1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
TẬP BÀI GIẢNG
HỌC PHẦN: LÍ LUẬN DẠY HỌC VÀ LÍ LUẬN GIÁO DỤC Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC
(Lưu hành nội bộ)
2
A. L N D Y H C Í LU
Chương 1: Qu trnh d y h c [1],[2]
I. Kh i ni m v qu trnh d y hc
1. Qu trnh d y h c l qu trnh hot đng phố hp tương tc gi a gi o
viên v h c sinh đưc t c m t c ch c m ch c đch c k hoch, dư s ch đo
ca gi o viên h c sinh t gic t ch c c v t l c ho n th nh c c nhi m v d y h c
2. Nh n x t:
2.1. Qu trnh dy h c h c l qu trnh t gic.
2.2. Mc đch c a qu trnh d y h c : Qu trnh d y h c hưng v o vi c
đt đư c đc 3 m ch : M ch ki n th c; m ch k c đ c đ năng; mc đ i đch th .
+ Mc đch ki n th c (Gio dưỡng): Gip cho h c sinh n m v ng nh ng
tri th c khoa h c ph thông bn, hin đi, ph i đc đi hp v m tâm l hc
sinh v h p v i t nh h nh th c ti n c c v c ph a đt nư a đa phương.
Tri thc khoa hc l nhng tri thc đưc con người pht hin ra bằng
cc phương php nghiên cu khoa hc v đưc thc tin kim nghim.
Tri thc khoa hc ca nhân loi rt đa dng v phong ph. Trong dy
hc chng ta ch dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông bn.
Nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn l nhng tri thc khoa hc ti thu m
hc phi nm vng đ tip tc hc tp lên cao hơn hoc trc tip tham gia vo lao
đng sn xut. tri thc khoa hc ph thông cơ bn cũng rt nhiu, trong dy hc
chng ta cần dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi.
Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi l nhng tri thc khoa hc phn nh
nhng thnh tu khoa hc mi nht v c thgii quyt đưc nhng vn đ do
thời đi v thc tin cuc sống đt ra.
Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi cũng còn rt nhiu, trong
dy hc chng ta ch dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn
hin đi nhưng phi ph hp vi đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam ni
chung v theo la tui ni riêng. Tri thc khoa hc ph hp vi đc đim tâm l
hc sinh Vit Nam l nhng tri thc khoa hc m hc sinh Vit Nam c th tip
3
thu v vn dng đưc vo trong thc tin cuc sống Vit Namtrên cơ sở pht huy
ht kh năng năng năng lc ca mnh.
Tri thc khoa hc ph thông bn hin đi nhưng phi ph hp vi
đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam còn nhiu, trong dy hc chng ta
phi la chon nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi ph hp vi đc
đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam v ph hp tnh hnh thc tin ca đt
nưc v đa phương. Tri thc khoa hc ph thông bn hin đi, ph hp vi
đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam v tnh hnh thc tin ca đt nưc
v ca đa phương l nhng tri thc khoa hc c th gii quyt đưc nhng vn
đ m đt nưc v đa phương đt ra.
+ Mc đch k năng (Pht trin): Hnh thnh cho hc sinh nhng k năng,
k xo cần thit đc bit l k năng nhn thc (Pht trin hc sinh năng lc nhn
thc v năng l nh đc h ng)
- c nh n th c l d ng c c gi tri gi c tNăng l kh năng s c quan đ i
liu hc t p v d ng c c thao t kh năng s c tư duy đ lnh hi khi ni m.
Trong dy hc ta phi dy cho hc sinh bit nhn, bit nghe, bit ngi,
bit nm bit sờ m. Đa trẻ sinh ra ch nhn đưc m chưa bit nhn;nghe đưc
m chưa bit nghe; ngi đưc m chưa bit ngi; mm đưc m chưa bit nm;
sờ đưc m chưa bit sờ. muốn đa trẻ bit nhn, bit nghe, bit ngi, bit nm
bit sờ m th người ln phao dy cho n v trong dy hc chng ta ph dy ch
hc sinh bit nhn, bit nghe, bit ngi, bit nm bit sờ m v rèn luyn thnh k
năng k xo. Đa trẻ sinh ra không bit s dng cc thao tc tư duy, dy hc trong
nh trường ph thông phi dy cho cho hc sinh bit s dng cc thao tc tư duy
đ lnh hi khi nim v rèn luyn thnh nhng k năng k xo s dng cc thao
tc tư duy.
- Năng lc hnh đng l kh năng vn dng c c tri th n c đ m đưc đ
gi i quy t nh ng nhim v h c tp do qu trnh d y h t ra v ng nhi c đ nh m
v do th c ti n cu c s ống đt ra trong nh ng t nh hu ng kh c nhau.
+ Mc đch thi đ (Gio dc): Hnh th nh h c sinh th gii quan khoa
hc v nhng ph m ch c c t đo đ n thi t c a con người mi
4
- i quan l h ng nh ng quan m v t nhiên v x h i v Th gi th đi
con người
- Th gii quan đưc chia lm 2 lo i: Th i quan giai c p v gi th gii
quan c nhân.
+ Th i quan giai c p l h gi thng nhng quan đim v t nhiên v x
hi v con người c a giai c p. Th c ch t th i quan giai c p ch nh l h gi
tưởng ca giai c p. H tư tưởng ca giai c p s n l h c thuy t M Lê nin, c
nên th i quan c a giai c p s n ch nh l h c thuy t M Lênin. M h gi c c
thuy Mt c Lênin l h c thuy t khoa hc nht, tin b t v c ch m ng nh nh t
v v y th i quan c a giai c p vô s n l i quan khoa h c. D y h gi th gi c trong
nh trường ph thông l i h nh th nh cho h c sinh th i quan khoa h c, m ph gi
th c ch t l gip cho h c sinh n m v ng đưc hc thuyt Mc Lênin.
- i quan c nhân l h Th gi thng nhng quan đim v t nhiên v x
hi v con người đưc hnh thnh m i c nhân.
N u th i quan giai c p mang t nh giai c p th gi th gii quan c nhân
mang t nh c nhân. D y h c trong nh ng ph thông ph i h trườ nh th nh cho hc
sinh th i quan c nhân khoa h c. Th i quan c nhân khoa h c l gi gi th gii
quan c c h nh th c a th i quan c a giai c p s n. nhân đư nh trên cơ sở gi
Nh th gii quan c nhân khoa h c m hc sinh c sở c đ khoa h đ nh gi
đưc t t c ng s nh kin hi ng x y ra xung n tư quanh con ngườ t đưc đi i: Bi
hc mun l t t hay x u, đi hc đng gi l t t hay x u; l p v i th y cô l t ph t
hay x u, vô l v i th y cô l t t hay x h nh th nh h c sinh h nh vi u…cơ sở đ
v thi quan h nh vi đo đc.
Như vy qu trnh d y h c hưng v o vi c ho n th nh 3 nhi m v (Gi o
dưỡng, ph t tri n v gi o dc hay ki n th c, k năng, thi đ) 3 nhim v n y c
mi quan h bin ch ng v i nhau v đưc th c hi n đng th i trong qu trnh dy
hc v m i khâu c a qu trnh d y h c. Nhim v th nht l cơ sở ca nhim
v th 2; nhim v th 2 vừa l h q ca nhim v th nht vừa l điu kin ca
nhim v th 3. Nhim v th 3 vừa l h qu ca nhim v th 2 vừa l điu kin
ca nhim v th 1 v nhim v th 2.
5
2.3. T nh ch t đc trưng ca qu trnh d y h lc đ t nh ch t hai m t.
Tnh ch t hai m t c a qu trnh d y h c th c đư hin ch: Qu trnh
dy h c luôn luôn t n t i trong n 2 ho ng : ho ng d y v t đ t đ hot đng hc.
Hai ho ng n c l p v i th ng nh t v t đ y tương đối đ i nhau nhưng l i nhau đ
to nên qu tr nh d y h c ho n ch nh.
+ Hot đng d y: Ch th c a ho t đng d y l gio viên; kh ch th c a
hot đng d y l h c sinh.
+ Ho ng h c: Ch c a ho ng h c l ht đ th t đ c sinh; khch th c a
hot đ c phương ng hc l ti liu hc tp (Sch gio khoa, sch tham kho; c
tin dy h c quan; v n tri th c c a gi o viên). c tr
Hai ho ng n y c m i quan h n ch ng v i nhau, t ng qua t đ bi c đ
li v i nhau v t o th nh m t h th ng ho n ch nh
Ta c sau: th biu din qua sơ đ
D + H = 1
Trong đ t đ nh đo, đi ho ng dy gi vai trò ch đo (T chc, l u
khin, điu ch nh ho ng h c); ho ng h c gi vai tr t c t ch c c v t t đ t đ ò gi
lc (T gic tham gia v o ho ng h c; t ch c ch c c suy ngh t đ c tư duy, t , tch
cc t m t l c ho n th nh c c nhi m v d y h c không trông ch v o b n, òi…; t
không trông ch v o th y)
Hoc:
D H
II. C u tr c c a qu nh d y h c tr
1. C c nhân t c u th nh qu trnh d y h c: Qu trnh d y h c đưc cu
th nh bi c c nhân t c u tr c sau đây:
6
a. M ch v nhi m v d y h c (M) c đ
Dy hc trong nh trường ph thông hưng vo vic đt đưc 3 mc
đch (nhim v) kin thc, k năng, thi đ.
b. N i dung d y h c (N)
Ni dung dy hc l nhng tri thc khoa hc v nhng k năng k so
m hc sinh cần tip thu trong qa trnh dy hc v đưc ly ra từ nn văn ho
x hi (từ h thống nhng kinh nghim lch s x hi) nhưng không phi l tt -
c m ch ly ra nhng nh thông cơ bn, hin đi, phng tri thc khoa hc ph
hp vi đc đim tâm l h c sinh v ph h p v i t nh h nh th c ti n c a đt nưc
v ca đa phương. Nhng tri thc ny đưc sp xp theo mt trnh t lôgc cht
chẽ ri đưa vo trong sch gio khoa lm ni dung dy hc.
c. Gi o viên v ng d y (G) hot đ
d. H c sinh v ng h c (H) hot đ
e. Phương php phương tin dy hc (PPPT)
Phương php dy hc l con đường cch thc m thy trò s dng đẻ
gip cho trò chim lnh ly ni dung dy hc thông qua đ m đt đưc mc đch
dy hc.
Phương tin dy bao gm phương tin dy hc trc quan v phương tin
k thut dy hc.
Phương tin dy hc trc quan l nhng sn phm vt cht v tinh thần
c cha đng ni dung dy hc v đưc s dng trong qu trnh dy hc.
Phương tin k thut dy hc l sn phm vt cht c tnh k thut cao
đưc s dng đ h tr cho qu trnh dy hc v d như my vi tnh, đầu chiu,
đầu video, my chiu ht; radio catset…
g. K t qu c a qu nh d y h c (K) tr
Kt qu ca qu trnh dy hc l trnh đ tri thc k năng k so m hc
sinh đt đưc sau mt qua trnh dy hc v đưc pht hin bằng phương php
kim tra v đnh gi.
Như vy qu trnh dy hc đưc cu thnh bi 6 nhân tố cu trc, trong
đ nhân t c đ cơ b ốt ton b qu m ch l nhân t n xuyên su trnh
7
dy hc, c t c d ng ch o m i ho ng c đ t đ a gi o viên v h c sinh trong qu
trnh d y h c; hai nhân t trung tâm c a qu trnh d y h c đ l nhân t G v nhân
t H. Hai nhân t n y quy n t i hay không t i c a qu t đnh đn t n t trnh
dy hc. S c m t c a 6 nhân t c u tr c c ng v i m i quan h gia c c nhân t
cu tr c g p ph n l m cho qu trnh d y h c không ch t n t i m c n v ò n đng
v pht tri n. V n đ ch qu trnh d y h c v ng v t tri n đ ph n đng hưng
hay không đng hưng th ph thuc vo vic thit lp cc mi quan h gia cc
nhân t c u tr ng. N ng th nh d y h c v c đng hay không đ u đ qu tr n đng
v pht trin đng hưng, nu sai th nh d y h c v ng v qu tr n đ pht tri n sai
hưng.
2. M i qua h a c c nhân t c u tr c c a qu nh d gi tr y h c
Cc nhân t c u tr c c a qu nh d y h c c m i quan h tr bin chng
vi nhau: M nh n p v k t qu . N i dung quy c đch quy đ i dung, phương ph
đnh phương php v phương php quy đnh k t qu . M c đch quy đnh m i quan
h qua l i gi a gi o viên v h c sinh v i c ng l cu đi đn kt qu. Mi quan h
gi a c c nhân t c u tr c c th u di n bbi ằng sơ đ sau đây:
M N P K
H G
Đk kinh t chnh tr , văn ho
xh…
Hoc theo sơ đ:
G M
8
N
PP
PTDH
H K
Đk kinh t , văn ho, xh… chnh tr
Từ đ trên ta thy: Qu trnh dy hc bt đầu từ nhân tố mc đch.
Nhân tmc đch trưc ht tc đng vo gio viên (G), G căn c vo mc đch
dy hc la chn ni dung v dng cc phương php, phương tin dy hc tc
đng vo hc sinh gip cho hc sinh nm vng ni dung dy hc. Gio viên tc
đng đn hc sinh không ch gin tip thông qua ni dung vphương php dy
hc m gio viên trong qu trnh dy hc còn trc tip tc đng đn hc sinh thông
qua nhân cch ca gio viên.
Mc đch cũng tc đng đn hc sinh, hc sinh n c vo mc đch
nhim v dy hc đ t la chn ni dung v dng cc phương php hc đ t
tip thu ni dung dy hc. Kt qu l lm cho hc sinh bin đi tc l qu trnh
dy hc đt đưc kt qu.
Qu trnh dy hc không dừng li vic pht hin ra kt qu ca qu
trnh dy hc m sau khi pht hin ra kt qu ca qu trnh dy hc th thầy v trò
cng nhau phân tch kt qu ca qu trnh dy hc tc l đem kt qu đối chiu
vi mc đch dy hc. Nu kt qu ca qu trnh dy hc ph hp vi mc đch
dy hc th qu trnh dy hc kt thc v chuyn sang mt qu trnh dy hc mi
vi mc đch mi, ni dung mi v phương php mi. Nu kt qu ca qu trnh
dy hc không ph hp vi mc đch th thầy v trò cng tm hiu nguyên nhân.
Nu nguyên nhân thuc v pha thầy th thầy phi t điu chnh. Nu nguyên nhân
thuc v pha trò th thầy gip cho trò t điu chnh hot đng ca mnh cho đn
khi kt qu ca qu trnh dy hc ph hp vi mc đch dy hc đ xc đnh.
Mối quan h bin chng gia cc nhân tố cu trc gip cho qu trnh
dy hc to thnh mt h thống hon chnh hay to thnh mt h kn.
9
Mối quan h M G N P K đưc gi l mối quan h xuôi
Mối quan h K M gi l mô quan h nghch ngoi
Mối quan h K H gi l mối quan h nghch trong
Nhờ cc mối quan h nghch ngoi v nghch trong m qu trnh dy hc
trở thnh mt chu trnh khp kn.
Ton b qu trnh dy hc đưc din ra trong đièu kin kinh t chnh tr,
văn ho x hi, khoa hc v công ngh…
Phương châm trong qa trnh dy hc l phi lm cho qa trnh dy hc
trở thnh mt chu trnh khp kn.
Từ cu trc ca qu trnh dy hc chng ta c mt đnh ngha mi v
quá trình dy hc như sau:
“Qu trnh dy hc lmt h thống hon chnh, trong đ cc nhân tố
cu trc c mối quan h bin chng vi nhau theo nhng quy lut nht đnh”
Qu trnh dy hc cha đng trong n nhiu quy lut. Quy lut ca qu
trnh dy hc l nhng mối quan h bn vng v tt yu gia cc nhân tố cu trc
ca qu trnh dy hc: Mối quan h bn vng v tt yu gia mc đch v ni
dung ; gia ni dung v phương php, gia Thầy v trò…
III. B n ch t c a qu nh d y h tr c
1. Cơ sở c đ đ x nh b n ch t c a qu trnh dy hc
a. Căn c vo mi quan h gia nhn th c v d y h c
Trong x h i lo i người luôn t n t i hai ho t đng: Hot đng nh n th c
v hot đng d y h c. Ho t đng nhn th c di n ra trư t đc, ho ng dy h c di n
ra sau. Đi din cho hot đng nhn thc ca nhân loi đ l hot đng ca cc
nh khoa hc.
b. M i quan h a d y v h c gi
Như chng ta đ bit: Trong qu trnh dy h c ho t đng dy v hot
đ ng h c c m i quan h bi n ch ng v i nhau v to th nh mt h th ng ho n
chnh. N u t ch riêng ho t đng h c ra th h c sinh v t i li u h c t p c ng c m ũ i
quan h n ch ng v i nhau t o th nh h th ng ho n ch t n t i v bi nh nhưng n i
10
cch l h thng nh nm trong h thng ln dy v hc. Ta c th biu din
theo sơ đ sau:
D H
H TLHT
T sơ đ trên ta c t sau đây: my nhn x
- Trong qu trnh d y h m b c s c, đ o đư th ng nh t gi a d y v h c
l nhằm đm bo tt m i quan h gia h c sinh v t i li u h c t p.
- K t qu chung c a qu nh d y h c t p trung v k tr c đư th hin t
qu h c t p ca hc sinh
T 2 nh n x t trên ta đi đ n sau đây:n kt lu
Chng ta ch t m th y b n ch t c a qu trnh dy h c trong m i quan h
gi a h c sinh v t i li u h c t p.
2. B n ch t c a qu nh d tr y hc.
Qu trnh dy h c v b n ch t l qu tr nh nh n th o cc đc đ a h c
sinh dưi s ch đo ca gio viên..
Đ ch ng minh cho kt lu n trên ch nh ho ng nhng ta đi so s t đ n
thc ca nh khoa h c v hot đng c a h sinh trong ho ng d y h c c t đ
S ging nhau gi a 2 qu trnh ch ng t r ng: Qu nh d y h c v b tr n
cht l qu trnh nh n th c.
S khc nhau gia 2 qu trnh chng t r ng: Q a tr nh nh n thc ca
hc sinh c t nh ch t đc đo.
a. S ng nhau: gi
11
- V m ch klh m ph m ph i kh ch quan: C khoa c đ kh th gi nh
hc v h c sinh trong q a tr nh d y h c đ c đu nhm m ch l khm ph th gii
khch quan đ ci to th gii khch quan v ci t o ch nh b n thân m nh
- V con đường khm ph th gii kh ch quan: C khoa h nh c v hc
sinh đu đi theo con đư Lê Nin đ đưa ra “Từ c quan sinh đng đn tư ng m tr
duy tr ng, t u tư duy tru tưng tr v c ti th n…”
- V u ki n kh m ph i kh ch quan: C khoa h c v h đi th gi nh c
sinh đu da trên s huy đng m cao nhc đ t c a c c thao t c tr . tu
b. S c nhau kh
- V m ch nh n th c: N u m ch nh n th c c a nh khoa h c l c đ c đ
nhm ph t hi n ra nh ng chân l ch quan th m kh c đch nh n th c c a h c sinh
l t hi n ra nh ng chân l quan. nhằm ph ch
- V con đường nhn th c: N u con đường nh n th c c a nh khoa h c
l con đường v ng quanh co kh c khu u, m t nhi u th i gian th m ch ò tht b i th
con đường nh n th c c a h c sinh l con đường th ng, m t th i gian không bao t
gi t bth i.
- V u ki n nh n th c: N u ki n nh n th c c a nh khoa h c l đi u đi
đc l p m m m, không c n ôn t p c ng c , không c n ki ò m tra đnh gi, l a tu i
không cần đt ra th điu ki n nh n th c c a h c sinh l c s hưng d n c a gi o
viên, ôn t p c ng c , ki nh gi l ng khâu không th thi c v m tra đ nh u đư
la tu i l điu kiên r t quan tr ng.
T b n ch t c a qu trnh d y h c ch ng ta đnh ngh a q a tr nh d y h c
như sau: Qu trnh d y h c l qu trnh t chc hot đng nh n th c cho h c sinh.
T chc ho ng nht đ n th c cho h c sinh l :
- T chc cho h c sinh s d ng c c gic quan đ tri gi c t i li u h c t p
- T c cho h c sinh s d ng c c thao t l nh h i kh ch c duy đ i
nim.
2.3. K t lu n sư phm
+ Trong d y h c không cường điu ho tnh đc đo ca qu trnh nhn
th c ca h ng nhc sinh ; không đ t hai ho ng: ho ng nht đ t đ n th c v hot
12
đ ng dy hc. C u d n shai khuynh hưng trên đ n đ vi ph m cc nguyên t c
dy hc.
+ Trong quá trình d y h c , gi o viên ph i gi ng vai tr c a th y v đ ò
vai tr c a tr trong qu nh d y h ng th i ph i luôn ch n vi c hò ò tr c, đ đ nh
thnh cho hc sinh phương php h c t p khoa h c ch đng v s ng t o. Xu hưng
cng lên bc h c cao th p h c t phương ph p c a h c sinh c ng g n v i phương
php nghiên c u c a nh khoa h c.
+ M i gi o viên ph i t h nh th nh cho m nh k x o t năng, k chc
hot đng nh n th c cho h c sinh.
IV. Đng lc ca qu nh d y h c tr
1. B t k ng n o c i bao gi c c th y b hot đ a con ngườ ũng đư c đ i
yu t no đ, y c đu t th y mi ho ng ct đ a con người gi l ng l đ c.
2. Theo h c thuy t M - c Lênin : “Mi s v t hi ng luôn luôn v n tư n
đ ng v ph t tri n, n v ng v t tri n đ ph n đưc l do c s u tranh v đ thng
nht gi a c c m i l t đố p”
Như v c đ a con ngườy: Yu t th y mi hot đng c i chnh l mâu
thun v c gi vi i quy t mâu thu n.
Theo h c thuy t M Lênin: B t k s v t hi c n tưng n o c ng t n t ũ i
trong n 2 lo i mâu thu n: mâu thu n bên trong v mâu thu n bên ngo i v ch
nhng mâu thu n bên trong v c gi i quy t c c mâu thu n bên trong m i l vi
đ ng l c ca mi s pht tri n.
