pH) của đất. Đất chua có thể làm thay đổi khả năng
hòa tan và hấp thụ các chất dinh dưỡng của cây trồng, gây độc cho rễ cây, ức chế hoạt động của vi sinh
vật có lợi trong đất và làm tăng sự di động của các kim loại nặng, làm tăng nguy cơ ô nhiễm nguồn nước. -
Lắng đọng kim loại nặng:
Các hoạt động công nghiệp (như luyện kim, khai thác mỏ), đốt rác thải và giao thông vận tải có thể phát
thải các hạt bụi chứa kim loại nặng như chì (Pb), thủy ngân (Hg)... Các hạt bụi này có thể lơ lửng trong
không khí và sau đó lắng đọng xuống mặt đất do trọng lực hoặc bị cuốn theo mưa. Khi tích tụ trong đất,
các kim loại nặng này có thể gây độc cho cây trồng, sinh vật đất và xâm nhập vào chuỗi thức ăn, gây
nguy hại cho sức khỏe con người. -
Bụi và các hạt vật chất:
Bụi từ các hoạt động xây dựng, khai thác mỏ, giao thông và công nghiệp có thể lắng đọng trên bề mặt
đất, làm thay đổi tính chất vật lý của đất, giảm độ xốp và khả năng thấm nước. Bụi cũng có thể mang theo
các chất ô nhiễm khác và làm giảm khả năng quang hợp của cây trồng khi phủ lên lá. - Nitơ lắng đọng:
Các oxit nitơ (NO ) trong khí thải cũng có thể lắng đọng xuống đất dưới dạng nitrat. Mặc dù nitơ là một ₓ
chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng, nhưng sự lắng đọng quá mức nitơ có thể dẫn đến tình trạng dư
thừa dinh dưỡng, làm thay đổi thành phần loài thực vật trong hệ sinh thái, giảm đa dạng sinh học và gây
ra các vấn đề về ô nhiễm nước khi bị rửa trôi.