Bài ghi chú chương 1: Đối tượng và phương pháp Kinh tế chính trị Mác - Lênin

Chương 1: Đối tượng, phương pháp
nghiên cứu và chức năng của KTCT Mác Lênin
I. Khái quát sự hình thành và phát triển
KTCT là môn khoa học xã hội có lịch sử phát triển lâu dài
KTCT là kết quả của quá trình kế thừa, phát triển và không ngừng hoàn thiện
• Thuật ngữ KTCT được xuất hiện ở châu Âu năm 1615
- trong tác phẩm “Chuyên luận về Kinh tế chính trị” do nhà Kinh tế người
Pháp tên là A. Montchretien với đề xuất môn khoa học mới: kinh tế chính trị
Khái quát quá trình phát triển KTCT qua các thời kỳ lịch sử 2 giai đoạn:
Thứ nhất: Từ cổ đại đến thế kỉ 18 GD1 có 2 thời kỳ
+ Cổ đại đến thế kỷ 15: thời kỳ cổ trung đại (con người sống trong đêm
trường trung cổ, dưới tư tưởng của nhà thờ, của loại hình tôn giáo khác nhau)
+ Sang thế kỷ 15: phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa bắt đầu hình thành-
tiền đề xây dựng lý luận kinh tế chính trị
Thứ hai: từ thế kỉ 18 đến nay
Hệ thống lý luận KTCT phát triển mạnh
➔ Bởi vậy, khi khái quát sự. . . , người ta lấy TK15 làm mốc bởi vì lúc đó mới
hình thành các tư tưởng kinh tế
Đây là tiền đề lý luận để Mác Angel kế thừa và xây dựng nên học thuyết KTCT Mác-xim
Từ thế kỷ 15 trở đi được đánh dấu bằng sự phát triển của rất nhiều trường phái kinh tế chính trị.
Qua mỗi giai đoạn, trình độ nhận thức về KTCT lại tăng lên theo tiến trình
lịch sử phát triển của nhân loại
➢ Đầu tiên phải kể đến: Chủ nghĩa trọng thương (coi trọng buôn bán, thương mại,
đặc biệt là thương mại quốc tế)
• Được ghi nhận là hệ thống lý luận KTCT đầu tiên nghiên cứu về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa
• Đặt vấn đề tìm hiểu vài trò của thương mại trong mối quan hệ với sự giàu có
của các quốc gia trong giai đoạn tích lũy tư bản nguyên thủy
(trọng tâm nghiên cứu của chủ nghĩa trọng tâm là gì?
lĩnh vực lưu thông)
(kinh tế tư bản nguyên thủy là giai đoạn chuyển tiếp từ 1 phương thức sản
xuất phong kiến sang phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa)
(aka thời kỳ tích lũy ban đầu của chủ nghĩa tư bản)
(nhiều hình thức khác nhau: buôn bán nô lệ châu phi, vơ vét các nước thuộc địa, bạo lực, )
(thành tựu thu được của chủ nghĩa trọng thương là gì?
đã khái quát đúng mục đích của các nhà tư bản là tìm kiếm lợi nhuận)
(hạn chế trong tư tưởng của chủ nghĩa trọng tâm là gì?
người ta cho rằng nguồn gốc của lợi nhuận thương nghiệp là từ việc
mua rẻ bán đắt. Và cho rằng thương nghiệp là nguồn gốc làm giàu của
các nhà tư bản.) Từ tư tưởng này, người Việt có câu “phi thương bất phú”,
nhưng nếu trong thương mại mà chỉ có mua đi bán lại chứ không có sản xuất
thì không thể giàu có và phát triển.
(chỉ nghiên cứu ngọn, không nghiên cứu gốc)
(rất coi trọng TM quốc tế, tức là muốn giàu có thì phải phát triển TMQT)
“Nội thương là hệ thống ống dẫn còn ngoại thương là máy bơm. Muốn phất
triển kinh tế thì phải phát triển mạnh ngoại thương và nhập dẫn dần qua nội
thương” (không buôn bán quốc tế thì không thể giàu được) /// 1 phần đúng
tuy nhiên nếu không phát triển sản xuất thì không thể giàu được. Nhưng nếu
chỉ pt sản xuất mà không pt thương mại thì cũng không thể tiêu thụ sản phẩm
được. vai trò của lưu thông và sản xuất luôn luôn quan hệ biện chứng với
nhau, tuy nhiên chủ nghĩa trọng thương chỉ nghiên cứu 1 mặt thôi.)