3. Đng lc ca qu trnh dy hc chnh l cc mâu thun bên trong v
vi c gi i quy t c c mâu thu n bên trong c a qu tr nh dy hc.
Mâu thu n bên trong c a q a tr nh d y h c l mâu thu n gi a c c nhân
t c u tr c v i c c nhân t c u tr c c a qu trnh d y h c; gi a c c y u t v i c c
yu t trong c ng m t nhân t .
Mâu thu n bên ngo i l mâu thu n gi a nhân t c u tr c c a qu nh tr
dy h c v i c c điu ki n kinh t chnh tr, văn ho x h i, khoa h c v công ngh .
Mâu thu n bên trong c ng v i vi c gi i quy t n t ng l c c o nên đ a
qu trnh dy hc.
13
4. Mâu thun cơ bn c a qu trnh dy h c
Đ x nh mâu thu n cc đ n cơ b a qu tr nh d y hc, c vần căn c o 3
điu kin sau đây:
- Mâu thu n ph i t n ti t n cu đầu đ i qu tr nh d y h c
- c giVi i quy t c c mâu thu n kh n c ng l m gi c suy cho đ nh i
quyt t t mâu thu . n đ
- Mâu thu n s v ng v t tri n c a nhân n đ phi liên quan đ n đ ph
t trò (H)
T 3 đi n cơ bu kin trên m mâu thu n ca qu trnh d y h c l mâu
thun gia nhân t nhân t l mâu thu mc đch (M) v trò (H). Đ n gia mt
bên l m c đch nhi m v d y h c do qu trnh d y h c đt ra vi m t bên l trnh
đ tri th c k năng k xo hin c ca hc sinh.
Mâu thu n c ng vi c gi i quy t nâu thu n tn b n b o nên đng
lc ch y u c a qu trnh d y h c.
5. 3 đi n đu ki u thu n tr ng l c thnh đ
- Mâu thu n ph i đưc h c sinh thc đưc m t c ch sâu s c v c nhu
cu gi i quy t.
- Mâu thu n ph i v a s c
- Mâu thu n ph i n y sinh t t y u trên con đường dy hc.
T đây ch t đng ta li c m nh ngha mi v qu trnh d y h c: Qu
trnh d y h c l qu trnh liên t c h nh th nh mâu thu n v liên t c gi i quy t mâu
thun.
V. Lôg c c a qu nh d y h tr c
1. Kh i ni m v lôg c c a qu trnh d y h c: Lôgc c a qu tr nh d y
hc l trnh t v ng h p quy lu t t a qu n đ ối ưu c trnh d y h c k t trnh đ
tri c k x o khi h c sinh b u nghiên c u môn h c (m t ph n, mth năng k t đầ t
chương hay m i) đ nh đ năng kt b n tr tri thc k xo khi hc sinh hon thnh
xong vi c nghiên c u môn h c (m t phn, mt chương hay mt bi) .
Qu trnh d y h c v n đng theo lôg c môn h c (Lmh) v ch  đn đc
đim tâm sinh l ca hc sinh, quy lut nhn thc ca hc sinh
14
Vy lôgc ca qu trnh dy hc (Lqtdh) l s hp thnh gia gc môn
hc (Lmh) v lôgic tâm l nhn thc ca hc sinh (Ltlnt)
Ta c u di n theo công th c sau: th bi
Lqtdh = Lmh + Ltlnt
2. C c khâu c a qu nh d y h c tr
2.1. Khâu th t : K ch th ch h c sinh h c t p (h nh th nh h ng th nh
hc t p cho h c sinh; k ch th ch tr t m ò ò khoa hc cho h c sinh) th c ch t c a
khâu n y l h nh th nh mâu thu n, gi p h c sinh c mâu thu n cơ b th n cơ bn
v h nh th nh h c sinh nhu c u gi i quy t mâu thu n cơ bn.
2.2. Khâu th 2: T c cho h c sinh l nh h i tri th c m i. Th c ch ch t
ca khâu n y l y v th trò cng s d ng cc phương php dy h c đ gii quyt
mâu thu n c a qu nh d y h c . C c c m i quy t mâu thun b tr c đ gi n
sau:
Mt l: Thy gii quy t mâu thu n, tr nghe, hi u v ghi nh . ò
Hai l : Th y v trò cng gii quy t mâu thu n.
Ba l : Tr t l c gi i quy t mâu thu ò n dưi s hưng d n c a th y.
Bn l : Tr t h nh th nh mâu thu n v t ò gii quy t mâu thu n dưi s
hưng d n c a gi o viên.
2.3. Khâu th 3: T ch c h nh th nh cho h c sinh nh ng k năng k xo
tương ng. Thc cht c a khâu n y l y t c cho h c sinh v n d ng nh th ch ng
tri th n c v i quy t nh ng nhi n v h c t p v ng v c đ m đư o đ gi nh n đ
do th c ti n cu c s ống đt ra dưi d ng c c b i t p v n d ng v dưi d ng c c b i
tp th c ti n.
2.4. Khâu th 4: T c cho h c sinh ôn t p, c ng c , h ng ho ch th ,
khi qu t ho tri th c, k năng k xo.
Th c ch t ca khâu n y l gio viên gi p cho h c sinh n m l i nh ng
tri th n c m t c ch c h ng. Gi o viên c sc đ m đư th th d ng c c h nh
thc sau đ ôn tp, cng c h ng ho , kh i qu t hoá tri th c, k x th năng, k o
cho h c sinh:
15
- Gio viên nh c l i m t c ch c h thng nh ng tri th c m h c sinh đ
nm đưc, hc sinh nghe v nh li.
- t ra nh ng câu h i ôn t p cGio viên đ ng c hưng vo nh ng tri
thc m h c sinh đ h c, thông qua vi c tr l i nh ng câu h i đ m h c sinh n m
li nh ng tri th h c m t c ch c h ng. c đ th
- o viên ra cho h c sinh nh ng b i t p ôn t p c ng c . Thông qua Gi
vi c ho n th nh nh ng b i t p ôn t p c ng c m h c sinh n m l i nh ng tri th c
đ hc m t cch c h thng.
2.5. Khâu th 5: Ki m tra v nh gi tri th c, k x o c a h đ năng, k c
sinh
Trong qu nh d y h l khâu c ng không th thi c. M tr c đây ũ u đư c
đ ch ca khâu n y l nh m ph t hi n ra tr tri thnh đ c, k năng, k xo ca hc
sinh đt đưc sau m t qu tr nh d y hc.
C c c h nh th c ki m tra
- Kim tra thường xuyên
- Kim tra đnh k
- m tra tKi ng kt.
Bng cc phương php:
- m tra vKi n đp
- m tra vi t ( T n ho c tr c nghi Ki lu m)
Kim tra t lun l hnh thc kim tra m người đưc kim tra phi t
tr lời câu hi bằng hnh văn ca chnh mnh
Kim tra trc nghim l hnh thc kim tra m người đưc kim tra ch
cần la chn phương n đng.
C cc dng trc nghim sau:
+ Trc nghim đng sai. L dng trc nghim ch cần la chn phương
n đng hoc
+ Dng trc nghim nhiu la chn:
+ Dng trc nghim đin th
+ Dng trc nghim cp đôi
16
+ Dng trc nghim tr lời ngn
- m tra th c h Ki nh
2.6 Khâu th 6: Phân t ch k t qu h c t p c a h c sinh
Th c cht ca khâu n y l thy v trò đem kt qu đối chiu vi mc
đ ch v nhi m v d y h t ra. N u cc đ đ s h p gi a k t qu v m ch ph c đ
th tr xem như qu nh d y h c k t qu v nh d y h c k t th c. c đ đt đư qu tr
Nu không c s ph h p gi a k t qu v m ch th c đ thy v trò c ng t m hi u
nguyên nhân, trên cơ s nguyên nhân Thy v Trò cng tm ra nhng bin php
ph hp đ c nguyên nhân (đi khc ph u chnh). Nguyên nhân c t y, th th
nguyên nhân c u nguyên nhân t y th th t trò. N th thầy phi t điu chnh,
nu nguyên nhân t trò th thy ph i gi p cho tr ò điu ch nh ho ng h t đ c t p
ca b n thân.
3 M i liên h a c c khâu c gi a qu trnh d y h c
S phân chia c c khâu c a qu trnh d y h c như trên cũng ch l tương
đối. Trong th c t d y h c c c khâu trên c a qu trnh d y h c ch ng c m i quan
h bin ch ng v i nhau v chng đư n đ ời đan chc thc hi ng th o vo nhau
trong su t qu nh d y h c. Trong qu nh d y h c gi o viên không nh t thi tr tr t
phi th c hi n tu n t theo nh ng khâu trên, tu theo tr c a gi o viên m nh đ
cc khâu trên c a qu trnh d y h n m t c c đưc thưc hi ch linh ho t v s ng
to.
17
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phân tch khi nim qu trnh dy hc
Câu 2: Hy phân tch cu trc ca qu trnh dy hc, từ đ hy cho bit
điu kin cần v đ đ đm bo cho qu trnh dy hc c kt qu.
Câu 3: Phân tch bn cht ca qu trnh dy hc v từ đ hy cho  kin
ca mnh v quan đim sau đây:
“Qu trnh dy hc v bn cht l qu trnh chuyn ti tri thc đơn thuần
từ Thầy sang trò”
Câu 4: Bằng l lun v thc tin dy hc anh ch hy chng t rằng:
“Qu trnh dy hc l qu trnh liên tc hnh t
hnh mâu thun v gii quyt mâu thun”
Câu 5: Hy phân tch cc khâu ca qu trnh dy hc v mối quan h
gia cc khâu.
18
Chương 2: Nguyên tc dy hc [1][2]
I. Kh i ni m v nguyên t c d y h c
Mi ho ng c i bao gi c ng di i st đ a con ngườ ũ n ra dư ch đo ca
h thng c c nguyên t c. Qu trnh d y h c c ng di i s ũ n ra dư ch đo c a c c
nguyên t c. C c nguyên t c ch o qu nh d y h c g i l c c nguyên t đ tr c đư c
dy h c. Nh c s ch o cđ a cc nguyên t c d y h c m qu tr nh d y h c v n
đng v pht trin đng hưng. V y nguyên t c d y h c l g?
Nguyên t c d y h c l ng lu n c t nh quy lu t c a l nh n đim cơ b
lu n d y hc c tc dng ch đo m i ho ng c a Th y v t đ Trò trong qu trnh
dy hc.
+ Nguyên t c d y h c không ph i l nhng quy lu t, ch ng ch l nhng
lun đim cơ b nh trong đn phn nhng quy lu t c a qu tr nh d y hc.
+ C c nguyên t c d y h c c t c d ng ch o mđ i ho ng c a Tht đ y
v Trò , v v y c c nguyên t c dy hc đưc xem như l cc tiêu ch đ xem xt
v đnh gi mi hot đng ca Thy v Trò trong qu nh d y h c . Khi tr xut
hi n s sai lch gi a kt qu v m ch dc đ y hc, chng ta h y tm hi u nguyên
nhân c th c hi n c c nguyên t c d y h vi c.
+ C c nguyên t c d y h c c gi tr chung cho vi c gi ng d y t t c c c
môn h c trong ng (c a l không c nguyên t c d y h c d nh riêng nh trườ ngh
cho vi c d y h c t ng môn h c).
+ C c nguyên t c d y hc l s d ng buc nh i v i gi o viên. t đnh đố
II. H ng c c nguyên t c d y h c th
19
1.Vi n s t sơ lưc v pht tri n c a c c nguyên t c d y h c
+ Ngay t thi Kh ng T (551 479 trưc công nguyên), trong d y h c
ông đ quan tâm đ n vic pht huy tnh t gic, tch cc, t lp ca hc sinh ,
nguyên t c d y h c c a ông l “Không tc dn v mun bit th không gi m
cho, không b c d c v không hi u r không b y v th cho”.
+ M n th k 17, l u tiên trong l ch si đ ần đầ người ta quan tâm đn
vi c nghiên c u v đ ng mt h th ng c c nguyên t c dy h i cc . Ngườ
công đầ c đu tiên trong vic xây dng h thng cc nguyên tc dy h l
J.A.Cômenxki ( 1592 1670 ).Trong qu nh ho ng gi o d c tr t đ c ông đ ng
hi n cho nhân loi nhiu t c ph m n i ti ng, tiêu bitrong đ u nht l tc phm
“Ph p ging d y v đi”. Theo ông, cc nguyên t c d y hc l nn m ng trên đ
cn xây d ng qu trnh d y h c. Nh ng nguyên t c d y h c c a ông đưc đưa ra
trên sở t con ngườ như l kho s i mt thc th ca t nhiên v x h i . T
nhiên c quy lu t c a t nhiên, x h i c quy lu t c a x h i, nên vi c gi o d c
con ngườ t đ i… i cũng phi tuân theo nhng quy lu ca t nhiên v ca x h
Ch ng h n , ông cho r ng: Con chim không sinh n v m a thu t n l i, ma đông
băng gi, ma h n ng b c, m v mè a xuân Khi nh sng sưởi m tri đt, đem
li s c s ng cho muôn lo i. V y, gi o d i c ng ph i b u t c con ngườ ũ t đầ tui
tr v h c t t nh t l v o bu i s ng. gi
Theo ông nguyên t c d y h c c t ph t t th xu nhng quy lu t c a t
nhiên v c a x h i, d y h m t trong nh ng m t x ch c a s t tri c như l ph n
con người v b ch ưc b i c c quy lu t chung đ. Trong t c ph m “ Php ging
dy v t r nhiên chu n b cho m nh m t ch t li c h đi” ông vi ằng: t u, trư t
bt đầ m cho cht liu l u c hnh th c”.
Do v y, t m i quan h a d y h c v c c quy lu t c a t nhiên, ông gi
đưa ra nguyên tc “dy h c ph h p v i t nhiên” v t m i quan h gi a d y hc
v c c quy lu t c a x h i ông đưa ra h thng cc nguyên t c sau:
+ Nguyên t m bc đ o t nh tr c quan
+ Nguyên t c ph t huy t nh t gi c, t ch c c.
+ Nguyên t m b o t nh h ng, t nh liên t c đ th c.
20
+ Nguyên t m bc đ o t nh v a s c.
+ Nguyên t m bc đ o t nh v ng ch c c a tri th c.
+ Nguyên t c ch đn đc đim la tui.
Trong đ c đ c đư nguyên t m bo tnh trc quan trong dy h c
J.A.Cômenxki coi l nguyên t c v ng ng c
K thừa quan đim trên, sau Côm nki l nhiu nh gio d c kh c đ đưa
ra nh ng nguyên t c d y h c c a m nh
- c r txô (1712 1738) (Ph c bi t ch n vi c ph t huy Jăng J p) đ đ
tnh t gic, tch c c c a h c sinh .
- J.H. P stalôgi (1748- 1827)(Th y S c bi t ch n t nh gi o d đ c
ca d y h c theo ông, trong d y h c ph i yêu thương con người, ph i h nh th nh
cho h c sinh nh ng ph m ch t đo đc.
- c (1790- c) ph t tri m c a P talôgi, ông Đitcv 1860) ( Đ n quan đi
cho r ng: D y h c ph i ph t tri n nhân c ch h c sinh v t tri n nh ph ng năng
lc nh n th c c a tr em. Ông kêu g i gi o viên: “Hy bt h c sinh l m vi c, l m
vic c s n cng ki nhân”.
- Usinxki (1824 1870) o d c h u th k Nh gi c Nga đầ 19. trên cơ
s thnh t u c a tâm l h c, g ch h c, sinh l h c ô nêu ra h ng đ thng cc
nguyên tc dy hc:
+ Nguyên t c t nh gi o d c, t nh nhân văn ca dy hc .
+ Nguyên t c t nh tr c quan
+ Nguyên t c t nh h ng vth t nh v a s c c a d y h c
+ Nguyên t c t nh v ng ch c c a tri c th
+ Nguyên t c t nh t ch c c, t l p c a d y h c .
Dây l m t c ng hi n xu t s c trong vi t n n m ng khoa h c duy c đ
vt cho nguyên t c d y h c
Sau Usinxki l Kalinin, Crupxkaia, Macarencô Đ c nhi u đng gp
cho vi c xây d ng h ng cth c nguyên t c d y h c .
Mi đn nhng năm 30 ca th k 20, Gi o d c h c Vi t đ trnh by
hng lo t nh ng nguyên t c d y h c ph h p v i yêu c ầu đi mi trường h c. Tuy
21
nhiên mi t c gi đưa ra h thông c c nguyên t c d y h c v i s ng kh c nhau lư
v tên g i kh ng v o ch o cho ho ng c c nhau nhưng đu hư đ t đ a c Thy
v Trò
V sau n y, nh c nh ng năm gần đây c gio d c trên th i v trong gi
nưc đ k tha, chn lc, kt hp, xp xp v trnh b i d ng ho n thiy dư n
song v n không th ng nh t v i nhau v tên g i v s th lưng.
Hin nay, dư Nin, dưi nh sng ca hc thuyt Mc - i nh sng
ca đườ a Đng li, quan đim gio dc c ng, k tha nh ng k t qu nghiên c u
ca c c nh gio d c th gii, đc đim tâm sinh l la tui hc sinh Vit Nam,
th c ti n gio dc trong nh trường ph thông Vi t Nam. C c nh o d c h gi c
Vit Nam đ i đư thng nht: Dy hc trong nh trường ph thông ph c din ra
dưi s ch o cđ a h ng cth c nguyên t c d y h c sau đây:
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a t nh t nh khoa h c v tc đ th nh
gio dc
+ Nguyên t m bc đ o s ng nh t gi a l n v th lu thc ti n
+ Nguyên t m bc đ o s ng nh t gi a c i c th th v c i tr u tưng
+ Nguyên t m bc đ o s ng nh t gi a d th y v h c
+ Nguyên t m bc đ o s thng nht gi a t nh b n v ng c a tri th c v
tnh m m d o c a tư duy
+ Nguyên tc đm b o s th ng nh t gi a t nh khoa h c v t nh v a s c
+ Nguyên t m bc đ o s ng nh t gi a c nhân v t p th th
H thng 7 nguyên t c d y h c nêu trên ph nh m i quan h n bin
ch ng ca 7 c p ph m tr m b. Đ o cc nguyên tc d y hc trên trong qu trnh
dy hc c ngh a l i quy gi t đưc tt c c c mâu thu n n y sinh trong qu trnh
dy h c v nh m đ qu trnh d y h c v n đng v pht trin đng hưng v c
hiu qu tối ưu.
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a t nh khoa h c v tc đ th nh gio
dc l phn nh mâu thu n gi a chuyên môn v nh tr c d c v d ch (Đ tr c)
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a l n v c ti n ph nh c đ th lu th n
mâu thu n gi a l lu n v th c tin.
22
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a c i c v c i trc đ th th u tưng
phn nh mâu thu n gi a tr c nh đ tư duy th v nh d tr tư duy tru tưng
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a d y v h c ph nh mâu c đ th n
thun gi Trò. a Thầy v
+ Nguyên t m bc đ o s thng nht gi a t nh b n v ng c a tri th c v
tnh m m d o c uy ph nh mâu thu n gi a t nh b n v ng c a tri th c v a tư d n
năng lc tư duy ca hc sinh .
+ Nguyên tc đm b o s th ng nh t gi a t nh khoa h c v t nh v a s c
ph nhn nh mâu thu n gi a yêu c u cao v t nh khoa h c v tr đ hin c c a
hc sinh .
+ Nguyên t m b o s ng nh t gi a c nhân v t p thc đ th phn nh
mâu thu n gi a c i chung v c i riêng.
2. H thng c c nguyên t c d y h c .
2.1 Nguyên t m b o s ng nh t gi a t nh khoa h c v t nh gic đ th o
dc
+ T nh khoa h c?
Đ m b o tnh khoa hc trong d y h c l m b o d ng, d đ y đ y đ
nh ng tri th c khoa h c đ đưc quy đnh trong chương trnh v sch gio khoa;
l đm b o lôg c b i d y ph i cht ch ; phân b thi gian ph i h p l , trình by
bng s ng s a, r r ng; ngôn ng c a gi o viên ph i trong s ng r r ng, m ch l c,
d hiu.
+ T nh gi o d c trong d y h c ?
Đ đ m b o t nh gio dc trong d y h c l m b o trong d y hc ph i
hnh thnh đưc cho h c sinh th gii quan khoa h c v nhng ph m ch t đo đc
ca con người mi
+ Đm bo s thng nht gi a t nh khoa h c v t nh gi o d c trong d y
hc l m b o trong d y h ng th i v i vi c gi p cho h c sinh n m v đ c đ ng
nh ng tri th c khoa h c th phi hinh th h c sinh thnh đưc gii quan khoa
hc v nhng ph m ch t đo đc c n thi t c a con người m i (Thông qua d y ch
đ dy người)
23
Đm bo đưc nguyên t c n y trong d y h c th đng ngh a v i vi c c c
nhim v d y hc đưc hon th nh ngh a l b i h c đưc hon thnh.
Đ đ m bo nguyên t c n y trong d y h c đòi hi gio viên:
- i c Ph trnh chuyên môn v nghi p v v ng vđ ng
- C kh năng khai th t đưc h c gi tr c a n i dung d y h c trong vi c
hinh thnh đưc cho h c sinh th gii quan khoa h c v nhng ph m ch t đo đc
cn thi t c a con người mi.
2.2. Nguyên t m b o s ng nh t gi a t nh khoa h c v t nh thc đ th c
tin
+ Đm bo tnh khoa h c trong d y h c (Xem 2.1)
+ Đm b o t nh th c tin trong dy h c l đm b o d y h c ph i g n v i
th c tin cuc s c tiống đang din ra, đư n h nh ngay trong th c ti n cu c s ng
v đưa thc tin cuc sng vo trong bi ging trong nh trường ph thông, ly
th c ti n cuc s ng lm s ng t, ch ng minh cho nh ng tri th c khoa hc c n
gip cho hc sinh n m v ng trong qu nh d tr y h c
+ Đm b o s thng nht gi a t nh khoa h c v tnh th c ti n trong d y
hc l m b o trong d y h c nh ng tri thđ c khoa h c c n gi p cho h c sinh n m
vng ph i ph h p v i th c ti n cuc s n ra vống đang di đưc th c ti n cu c
sống đang din ra chng minh v lm sng t
+ Nguyên t c n y đòi h i
- Trong qu nh d y h c ph i ph tr i hp h c nghiên c u nhu cơ vi ng
tri th c khoa h c theo m t tr nh t lôg c ch t ch v i vi c n m v ng nh ng k
năng, k xo thc hnh v t chc cho hc sinh v n d ng xuyên, c k ng thườ
hoch nh ng ki n th c, k năng, k xo v o th c ti n đời sng, s n xu t, lao đng
v chin đ a nhân dân lao đu c ng.
- c ti n v o trong b i gi ng, l y th c ti Phi thường xuyên đưa th n đ
soi s ng l lun, khng đnh tnh đng đn c a l lun (c a nh ng tri th c khoa h c
cn d y cho h c sinh trong qu nh d y h . tr c)
- Khi xây dng chương trnh, k hoch c n ph i l a nh ng môn h c ph
hp v i t nh h nh th c ti n c a đa phương, ca đt nưc.
24
- Trong d y h c ph i gi p cho h c sinh th c ngu n g c th c ti y đư n
ca tri th c khoa h c, gip h c sinh th c khoa h c n y sinh t y đư thc ti n v
tr l i ph c v nh th c ti n, c n ph ch n nh t nh h nh th c ti n đt nưc, đa
phương, ngh ch ra phương hư nghip vo trong ni dung dy hc, v ng vn
dng c hiu q a tri th c khoa h c v o th c ti n.
- C n t n d ng tri a c t đ kh năng c c phương php dy hc thc
tin, kt h p ch t ch v i c c phương php dy hc d ng l i…
- C n t n d ng t ối đa kh năng ca c c h nh th c t chc d y h c vườn
trườ t…Gi ng, xưởng trườ c cơ sng, c sn xu p hc sinh kt hp m t cch
sinh đ cơ hng vic nghe ging l thuyt vi tnh hnh thc tin v c i vn dng
ngay nh ng tri th h c đ c.
2.3. Nguyên t m b o s t gic đ thng nh a vai trò ch đo ca gio
viên vi vai trò c (Đ t gic, tch cc, t lc ca hc sinh trong dy h m bo s
thng nht gi a d y v h c)
m b o vai tr o c a th y trong q nh d y h+ Đ ò ch đ a tr c l m bđ o
gio viên trong qu nh d y h c ch l i t c, l u khi tr ngườ ch nh đo, đi n, điu
chnh hot đng hc c a h c sinh ch không ph i l người p đt, người l m thay
hc sinh.
+ Đm bo vai tr t ò gic, t ch c c, t l c c a h c sinh trong d y h c l
đ m b o trong d y h c c n gip cho hc sinh coi vic h nhu cc như l u tt y u
lm đng lc thc đy h c sinh t gic tham gia v o ho t đng d y h c m không
cn bt c m u ki n n o t t đi pha gi o viên ho c gia đnh. Tch cc tham gia
vo hot đng dy hc, tch cc tư duy, tch cc suy ngh, tch cc tm tòi. T lc
hon th nh t t c c c nhi m v h o c tp do gio viên đt ra không trông chờ
thầy, vo bn.
+ Đm bo s thng nht gia vai trò ch đo ca gio viên v vai trò t
gic, tch cc, t lc ca hc sinh m bo s thng nht gia dy v hc) l
trong qu trnh d y h c gi o viên ph i gi đưc vai tr ò ch o c a mđ nh v thông
qua vai tr ò ch đo ca gi o viên m pht huy đưc vai trò t gic, t ch c c, t l c
ca h c sinh.
25
+ Đ c trên đư nguyên t c thc hin c hiu qu, trong qu trnh dy
hc cn:
- Quan tâm gi h c sinh c m t c ch sâu s c v p đỡ thc đư đầy đ
mc đ c trên cơ s c sinh đng hch v nhim v dy h đ hnh thnh h c
tp đng đn.
- La ch n v v n d ng c hiu qu c c phương php dy hc
- Hnh thnh cho h p hc sinh phương ph c tp khoa h c ch đng v
sng t o, h nh th nh cho h c sinh c ho i nghi khoa h c, kh n, năng phê ph
không l nh h i khi chưa hiu, không tin tưởng mt cch m qung…
- Thường xuyên thu nh ng t n hiu ngưc trong v ngưc ngoi trên cơ
s đ thy v trò c u chng đi nh qu nh d y h c tr
- y h c nêu vPhương php d n đ v phương php tho lun nhm l
cc phương ph ưu thp dy hc c trong vic pht huy tnh t gic, tch cc v
t lc ca hc sinh, v v y c n khai th c t u q a cu n trong d ối đa hi y h c.
- Trnh khuynh hư p đng t, lm thay trong d y h c
2.4. Nguyên t m b o s c đ thng nht gi a ca c th v c i tr u tưng
+ Ci c l c i m th i c con ngườ th n, nghe, ng i, n m v s m nh
đưc
+ C i tr ng l c i không nh n nghe, ng i, n m v s m u tư i con ngườ
đưc m c ch t l th nhng kh i ni m v c c s vât hi n tưng đang tn ti trong
th gii kh ch quan (h nh nh c a c c s v t hi c ph nh v o v n tưng đư n
no ca con người).
+ Đm bo ci c th trong d y hc l m b o d y h đ c ph i b u t t đầ
nh ng s v t hi n tn tưng đang t i trong th gii kh ch quan v t u ki o đi n
đ người hc tri gic tr c ti p v i cc s vt hi vn tưng đ thông qua đ hc
sinh nm đưc khi ni m v s v t hi n tưng hay h c sinh c đưc hnh nh ca
s v t hi n tưng đ trong v no.
+ Đ u tưm bo ci tr ng trong dy hc l đm bo dy hc phi hnh
thnh đưc cc kh i ni m v c c s v t hi n tưng (đưa đưc hnh nh ca c c s
vt hin tưng v o trong v n o)
26
+ Đm bo s ng nh t gi a c i c th v c i trth u tưng trong d y h c
l đm b o trong d y h c nh ng tri th c khoa h c m hc sinh cn n m v ng (ci
tru tư i đư t đầ nh đng đưng) ph c b u t ci c th v phn c bn cht ca
ci c th; ci c th i l s u hi n ra bên ngo i c a c i trph bi u tưng.
+ Đ đm bo nguyên t c n y, trong qu nh d y h c gi o viên c tr n:
- S d ng ph i h p nhiu phương tin dy h c tr c quan kh c nhau v i
tư c phương tich l n ca qu trnh nhn th c
- K t h p c n d y h c tr c quan v i l i n ng c c phương ti i sinh đ a
gio viên m t c ch c u qu . hi
- R n luy n cho hè c sinh năng lc s d ng c c gi c quan v năng l c s
dng c c thao t c tư duy.
- ng l m d ng c n d y h c tr c quan Trnh khuynh hư c phương ti
trong d y h c, không quan tâm đn vic pht trin hc sinh tư duy tru tưng.
- Trong nh ng h p c n thi t c p h c sinh n m c i trng trườ th gi u
tưng ri t n nh đ đi đ ng c i c n c th (T tru tưng đ th).
2.5. Nguyên tc đm bo s thng nh t gi a t nh v ng ch c c a tri thc
vi t nh m m d o c a tư duy
+ Đm bo tnh vng trc ca tri thc trong dy hc l đm bo nhng
tri th c khoa h c c n d y cho h c sinh ph i c cơ sở khoa hc v cơ sở thc tin
v đưc hc sinh nm v v v n d c u qu v o trong th c ti n cung ng hi c
sng.
+ Đm bo tnh m m d o c a tư duy trong dy h c l đm b o trong d y
hc ph i h nh th nh cho h c sinh kh ng v s năng duy linh hot năng đ ng
to. Kh năng tư duy linh hot năng đng v sng to l kh năng lnh hi v v n
dng tri th c c u quhi trong b t k t nh hu ng n o…
+ Đm bo s thng nht gi a t nh v ng ch c c a tri th c v t nh m m
do c y h c l m b o trong d y h ng th i v i vi c gia duy trong d đ c đ p
cho h c sinh n m v ng tri th c m t c ch khoa h c th i h nh th nh cho h ph c
sinh kh năng tư duy linh hot năng đng v sng to.
+ Đ đm bo nguyên t c n y, trong d y h c gi o viên c n:
27
- p h c sinh n khoa h c c a nh ng tri c khoa h c; Gi n đưc cơ sở th
gip h c sinh bi t đưc tri th c khoa h c b t đầu t đâu v k t th c ch n o. Tri
thc khoa h c m h c sinh c n n m v ng không ph c chuy n m t c ch m i đư y
mc v o thc hc sinh m đưc h c sinh nh n th c m t c ch t ch c c mt c ch
c khoa hcơ sở c.
- T ch c c t c cho h c sinh gi i quy t c c nhi m v h c t p; nh ng ch
nhim v do th c ti n cu c s t ra trong nh ng t nh hu ng m i l ống đ …
- g c b i gi ng ph i ch t ch , tr nh b y v i r r ng, h p l n đ ph
nhm gi p h c sinh hi u sâu, nh lâu, t i hi n nhanh v v n d ng t t nh ng tri
thưc đ m đư o đ n c v gii quyt nh ng v do th c ti n cu c s t ra. n đ ống đ
- o kh o lCh đ o khâu t h c c a h c sinh trên l p c ũng như ở nh .
2.6. Nguyên t m b o s ng nh t gi a t nh khoa h c v t nh vc đ th a
sc
+ Đm bo tnh khoa h c trong d y h c (Xem m c 2)
+ Đm bo tnh v a s c trong d y h c l đ m b o trong d y h c nh ng
tri th c khoa h c m h c sinh c n n m v i ph h p v i tr ng ph nh đ kh năng
năng l i đư ng trên cơ sở c sinh đc ca hc sinh tc l ph c hc sinh nm v h
pht huy h t kh năng c c a h c sinh (không qu d c c ng không quá năng l ho ũ
kh v i h c sinh)
+ Đm bo s thng nht gi a t nh khoa h c v t nh v a s c l đm bo
trong d y h c không ch d ng, d ng tri th c khoa h y đ y đ nh c đ quy đnh
trong chương trnh v sch gio khoa m vic dy hc còn phi quan tâm ch
đ n tr tri thnh đ c k năng k xo c a h c sinh trong qu trnh d y h c đ gip
cho h c sinh n m v c nh ng đư ng tri th c khoa h c c n d y cho h c sinh trong
qa tr nh d y h c.
+ Đ đm bo nguyên t c n y, trong qu nh d y h c c n : tr
- i x c gi i h n kh n th c c a h c sinh (hiPh c đnh đư năng nh u
đưc trnh đ tri th c, k năng, k x o hi n c c a h c sinh ) đ phân ho h c sinh
trong d y h c
28
- V ch ra m t h ng nhi m v n th c c m th nh c đ kh khăn tăng
dn, ph c t p d ần đ kch thch hc sinh vươn lên.
- m bĐ o truy n th cho h c sinh h th ng nh ng tri th c khoa h c c
lô g ch ch t ch h ph p v i tr nh đ kh năng, năng lc ca hc sinh.
- L a ch n c p d y h c ph h m b o cho h c sinh c phương ph p đ
nm v ng (hi u sâu; nh lâu; v n d ng t t) nh ng tri th c khoa h c c n d y cho
hc sinh trong qu nh d tr y h c.
2.7. Nguyên t m b o s c đ th ng nh t gi a t nh v a s c chung v t nh
va s c riêng trong d y h c
+ Đm bo tnh va sc chung l m b o d y h c ph i ph h p v đ i
trnh đ chung c a c l p
+ Đm bo tnh va sc riêng trong dy hc l đm bo dy hc phi
ch n tr riêng c a m đ nh đ i c nhân trong dy h c.
+ Nguyên t c n y đòi h i, trong qu trnh d y h c v m b o tr ừa đ nh đ
chung c a c l p l i, v m b o tr riêng c a t ừa đ nh đ ng h c sinh
+ Đ đm bo nguyên t c trên trong qu nh d y h c c tr n:
- Không ch n m v m riêng c a t ng hng đc đi c sinh m còn phi
nm vng đc đim chung ca tp th hc l a ch n nsinh đ i dung, phương
php dy h c ph h p cho ph h p v i c l p l n m i h c sinh.
- C n t c vi c d y h c m t c ch h p l m b o ph ch đ đ t huy năng
lc c a m i c nhân m t c ch cao nh m b c s t, đ o đư phi h p ch t ch gia
c nhân v t p th trong qu trnh d y h c.
Tm l i: D y h c trong nh trường ph thông hin nay đang din ra dưi
s ch đo c a h thng 7 nguyên t c. C c nguyên t c d y h c c m i quan h
bin ch ng v i nhau v đưc đm bo trong qu trnh d y h c. Nh vic đm bo
cc nguyên t c trên trong qu nh d y h c m nh d y h c v ng v tr qu tr n đ
pht trin đng hưng.
3. Mối quan h gia cc nguyên tc dy hc
Cc nguyên tc dy hc c liên quan mt thit vi nhau không tch rời
nhau v đưc thc hin đng thời trong qu trnh dy hc v trong qu trnh thc
29
hin từng nguyên tc. Tuy nhiên, trong dy hc do ni dung v trong nhng điu
kin dy hc nht đnh c th coi tng mtt vi nguyên tc no đ song không
c ngha l cc nguyên tc khc b xem nhẹ, coi thường.
30
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Hy phân bit quy lut v tnh quy lut.
Câu 2: Phân tch cc nguyên tc dy hc v liên h vic thc hin cc
nguyên tc dy hc trong qu trnh dy hc trong nh trường ph thông m anh
ch đ từng hc tp.
Câu 3: Hy phân tch mối quan h gi cc nguyên tc dy hc.
31
Chương 3: Nội dung d y h c [1]
I. i ni m v n i dung d y h c Kh
Ni dung d y h c l m t trong nh ng nhân t c u th nh nên qu trnh
dy h c. N i dung d y h c t o nên n i dung ho t đng d y v hot đng h c trong
s thng nh t v i nhau. N i dung d y h c chnh l nhng tri th c khoa h c, nh ng
k năng , k xo m h c sinh c n n m v ng trong q a tr nh d y h c, đm bo hnh
th nh h c sinh th gii quan khoa h c v ng ph m ch c c n thi nh t đo đ t
ca con ngườ i dung dy hc đưc quy đnh trong chương trnh v sch i mi. N
giáo khoa.
II. C c thành ph n c a n i dung d y h c
Như chng ta đ a đơn gi bit dy hc hiu theo ngh n, dy hc thc
cht l qu trnh gi p h c sinh n m v c h ng đư thng nh ng kinh nghi m l ch
s x h i hay n i c ch kh c l qu trnh chuy n n n văn ho x h i th nh nh ng
kinh nghi m s ng c a m i v v y n i dung d y h c l y ra t h i con ngườ c đư
thng nhng kinh nghi m l ch s x h i hay t n n văn ho x hi nhưng không
phi t t c m ng ta ch l y ra nh ng tri th c khoa h c ph n hi ch thông cơ b n
đi, ph h p vi đc đim tâm sinh l l a tu i v t nh h nh th c ti n c a đt nưc
v đưc x p x p l i theo m t tr nh t lôg c ch t ch . Lôg c s p x p c a n i dung
dy hc l t n ph c t p, t d n kh tri th c l đơn gin đ đ , đơn v c trư cơ sở
đ tip thu đơn v tri th c sau v đơn v tri th c sau l s pht trin tip theo ca
đơn v c trư tri th c ri đưa vo sch gi o khoa v l n i dung d y h đ c.
V v y n i dung d y h c c 4 th nh ph ần sau đây:
- H ng nh ng tri th c khoa h c v t nhiên v x h i v con th ngưi
v v c c c ch th c ho t đng đ bit.
- H ng k x o th c hi n c c c ch th c ho thng nh năng k t đng đ
bit
- H ng nh ng kinh nghi m ho ng t m t th t đ òi s ng t o
- H ng nh ng kinh nghi n v i v i th i v i con th thi đ đố gii đ
ngườ i (H th ng nh ng quy ph nh mm quy đ i quan h gia con người v con
người, con người v th gii khch quan).
32
II. C c nguyên t c xây d ng n i dung d y h c
1. Nguyên t m b o t nh m ch trong vi c xây d ng nc đ c đ i dung dy
hc
Ni dung d y h c ph ng v o vi c m ch gi o d c n i hư c đt đư c đ i
chung v m c tiêu đo to ca nh trườ ng PT n i riêng.
Mc đch gio dc l Đo to nhng con người Vit Nam pht trin ton
din, c đo đc, tri thc, sc khoẻ, thm m v k năng ngh nghip, trung thnh
vi l tưởng đc lp dân tc v ch ngha x hi; hnh thnh v bi dưỡng nhân
cch, phm cht năng lc ca công dân, đp ng yêu cầu xây dng v bo v T
quốc”
Mc tiêu gio dc ph thông l gip hc sinh pht trin ton din v đo đc,
tr tu, th cht, thm mỹ v cc kỹ năng cơ bn, pht trin năng lc c nhân, tnh
năng đng v sng to, hnh thnh nhân cch con người Vit Nam xhi ch
ngha, xây dng tư cch v trch nhim công dân; chun b cho hc sinh tip tc
hc lên hoc đi vo cuc sống lao đng, tham gia xây dng v bo v T quốc.
2. Nguyên t m bc đ o t nh th c ti n trong xây d ng n i dung d y h c
Ni dung d y h c ph i ph h p v i th c ti n cu c s ng v phi gii
quyt đưc nhng vn đ do thc ti n cu c s t ra. ống đ
3. Nguyên tc đm b o t nh liên thông trong xây d ng n i dung d y h c
Ni dung d y h c ph i c s liên thông (k tip) gi a c c l p; gi a c c
cp h c
4. Nguyên tc đm b o t nh to n di n v cân đối gi a c c nhi m v gio
dc.
5. Nguyên t m b o t nh v a s c trong xây d ng n i dung d y h c: c đ
Ni dung d y h c ph i ph h p v i tr nh đ kh năng năng lc ca hc sinh,
III. Chương trnh và k hoch d y h c [2]
1. Chương trnh dy hc
Chương trnh dy hc l văn kin do Nh nưc ban hnh trong đ quy
đnh mt cch c th: H thống cc môn hc; v tr, mc đch môn hc, phm vi
33
v h thống ni dung môn hc, số tit dnh cho môn hc ni chung, cho từng
phần, từng chương, từng bi ni riêng.
Chương trnh dy hc đưc thc hin từng khô lp thuc cp, bc
hc c th
Chương trnh dy hc từng môn hc thường c cu trc sau
- V tr, mc tiêu môn hc
- Ni dung dy hc
- Phân phối thời gian
- Gii thch chương trnh v hưng dn thc hin chương trnh
Chương trnh dy hc l do nh nưc ban hnh nên chương trnh dy
hc trở thnh công c ch yu đ nh nưc lnh đo, qun l v gim st hot đng
dy hc trong cc nh trường thông qua cc quan qun l gio dc. Chương
trnh dy hc l cơ sở đ gio viên lên k hoch ging dy, t chc qu trnh dy
hc
Chương trnh dy hc đưc xây dng theo 2 cch: chương trnh đường
thng v chương trnh đng tâm
2. K hoch dy hc: K hoch dy hc l văn bn do nh nưc ban
hnh trong đ quy đnh cc môn hc, trnh t cc môn hc qua từng năm hc, vic
t chc năm hc (Số tuần thc hc, số tuần lao đng v ngh, ch đ hc tp từng
tuần. K hoach dy hc l cơ sở đ mi gio viên tht k k hoch ging dy năm
hc. K hoch dy hc thống nht chung trong c nưc.
K hoch dy hc ở từng cp hc v bc hc l khc nhau. Khc nhau
v số lưng môn hc, số tit hc dnh cho mi môn hc
3. Sách giáo khoa và các tài liu tham kho khc
Sch gio khoa v cc ti liu tham kho khc đưc dng chung trong
cc trường ph thông do nh nưc quy đnh.
Sch gio khoa l dng văn bn do nhnưc ban hnh trong đ cha
đng nhng tri thc khoa hc cần phi gup cho hc sinh nm vng trong qu
trnh dy hc (L dng văn bn m đ ni dung dy hc đưc th hin). sch
gio khoa đưc dng chung v c s thống nht trong ton quốc.
34
Cc ti liu tham kho kho khc l dng văn bn dng đ tham kho
thêm không bt buc trong qu trnh dy hc. C cc ti liu tham kho dnh cho
gio viên; c cc ti liu tham kho dnh cho hc sinh.
Cc ti liu tham kho khc không c s thống nht chung trong ton
quốc, c tc dng mở rng, đo sâu, b sung nhng tri thc đ đưc quy đnh
trong sch gio khoa ph hp vi trnh đ v hng th ca hc sinh
Sch gio khoa phi đm bo cc yêu cầu sau:
- Nhmg tri thc trnh by trong sch gio khoa phi l nhng tri thc
khoa hc, c tnh h thống, vừa sc v ph hp vi chương trnh dy hc đ quy
đnh.
- Sch gio klhoa phi c tc dng kch thch s suy ngh ca hc sinh,
kch thch đưc tr tò mò khoa hc ca hc sinh.
- Ngôn ng phi tr rng mch lc d hiu v chnh xc.
- Đm bo cc yêu cầu v mt thm m v v sinh hc đường: Phi c
tính thm m cao, trnh by hp dn, kh ch ph hp vi đc đim tri gic ca
hc sinh. Kin thc trng tâm phi đưc nhn mnh bởi cc k thut cần thit đ
tp trung s ch  ca hc sinh
IV. Phương hưng xây dng ni dung dy hc [1 tr 198]
V. Phương hưng cơ bn ch đo ni dung dy hc [1 tr 199]
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu1. Ni dung dy hc l g? Hy phân tch cc thnh phần ca ni
dung dy hc.