• Chủ nghĩa trọng thương coi trọng vai trò của thương mại, đặc biệt là thương mại quốc tế
• Các đại biểu điển hình:
Uyliam Staphot (1554-1612), Tômat Mun (1571-1641); ở Pháp là Môngcrêchiên
(1575-1629), Cônbe (1618-1683)
(chủ nghĩa trọng thương chủ yếu phát triển ở Tây Âu)
➢ Chủ nghĩa trọng nông
• Chủ nghĩa trọng nông nhấn mạnh vai trò của sản xuất nông nghiệp
• Coi trọng sở hữu tư nhân và tự do kinh tế
(nghĩa là nhà nước không nên quan tâm quá sâu vào nền kinh tế mà hãy để tư
nhân làm. Vai trò của nhà nước chỉ dừng lại ở mức như người làm vườn)
• Đi vào nghiên cứu sản xuất để rút ra tư tưởng kinh tế
• Các đại biểu điển hình
Phơrăngxoa Kêne (1694-1774) và Tuyếcgô (1727-1771)
(?) Trường phái nào đầu tiên chuyển trọng tâm nghiên cứu từ lĩnh vực lưu
thông sang lĩnh vực sản xuất Chủ nghĩa trọng nông
(?) Tư tưởng kinh tế của chủ nghĩa trọng nông là gì?
Vai trò của sản xuất nông nghiệp
(?) Đóng góp quan trọng của chủ nghĩa trọng nông vào hệ thống lý luận KTCT là gì?
luận giải được nhiều phạm trù kinh tế như giá trị, sản phẩm dòng, tiền lương, . . .
(?) Hạn chế của chủ nghĩa trọng nông là gì?
chỉ cho rằng nông nghiệp mới là sản xuất (chỉ nhấn mạnh vai trò của sản xuất
nông nghiệp) (không nhấn mạnh công nghiệp, cho rằng công nghiệp chỉ đơn giản là
chế biến lại sản phẩm của nông nghiệp/// SAI. Ví dụ ở VN, khi không có công
nghiệp chế biến, cta hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường nước ngoài. Đợt giãn cách
xã hội, cta không chế biến được sản phẩm được mùa là rớt giá. Nên ta phải giải cứu nông sản.)
(họ không nhấn mạnh vai trò của lưu thông also trong mối quan hệ biện chứng với
sản xuất. Nếu sản xuất mà không bán được thì không thể tiếp tục tái sản xuất. hạn
chế của chủ nghĩa trọng nông
dần di vào lạc hậu, nhường chỗ cho các chủ nghĩa KTCT khác phát triển hơn)
(?) Chủ nghĩa trọng nông chủ yếu phát triển ở đâu?
Pháp (nhìn tên đại biểu)
➢ Kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh
• Là hệ thống lý luận kinh tế của các nhà kinh tế tư sản trình bày một cách có
hệ thống các phạm trù kinh tế trong nền kinh tế thị trường
• Các đại biểu điển hình: Uyliam Pétti (1623-1687) đến Ađam Xmít (1723-1790) và
kết thúc ở Đavít Ricácđô (1772-1823)
phát triển mạnh ở Anh, lý giải vì sao Anh là nước tư bản đầu tiên vì hệ
thống lý luận phát triển rất mạnh.
• Nghiên cứu các phạm trù: Hàng hóa, tiền lương, lợi nhuận. . . . .
Rút ra quy luật vận động của nền kinh tế thị trường
KẾT LUẬN: KTCT là môn khoa học kinh tế nghiên cứu các quan hệ kinh tế
để tìm ra các quy luật chi phối sự vận động của các hiện tượng vào quá trình
hoạt động kinh tế của con người tương ứng với những trình độ phát triển nhất
định của nền sản xuất xã hội
Sau Adam Smith, KTCT được chia làm 2 dòng:
+ Dòng lý thuyết kinh tế hành vi
Dựa trên luận điểm Adam khái quát và quan sát tâm lý hành vi, người ta đã xây
dựng lên lý thuyết kinh tế hành vi. (nhìn những hành vi trong cs và rút ra thành hệ thống lý luận)
Vd: 1 người khát, nhu cầu uống nước
cốc nước đầu là giá trị nhất, các cốc nước
về sau giá trị giảm dần giảm dần. Lý luận giá trị giảm dần + Dòng KTCT khoa học
Bắt đầu từ David Ricardo xây dựng các phạm trù kinh tế Các Mác kế thừa trực
tiếp dòng lí luận này và xây dựng nên học thuyết KTCT Mác xít
- Từ thế kỷ 18 đến nay, lý luận KTCT phát triển theo các hướng khác nhau với
các dòng lý thuyết kinh tế đa dạng.
- Kinh tế chính trị Mác- Lê nin là 1 trong những dòng lý thuyết nằm trong
dòng chảy phát triển tư tưởng kinh tế của nhân loại, được hình thành và
đặt nền móng từ Các Mác, Angel, Lenin, . .
(?) Ai là người đặt nền móng cho học thuyết KTCT Mác-xít? Mác 1818-1883
(?) HT KTCT Mác-xít kế tụng trực tiếp tư tưởng kinh tế của trường phái nào?