35
Câu 2: Hy phân tch cc nguyên tc xây dng ni dung dy hc. Ti
sao ni dung dy hc ở cc cp hc khc nhau, cc nưc khc nhau l khc nhau?
Câu 3: hy trnh by s hiẻu bit ca mnh v chương trnh, k hoch
dy hc, sch gio khoa v ti liu tham kho. Ti sao ni chương trnh v sch
gio khoa l php lnh?
Câu 4: Phân tch cc đnh hưng xây dng ni dung dy hc trong nh
trường ph thông ở nưc ta.
Chương 4: Phương php dy hc [1], [2]
I. M t s v n đ phương ph v p
1. Kh i ni m v phương php
36
Trong m i ho p l m t trong ng nhân t c t đng, phương ph nh u
thnh nên ho ng ct đ a con người. Phương php đưc hi u như sau:
- p l c ch th c mPhương ph c (con đường, phương tin) đ đt đư c
đch .
- p l Phương ph th c v s t v ng bên trong c a n i dung. n đ
2. Đc đi a phương phm c p
1. Phương php va mang tnh khch quan v a mang t nh ch quan
+ T nh khách quan c p bao gi c a phương php: Phương ph ũng đưc
xây d ng qui lu t kh ch quan tri ph ng (lôg c cng trên cơ s nh ối đối tư a đối
tưng).
+ T nh ch quan c a phương ph ng đư t phương p: Vic xây d c m
php đng hay không đng; vi c s d ng phương php đng c k t qu hay không
c k t qu ph thu c v o tr nh đ kh năng năng l a con ngườc c i).
Như v n đy v đt ra l : Th n o l m t phương php đng?
Phương php đng l phương php tho m n hai tiêu ch : t nh chân th c
v tnh png đn.
T nh chân th c c a phương php: Đưc th hin sở khoa h c c a
ph nhương php. sở a phương ph khoa hc c p chnh l ng quy lu t khch
quan chi phối đối tưng. Đ đm bo t nh chân th c c a phương php th khi xây
dng phương ph c đưc đầy đp, chng ta phi nhn th v sâu sc nh ng qui
lu t kh ch quan tri phối đối tưng (Tri th c v đối tưng)
- T n c p: T n cnh đng đ a phương ph nh đng đ a phương php
đưc th hin s ph h p gi a nh ng bi n ph p, th thu t v i nh ng qui lu t
khch quan tri ph ng. Mu m b c t n cối đối tư ốn đ o đư nh đng đ a phương
php th khi xây d c bi n ph p , c c th t) ch ng phương php (đưa ra c thu ng
ta c n ph i l y nh ng qui lu t kh ch quan tri ph ối đối tư m cơ sởng l khoa h c.
Phương ph phương php thiu 1 trong 2 tiêu tr trên s không phi l p
đng. Phương php đng cho ta k t qu đng, phương php sai cho ta k t qu sai.
2. 2. Phương php ch u s qui đnh c a m c đch v n i dung. M c đch
quy đinh ni dung; ni dung quy đnh phương php.
37
Vic xây d p ph i l y m ch v n i dung hong phương ph c đ t đng
lm sở. Mc đch no phương php y, n i dung n o phương php y. Khi mc
đch v ni dung thay đ phương phi th p cũng thay đi.
Như v ng phương ph căn cy, khi xây d p chng ta không ch vo
nhng qui lut khch quan tri ph ng m c v o m ch v nối đối tư òn căn c c đ i
dung hot đng đ ng phương ph xây d p.
2.3. Phương php bao gi c ng ch p bi n ch ũ a đng trong đ ph ng
gia ch th v kh ch th.
Bt c hot đ a con ngường no c i cũng l hot đng c đối tưng
v con người bao gi ng l c cũ ch th a hot đng. Đối tư c đng t ng ca con
người, tri t h c g i l ch th . Kh ch th v l hai ph m tr sinh th kh ch th nh
ra nhau v sinh th nh ra trong ho ng c i. Ch v ch th c t đ a con ngườ th kh
mi quan h bin ch ng v i nhau trong ho t đng, ch th tc đng đn kh ch th
bao gi c ng ph i thông qua m p n ng cho ũ t phương ph o đy. Phương php đ
ta s ng c a kh ch th p sai cho ta s i sai c bin đi đ , phương ph bin đ a
khch th. Như vy c th ni, phương php l chi c c u n i gi a ch th v khch
th v u n y th n m m c l p bao đi hi t đc đi a phương php đ phương ph
gi c ng ch ng trong n ũ a đ php bi n ch ng gi a ch v ch th . th kh
II. Phương php d y h c
1. Kh i ni m v phương php dy hc
Phương php l t h p c c c ch th c ho ng c a th t đ y v m trò thy
v trò s d ng đ đt đư c đc m ch dy h c
Như vy phương ph a phương p dy hc l t hp c php dy v
phương php hc. Ta c th biu di n b sau: ằng sơ đ
Pdh = Pd y + Ph c
Phương php d y ch đo phương ph c (Phươp h ng php dy c a th y
phi dn đn phương php hc ca tr ò).
38
2. C m cc đc đi a phương php dy h c
Phương php dy h c c nhng đc đim sau đây:
2.1. Phương php d y h c v a mang t nh ch quan, v a mang t nh kh ch
quan
2.2. Phương php dy hc chu s quy đ c đnh ca m ch v ni dung
dy hc
2.3. Phương ph a đp dy hc ch ng trong n php bin chng gia
ch v ch th th kh
2.4. Phương ph m trong đp dy hc bao h mt bên trong v mt bên
ngoi
- M t bên ngo i c a phương php l biu hi n ra bên ngo i c a m i quan
h thy trò trong qu nh s d tr ng phương php.
- M t bên trong c p d y h c l ng th i tâm l bên trong a phương ph tr
ca th y v trò; l m c đ t gic tch c c trong nh n th c c a tr trong qu ò trnh
s dng phương php.
2.5. Phương php d y h c bao h m m t tr d c v m t đc dc
Phương ph ng đp dy hc không ch d pht trin tr tu cho hc sinh
m p d y h c c n c t c dphương ph ò ng gio dc đo đc cho hc sinh.
2.6. Phương ph c đa dp dy h ng v phong ph , trong qu nh d tr y
hc vi c l a ch n v v n d ng ph i h p c c phương php dy hc l cn thit.
3. Phân p d y h c loi phương ph
Đ phân lo p di phương ph y hc c vần căn c o ngun ph t sinh ra
tri th phân lo i. Trong d y h c c 3 ngu n ph t sinh ra tri th l l i nc đ c đ i
ca gio viên; phương tin dy hc tr c quan; ng th c ti n c hot đ a h c sinh.
Căn c c phương ph vo ngun pht sinh ra tri thc m c p dy hc
đưc chia th nh 3 nh m c c phương php dy h c sau đây:
- N u ngu n ph t sinh ra tri th c l t l i n i c a gi o viên th ta nh m
cc phương php dy hc dng l i.
- Nu ngun ph t sinh ra tri th c l t c n d y h c tr c phương ti c
quan th ta c nhm cc phương php dy hc trc quan.
39
- N u ngu n ph t sinh ra tri th c l t c c ho c ti n c a h t đng th c
sinh th ta c nhm c p dc phương ph y h c th c ti n.
4. H thng c p dc phương ph y h c
4.1. Nh m 1: Nh m c p d c phương ph y h c d ng li
Nhm nh p d y h c d ng l i lng phương ph nhm nhng phương
php m n d c hi n ch ng l l i n ng c phương tin b ng đ th i sinh đ a
gi o viên. Nh p n c sng phương ph y đư dng mi khâu ca qu trnh dy
hc nh m gi p cho h c sinh n m v ng n i dung t i li u h c t c chia th p…đư nh
hai nh m c c phương php sau:
a. Nh m c c phương php thuyt trnh
+ Gi ng thu t (K chuy n): Phương php k chuy n l phương php dy
hc m gio viên d ng l k l i cho h c sinh n i dung t i li u h c t p, h ời đ c
sinh nghe , hi u v ghi nh n i dung t i li u h c t p. N t đc trưng ca phương
php ny l n ng y u t cha đ tr n thu t v mô t .
Phương ph y đưp n c s dng rng ri trong vic ging dy cc môn
khoa h c x h i v nhân văn đc bi t l trong vi c gi ng d y môn đo đc v môn
k chuy n. Trong c c môn khoa h c t nhiên phương php n y c ũng đưc s d ng
khi c n thông b o cho h c sinh v i v s nghi p c a m cuc đờ t nh b c h c l i
lc, v m t cu c h nh tr nh trinh ph c v ũ tr, v m t chi n công n i ti ng trong
khoa h c v k p n c s d ng ph n v c u qu thut…Phương ph y đư bi hi
nht cc l p ti u h c, trung h . c cơ sở
Đ p p khương ph chuy n c hi u qu, v quan trn đ ng l ngh
thut k chuy n v s d ng ngôn ng c a gi o viên , ngh t ho thân v thu o
nhân v t v v o c c s n c trong n i dung t i li u h c t p v c n c s v ki n
dng ph i h p v i c p d y h c kh c phương ph c.
+ Gi ng gi i: Gi ng gi i l phương php d y h c m gio viên d ng l i
đ gi i thch r cho hc sinh n i dung ti liu h c t mp, thông qua đ h c sinh
nm v ng n i dung d y h c.
40
Nt đc trưng ca phương php ging gii l n cha đng yu t gii
th trch v minh h a v l i câu h i t p n c s d ng ch i sao? Phương ph y đư
yu trong vi c d y h c c c môn khoa h c t nhiên.
+ Ưu đ nhưc đi ng phương phim v m ca nh p thuyt tr nh
* Ưu đim
- p giGi o viên ch ng ho n th nh k ch b i lên l đ ho p
- To điu ki n thu n l i cho gi o viên t c đng m nh m đn tưởng,
tnh c m c a h c sinh thông qua vi c tr nh b y t i li u v i gi ng n i, c ch, điu
b thch hp.
- To điu ki n gi p cho h c sinh n m tri th c khoa h c m t c ch c h
thng v c lôg c ch t ch
- t tri c ch c a hPh n năng l c sinh.
- C nh th nh cho h c sinh k d ng ngôn ng t kh năng h năng s vi
* Nhưc đim
- Không t ch c c h c ho ng nh n th c c a h c sinh trong d a đư t đ y
hc.
- D l m cho h c sinh th đ ng, m t m i v trong phương php n y h c
sinh đng vai trò l ngườ i nghe, hiu v ghi ch p, li chu s t ng c a t c đ c
nhân k ch th ch l l i n u l i k o d i đơn đi i.
- o viên không c u ki n ch n tr riêng c a t ng hGi đi đ nh đ c
sinh
(không c c t h a h kh bi c sinh trong d y h c).
Không hnh th c cho h c sinh k d ng ngôn ng n nh đư năng s i.
+ Nh ng yêu c u v n d ng c hiu qu c c phương php thuyt trnh
- Đm b o t nh gio d c, t nh th c ti nh khoa h c c a n i dung thuy n,t t
trnh, trong đ cn ch đn tnh chnh xc c a c c s n, ki ngha tưởng
ch nh tr ca t i li u, b n ch t c a v khoa h c c n d y cho h c sinh. n đ
- m b o t nh h ng, t nh lôg s trong s ng, r r u cĐ th c, ng, d hi a
vic tr nh b y n i dung t i liu h c t p sao cho nhng tư tưởng cơ bn c a t i li u
hc t c hp đư c sinh n m v ng.
41
- m b o t nh h ng, t nh di n c m c a vi c tr nh b y n i dung Đ nh tư
ti li u h c t h c sinh nh ng ng sâu s c v c c s p sao cho gây đưc n tư
ki n, hin tưng, gây đưc h c sinh nh ng t nh cm m nh m ng , ẽ, cao thư
ch v h ng th h c t p, r n luy è n, thông qua đ gip hc sinh nm vng ni
dung tài li u h c t p.
- m b o thu h t s v t nh t c t ch c c, t Đ ch pht huy cao đ gi
lc c a h c sinh trong h c t p qua gi ng n i, c ch, đi ốc đ, cường đu b, t ,
nh gip đi p đ ch đ n đu, nh ca ging ni, qua c t v v i quyt v cn đ a
gio viên, qua vi c v n d ng ph i h p c p d y h c phương ph c …
- Đm bo cho h c sinh bi t c ch ghi ch p ph p. C ch ghi ch p ph h
hp hơn c nh, ghi đng, ghi đ l ghi theo cch hiu ca m , ghi chnh xc, ghi
c h thng, c lô g c, k t h p v i s t ch c c tư duy đ hiu v chn l c nh ng
đi u c n ghi ch p...
- Gio viên luôn t h nh th nh cho m nh k năng s dng ngôn ng n i.
b. Phương ph n đp (đp v m thoi)
+ Kh i ni m tho i l p d y h m : Phương php đ phương ph c đưc
đc trưng bng vi c gi o viên đưa ra trưc hc sinh m t h thng câu h i đ đưc
chun b trưc, thông qua c tr lvi i h thng câu hi m gio viên đưa ra m
hc sinh n m v ng n i dung t i li u h c t p.
Phương ph n đp đưp v c s dng mi khâu ca qu trnh dy hc
v đưc s d ng khi n i dung t i li u h c t p c liên quan đn kn thc cũ hoc
gn li n v i th c ti n cu c s ng.
Cc phương ph n đp đưp v c s dng mi khâu ca qu trnh dy
hc. Căn c c đ c phương ph n đp đư vo m ch dy h p v c chia thnh nhng
phương ph n đ n đ n đp : v p gi m; v p ôn tp cng c; v p tng kt; vn
đ đp kim tra v nh gi .
Vn đp g i m đưc s d ng khi gi ng t i li u m i, trong đ gio viên
kho l t câu h i d n d t h c sinh r t ra nh ng k t lu n m i, nh ng tri tho đ c
mi
42
Vn đp ôn t p c ng c đưc s d ng sau khi gi ng tri th c m i, khi ôn
tp, gi p h c sinh c ng c , h ng ho th nhng tri th h c phc đ c…Kh c đưc
tnh ch t h nh th thi u ch c, mơ h nh x c c a nh ng tri th h c c đ
Vn đp tng kt l phương ph c đưp dy h c s dng khi cn gip
hc sinh kh i qu t ho , h thng ho tri th h c s d c đ c. Đư ng sau khi hc
sinh ho n th nh vi c h c t p m t b i, m t chương hoc c chương trnh. Gi p h c
sinh ph t tri c kh i qu t ho , h ng ho tri th c, n n v ng tri n đưc năng l th
th th c m t cch c h ng, khc ph c tc đư nh tr ng hnh th c ri r c c a tri
thc.
Vn đp kim tra v đnh gi l phương ph c đưp dy h c s dng
trư c, trong khi hc bi m i ho c s d ng sau khi h c song m t b i, mc đư t
chương ho chương tr nh đ năng kc ton b nh nhm pht hin ra tr tri thc k
xo m h c sau m t qu c sinh đt đư trnh h c t p nh m đ gio viên thừơng
xuyên ph t hi n ra nh ng sai s t trong qu nh ti p thu tri th c, l h ng trong h tr
thng tri th c m h c sinh c đưc trong qu trnh d y h c , t m hiu nguyên nhân
v gii ph p kh c ph c , g p ph n t nh d y h ối ưu ho qu tr c.
Phương ph n đp đưp v c s dng c hiu qu trong ging dy tt c
cc môn hc trong trường ph thông.
+ Ưu nhưc đim ca phương php vn đp
* Ưu đim
Nu phương php vn đp đưc v n d ng kh o l o th phương php vn
đp c nhng ưu đim sau:
+ K ch th ch h c sinh t c, t gi ch c c, t l c trong qu nh d y h c tr
+ T u ki o viên ch m nh n th c riêng co đi n đ gi đn đc đi a
tng h c sinh (c kh năng c a cao đ bit h hc sinh trong d y h c)
+ Gi p gi o viên v h c sinh thường xuyên thu đưc tn hiu nghch
trong v ngh ch ngo k p th u ch nh d y h c nh m i đ ời đi nh qu tr đ qu
tr nh d y hc v ng v t trin đ ph n đng hưng.
+ H nh th nh cho h c sinh k năng s dng ngôn ng n i.
43
+ K ch th c h ng th h c t p c a h c sinh sau m i câu tr l ch đư i
đng.
* H n ch :
Nu s d ng không kh o th p v p d n m t s h phương ph n đ n đ n
ch sau
+ M t nhi u th i gian nh hưởng đn k hoch ca b i lên l p
+ Bi n v p th nh cu i tho a th y v không thu n đ c đố i tay đôi gi trò
ht đưc ton l p v o vi c ti p thu b i h c.
+ Không gi p h c sinh n c tri th c m t c ch c h m đư thng
+ Không c kh năng hnh th nh cho h c sinh k năng s d ng ngôn ng
vit.
+ M t s yêu c u s d ng phương ph n đp v p
- Cn x nh r m ch yêu c c khi xây dc đ c đ ầu trư ng h thng câu
hi
- Câu h t ra ph i ng n g n, r r ng, di đ u. hi
- Câu h i ph i v a s c v i h c sinh .
- Câu h t ra ph i c t c d ng k ch th ch h ng th h c t p c a hi đ c
sinh , k ch th ch h c l t nh ng câu h i ch c sinh đ p duy, tuyt đối không đ
cn tr l i c hoc không hoăc tuyt đối không đt nhng câu h i l a h c sinh.
- Trong d y h c c n thu h t to n b h c sinh v o vi c ti p thu câu h i
v t m ki m câu tr l ời đng. Sau khi đt câu h i c n gi nh th i gian cho h c sinh
hiu câu h i.
- Gio viên b nh t nh l ng nghe câu tr l i c a h c sinh không nôn n ng,
không v i v ng. T chc cho h c sinh th o lu n, b xung câu tr l i c a b n, tuy t
đố i không c t ngang ho c can thi p thô b o v o câu tr l i c a h c sinh.
- N u câu tr l i c a h ng ho xa n i dung câu c sinh không đ c đi qu
hi gi o viên ph t ra câu h i đ i c t nh ch ng v g i m t đnh hư đ gip cho
hc sinh nhanh ch ng t m ra câu tr l ng. ời đ
- U n n n, b xung v p h c sinh t c câu tr l ng, thông gi m đư ời đ
qua đ c sinh thu lưm đư m h c tri thc.
44
- Cần hưng d n h c sinh t p trung ch l ng nghe câu h i, thc đưc
câu h i, t ch c y v n tri th c c v v n kinh nghi m c a h c duy , khơi d ũ c
sinh đ tm ra câu tr li chnh xc trong thi gian ngn nh t. Tr nh tr l i v i
vng, r p khuôn theo s ch, theo l i th y gi ng, ph nghe b n tr l i, i chăm ch
nhn x t, b xung, tr nh nhc b n, m nh d n nêu th c m c v tham gia tranh lu n
vi b n b v è thy cô gio.
4. 2. Nh m nh ng phương php dy hc tr c quan
+ Nh m nh ng phương ph c phương p dy hc trc quan l nhm c
php d y h c c s d ng c n d y h c tr c quan. C c ph c phương ti ương php
dy hc tr c quan s d ng r t c hiu qu v i h c sinh ti u h c v đưc s d ng
trong gi ng d y c c môn khoa h c t nhiên.
+ Phương tin dy h c tr c quan l n b ng s n ph m v t ch t v to nh
tinh th n c cha đng n i dung d y h c v đưc s d ng trong qu trnh d y h c.
Cc phương tin d y h c tr c quan đưc t n t i nhng d ng: V t th t;
vt nh i; v t t o h nh; v t thay th . Trong d y h c gi o viên s d ng phương tin
dy hc tr c quan d ng n o l ph thu c v u ki n th c ti n c a vi c d o đi y
hc v c a nh trường
Nhm cc phương php dy hc trc quan bao g m:
+ Phương php trưng by trc quan
Phương php trưng b phương phy trc quan l p dy hc m thy t
ch c cho hc quan s t ni dung ti liu h c t p trên nh n dng phương ti y h c
trc quan, h c sinh quan s t v t r t ra nh ng k t lu n.
Vi phương php trưng by trc quan, nhi m v c a th y l hưng dn
hc sinh quan s t n i dung t i li u h c t n d y hp trên phương ti c tr c quan ,
nhim v c a h c sinh l quan s t theo s hưng d n c a th y v t r t ra k t lu n.
p tr nh b y tr c quan l p d y h c m+ Phương ph phương ph gio
viên tr nh b y n i dung t i li u h c t n d y h c tr c quan, h p trên phương ti c
sinh quan s t theo s nh b y c tr a gi o viên, nghe, hi u v ghi nh .
Vi phương php trnh by trc quan, nhim v ca thy l trnh by
ni dung ti li u h c t p trên phương tin d y h c tr c quan (th y l m vi c l ch
45
yu), nhi m v c a h c sinh l quan s t n i dung t i li u h c t p theo s trnh by
ca th y, hi u v ghi ch p.
Phương ph phương php đưp dy hc trc quan l c s dng mi
khâu c a qu trnh dy h c.
+ Ưu nhưc đim ca phương php dy hc tr c quan
* Ưu đim
Cc phương tin dy hc trc quan n u s d ng kh o th s :
- Huy đng đưc s tham gia c a nhi u gi c quan, s k t h p đưc cht
ch hai h ng t n hi u v c nh ng m i liên h n kinh t th i nhau, gây đư th m
thi kh phong ph .
- Pht trin đưc hc sinh năng lc ch , quan s t, c t m khoa hò ò c
v nâng cao hng th h c t p cho h c sinh .
- H nh th c cho h c sinh ni m tin khoa h nh đư c.
* H n ch
Nu s d ng không kh o phương php dy hc trc quan s c c c hn
ch sau:
- D l m cho h c sinh phân t n s , không t p trung v o nh ch ng
du hi n ch y u cơ b u.
Nu l m d ng s h n ch s ph t tri ng cho hn tư duy tru tư c sinh
.
+ Nh ng yêu c m b o s v n d ng c u qu p d ầu đ hi phương ph y
hc tr c quan
- v o m ch v n i dung d y h l a ch n nhCăn c c đ c đ ng phương
tin dy h c tr c quan sao cho ph h p .
- Gii th ch r mc đch trưc khi s d ng cc phương tin d y h c tr c
quan; s d ng cc phương tin trc quan theo mt tr nh t c ch t ch lôg ph hp
vi lôg c c a n i dung d y h c; s d ng đng lc, đng ch (dng đn đâu đưa ra
đn đ t đi ngay nhằy, dng xong c m trnh phân tn s ch ca hc sinh vo
nhng phương tin dy hc tr sc quan đ d ng)
46
- m b o cho t t c h c sinh quan s n i dung d y hĐ t đưc đầy đ c
trên nhng phương tin dy hc trc quan
- Đm b o ph t tri n c quan s t cho h c sinh , năng lc quan s t nhanh,
chnh x c v đc l p, bi t t p trung v o nh ng chi ti t nh ng b phn ch y u ph
hp v i n i dung b i gi ng; t ch c l nh h i n i dung t i li u h c tư duy đ c tp
trên nhng phương tin dy hc trc quan
Đ m b o t nh th m m c a c c phương tin dy h c tr c quan.
- m b o k t h p ch t ch a l i n i v i vi c s d ng cĐ gi c phương
tin dy h c tr c quan.
4.3. Nh m c c phương php dy hc th c ti n
a. Phương php lm th nghi m
+ Phương ph phương php lm th nghim l p dy hc m thy v trò
cng t i t o l i c c hi ng v c c qu n tư trnh c n nghiên c u b ng cc d ng c
th nghi m trong ph ng th nghi m, thông qua vi c nghiên c u c ò c hi ng v n tư
cc qu trnh đưc ti to l i trong ph òng th nghi m m n i dung t i li u h c t p
đưc hc sinh n m v ng.
Phương ph m đưp lm th nghi c s dng rng ri trong vic ging
dy c c môn khoa h c t nhiên: v t l , ho , sinh t c d ng gi p cho h c sinh …c
nm đưc tri th c m t cch v ng ch c; gây h ng th h c t p, c t m khoa h c; ò ò
hnh th nh h c sinh m t s k x o c n thi t (k t; k năng k năng quan s năng
s d ng c c d ng c th nghi m); h nh th nh h c sinh mi m tin khoa h c; b i
dưỡng cho h c m t s phm ch t c a con người lao đng như thi quen chăm sc,
gi g n v b o v công c lao đ ng ngăn nng, thi quen lm vic gn g p, tnh
t chc k lut, t nh ch nh x c trong ho ng . t đ
Phương php l m th nghi m c liên h trc ti p v i nhi u phương php
khc như phương php quan s t, gi ng gi i, luy n t c t nh ch t minh ho p…N
nu đư u đưc s dng sau khi nm tri thc mi. N c tnh cht pht hin n c
s d ng trong qu trnh n m tri th c m t m l i gi p cho m t v n i (đ i đ n đ o
đ)
+ T c l m th nghi m ch
47
Th nghi c ti n h nh hai d ng: Gi o viên bi u di n nghi m, m đư th
hc sinh quan s t , phân t ch hi ng v k t qu n tư th nghi n v r t ra k t lu n
i s ng d n c a th i s ng d n c a th y h c sinh bi u di n th ầy. Dư hư
nghim (c nhân hay nh m), quan s t ghi ch p k t qu , phân t ch kt qu v r t
ra kêt lu n. Tuy nhiên vi c gi o viên l a ch n c ch th c ti n h nh n o l tu thuc
vo m ch v n i dung d y h c, tr c a hc đ nh đ c sinh, v o th c tr ng trang
thit b…
- o viên bi u di n th nghi m Gi
Bưc 1. Gi o viên x nh r m c đ c đch yêu c u v gip cho h c sinh
thc đưc mc đch yêu cu ca th nghi m, gi i thi u d ng c th nghi m.
Bưc 2. B tr dng c th nghiên.
Bưc 3. Hưng dn hc sinh quan st theo di v ghi chp kt qu th
nghim.
Bưc 4. Gi o viên bi u di n th nghim , h c sinh quan s t th nghi m
v ghi ch p k t qu nghi th m.
Bưc 5. th y v trò phân tch k t qu th nghi m v rt ra k t lu n.
- H c sinh bi u di n th nghi i s ng d n c m dư a th y
Bưc 1. Gi o viên x nh r c đ đ t i, m ch, yêu c u th nghi m, ch c đ
dn ni dung v c n th nghi m v i c c d ng c c giai đo th nghim, hưng dn
hc sinh c ch th c ti n h nh th nghi c k t qu m, đ th nghi m v ghi ch p k t
qu th nghi h m b o an to n v b o v d ng c nghi m v m, lưu  c sinh đ th
ti t ki m trong th nghi m.
Bưc 2. Gi o viên phân chia l p th nh nh m (n u th y c n ti n h nh th
nghim theo nhm).
Bưc 3. Hc sinh (nh m h c l c sinh) đ p ti n h nh th nghi m dưi
s ng d n c a th y, v h nh, ghi ch p, gi o viên quan s t h c sinh l m th
nghi m , km tra u n n n
Bưc 4. Hc sinh (nh m h c l p phân t c sinh) đ ch k t qu , vi t b o
co k t qu th nghi m c a m nh ho c c a nh m (N u ti n h nh th nghi m theo
nhm).
48
Bưc 5. Gi o viên t c cho h c sinh b ch o co ti n tr nh th nghi m,
kt qu th nghi m v nhng k t lu n r t ra sau khi phân t ch k t qu th nghi m,
cho h c sinh th o lu n nh n x t k t qu th nghim ca nhau.
Bưc 6. Gi o viên t ng k t, đưa ra kt lun v đnh gi chung.
Nu th nghi m c t nh ch t th c nghi m (ki m tra) th c n c đối chng
đ nh t n ckhng đ nh đng đ a nh ng k t lu n đưa ra th nghim.
b. Phương php ôn tp.
+ Phương php ôn t p l phương php dy h c m thy t chc cho hc
sinh n m l i m t c ch c h ng nh ng tri th c khoa h c m h n th c sinh đ m
đưc trong qu nh d y h c nh m gi p cho h c sinh n m v tr ng tri th c, k năng,
k x o, m r o sâu, h ng, đ thng ho , kh i qu t ho nhng tri th h c, lc đ m
vng ch c nh ng k x năng, k o đ đưc hnh th nh. ph t tri n k c, tư duy đc
lp v nâng cao h ng th h c t p cho h c sinh.
+ Phương php ôn t c ti n h nh b ng c ch: gip đư o viên nh c l i m t
cch c h thng nh ng tri th c đ h c, h c sinh nghe v n m l i; gi o viên ra cho
hc sinh nh ng câu h i ôn t p c ng c; Gi o viên ra cho h c sinh nh ng b i t p
ôn t p c ng c .
+ Đ g phương ph đm bo vic s dn p ôn tp c hiu qu, gio viên
cn: ôn t p c k hoch, c h thngv k p th i; ôn t p v i nhi u h nh th c kh c
nhau; ôn t ng xuyên tr nh ôn t p t p trung v o m t th i gian ng n; tip thườ n
hanh ôn xen k nhi u môn không ôn t p trung v o t ng môn m t; ôn t p ph i đm
bo t nh t ch c c, thường xuyên đưa ci mi vo ni dung ôn tp; khch l cho
hc sinh s ng t o trong ôn t p, l y nh ng v d thc ti n, t m ki n nhi u phương
n gi i quy t nhim v h c tp kh c nhau, gi i quy t v theo chin đ u suôi v
ngươc…
c. Phương ph phương php luyn tp; L p dy hc m gio viên t
chc cho h c sinh v n d ng nh ng tri th c đ nm đưc vo đ hon th nh nh ng
nhim v h c tp do gio viên đt ra; nhng nhi m v do th c ti n cu c s ống đt
ra nh m h nh th nh cho h c sinh nh ng k x o c n thi năng k t.
49
Phương ph p đưp luyn t c s dng khi cn hnh thnh hc sinh
nh ng k x o c n thi t v c c s d ng m i khâu c a qu nh năng, k ũng đư tr
dy h c. N u đưc t chc t t s gip h c sinh c ng c tri th c, r n luy n k è năng,
k x o, ph t tri c nh n th c h n năng l c, năng l nh đng, đc bt l rèn luyn
đưc năng l t đng đc ho c lp, tm tòi sng to, chun b cho cc em sn sng
tham gia v o th c ti n cu c s ống….
Phương php luy n t p c t nh đa dng, tnh đa dng ph thu c v o t nh
ch t ni dung môn hc: Trong to n hc, h c sinh ph i luy n t i dp dư ng gi i
nh ng b i to c hn, trong văn h c sinh phi l ch câu; trong vm văn, phân t t l
hc sinh ph i l m nh ng th nghi m, trong th d c h c sinh ph i luy n t p c c b i
tp vn đng; trong lao đng h c sinh ph i luy n nh ng k năng s d ng c c công
c…
Phương ph p đư nh dưp luyn t c tin h i nh ng d ng sau:
- Luy n t p n i, l d ng luy n t p m h c sinh s d ng ngôn ng n i đ
hon th nh nhi m v luy n t p đt ra.
- Luy n t p vi t, l d ng luy n t p m h c sinh s d ng ngôn ng vit
đ ho n thành nh ng b i t p lu n t p.
- Luy n t p th c h nh l t c cho h c sinh ho n th nh nh ng b i t ch p
hnh th nh k x năng k o.
Đ đ m bo vic v n d ng c hiu qa phương php luyn tp cn:
- p cho h c sinh n m ch c lGi thuy c khi luy n t p t trư
- T c cho h c sinh luy n t i nhi u d ng kh c nhau nh m r ch p dư èn
luyn năng lc vn d ng tri th c v o nh ng t nh hu ng kh c nhau…
- R n luy i h i c y v u ph i kiên tr , nh n n i t p trung è n đò th trò đ
ch v c ph c kh kh khăn.
- Gio viên thường xuyên ki m tra, gi m s t gi p đỡ h c sinh ho n th nh
nh ng b i t p luy n t p.
d. Phương php đc sch gio khoa v cc t i li u tham kh o
50
Phương php đ phương c sch gio khoa v cc ti liu tham kho l
php d y h c m thy t chc cho hc sinh đc s ch gi o khoa v c c t i li u kh c
c liên quan.
Sch l ngun t i li u c ng phong ph v đa dng, v i h c sinh trung
hc vi c d ng s ch c ngh a r t l n, s ch ph t t c c c tri th n nh trong đ c
khoa h c m loi người đ tch lu đưc qua bao th h, nh ng th nh t u m i
nht c a khoa h c. S ch gi o khoa l t i li u ph n nh trong đ t t c c c tri th c
khoa h c m h c sinh c n ph i ti p thu trong qu nh d y h c v v y d ng s ch tr
gi hi o khoa v ti li u tham kho l phương php dy hc c u qu, tuy nhiên
trong d y h c s ch ch d ng khi n i dung t i li n c phương php đ u đơn gi t
ph hi c tp h c sinh c th u đưc v vic đc sch gio khoa c th đưc tin
hnh trên l p, c th tin h nh nh.
Vi hc sinh tiu hc gio viên cần hưng dn chu đo t m, cần gip
cho hc sinh lm quen vi cch ghi chp v cch thc lm vic đc lp.
Đ c svic đ ch gi o khoa v t i li u tham kh o c u qu hi
- Cn hnh th nh cho h c sinh k năng đc sch.
- Tu theo mc đch, ni dung cu n s ch m c hai c c sau: ch đ
t: C ch th c n y d ng trong vi c s ch b o, t i li u nhĐc lư c đ m
đ bi t.
c k : C ch th c n c d ng khi c n ph i hi u sâu s c n i dung Đ y đư
sch b o v t i li u nh t đnh (s ch gi o khoa, c c t c ph m văn hc ngh thu t…)
Tuy nhiên d c b ng c ch n o th đ tu theo trường hp c m th gio
viên hưng d n h c sinh đc m t ph ần hay đc to n b n s cu ch, hưng d n cho
hc sinh bi t ghi ch p l i n i dung t i li u h c t p đ đc.
C c c h nh th c ghi ch p sau:
- Ghi nh t k l h nh th c ghi l i n i dung t i li u đ hiu dưi d ng c m
ngh, nhn xt c a b n thân p h c sinh t ch lu gi đưc nh ng hi u bi t m t
cch kha qut v n i dung t liu đ đc.
- Ghi tr ch l h nh th c ghi ch p l i nguyên văn ni dung t i li u (nh ng
câu, nhng đon văn m h c sinh th y c n thi t đ s d ng sau n y). Khi ghi tr ch
51
cần lưu hc sinh ghi r đa ch c a câu tr ch (tên t c gi , tên s ch hay t i li u,
nh xut b t b n, trang) H nh th c ghi n y gi p h c sinh t ch lu n, năm xu
đơc mt cch chnh sc, nguyên b n n i dung s ch đ đc.
- Ghi dn , ghi đ cương l h nh th c ghi l i n i dung s ch đ đc theo
tng t ng m c m t c ch c trnh t , c lôg c ch t ch . L h nh th c ghi ch p
gi p hc sinh ph t tri c khn đưc năng l i qu t ho, h thng ho v c ng nh
đim ta đ ghi nh.
- Ghi t m t t l c ch ghi l i n n nh t c a s c theo i dung cơ b ch đ đ
s hiu bi t c i d ng ng n g n nh h nh th c ghi ch p n y c a người đc dư t
tc d ng gi p h c sinh d d ng n m v ng n i dung t i li u h c tp to cơ hi cho
hc sinh n u c n c th k l i n i dung t i li u đ đc m t c ch ng n g n d hiu
v chnh s c v nh h nh th nh cho h c diđ c sinh năng l n đt bng lời…
Đ đm b o v n d ng c hiêu qu phương php đc sch trong d y h c:
- Gio viên cần hưng d n cho h c sinh đc trưc s ch gi o khoa v t i
liu tham kh n l p, h nh th nh cho h c sinh k o trưc khi đ năng đc.
- o viên c n x nh r Gi c đ nhng ni dung d y h c m h c sinh c th
đc v hiu đư ần hưc, c ng dn h c vc sinh đ ghi ch p
- C n c s i h ph p ch t ch v i c c phương php dy hc kh c.
Ch , trong qu nh d y h tr c, vi c d ng s ch gi o khoa ph m b i đ o
sao cho ph h p v i yêu c u h c t p v m nh n th c c a h c sinh. C đc đi ần đ
phòng chống hai khuynh hưng: tho t li h n s ch gi o khoa ho c ph thuc hon
to n vo sch gi o khoa. C hai khuynh hưng trên đu nh hưởng đn kt qu
ca qu trnh dy h c.
e. Phương php ki m tra v nh gi đ
+ Ki m tra v nh gi tri th c k x o l p d y h đ năng k phương ph c
m đ thy t chc cho h c sinh ho n thnh nhng nhim v h c t p trong
khong th i gian kh ng ch hưng v o vi c ph t hi n ra tr tri th c k nh đ năng,
k x o m h c sinh đt đưc sau mt qu nh d y h tr c.
+ Trong qu nh d y h p ki m tra v nh gi tri th c, tr c , phương ph đ
k năng, k xo c ngh c bi t quan tr ng gi p gi o viên k p th i ph t hia đ n
52
đưc kt qu h c t p c a h c sinh (thu t n hi c trong v u ngư ngưc ngo i) trên
cơ sở đ pht hi sai l ch gi a kn ra đ t qu v m ch, tc đ m hiu nguyên nhân
v t đ tm ra nh ng bi n ph u chp đi nh qu trnh dy h c, ho n thin hot
đ ng d y v hot đ c đng h p ng yêu cu, nhi m v d y h t ra. G c đ đ p
phn l m cho qu trnh d y h c v n đng v pht trin đng hưng. L sở gip
nh trường ho nh m t chi c ph t tri o d c trong nhch đ n lư n gi trường, gip
nh trường công khai h a k t qu h c t p c a h c nh c sinh trư nưc, trưc x
hi v gia đnh.
+ Ki nh gi n c t c t t c n gi p cho h c sinh cm tra đ u đư ch ò
hi đ ôn tp cng c tri thc, k năng, k xo, c cơ hi đ pht tri n tr tu, gp
phn gi o d c cho h c sinh nh ng ph m ch c c n thi i quen t t đo đ t như: th
kim tra, t đnh gi, tinh th n kh c ph c kh khăn, lòng d ng c m, tinh th n tũ p
th tương thân tương  t huy cao đi; ph thc t c k ch lut…
+ C c h nh th c ki m tra hi n nay trong nh trường ph thông
- Kim tra thường xuyên l h nh th c ki m tra đưc gi o viên ti n h nh
hng ngy m i khâu, m i l c c a qu trnh d y h c, h nh th c n y gi p cho gi o
viên v h c t n hi u ngh ch, l cho vi c k c sinh thường xuyên thu đư m sở p
thời điu ch nh ho ng c a c t đ th try v ò.
- Kim tra đ m tra đưc quy đnh trong chương nh k l hnh thc ki
trnh d y h c. Đưc thc hi n sau khi h c sinh ho n th nh vi c h c t p m t ph n,
mt chương.
Hnh th c ki m tra n y gi p cho gi o viên v h c sinh nh m l i k t qu
dy h c sau m t qu trnh hc t p, c ng c m r ng kh i qu t ho v h thng
ho ng tri thnh c đ h c.
Kim tra t ng k t l h nh th c ki c ti n h nh sau khi ho m tra đư n
th nh vic d y h c mt môn hc, nhn ph t hi n ra k t qu hc tp ca hc sinh
sau m c. C t c d ng c ng c r ng v o sâu nht năm h , m đ ng ki n th c h c
sinh đ đầu năm h o đi n đ t năm h hc t c, t u ki hc sinh chuyn sang m c
mi.
+ Cc phương php kim tra
53
- tra vKim n đp
L p ki m tra mphương ph gio viên đt ra trưc hc sinh nhng câu
hi hưng vo vic pht hin ra kt qu hc tp ca h c sinh, thông qua vi c h c
sinh tr l i nh ng câu h i do gi t ra m t hi ra k t qu h c t o viên đ ph n p ca
hc sinh
- m tra vi t l p ki m tra m h c sinh ph i th n kKi phương ph hi t
qu h c t p dư ng văn bi d n bng ngôn ng vit.
Phương php ki m tra vi t đưc ti n h nh dưi 2 d ng: Ki m tra t lun
v kim tra tr c nghi m.
Đ đ m bo cho phương php kim tra vit c hiu qu, khi s dng
phương php n y c ần lưu : Ra đ thi ph i ch nh x c, d hiu, s t tr nh đ c a h c
sinh , ph h p th i gian l m b i, ph t huy ng t o c a h kh năng s c sinh ; đm
bo b m t tuy t đối ca đ thi, to điu ki n cho h c sinh l m b i c n th n, không
lm cho h c sinh phân t n ch , tư tưởng khi l m b i. gi o d c cho c c em thc
t gic l m b i; thu b ng gi , ch m b i c n th m b o t nh kh ch quan, i đ n đ
đnh gi n di n c n i dung l n h nh th c, c s to lưng ln cht lưng…
- Kim tra th c h nh l phương php kim tra đưc ti n h nh trên l p,
trong ph ng th nghi m, ò vườn trường hay sưởng trường, ngo i nh trường nhm
pht hi n tr nh đ k năng, k x o m h c sinh đt đưc sau m t qu trnh d y h c.
+ Vn đ đnh gi tri thưc k năng k x o. K t qu d y h c đưc th hin
qua vic đnh gi tri th c k năng, k o. Đ x đnh gi đng đưc kt qu dy hc
cần: đnh gi mt cch khch quan, chnh xc v ton di n, tr nh gi m nh đ t
cch h nh th c, thiên v , c m t nh, th nh ki n, d d i ho c qu kht khe; khi đnh
gi c n nêu r m c a t ng h c sinh, v ng cho h c sinh ti ưu nhưc đi ch hư n
lên, n u c c k m theo ph i không d th th th è ần thưởng…tuyt đố ng đim đ
trch pht h c sinh
+ C c h nh th c đnh gi
Đnh gi nh t c th đ nh đư hin nh ng nh n x t c a gi o viên v k t
qu c a b i ki m tra c n nêu r đ ưu nhưc đim.
54
Đnh gi đnh lưng đưc đ ằng thang đinh gi b m c th, hin nay
trong nh ng ph trườ thông đang s ng thang đim 10 đ d đnh gi kt qu hc
tp c a h c sinh.
g. Phương php dy hc theo nhm
L phương php d y h c m gio viên t chc cho h c sinh t m ki m tri
thc theo nh m.
Phương php dy hc theo nhm đưc s d ng c hiu qu khi n i dung
ti li u h c t p liên quan nhi n tri th c c u đ ũ hoc liên quan nhi n th c tiu đ n
cuc s ng c a h c sinh (kinh nghi m s ng c a h c sinh)
Vn đ quan tr ng c a vi c s d ng phương php d y h c theo nh m l
ch:
- m h c sinh ph i v a ph i t n 7 em l v a ph i Nh 5 đ
- C c nh m ph i đng đ nh đ p đỡu v tr đ hc sinh c th gi ln
nhau trong vi c t m ki m tri th c.
- u ki v t ch t ph m b o: Không gian l p h c ph i vĐi n cơ sở i đ a
đ đ cc nhm lm vi c lc đ p v i nhau; b n gh phi cơ đng đ r rng cho
vi c t o nhm v t o l p; gi y b t ph cho c c nh i đầy đ m.
- Trong qu nh th o lu n gi o viên ph i quan tâm gi c c nh tr p đỡ m
ho vin th nh nhi m v h c t c giao, ki m tra ki m so t v n l p đư qu c ho n
thnh nhi m v h c t p đưc giao
- L u khi u ch nh honh đo, đi n đi t đng th o lu n k t qu c a t ng
nhm
+ Ưu đi a phương phm c p dy hc theo nh m
- Pht huy đưc vai tr t ò gic, t ch c c c a h c sinh trong d y h c, nh
đ m hc sinh c n m v ng tri th c th
- Khai th c h c v n kinh nghi m s ng c a h c sinh v o vi c t t đư m
kim tri th c khoa h c.
- o d c cho h c sinh tinh th n h p t c trong d y hGi c đư c.