KTCT tư sản cổ điển Anh
(?) Ai là người có công lao vĩ đại trong việc công bố các lý luận KTCT của Mác? Ăng ghen
(?) Lý luận KTCT của Mác và Angel được thể hiện tập trung và cô đọng nhất trong tác phẩm nào? bộ “Tư bản”
(?) Ai là người đã tạo ra bước nhảy vọt trong lí luận khoa học KTCT? Các Mác
(?) Ai là người có công lao vĩ đại trong việc kế thừa, bổ sung và phát triển lí
luận KTCT của Mác trong thực tiễn? Lênin
➢ Kinh tế chính trị Mác Lênin • Sự hình thành KTCT MLN
Sau khi Lenin qua đời, các nhà kinh tế của các đảng cộng sản trên thế giới đã tiếp
tục bổ sung và phát triển KTCT mác-leenin cho đến ngày nay. Từ đó các công trình
nghiên cứu đó được xếp vào nhánh KTCT mác xít.
(Mác-xít là những người theo chủ nghĩa Mác)
(?) Ngoài dòng KTCTMLN thì lịch sử hình thành tư tưởng kinh tế từ thế kỷ 15
đến nay còn dòng kinh tế nào nữa không?
từ Tk15 đến tk18 còn một số lý thuyết kinh tế khác như của các nhà tư tưởng chủ
nghĩa xã hội không tưởng (từ tk15-16), kinh tế chính trị tiểu tư sản (cuối tk19)
(?) Sau Mác còn có nhiều học thuyết khác: học thuyết cất cánh, thuyết đàn sếu bay, . .
II. Đối tượng, mục đích, pp nghiên
cứu của KTCT Mác-Lenin
1. Đối tượng nghiên cứu
- Với tư cách là một môn khoa học, KTCT co đối tượng nghiên cứu riêng
- Xét về mặt lịch sử, mỗi giai đoạn phát triển kinh tế có quan niệm khác nhau
về đối tượng nghiên cứu của KTCT
+ trọng thương: lĩnh vực lưu thông
+ trọng nông: lĩnh vực sản xuất nông nghiệp
+ KTCT tư sản cổ điển Anh: nguồn gốc làm giàu
- Các Mác là P. Angel xác định đối tượng nghiên cứu của KTCT: là các quan
hệ của sản xuất và trao đổi
Khái niệm KTCT Mác Lênin
Theo nghĩa hẹp, đối tượng nghiên cứu của KTCTMLN là nghiên cứu quan hệ sx và
trao đổi trong 1 phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
(?) Đối tượng nghiên cứu của KTCTMLN là nghiên cứu 1 phương thức sx nhất định
(?) Đối tượng nghiên cứu trong tác phẩm “Tư bản” của Mác Angel là gì?
nghiên cứu phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
Theo nghĩa rộng, đối tượng nghiên cứu của KTCTMLN là nghiên cứu những quy
luật chi phối sự sản xuất vật chất và sự trao đổi các tư liệu sinh hoạt và vật chất trong xã hội loài người
(?) Ý nghĩa pp luận khi học về đối tượng nghiên cứu của KTCTMLN theo nghĩa rộng là gì?
không thể có cùng 1 môn KTCT duy nhất cho tất cả các nước trong các thời đại lịch sử.
( Nghiên cứu KTCTMLN chỉ là nghiên cứu pp luận, thế còn nó ứng vào hoàn cảnh
LSXH của mỗi nước thì phải tùy thuộc vào hoàn cảnh LSXH của mỗi nước trong
từng thời kỳ nhất định, phụ thuộc vào cả trình độ Kte, khí hậu, trình độ dân trí. . .
chứ không phải chỉ có 1 môn KTCT cho tất cả các nước. .)
Nhấn mạnh điều này để tránh hiện tượng học theo kiểu tầm chương trích cú (trích
câu nói của nhà tư tưởng rồi thực hiện nguyên như vậy mà ko đặt vào hoàn cảnh cụ thể. (SIÊU HÌNH)
KHÁI QUÁT LẠI: đối tượng nghiên cứu của KTCT Mác Leenin là quan hệ sản
xuất và trao đổi mà các quan hệ này được đặt trong mối liên hệ biện chứng với trình
độ phát triển của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng của phương
thức sản xuất nhất định.
(không nghiên cứu độc lập mà đặt nó trong quan hệ biện chứng với. .