- H nh th nh cho h c sinh k d ng ngôn ng n i (tr nh b y v năng s n
đ trư c t p th l p) v ngôn ng vit.
55
+ H n ch c a phương php:
- N u d ng không đng s lm mt thi gian hi u qu không cao.
- D d n s n đ p đt ca trò cho trò , c a nh m n cho nh m kia.
III. Phương tin d y h c
1. a c a ngh phương tin dy hc
Trong qu nh d y h c vi c s d tr ng phương php dy hc không t ch
kh i vic s d ng c y hc phương tiên d c. C n dc phương ti y h c l t p h p
nh nh ng s n phm v t ch t v tinh th c giần đư o viên s dng như l ng
phương tin đ u khin qu c sinh thông qua đ đi trnh nhn thc ca h m
nhim v d y hc đưc hon th nh.
Phương ti c phương tin dy hc bao gm: C n dy hc trc quan v
cc phương tin k thut dy hc.
Cc phương tin dy h c tr c quan l t p h p c c s n ph m v t ch t v
tinh th n c cha đng n i dung d y h c v đưc s d ng trong qu trnh d y h c,
bao g m: v t th t; v t nh i, v t t o h nh; v t thay th (tranh nh, h nh v , b n đ,
đ th..).
Phương tin k thu t d y l h thng cc thi t b k t m y m thu c đưc
s d ng trong q a tr nh d y h c c t c d ng h cho gi o viên v h c sinh tr
trong qu nh d y h tr c.
Phương tin k thut d y h c bao g m: c c phương tin nghe nh n (ti vi,
my chiu, vidio, Radio; cassettte; my dy h c; m y vi t c thi nh…); c t b đo
lường hin đi. Cc phương tin k thu t d y h c gi p h c sinh d d ng n m v ng
kin th c ; l m sinh đng thêm n i dung d y h c qua đ g p ph n nâng cao h ng
th h c t p cho h c sinh v h nh th nh cho h c sinh ni m tin khoa h c. Tuy nhiên
cc phương tin k t d y h c c ng ch c t c d ng h thu ũ tr , lm tăng thêm năng
lc c a gi o viên m không th thay th đưc gio viên trong qu nh d y h tr c.
IV. V s d ng c n d y h n đ c phương ti c
1. C n d y h c tr c quan c phương ti
- v o n i dung, p d y h l a ch n cCăn c phương ph c đ c phương
tin dy h c tr c quan
56
- C n d y h c tr c quan n u l v t t o h nh ho c v t thay c phương ti
th m b o tphi đ nh th m m .
- Trong qu trnh d y h c tu theo t nh ch t c a n i dung d y h c v tu
trnh đ hc sinh m phương tin d y h c tr c quan c th đưc s d ng b ng hai
cch ho c l trưng by trc quan hoc l trnh b y tr c quan.
- n d y h c tr c quan ph c s ng l c, d ng song cPhương ti i đư đ t
đi ngay nu c n l i l y ra đ tr nh s phân t n ch c a h c sinh v o c c phương
tin dy h c tr c quan.
- ng d n h c sinh quan s t c u quhi .
- C n d y h c tr c quan ph l t t c hc phương ti i đ n đ c sinh đu
quan st đưc, đ ng đ c sinh đu đư v s tt c h c s dng…
2. C n k thu t d y h c c phương ti
- T y v o n i dung d y h c v p d y h c m s d ng c phương ph c
phương tin k thu t d y h c c u quhi .
- Phi đm bo cht lưng v đ ch nh x c c a c c phương tin k thut
dy hc
- Cc phương tin k thu t d y h c ph i đưc b o qu n c n th n nhng
nơi khô gio.
- nh l m d ng c n k thu t d y h c v không bi n cTr c phương ti c
phương ti nh ngườn k thut dy hc th i thay th cho gio viên trong qu trnh
dy hc.
57
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phương php l g ? Hy phân tch cc đc đim ca phương
pháp.
Câu 2: Phương php dy hc l g? Phân tch cc đc đim ca phương
php dy hc.
Câu 3: Ti sao ni; trong qu trnh dy hc vic la chn v vn dng
phối hp cc phương php dy hc l cần thit.
Câu 3: Phân tch cc phương php dy hc v liên h vic thc hin
cc phương php dy hc trong nh trường ph thông hin nay ở Vit Nam.
Câu 4: Phân bit phương tin dy hc trc quan vi đ dng dy hc
v đ dng hc tp.
Câu 5. Phương tin k thut dy hc l g? Ti sao phương tin k thut
dy hc d hin đi đn đâu cũng không thay th đưc gio viên trong qu trnh
dy hc?
58
Chương 5: Hnh thc t c d y h c [1] ch
I. Kh i ni m v h nh th c t c d y h c: H nh th c t c d y h ch ch c
l s biu hi n ra bên ngo i c a ho t đng ph i h p th y tr c di n ra theo ò đư
mt tr t t nht đnh v theo mt ch x nh. đ c đ
- n ra theo m t tr t t xDi c đnh đ đưc qui đnh trong chương trnh,
sch gi o khoa
- Theo ch đ nht đnh (c s ch ưc c a x h i). D y h c trong ch ng
mc no đy mang t nh ch t b t bu c, trong kho ng th i gian nh t đnh thy phi
truyn th cho h c sinh m t kh ối lưng tri th c nh nh v t đ trò phi ti p thu m t
khối lưng tri th c nh t đnh. Trong c c h nh th c t chc d y h c tr ò không đưc
ph kip l a ch n công vi c, m i ho ng c a tr i s t đ ò luôn đt dư m so t c a
thầy. Điu ny gây ra không t kh khăn cho qu trnh dy hc.
- H nh th c t c d y h ng: th n h c sinh ch c đưc đc trưng b nh ph
(s lưng, ch ng, l a tu i); th i gian v m; d ng t c ho ng t lư đa đi ch t đ
nhn th c cho h c sinh (c nhân, theo nh m hay theo l p). Trong nh trường ph
thông, qu trnh d y h c đang din ra dưi c c h nh th c t c d y h c: b i lên ch
lp; h c t p nh; tham quan h c t p; ngo i kho ; ph o riêng. đ
II. C c h nh th c t c d y h ch c
59
1. B i lên l p
1.1. V i n t v l ch s h nh th nh c c h nh th c t c d ch y hc
Cc hnh thc t c d y h c h nh th nh v t tri n trong l ch ch c đư ph
s do tc đ c điêng ca c kin ho n c nh l ch s .
Trong x h i c ng s n nguyên thu , do tr s n xu t th p, vi nh đ c
truyn th nhng kinh nghi m c i l n cho tr c di n ra ngay trong a ngườ em đư
qu trnh lao đng sn xut, mang tnh cht thc tin t t, c nhân (truy n th ph
tr c ti p, c m tay ch vic).
Đ trườ n thi k chim h u l, nh ng xut hi n ch vit đưc đưa
vo trong nh ng, vi c d y h trườ c đ đưc t chc mt c ch c h thng, hc
sinh đ đưc lm vi c v i c nhm song th y v n l m vi c v i t ng c nhân. Cho
đ n th i k trung c, phương tây ( c trườtrong c ng gi o h i) hc sinh đ đưc
t chc theo t ng nh m (kho ng 15 người) nhưng gio viên v n d y cho t ng c
nhân. phương đông hnh th c d y h c c nhân c ng t n tũ i cho đn th k 20 (
Vit Nam, t n t i trong c c trường c a th ầy đ đ n t n th k 20)
Nhn chung h nh th c d y h c c nhân c nhng đc đim sau đây:
- C th nhn h c sinh v o b t c l c n o trong năm hc, ngh a l không
c c không c khai ng v không c y k t th năm h gi ng c.
- C th nhn h c sinh b t k l a tu i n o, tr nh đ n o, ngh a l không
t chc l p theo l a tu i v . trnh đ
- D y cho m i h c sinh m t b i kh c nhau.
T nhng đc đim trên, h nh th c d y h c c nhân c nhng h n ch sau:
- Không c t nh t c v t nh k ch hoch.
- L m ph i gian, hi u qu kinh t không cao. th
- Không t u ki h c sinh h c h i l n nhau, do v y ch ng o đi n đ t lư
đ o t o không cao.
Tuy nhiên bên c nh nh ng h n ch , h nh th c d y h c c nhân c ng c ũ
nhng ưu đim sau:
- Pht huy cao đ đưc tnh t c, t ch c c c a h c sinh. gi
- m b c t nh c t trong d y h Đ o đư bi c.
60
- Do c s p s c tr c ti p gi a th y v nên th ng xuyên c ti trò ầy thườ
điu ki n không ch c bit h c sinh trong d y h c m c trong qu tr nh gi o dc
đo đc.
V v y cho đn nay h nh th c d y h c c nhân vn đưc k tha c phê
phn v c i biên cho ph h p v u ki n h c t p trong nh ng x h i ch i đi trườ
ngha.
Cho đ XVI đần tn cui th k u th k XVII, châu âu, s pht trin
mnh m c a công thương nghip châu âu đòi h i nh trường ph i cung c p cho
x h i h ng lo t nh ng con người c đ trnh đ đp ng v i yêu cu c a n n s n
xut l c b y gi , h nh th c d y h c c nhân không c n ph h i h i ph i t ò p, đò m
ra m t h nh th c t c d y h c m i ph h p v h nh th c d y h c theo l p ra ch
đời. Người c công t m ra h nh th c d y h c theo l l J.A.Cômenxky(1592-p đ
1670) nh o d c h c Ti p Kh c. Nh m ch y u c a h nh th c b gi ng đc đi i
lên l p l : h c t c th nh t ng l p c ch c sinh đư ch th nh ph n hc sinh
không đi, đng đ nh đ t đnh; đưu v tr ; vi thi kho biu nh c nghe ging
cng nhau theo t ng b i, c ng h c v i m ch x nh. V t n nay h c đ c đ đ đ nh
th c bi lên l p v n l hnh th c t c d y h n trong nh ng ph ch c b trườ
thông không ch trên th i m c c gi òn Vit Nam
1.2. Kh i ni m b i lên l p (b i h c)
Bi lên l p l h nh th c t c d y h c m ch trong m t kho ng thđ i
gian nh nh (m t ho c hai ti t), t m d nh riêng (trên lt đ i đa đi p, trong xưởng
trường, vườn trườ i), thầy tng, trong phòng th nghim, trên sân b chc hot
đng nh n th c cho m t l p h c sinh c thnh phn hc sinh không đi (s lưng,
cht lư nh đng, tr , la tui).
Trong trường ph thông, hnh thc bi lên lp l hnh thc t chc dy
hc cơ bn nhưng không phi l duy nht. Hnh thc bi lên lp l hnh thc t
ch c d y h i lc bn nhưng không ph duy nh t l v bi lên l p v a c ưu
đi m l i v a c nhưc đim.
Ưu đim:
61
- T u ki o t o h ng lo t ho đi n đ c sinh, đp ng yêu cầu đòi hi ca
nn s n xu t v v y hi u qu kinh t cao
- Đm b o cho h c sinh l nh h i tri th c v r n luy n k è năng,k x o m t
cch c k hoch, c h thng, ph h p v i nh ng yêu c u c a tâm l h c, gi o
dc hc v v sinh h c đường
- m b o s t trong ph m vi to n qu c v nh v Đ thng nh chương tr
ni dung d y h c .
- T u ki n thu n l i cho vi c gi o d c tinh th n t p th v ng o đi nh
phm cht đo đc khc cho h c sinh
Nhưc đim:
- Không c đ thời gian đ gip h c sinh n m v ng ngay nh ng tri th c
v r n luy n k trên l p. Cè năng ở n k t h p v i h nh th c h c t . p nh
- Không c u ki n t ng h c sinh (kh đ đi n đ ch đ năng c bit
ho h c sinh trong d y h c không cao).C n k t h p v i h nh th c ph o riêng. đ
- Không c u ki tho m n nhu c c ti p thu nh ng tri đ đi n đ ầu đư
thc vưt ra kh i ph m vi c a chương trnh. C n k t h p v i h nh th c tham quan
hc t p v ngo i kh a.
1.3. Phân lo i b i h c
Da v o m ch l c đ lun c a b i h c, hi n nay b i lên l c chia p đư
thnh cc lo i b i sau:
- Nu mc đch l lun d y h c l m truy n th tri th c m i cho hoc nh
sinh th ta c b i lên l p truy n th tri th c m i. Lo i b i n ng l b y thườ i đầu
ca mt chương hay mt phn ho c b u môn h t đầ c.
- N u m ch l n d y h c l m h nh th nh k x o cho c đ lu nh năng, k
hc sinh ta c b i lên l p h nh th nh k năng, k x o. B i n y thường xu t hi n sau
khi h c xong m t v i b i; m t chương; mt phn.
- N u m c đch l lun d y h c l nhm gi p cho h c sinh n m l i nh ng
tri th h c m t c ch c h ng ta c b i lên l p ôn t p c ng cc đ th . Bi ny
thường xu t hi n sau khi h c song m t v i b i ho c m t ph n, m t chương hoc
kt thc môn hc.
62
- N u m ch l n d y h c l m ki m tra v nh gi tri th c k c đ lu nh đ
năng k xo ca hc sinh sau qu trnh dy hc ta c bi lên l p ki m tra v nh đ
gi. B i n ng xu t hi n sau khi h c song m t ph n, m c to y thườ t chương ho n
b chương trnh.
- N u b i h c nh m nhi u m ch l n d y h c kh c nhau ta c b c đ lu i
lên l p h n h p, lo i b i n y ph n trong d y h bi c.
1.4. C u tr c c a b i lên l p h n h p
1.4.1. C u tr c v mô: B i h c ti n hc đư nh tun t theo năm bưc
sau:
Bưc1: nh tn đ ch c lp - bao g n vi c kim tra s s , k t qu hc
tp nh c a h c sinh, nh c nh ng viên kh ch l h hoc đ c sinh…
Bưc 2. Ki m tra b i c : B ũ ằng phương php vn đp ho c vi t gi o viên
gip hc sinh nh l i nh ng tri th h c c c đ liên quan đn vic tip thu tri thc
mi - mt phương tin dy hc quan tr ng.
Bưc 3. Gi ng b i m i, b ng c c phương php dy h c v năng lc dy
hc, th y gi p hc sinh chi m l nh n i dung t i li u h c t p m thông qua đ đt
đưc mc đch dy hc.
Bưc 4. Ôn t p c ng c, h th ng ho v kh i qu t ho tri th c: B ng
cch th y nh c l i m t c ch c h thng nh ng tri th c v a h c đ gip h c sinh
nm l i nh ng tri th c v a h c; b ng c t ra cho h ch đ c sinh nh ng câu h i
hưng v o vi c ôn t p c ng c tri th c cho h c sinh, thông qua vi c tr li câu
hi m h c sinh n m l i nh ng tri th c m i m t c ch c h thng; ho c b ng
nhng b i t p ôn t p c ng c m ta gi p h c sinh n m l i tri th c đ h c m t c ch
c h thng.
Bư c 5. Ra b i t p v nh, đây l c chun b cho hc sinh nhng
nhim v h c t p cho hnh thc d y h c ti l h nh th p theo đ c h c t p nh.
bưc n y, gi o viên c ần hưng d n h c sinh m t c ch c th h c sinh c đ th
hon thnh đưc nhim v thy ra.
Cc bưc lên lp trên c mi quan h bin chng vi nhau không tch
ri nhau, trong th c ti n d y h c ch c th c hi o v o nhau v ng đư n đan ch
63
chng đưc vn dng mt cch linh hot. Cu trc trên ca bi hc l mt cu
trc đng, đư n đc bi i linh hot tu vo tng tnh hu ng d y h c c , t th y
thuc vo tr c a gi o viên. nh đ
1.4.2. C u tr c vi mô: C u tr c vi mô l c u tr c c a m i bưc lên lp
Bi hc đưc chia th nh nhi u bưc l lun d y h c kh c nhau, m i bưc
đưc cu th nh b i c c nhân t c u tr c: m ch, n c đ i dung, phương php v kt
qu. Cc nhân t c u tr c n y c m i quan h bin ch ng v i nhau t o th nh m t
bưc c a b i h c. C c bưc lên l p l i c m i quan h bin ch ng v i nhau thông
qua m i quan h a c c nhân t c u tr t o nên c u tr c c a b gi c tương ng đ i
lên l p (b i h c).
1.5. Công t c chu n b c a gi o viên v h c sinh v i b i lên l p
1.5.1 Công t c chu n b c a gi o viên
a. Chu n b d i h n
Công t c chu n b d i h n đưc th hin k hoch gi ng d y năm hc.
Đ c k ch gi ng d ho y năm hc gio viên c n nghiên c u k chương
trnh v nhim v ging d c. K ch gi ng dy đưc trao trong năm h ho y năm
hc nêu r l ch tr nh ging d y c a t ng h c k ; t ng tu ần, tương ng v i l ch tr nh
ging d y c n x c đnh r m ch, c c h nh th c t c d y h c (lên l p, tham c đ ch
quan, ngo i kho , ph đo riêng…), cc phương php gi ng d y, c c t i li u tham
kho v c c phương ti c tương n dy h ng.
b. Chu n b n h n ng
Chu n b n h n l chu n b cho m t ti t lên l p. K t qu c a vi ng c
chun b ngn h n l trong tay gi o viên ph i c gio n. Gio n lên l p th c ch t
l b n k h ach chi ti t c cho m t ti t lên l p. Mu n th nh công trong gi ng th
dy th c n thi t ph i c gio o o n chi ti t. Gi n chi ti t l gi n m thông qua
đ ò c th h c tonh dung đư n b hot đng c a c th y v tr trên l nh p, đ
gi đưc cơ bn kt qu c a b i lên l p.
Đ c mson đư t gio n, gio viên cn ti n h nh c c sau: c bư
Bưc 1.Trưc khi so n gi n o
Trư c khi so n gi o n, gi o viên c n ti n h nh nh ng công vi c sau:
64
+ Đc k sch gi o khoa v c c t i li u tham kh o c liên quan.
+ N m v ng h c sinh m t c ch to n di c bi t l n m v n, đ ng đưc
tr trnh đ tu ca t ng h c sinh.
+ N m v ng đi n cơ sởu ki v t ch t trưng hc phc v cho hot đng
dy hc. V i nh ng môn h c c nhi u th nghi m th công v c n c bi t c y đ n
thit.
Vic ti n h nh c c ho ng trên gi p cho gi o viên x c : t đ c đnh đư
mc đ c phương php, phương tich dy hc; trng tâm ca bi; kiu bi v c n
dy hc cn thi t.
Bưc 2. So n gi o n
Gio n c n theo m u sau: th so
Gio n s :
Bi s:
Tên b i d y:
H tên gi o viên:
Ngy son:
Ngy d y:
Lp d y:
Tit d y:
I. M ch yêu c c đ u:
1. Ki n th c:
2. K năng:
3.Thi đ:
II. Tr ng tâm b i d y:
III. P p v n d y h c: hương ph phương ti
IV. Lên l p
1.n đnh t chc lp (3 pht). Bao gm vic kim tra s s, tnh hnh
ho nhn th nh b i t p c a h c sinh, chu n b d ng c h c t p v phương tin
dy hc tr c quan c n thi t.
1. Ki m tra b i c ũ (7 đn 10 pht)
65
Mc đch l gip cho hc sinh nm li nhng tri thc cũ đ hc c liên
quan đn vic tip thu tri th c m m t lo i công c h c t c bi i p đ t.
Gio viên c ng câu h i, c i d ng nh ng th kim tra dưi d th dư
bi t p v n d ng hưng v o vi c gi p cho h c sinh nh l i tri th c c c liên quan ũ
đ n vic ti p thu tri th c m i.
Gio viên chu n b câu h i v p, b i t p ki m tra, d n h c sinh n đ ki
tr l i câu h i ho c l m b i t p ki m tra; d n câu tr l i c a h c sinh ho ki c
phương n gii c a h c sinh; d n câu h i ph c t nh ch t g i m ki đ gip hc
sinh t m câu tr l ng ho ời đ c phương n gi i quy ng. t đ
3. Gi ng b i m i (20- 25 ph t)
ph n n y gi o viên c th so n theo cu trc b dc hoc b ngang.
Nu c u tr c b ngang th gio viên ph i chia th nh 3 c t
Hot đng c a th y
Hot đng c a tr ò
4. Ôn t p c ng c tri th c k năng, k xo (5 Pht)
Gio viên c n h nh b ng c ch: Nh c l i m t c ch c h ng th ti th
nhng tri thc đ h c, h c sinh n m l i v ghi nh ; gi o viên t chc cho h c sinh
nhc l i tri th h c b ng c ch tr l i câu h i ôn t p c ng c ; B ng c ch gi c đ o
viên t c cho h c sinh l m b ch i t p ôn t p c ng c .
5. Ra b i t p v - 5 ph nh (3 t)
Gio viên ra cho h c sinh nh ng nhi m v h c t cho h c sinh p nh
mt c ch c th. Hưng d n h c sinh ho n th nh n u th y c n thi t.
Ch :
- thu c v o tr c a gi o viên m n c i d ng chi Tu nh đ gio th dư
ti t ho i d i cc dư ng đ cương. V c gi o viên c thâm niên ging d y, gio n
c th dưi d n v i gi o viên m ng th ng đi cương, cò i ra trườ gio n c ng chi
ti t th c ng c . lơ
66
- Sau khi so n gi o n, gi o viên c n c thời gian đ nghiên c u gi o n.
nhun nhuy n gi o n. Điu n y ch p cho gi o viên c gi cơ hi đ l m ch gio
n khi lên lp - điu ki m b o th nh công b i h n đ c.
- D kin phân b i gian cho t ng y u t v mô c th a b i h c th m ch
cho t ng n i dung b i h c m t c ch h p l , cân đối.
- C n d y h c chu n b v d n c ch thc phương ti c đư đầy đ ki c
cũng như thời đim s d m bng sao cho đ o c c tiêu chu n v sinh h ng. c đườ
1.5.2. Công t c ch n b c a tr ò
- Hon th nh t t c c c nhi m v h c tp gio viên đ giao.
- Chu n b nhng đ d ng h c t p c n thi t v phương tin d y h c tr c
quan n u c .
- ch gi o khoa v c c t i li u tham kh o c liên quan Đc s
1.6. Lên l p v sau khi lên l p.
1.6.1. Lên l p
Khi lên l p nhi m v c a gi o viên l c hi n nghiêm t c k ch th ho
ca b i lên l p m t c ch linh ho t s ng t o nhưng không linh hot v s ng t o đn
mc sai lch gio n . Khi lên lp, gi o viên c m b o c c yêu c ần đ u
sau:
- m b c tĐ o đư t c c c yêu c u c a bi h c.
- m b o ho n th nh k ch c a b i lên l p (không ch y gi n). Đ ho o
- Đm b o duy tr đưc b u không kh l m vi c su t t đầu đn cu i b i
hc, thu ht đưc m i h c sinh tham gia t ch c c v o b i h c.
- Bao qu c l p h c v y c m trong vi c s l c c t nh hu ng t đư nh
gio dc không rơi vo tnh trng b ng. đ
- Phân ph i v s d ng th i gian h p l , gi m t i gian d nh cho ối đa thờ
vi c t ch c l p, t n d ng t ối đa thời gian cho vi c gi ng b i m i.
- tTư th c phong đng ho ng, c nghiêm t c, chan ho c i m thi đ
v m b o nh u c a l i gi ng c a thđ p đ nhp đi y.
- K t th c gi h c trong b u không kh vui v , tho i m i.
1.6.2. Sau khi lên l p
67
Sau khi lên l p Th y v c n t k t qu c a b i h trò đnh gi c (Đem
đối chi u k t qu c a b i h c v i mc đch đ c đ x nh, nhng yêu cầu đ đt ra),
t r t ra b i h c kinh nghi m, N u k t qu c a b i h c tr ng v i m x c đch đ c
đnh th qu trnh d y h c k t th c. N u k t qu d y h c sai l ch m c đch th thy
v trò ph i c ng t m hi u nguyên nhân . N u nguyên nhân t i th y th thy t điu
ch nh, n u nguyên nhân t i tr ò th ng d n cho trthầy hư ò t đi u ch nh.
2. H c t p nh
Hc tp nh l m t h nh thc t chc d y h c ti p theo h nh th c ba
hc, c ngh c bia đ t quan tr ng.
- Gip h c sinh m r ng, đo sâu, h thng ho , kh i qu t ho n th ki c
hc sinh đ hc trên lp.
- R n luy n k x o v n d ng tri th c v i quy t nhè năng, k o đ gi ng
vn đ do thc ti n cu c s t ra. ống đ
- To cơ hi đ hc sinh t b i dưỡng tinh th n tr ch nh m, t nh t gic,
đ c l p suy ngh, tnh k t, t nh k ch trong h c t lu ho p…
- T u ki n cho h c sinh ti p co đi n tri th c m i, nh ng hi n tưng
mi theo s hưng d n c a th y, chu n b nhng công c h c t p c n thit cho
vi c ti p thu b i m i.
Đ h nh th c hc t p nh t kđ t qu t t, cn m t s u ki n sau: đi
- p cho h c sinh th c t m quan tr ng c a vi c h c tGi y đư p nh,
t h nh th nh cho h c sinh đ thc v h ng th h c t p.
- R n luy n cho h c sinh th i quen h c t c k hè p nh ach, phương
php h c t p khoa h c.
- Đm b o cho h c sinh đ u đ thi gian ti thi hc sinh hc nh.
- C bit ho b i t p v cho h c sinh, c nh hưng dn chu đo đ hc
sinh c th ho n th c bnh đư i t p nh.
- m b o nh ng nhi m v h c t p c a h c sinh c t ng: bĐ nh đa d i
tp đ p đnh lưnh tnh v bi t ng) bi tp vn dng vo nhiu tnh hung khc
nhau…Trong đ ch cc bi tp vn dng vo nhng tnh hung gn lin vi
th c ti n cu c s ng c a h c sinh.
68
- T u ki v t ch t c n thi t cho vi c h c t p c a h c sinh o đi n cơ s
nh đm b o nh u ki n v sinh h ng: B n gh ng đi c đườ đ qui c ch ph h p
vi l a tu i, tho ng m t v đ nh s h c sinh h c tng đ p; đ sch gi o khoa v
cc t i li u tham kh m b o; đ o đ đ d ng hc tp cn thêt.
- Kim tra, đôn đốc thường xuyên v nghiên t c, quan tâm gi p đỡ vic
hc t p c a hc sinh nh.
2. C c h nh thc t chc d y h c kh c: Tham quan h c t p; Ngo i kh a;
Ph o riêng (Tham kh o trong h c li u: 2) đ
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Hnh thc t chc dy hc l g? Nhng du hiu đc trưng ca
phương php dy hc.
Câu 2: Bi lên lp l g? Ti sao bi lên lp l hnh thc t chc dy
hc cơ bn nhưng không phi l duy nht.
Câu 3: Công tc chun b ca gio viên v hc sinh? Ti sao ni công
tc chun b ca gio vin v hc sinh sẽ quyt đnh đn cht lưng ca bi hc.
Câu 4: Hãy trnh by s hiu bit ca mnh v cc hnh thc: Tham
quan hc tp; ngoi kho; ph đo riêng. Ti sao cần ph c s kt hp cht chẽ
gia cc hnh thc t chc dy hc?
Câu 5: Anh ch c  kin g v vic s dng cc hnh thc t chc dy
hc trong nh trường ph thông ở Vit Nam hin nay.
69
Chương 6: Kim tra đnh gi kt qu h c t p c a h c sinh [1]
I. Kh i ni m a c a vi c ki nh gi k t qu h c t ngh m tra v đ p
ca h c sinh
a. Kh i ni m: Ki m tra v ng gi k t qu h c t p c a h c sinh l đ hot
đ ng phi h c gip tương t a gi o viên v h c tc sinh đư ch c m t c ch c t
chc, c k hoch nh m ph t hi n ra k t qu h c t p c a h c sinh sau m t qu
tr nh d y hc
- Kim tra v đ nh gi l ng thot đ gic
- M ch c a ki m tra v nh gi l m ph t hi n ra k t qu hc đ đ nh c
tp c a h c sinh sau m t qu nh d y h tr c
- ng ki m tra v nh gi bao g m 2 hoHot đ đ t đng tương đối đc
lp vi nhau nhưng li thng nh t v i nhau đ l hot đng kim tra v hot đng
đnh gi.
b. ngh a c a ho t đng kim tra v đnh gi
- Gip cho gi o viên v h c sinh th c k t qu y đư ging d y v h c
tp m t c ch đng đn. Công khai h a k t qu o d c v gi đo t o c a nh trường
trưc Đng, nh nưc v nhân dân; Gip cho b gio dc v đo to; nh trường
v gio viên c khoa h cơ sở c đ hoch đnh mt chin lưc ph t tri n gi o d c
trong tương lai
70
- Gip gi o viên v h c nh ng t n hi u ngh ch trong v c sinh thu đư
nghch ngo k p th u chi đ ời đi nh qu nh d y h c gi p cho qu tr trnh d y h c
vn đng v t tri ph n đng hưng
- m tra v nh gi không ch p gi o viên v h c sinh ph t hiKi đ gi n
ra k t qu qu trnh d y h c m c n cò t c d ng gi o d c đo đc cho hc sinh.
II. C c nguyên t c ch c kiđo vi m tra v đnh gi
1. Nguyên t m bc đ o t nh kh ch quan
2. Nguyên t m bc đ o t nh to n di n
3. Nguyên t m bc đ o t nh v a s c
4. Nguyên t m bc đ o t nh c bit
III. C c h nh th c v phương ph m tra v đp ki nh gi
1. C c h nh th c ki m tra v nh gi đ
a. Ki m tra v đnh gi ng xuyên thườ
b. Ki m tra v nh gi nh k đ đ
c. Ki m tra v đnh gi t ng k t
2. Cc phương php kim tra v đnh gi
a. Cc phương php kim tra
- m tra vKi n đp
- m tra vi t Ki
+ Vi t t lun
+ Vi t tr c nghi m
- Kim tra th c h nh
b. Cc phương php đnh gi
- nh t nh (nh n x Đ t)
- Đnh lưng (cho đim)
IV. Hot đng kim tra
1. L ng m o viên ra cho h c sinh nh ng nhi m v hot đ trong đ gi
hc tp hưng v o vi c ph t hi n ra k t q a h c t p c a h c sinh sau m t q a tr nh
dy hc, Hc sinh hon thnh nhi m v h c t trong kho ng th i gian không p đ
ch i s m s t c a gi o viên. gi
71
2. Yêu c u c a ho t đng kim tra
+ Đ thi không đưc vư t ra kh i ph m vi chương trnh m hc sinh đ
đưc hc
+ Đ nh đ thi phi ph hp vi tr hin c ca hc sinh; phi phân ha
đưc kt qu h c t p c a h c sinh v phn nh đng đưc trnh đ ca tng hc
sinh.
+ B m t đ thi đn cng
+ Coi thi nghiêm t m b o công b ng v ch quan c đ kh
+ C c sinh ôn t p, c ng c tri th h c m t c ch ần hưng dn h c đ
nghiêm tc.
V. Ho nh gi t đng đ
1. Ho nh gi l ng m o viên nghiên c u vit đng đ hot đ đ gi c
hon th nh nhi m v h c t p do gi o viên đ ra trong kho ng th i gian nh nh, t đ
dng thang đim đ đnh gi kt qu n th nh nhi m v h c t ho p c a h c.
2. Yêu c u c a nh gi : hot đng đ
+ Đ c đm bo khch quan v công bng trong vi nh gi kt qu hon
th nh b i ki m tra
+ Đm b o t nh to n di n trong vi c đnh gi nh gi c n i dung l: Đ n
hnh th c; c đ nh t nh ln đnh lưng; c thưởng pht nghiêm minh.
2. C ch th nh gi c đ
+ Đnh gi nh tđ nh: Nhn x t k t qu ho n th nh b i ki m tra c a hc
sinh. C n nh n x t m t c ch c th v n i dung h nh th c v ng. cht lư
+ Đ đnh lư ng đim đnh gi ng: Gio viên d đnh gi kt qu bi
kim tra ca h c sinh.
Nu đ ằng đinh ga b m th gio viên ph i xây d ng đp n đn 0,25đ
v căn c o đ v p n đ đnh gi b i ki m tra c a h nh gi c n s c sinh. Khi đ
dng c 2 h nh th nh gi c nh t nh l ng. c đ đ n đnh lư
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
72
Câu 1: Phân tch  ngha ca vic kim tra v đnh gi kt qu hc tp
ca hc sinh.
Câu 2: Phân tch cc nguyên tc kim tra v đnh gi kt qu hc tp
ca hc sinh. Theo anh ch nguyên tc no l nguyên tc cơ bn ca vic kim tra
v đnh gi?
Câu 3: Hy trnh by s hiu bit ca mnh v cc hot đng kim tra;
hot đng đnh gi. Theo anh ch hot đng kim tra v hot đng đnh gi kt
qu hc tp ca hc sinh trong cc trường trung hc ph thông hin nay c đm
bo đưc cc nguyên tc kim tra đnh gi v c ph hp vi yêu cầu ca hot
đng kim tra v hot đng đnh gi hay không?
BÀI TP XÊMINA
1. Hi n nay c m cho r nh d y h c v b n ch t l quan đi ằng: “ Qu tr
qu trnh truy n t i tri th n t y sang tr h y cho c đơn thuầ th ò” Anh ch kin
ca m nh v quan đim trên. T đ h nh ngh a m i vy nêu ra đ qu trnh dy
hc
2. B ng l lun v thc tin d y h c anh ch h y ch ng t r ng: Qu trnh
dy hc l qu nh liên t c h nh th nh mâu thu n v i quy t mâu thutr gi n.
3. B ng l n v c ti n d y h c anh ch h y ch ng t r lu th ằng: “Trong
qu trnh dy hc không c phương php dy hc n o l v n năng”
73
B. LÍ LUẬN GIÁO DỤC [1], [2],
Chương 1: Qa trnh gio d c
I. Kh i ni m v qu trnh gi o d c
Qa tr nh gi o d c l qu trnh hot đng ph i h p tương tc gia người
gio d c v người đưc gi o d c đưc t c cch mc đch, c k hoch, dưi s
ch đo c i gi o d c gi o d c t c, t ch c c v t l c na ngườ c, người đư gi m
vng h thng nhng quan đi i đ ng đnh hưm nim tin th , nh ng gi tr, hnh
thnh người đưc gi o d c nh ng h nh vi v thi quen h nh vi ph h p v i c c
chun mc x h i
Nhn xt:
+ Qu nh gi o d c l tr qu trnh t c gi
+ Mc đch c a qu trnh gi o d c suy cho đn c ng l nhm h nh th nh
người đưc gio dc h thng nhng hnh vi v thi quen hnh vi ph hp vi
cc chu n m c x h i.
+ T nh ch t đc trưng ca qu trnh gi o d l t c đ nh ch t 2 m t
Qu trnh o dgi c luôn luôn t n t i trong n 2 ho lt đng : Đ hot
đng gio d c v hot đng t gio d c. Hai ho t đ y tương đối đng n c lp vi
nhau nhưng li th ng nh t v i nhau đ t o nên m t qu trnh gi o d c ho n ch nh
- V i ho ng gi o d c: t đ
Ch th c a ho t đng gi o d c l : Nh ng nh gio d c; t p th h c sinh
v c c l c lưng gi o d c kh c.
Khch th c a ho ng gi o d c l h c sinh v t p th h t đ c sinh. Như
vy t p th h c sinh v a l v a l ch th khch th c a h at đng gio dc.
- V i ho ng t t đ gio d c:
Ch c a hoth t đng t gio dc l hc sinh.
Khch th c a ho t đng t gio dc l nhng t ng tc đ ch c c t pha
cc ch th c a ho ng gi o d c. t đ
T khch th c a ho ng t t đ gio d c ch ng ta th y: V quan n đ
trng ca gi o d c l c nh t ng t ch c c t đng trư ng c đ pha c c ch th ca
hot đ n, đng gio dc, hc sinh c chp nhn hay không chp nh ng hay
74
không đng , ng h hay không ng h. Nu hc sinh ca chng ta chp nhn,
đ ng , ng h ch ng ta điu đ u ngư c ngha l gi o dc thnh công. N c l i
hc sinh không ch p nh ng n, không đ , không ng h điu đ c ngha l gio
dc th t b i. Đ thnh công trong qua tr nh gi o d c nh gio dc c n: C uy tn
trư c hc sinh v c nhng năng lc gi o d c tic cơ bn như năng l p cn h c
sinh; năng lc đ đối tưng; năng lnh gi c la chn v vn dng phi hp cc
phương php gio dc.
Hot đng gi o d c gi vai tr ò ch đo (người gi o d c l người t chc,
lnh đo đi n, đi t đu khi u chnh ho ng t gio d c c a h c sinh). Ho ng t đ
t gio d c gi vai tr t ò gic, tch c c v t l c (h c sinh l i t ngườ gic tch
cc v t l c ti p thu nh ng t ng t ch c c t c đ pha nh gio d c v trong vi c
t hon thi n nhân c ch b n thân)
II. Đc đim ca qu nh gi tr o d c
1. Qu o d c l trnh gi qu trnh kh c t p khăn v ph
- Tham gia v o qu nh gi o d c c nhi u l ng kh c nhau, nh tr c lư
hưởng đn qu trnh gi o d c c u nhân t nhi khc nhau (kh ch quan, ch quan;
bên trong v bên ngo i). M i l c lưng tham gia v o qu trnh gio d c, m i nhân
t tham gia v o q a tr nh gi o d c c th t ng gi o d c theo c đng đn đối tư
chiu hư c nhau, cường đng kh khc nhau. Chng c th vô hiu ha ln nhau
hoc tăng cườ nh hưở a nhau. Đing ng c u ny lm cho qu trnh gio dc tr
nên kh khăn v phc tp kh n k t qu . đi đ
- N ng gi o d c (h c sinh) tham gia v o bao nhiêu hou đối tư t đng
khc nhau th c ng c b y nhiêu nh ng t ng kh n h c sinh theo ũ c đ c nhau đ
nhng chi ng khu hư c nhau v cường đ khc nhau, chng c th vô hi u h a
ln nhau ho ng c u n y l m cho quc tăng cường nh hưở a nhau. Đi trnh gio
dc tr nên kh c t p, kh khăn v ph đi đn kt qu
- K t lu n sư phm:
+ Trong gi o d c c n ph i h p v th ng nh t c c l ng tham gia c lư
vo qu trnh gio d c.
75
+ C n ho c h n ch t ng cần ngăn ch ối đa cc nh hưở a môi trường
(yu t bên ngoi) đn đối tưng gio d c.
2. Qu o d c l trnh gi qu trnh lâu d i v liên t c
- u n y c a l nh gi o d c l i h i th i gian Đi ngh qu tr qu trnh đò
di m i c k t qu v phi đưc ti n h nh thường xuyên liên t c c v không gian,
thi gian m i c k t qu
- Qu trnh gi o d i h i th i gian d i m i c k t qu l v : c đò
+ Mc đch ca qu nh gi o d tr c l h nh th nh h c sinh h nh vi th i
quen h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h h nh th nh h c sinh m i. Đ t
hnh vi th i quen h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i th qu trnh gio
dc đòi mt qu trnh t n th u tranh, t nh c đn đ đu tranh đn kim nghim,
t kim nghim đn r n luy n h nh vi v è thi quen hnh vi. Đ loi b ra kh i đời
sng tâm l h c sinh m t h nh vi th i quen h nh vi không ph h p v i c c chu n
mc x h i th nh gi o d c c i h qu tr ũng đò i c nh t qu tr nhn thc li đn
đ đu tranh l i, t u tranh l n ki m nghi m l i, t m ng m l n ri đ ki hi i đ èn
luy i...Ln l m đi đ kh v lâu l m l i l i kh hơn v lâu hơn.
- Qu trnh gi o d c đòi h i ph c ti n h nh lâu d i v liên t c l v : i đư
+ Mc đch c a qu trnh gi o d c không ch h nh th nh h c sinh h nh
vi ph h p v i c c chu n m c x h i m c n h nh th ò nh h c sinh th i quen h nh
vi ph h p v i c c chu n m c x h i.
+ K t qu nh gi o d c d b m i. C i x u, c qu tr t đi khi c h i
không t t luôn r nh r p bên ngo i con ngườ cơ hi nu c i l n vo. Khi ci xu
vo th c i t k t qu ốt ra. Cơ hi đ qu trnh gi o d c m i x u v o c i tt đi, c t
ra ch nh l l c qu trnh gio d c b n ho c b buông l gin đo ng
- K t lu m n sư ph
+ Trong gi o d c ph i kiên tr , b nh t nh không nôn n ng v i v ng đốt
chy giai đon. Nu không bnh tnh, không kiên tr l i nôn n ng v i v ng đốt
chy giai đo phương ph phương phn th s sai lm v p m sai lm v p th s
sai l m v k t qu .
76
+ Trong gi o d c c n c s i h p v ng nh t c c l ph th c lưng gio
dc tham gia v o qu trnh gi o d c, c s phân công tr ch nhi m r r ng v c
th h c sinh c s o d c c ng c s o d c cđ nh gi a gia đnh; đn trườ gi a
nh ng v ra ngo i x h i ctrườ s o d c c a x gi hi…
3. Qu o d c l trnh gi qu trnh c t nh ch t c bit
- u n y c ngh a l nh gi o d c bao gi c ng g n v i m i c Đi qu tr ũ
nhân c v m i t th nh hung gi o d c c . th
- Qu trnh gi o d c c t nh c bit v :
+ M ch qu nh gi o d c l h nh th nh h c sinh h nh vi vc đ tr thi
quen hnh vi ph h p v i c c chu n m c x h i. M h nh vi v thi quen h nh vi
ph h p v i c c chu n m c x h i ph i g n v i m i c nhân c v v y gi th o
dc ph i g n v i m i c nhân c th.
+ S n hi ng gi o d c xu t hi n trong nh ng t nh hu ng gi ki n tư o
dc kh c nhau. T nh hu ng gio dc đa dng v phong ph nên gi o d c ph i g n
vi m i t nh hu ng gi o d c c th.
- K t lu n sư phm:
+ Mu n gi o d c h c sinh ph i hi u h c sinh.
+ Nh o d c ph i c gi kh năng linh hot năng đng v sng t o trong
vi c gi i quy t c c t nh hung gi o d c.
4. Qu o d c l trnh gi qu trnh c t nh ch t bi n ch ng cao
- u n y c ngh a l nh gi o d c cĐi qu tr ũng l qu nh phtr h p v i
nhng quan đim ca ch ngh a duy v t bi n ch ng
- Qu trnh gi o d c l qu trnh luôn luôn vn đng v bin đi cho ph
hp v ng t ng li đối tư c đ nhng con người đang trưở nh đang lng th n lên
trong điu kin x h i c ng luôn v ng v ũ n đ bin đi.
- K t lu m n sư ph
+ Luôn phi đi m i qu trnh gi o d c, đi m i d a trên sở đc đim
tâm l đối tưng v u ki n ho n c nh l ch s c đi th.
+ Nh o d c ph i h nh th nh cho m nh k l c c t nh hu ng gi năng x
gio dc.
77
III. C u tr c c a qu nh gi tr o d c
1. C c nhân t c u thành q a tr nh gio d c
Qu trnh gi o d c đưc cu thành b i 6 nhân t c u tr c sau đây:
a. Mc đch (nhi m v ) c a q a tr nh gio d c (M) (gi o d c hưng vào
vic đaňt đư đôěi tưc nhim v: hnh thành ng gio dc hành vi và thi quen
hành vi ph h p v i c c chu n m c x h i
b. N i dung gi o d c (N): L ng chu n m c x h nh i m ch ng ta cn
gi nhp cho đối tưng gio dc nm vng v l ng h nh vi v thi quen h nh vi
ph h p v i c c chu n m c x h i c n h nh th ng gi o d c trong nh cho đối tư
qu trnh gi o d c.
c. Ch th gio dc v hot đng gio dc (G)
d. Kh ch th gio d c v ng t o d c (H) hot đ gi
e. Phương php v n gi o d c (PP, PT) phương ti
g. K t qu o d c: L c gi o d c m ng gi o d gi trnh đ đư đối tư c
đt đưc sau mt qu nh gi o d c tr
Trong 6 nhân t c u tr c c a qu trnh gi o d c th nhân t bn xuyên
su t to n b nh gi o d qu tr c đ l nhân t m ch, hai nhân t trung tâm c c đ a
qu trnh gi o d c l v ch th ch th kh .