2. Mục đích nghiên cứu của KTCT Mác-Lênin
Nhằm phát hiện ra các quy luật kinh tế chi phối sự vận động và phát triển của
phương thức sản xuất
+ Quy luật kinh tế là những mối quan hệ phản ánh bản chất khách quan lặp đi lặp lại
của các hiện tượng vào quá trình kinh tế trong nền sản xuất xã hội, tương ứng với
những trình độ phát triển nhất định của nền sản xuất xã hội ấy
(?) Quy luật kinh tế có tác động như thế nào tới sản xuất và đời sống?
tác động vào lợi ích của con người, từ đó điều chỉnh hành vi của họ. (tức là con
người phải nhận thức và vận dụng đúng quy luật kinh tế thì sẽ có tác động tích cực)
Ví dụ: thời bao cấp Việt Nam. Quy luật giá trị không nhận thức đúng, phủ nhận quy luật giá trị
10 năm khó khăn nhất của KT việt nam là từ năm 76 đến năm 86.
Đáng lẽ cơ chế kế hóa tập trung bao cấp chỉ phát huy hết thời kỳ chiến tranh thôi,
còn năm 75 khi miền nam giải phóng thì 76 ta phải lập tức chuyển sang Kte thị
trường ngay, thừa nhận quy luật giá trị. Thế nhưng ta phủ nhận nó ta phải trả giá
• Phân biệt quy luật kinh tế và chính sách kinh tế? 3 điểm
• Quy luật kinh tế thì mang tính khách quan
Chính sách kinh tế là sản phẩm chủ quan của con người
Chủ quan dựa trên cơ sở vận dụng các quy luật kinh tế, có thể vận dụng đúng có thể sai
• Quy luật kinh tế không thay đổi được
Chính sách kinh tế để phù hợp với quy luật thì có thể thay đổi
• Để có chính sách tốt, con người phải nhận thức và vận dụng được quy luật kinh tế.
(?) Quy luật kinh tế khác với quy luật tự nhiên chỗ nào?
Quy luật kinh tế là quy luật xã hội, mà là QLXH thì nó chỉ phát huy thông qua hoạt
động của con người. Không có hoạt động con người thì QLKT không thể xảy ra.
Quy luật tự nhiên là không cần tác động con người nó vẫn xảy ra
3. Phương pháp nghiên cứu của KTCT Mác-Lênin
- Phương pháp nghiên cứu là các kỹ năng, kỹ thuật để học tập nó
(?) Phương pháp quan trọng nhất trong nghiên cứu KTCT Mác Leenin?
Phương pháp trừu tượng hóa khoa học
(?) Phương pháp trừu tượng hóa khoa học là gì?
là phương pháp được tiến hành bằng cách nhận ra và gạt bỏ khỏi quá trình
nghiên cứu những yếu tố ngẫu nhiên, những hiện tượng tạm thời gián tiếp
trên cơ sở để bóc tách ra được những dấu hiệu ổn định, bền vững, ổn định,
trực tiếp của đối tượng nghiên cứu
4. Chức năng của KTCT ML
Document Outline

• Chương 1: Đối tượng, phương pháp nghiên cứu và chứ
  • Thứ nhất: Từ cổ đại đến thế kỉ 18
  • Thứ hai: từ thế kỉ 18 đến nay
    • (trọng tâm nghiên cứu của chủ nghĩa trọng tâm là g
  • đã khái quát đúng mục đích của các nhà tư bản là
  • ➢Chủ nghĩa trọng nông
  • (?) Trường phái nào đầu tiên chuyển trọng tâm nghi
  • (?) Tư tưởng kinh tế của chủ nghĩa trọng nông là g
  • (?) Đóng góp quan trọng của chủ nghĩa trọng nông v
  • (?) Hạn chế của chủ nghĩa trọng nông là gì?
  • (?) Chủ nghĩa trọng nông chủ yếu phát triển ở đâu?
  • ➢Kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh
  • (?) Ai là người đặt nền móng cho học thuyết KTCT M
  • (?) HT KTCT Mác-xít kế tụng trực tiếp tư tưởng kin
  • (?) Ai là người có công lao vĩ đại trong việc công
  • (?) Lý luận KTCT của Mác và Angel được thể hiện tậ
  • (?) Ai là người đã tạo ra bước nhảy vọt trong lí l
  • (?) Ai là người có công lao vĩ đại trong việc kế t
  • ➢Kinh tế chính trị Mác Lênin
  • (?) Ngoài dòng KTCTMLN thì lịch sử hình thành tư t
• II.Đối tượng, mục đích, pp nghiên cứu của KTCT Mác-Le
  • (?) Đối tượng nghiên cứu của KTCTMLN là nghiên cứu
  • (?) Ý nghĩa pp luận khi học về đối tượng nghiên cứ
    • Nhằm phát hiện ra các quy luật kinh tế chi phối sự
  • (?) Quy luật kinh tế có tác động như thế nào tới s
  • •Phân biệt quy luật kinh tế và chính sách kinh tế?
  • (?) Quy luật kinh tế khác với quy luật tự nhiên ch