Cc nhân t c u tr c c m i quan h bin v i nhau, t ng qua l i l c đ n
nhau trong đ c đch quy đ i dung quy đnh phương ph m nh ni dung; n p v
phương php quy đ c đ quy đnh kt qu. M ch không ch nh ni dung m còn
quy đ phương ph c đ quy đnh c p v kt qu. M ch không ch nh ni dung,
phương ph òn quy đ c đp v kt qu m c nh s t ng qua li gia ch th v
khch th . K t qu c a s t ng qua l i gi a ch v ch th d n k c đ th kh n đ t
qu c a qu nh gi tr o d c. To n b s t ng qua l i gi a c c nhân t c u tr c đ c
ca qu trnh gio d c di u ki n kinh tc đư n ra trong đi chnh tr a x văn h
hi khoa h c v công ngh nht đnh.
IV. B n ch t c a qu nh gi tr o d c
1. Cơ sở c đ đ x nh b n ch t c a qu tr nh gi o dc
78
Đ x nh bc đ n cht ca qu trnh gi o dc c vần căn c o quan đim
ca h c thuy t M Lênin v b n ch t con ng c ười
Theo h c thuy t M n ch i không ph i l c c Lênin: “ B t con ngườ i
g tru tư t con ngường vn c, trong tnh hin thc ca n, bn ch i l tng hòa
ca c c m i quan h x h h nh th nh b n ch i hay gi o d i” Như vy đ t ngườ c
con người cần đưa con người v o c c mi quan h x h i, m c c m i quan h x
hi xu t hi i ho ng v n khi con ngườ t đ gio ti y th c ch t c a vip. Như v c
đưa con người v o c c m i quan h x h i ch nh l t chc cc ho ng v giao t đ
tip cho con người.
2. B n ch t c a qu nh gi o d c tr
T sở khoa h c trên m đi đn k t lu n v b n ch t c a qu trnh gio
dc như sau: “Qu trnh gi o d c v b n ch t l qu tr nh t chc ho ng v t đ
giao ti u n y c ngh a: T c c c ho ng v giao tip cho con người”. Đi ch t đ p
cho con người chnh l o d gi c con người.
Gio d c trong nh ng x h i ch ngh a th c ch t l : trườ
- T c c c ho ng v giao ti p c ngh a x h i cho h c sinh. ch t đ
- Khch l h c sinh t c, t ch c c tham gia v o c c ho ng v giao gi t đ
tip c ngh a x h i.
- L u khi n v u ch nh m i quan h a h c sinh v hnh đo đi đi gi c
sinh, h c sinh v i l n kh nhng ngườ c.
Kt lu n s pham:
- Trong gi o d c c n l a ch n c c ho ng v giao ti p c ngh a x t đ
hi cho h c sinh v khch l h c sinh tham gia v o c c ho ng giao ti p b ng t đ
cch đa dng ha cc h nh th c ho ng v giao ti p c v n i dung l n h t đ nh
th c; gip h c sinh thy đưc ngha c a cc ho ng vt đ giao ti p vi s h nh
thnh v pht tri n nhân c ch b n thân.
- Kiên quy t ch ng l i khuynh hưng p đt, t y th ch c a nh gio d c;
khuynh hưng “Đem con b ” trong gi t đ ch o dc hc sinh. Bin php tt nh
lnh đo điu khin mi quan h gia h c sinh v h c sinh, h c sinh v i nh ng
người ln kh c l b ng uy t n v s c m ha c a nh o d c. gi
79
V. Đng lc ca qu nh gi o d tr c
1. B t k ng n o c i bao gi c c th y b hot đ a con ngườ ũng đư c đ i
yu t no đ c đy, yu t th y mi ho ng ct đ a con người gi l đng l c.
2. H c thuy t M - i s v t hi ng luôn luôn v ng c lênin : “M n tư n đ
v pht tri n, n v ng v n đ pht tri c l do c s u tranh vn đư đ thng nht
gi a c c mt đối lp”
Như v c đ t đ a con ngườy: Yu t th y mi ho ng c i chnh l mâu
thun v c gi vi i quy t mâu thu n
Theo h c thuy t M Lênin: B t k s v t hi c n tưng n o c ng t n t ũ i
trong n 2 lo i mâu thu n: mâu thu n bên trong v mâu thu n bên n i v go ch
nh vi ng mâu thu n bên trong v c gii quy t cc mâu thu n bên trong m i l
đ ng l c ca mi s pht tri n
3. Đng l c c a qu trnh gi o d c ch nh l c c mâu thu n bên trong v
vi c gi i quy t c c mâu thu n bên trong c a qu trnh gi o d c.
Mâu thu n bên trong c a q a tr nh gi o d c l mâu thu n gi a c c nhân
t c u tr c v i c c nhân t c u tr c c a qu trnh gio d c; gi a c c y u t v i c c
yu t trong c ng m t nhân t .
Mâu thu n bên ngo i l mâu thu n gi a nhân t c u tr c c a qu nh tr
gi o dc vi c u kic đi n kinh t chnh tr, văn ho x hi, khoa hc v công
ngh.
Mâu thu n bên trong c ng v i vi c gi i quy t n t ng l c c o nên đ a
qu trnh gi o d c
4. Mâu thun cơ bn c a qu trnh gi o d c
Đ x nh mâu thu n c a qu nh gi o d c, cc đ n cơ b tr ần căn c vo 3
điu kin sau đây:
- Mâu thu n ph i t n ti t n cu đầu đ i qu tr nh gi o d c
- c giVi i quy t c c mâu thu n kh n c ng l m gi c suy cho đ nh i
quyt t t mâu thu . n đ
- Mâu thu n s v ng v t tri n c a nhân n đ phi liên quan đ n đ ph
t trò (H)(kh ch th gio d c).
80
T 3 điu ki n trên m mâu n c a qu thun cơ b trnh gi o d c l mâu
thun gia nhân t ch th o d c (H) v nhân t m l mâu kh gi c đch (M). Đ
thun gi a m t bên l ng yêu c u do c c chu n m c x h nh i đt ra m h c sinh
phi th c hi n v i m t bên l trnh đ đư c gio d c hi n c c a h c sinh.
Mâu thu n c ng vi c gi i quy t nâu thu n tn b n b o nên đng
lc ch y u c a qu trnh gi o d c
5. Đi n đu ki mâu thu n tr ng l c thnh đ
- Mâu thu n phi đưc h c sinh thc đưc m t c ch sâu s c v c nhu
cu gi i quy t.
- Mâu thu n ph i v a s c
- Mâu thu n ph i n y sinh t t y u trên con đường gio dc
T đây ch t đng ta li c m nh ngha mi v qu trnh gi o d c: Qu
tr trnh gio dc l qu nh liên tc h nh th nh mâu thu n v liên t c gi i quy t
mâu thun.
V. Lô g c c a qu trnh gio d c
1. Kh i ni m v lô g c ca qu trnh gi o d c
Lôgic c a qu o d c l nh t v ng h p quy lu t t trnh gi tr n đ ối ưu
ca qu trnh gi o d c k t trnh đ đưc gi o d c khi h c sinh b t đầu n m v ng
cc tri th c v c c chu n m c x h i đn trnh đ đưc gi o d c khi h c sinh th c
hin đưc h nh vi v c thi quen h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i
2. Lô g c c a qu nh gi tr o d c
Qu trnh gi o d c di n ra qua c c khâu s au đây
a. Khâi 1: T c cho h ng gi o d c) n m v ng c c tri ch c sinh (Đối tư
th c v c c chu n m c x h i. Cc chun m c x h c bii đư u hi n c c c p
phm tr : T X u; Thi - c; Trung th d p h t n c Gi ối; Cao thưng Th èn;
Dũng c H n nh c ch t c a khâu n y lm è t….Th gip cho h c sinh n m v ng
đưc cc c p kh i ni m nêu trên.
b. Khâu 2: T c h nh th h c sinh nh ng t nh c m t ch c ch nh c đối
vi c c tri th c v c c chu n m c x h i. Th c ch t c a khâu n y l q a tr nh bi n
nhn th c th nh t nh c m, bi n t nh c m th nh ni m tin, bi n ni m tin thnh ch
81
v h ng nh đ ch v h qu t t y u l l m xu t hi ng gi o d c n đối tư nhu
cầu đưc th c hi n h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i m đối tưng gio
dc đ c nim tin.
c. Khâu 3: T c r n luy n cho h ch è c sinh (đối tưng gi o d c) h nh vi
v thi quen h nh vi ph h p v i c c chu c x h i. Th c ch t c n m a khâu ny
l nh gio d c t o ra nh u ki n c n thi t, nh h ng đi ng cơ hi đ c sinh đưc
tha m n nhu c ầu đưc th c hi n h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i, nh
vi c nhu c ng xuyên thầu đưc thườ a m n t c h c l p lnh vi đư p đi l i nhi u
ln m thi quen h c h nh th nh v mnh vi đư c đ c đt đưch gio d c.
Như v c đưy qu trnh gio d c din ra qua 3 khâu. S phân chia cc
khâu như trên ch tương đố l i. Trong gio dc chng ta phi vn dng mt cch
linh ho t v s ng t o.
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Qu trnh gio dc l g? Hy phân tch cc đc đim ca qu
trnh gio dc v rt ra nhng kt lun sư phm.
Câu 2: Phân tch bn cht ca qu trnh gio dc.
Câu 3: Đng lc ca qu trnh gio dc l g? Ti sao qu trnh gio dc
l qu trnh liên tc hnh thnh mâu thun v gii quyt mâu thun.
82
Câu 4: Phân tch lôgc ca qu trnh gio dc v mối quan h gia cc
khâu ca qu trnh gio dc
Câu 5: Bằng l lun v thc tin gio dc hy chng t rằng: “Qu trnh
gio dc l qu trnh kh khăn, phc tp; lâu di liên tc; c tnh c bit v tnh
bin chng cao”
Câu 6: Tcc đc đim ca qu trnh gio dc hy cho bit nguyên nhân
ca hin tưng: “Dao sc không gt đưc chuôi”; “Đo đc ca thanh thiu niên
hin nay đang c chiu hưng xuống cp nghiêm trng”.
Chương 2: Nguyên tc gio dc [ 1]
I. Kh i ni m v nguyên t c gi o d c
Nguyên t o d c l ng lu n c t nh quy lu t c a l c gi nh n đim cơ b
lu n gi o dc c tc d ng ch đo m i ho ng c i gi o d c v t đ a ngườ người
đưc gio d c trong qu nh gi o d tr c.
83
+ Nguyên t c gi o d c không ph i l ng quy lu nh t ca qu trnh gio
dc m cc nguyên tc gio dc ch n đim b l nhng lu n phn nh trong
đ nh ng quy lut c a qu trnh gio dc. Nhng quy lut ca qu trnh gio dc
l nhng mối quan h bn vng v tt yu gia cc nhân tố cu trc ca qu trnh
gio dc.
+ C c nguyên t c gi o d c c t c d ng ch đo m i ho t đng ca người
gio d c v người đưc gio d c v v y c c nguyên t c gi o d c đưc xem như l
nhng tiêu ch đ xem x t v đnh gi m i ho t đng ca người gi o d c v người
đưc gio dc trong qu nh gi o d c. Khi xu t hi n s sai l ch gi a k t qu v tr
mc đch gio dc, chng ta hy tm hiu nguyên nhân vic thc hin cc
nguyên t c gi o d c.
+ C c nguyên t c gi o d c c chung cho vi c h nh th nh gi tr đối
tưng gio d c b t k h nh vi th i quen h nh vi đo đc no.
+ C c nguyên t c gi o d c l s d ng bu c nh i v i nh t đnh đố gio
dc.
II. Cơ sở c đ đ x nh c c nguyên t c gi o d c
1. Quan đim c a h c thuy t M - Lênin v b n ch c t con người v quy
lu t h nh th nh v t tri ph n con người
- V b n ch t con người h c thuy t M c Lênin khng đnh: “ Bn cht
con người không phi l ci g tru tưng vn c, trong t nh hi n th c c a n b n
cht con người l t ng h a c a c c m i quan h x h ò i”
- V quy lu t h nh th nh v pht trin con người h c thuy t M c Lênin
nêu r n c nh s ng t i, trong ch ng m c nh “Ho o ra con ngườ t đnh con người
sng t o ra ho n c nh”
2. Quan đi a Đm c ng v mc tiêu v nguyên l gio d c
- V m c tiêu gi o d c, lu t gi o d c nêu r o t o l : “Mc tiêu đ đo
to con người Vi t Nam ph t tri n to n di n, c tri th c, s c kh e, th c, đo đ m
m v k năng ngh nghip…”
- V nguyên l o d c, lu t gi o d c c ng nêu r n gi o d c Vi gi ũ : “N t
Nam l n n gi o d c x h i ch n a v n h nh theo nguyên l : H gh c đi đôi vi
84
hnh, gi o d c k t h p v ng s n xu t, l i lao đ lun g n li n v i th c ti n, gi o
dc nh ng k t h p v i gi o d nh v trườ c gia đ gio d c x h i”
3. Đc đim tâm simh l c a h c sinh Vi t Nam.
4. Đc đim ca qu nh gi o d tr c.
5. Th c ti n gi o d c v đo t o trong nh trường ph thông Vit Nam
III. H ng c c nguyên t c gi o d c (Xem thên chi ti t trong t i li th u
s 2)
Gio d c trong nh ng ph thông Vi t Nam di i s trườ n ra dư ch đo
ca h thng cc nguyên tc sau đây:
1. Nguyên t m bc đ o t nh m ch trong gi o d c c đ
Nguyên t c n y đòi h i gi o d c ph i hưng vo vic đt đưc mc tiêu
gio dc ni chung mc tiêu đo to trong nh trường ph thông n i riêng (Gi o
dc phi hưng v o vi c h nh th nh h c sinh h nh vi th i quen h nh vi ph h p
vi c c chu n m c x h i v c m c tiêu gi o d c l o t thông qua đ đt đư đ o
nhng con người Vi t Nam ph t tri n to n di o d c ph i l y m c tiêu n…) v gi
gi o dc l cho mm sở i ho ng ct đ a ch th v ch th trong qu kh trnh
gio dc.
Liên h c ti th n…
2. Nguyên t c g n gi c v i th c ti u tranh xây d o d n lao đng đ ng
v b o v t quc x h i ch ngh a ca nhân dân lao đng.
Nguyên t c n i h i qu nh gi o d c ph c ti n h nh ngay y đò tr i đư
trong th c ti u tranh, xây d ng v b o v t c x h i ch ngh n lao đng đ qu a
ca nhân dân lao đng, đưa th n lao đng đc ti u tranh xây dng v bo v t
quc ca nhân dân lao đng vo trong qu trnh gi o d c trong nh ng. trườ
Nguyên t c n y c gha tr r t l n trong vi c h nh th nh đối tưng gio
dc nim tin đo đc.
Liên h v i th c ti n ...
3. Nguyên t c gi o duc trong lao đng v b ằng lao đng
Nguyên t c n i h i qu nh gi o d c ph c ti n h nh ngay y đò tr i đư
trong ho ng c a h c sinh v l ng l ht đng lao đ y lao đ m phương tin đ nh
85
thnh hc sinh nhng phm ch c c n thi t ct đo đ a con người lao đng mi
(yêu lao đng, yêu người lao đ m lao đng do bn ng, yêu v qu trng sn ph
thân v do người lao đng lm ra; coi lao đng l vinh quang, lao đng l l s ng,
lao đ c, lao đng l hnh ph ng l nim vui…c thc v ng c thi quen lao đ
t chc, c k lut, c k t v c thu năng xut cao…)
Liên h c ti th n…
4. Nguyên tăc gio dc trong tp th v bng t p th
Nguyên t c n y đòi hi gi o d c ph i đưc ti n h nh ngay trong t p th
hc sinh nơi din ra cuc s ng th c c a h c sinh trong nh trường v l y t p th
lm phương tin đ gio dc hc sinh.
Liên h c ti th n…
5. Nguyên t m b o s ng nh t gi a vai tr o c a nhc đ th ò ch đ gio
dc v i vi c ph t huy vai tr t ò gic, tch c c, t l c, đc lp v s ng t o c a h c
sinh trong qu trnh gio dc.
Nguyên t c n i h i trong qu nh gi o d c nh o d c ph i l y đò tr gi
người t c, l ch nh đo, điu khi u ch nh hon, đi t đng gio dc không ph i l
ngườ ò i p đt, lm thay hc sinh c n h c sinh ph i t gic, tch c c, t l c trong
vi c ti p thu nh ng t ng tc đ ch c c t pha c c ch c a ho ng gi o d th t đ c
v trong vi c t ho n thi n nhân c ch c a b n thân.
6. Nguyên t m b o s c đ thng nh t gi a tôn tr ng nhân c ch h c sinh
vi vic đưa ra nhng yêu cu hp l cho h c sinh
- Tôn tr ng nhân c ch h c sinh l ng yêu c thường xuyên đưa ra nh u
hp l v buc h c sinh ph i th c hi n; l không đưc s dng c c bi n ph p gâ y
ra nh n c v x c l n tâm h n h c sinh ng đau đ th
- Yêu c u h p l m) l yêu c u ph h p v i m ch v n (Sư ph c đ i
dung; ph h p v m tâm li đc đi đối tưng.
- Nguyên t c n i trong gi o d ng th i v i y đòi h c đ vic tôn trng
nhân c ch h c sinh th ng yêu c phi đưa ra nh u h p l v c h c sinh ph bu i
thc hin.
Liên h v i th c ti n…
86
7. Mguyên t m b o t nh h ng, tc đ th nh thường xuyên, liên t c trong
qu trnh gi o d c
Nguyên t c n y đòi h i qu trnh gi o d c ph i đưc ti n h nh m t c ch
c h thng v n i dung v ng th i ph c ti n h ng phương php đ i đư nh thườ
xuyên liên t c c v không gian v thi gian.
Liên h c ti th n…
8. Nguyên t m bc đ o t nh c bi t trong gi o dc
Nguyên t c n i h i qu nh gi o d c ph i g n v i m i c nhân c y đò tr
th v g n v i m i t nh hung gi o d c c th.
Liên h c ti th n…
9. Nguyên t m b o s ng nh t gi a c đ th gio d c nh trường v i gi o
dc gia đnh v o d c x h i gi
Nguyên t c n y đòi h i qu trnh gi o d c ph i c s k t h p th ng nh t
cht ch gia nh trường, gia đ ch thườnh v x hi. Kt hp mt c ng xuyên v
c s thng nh t v m ch, n c đ i dung, phương php gio dc.
Liên h c ti th n…
Trong gi o d c c n tuân th theo h th ng cc nguyên tc gi o d c nêu
trên, vi m b o c c nguyên t c gi o d c trong qua tr nh gi o d c l u kic đ đi n
đ m b o cho qu tr nh gi o dc d c kc đt đư t qu. Khi xu t hi n s sai lch
gia k t qu v m c đch th h y t m hi u nguyên nhân vic th c hi n c c nguyên
tc gi o d c.
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Khi nim v nguyên tc gio dc. Ti sao khi xut hin nhng
sai lầm trong gio dc th hy tm hiu nguyên nhân ở vic thc hin cc nguyên
tc gio dc?
Câu 2: Hy phân tch cc nguyên tc gio dc v liên h vic thc hin
cc nguyên tc gio dc trong nh trường ph thông hin nay.
87
Câu 3: Từ cc nguyên tc gio dc hy cho bit nguyên nhân ca hin
tưng “Con hư ti mẹ, chu hư ti b” “Trong nh trường ph thông ch c gio
viên ch nhim mi gio dc đưc hc sinh còn hiu trưởng không gio dc
đưc hc sinh”
Chương 3. Phương php gio dc [2]
I. Kh i ni m
Phương php gio d c l t h p c c c ch th c ho ng c a ch t đ th v
khch th m ch th v khch th s d ng đ đt đưc m ch gi o dc đ c.
II. Đc đi a phương phm c p gio dc
88
1. Phương php gi o d c v a mang t nh kh ch quan v a mang t nh ch
quan. Điu ny l gii ti sao:Muốn gio dc hc sinh phi hiu hc sinh; Cng
đối tưng gio dc nhưng ch khc người s dng phương php gio dc cũng
cho ta nhng kt qu khc nhau
2. Phương php gi o d c ch u s chi ph i c a m c đch v ni dung.
Điu ny l gii ti sao muốn la chon đưc phương php gio dc đng đn phi
căn c vo mc đch v ni dung gio dc hay trưc khi la chon phương php
gio dc phi x đnh r đưc mc đch v ni dung gio dc.
3. Phương ph a đp gio dc ch ng trong n php bin chng ch th
v khch th
4. Phương php gio dc bao hm mt bên trong v m t bên ngo i
5. Phương ph t đp gio dc bao hm m c d c v m t tr d c
6. Phươmg ph c đa dp gio d ng v phong ph trong gi o d c c n l a
chn v v n d ng ph i h p c c phương php gio dc.
III. Phân lo i
1. c a s phân lo i cCơ sở c phương php gio dc
Đ phân lo i c p gic phương ph o dc chng ta d a v o t nh ton v n
ca nhân cch
Tnh to n v n c a nhân c ch đòi hi: Đ h nh th nh h c sinh m t h nh
vi th i quen h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i th qu trnh gi o d c ph i
đ ng th i t n tc đng đ t c cc mt c i sa đờ ng tâm l con người (Nh n th c,
tnh c m, ch v h nh đng ch). M i m t c i s ng tâm l i c a đ con ngườ
cu tr c riêng, n i dung riêng nên n i h i c đò c phương ph c đp t ng riêng.
2. Căn c vo cơ sở khoa h c trên, hi n nay phương php gi o d c đưc
chia th nh 3 nh m c p gi o d c phương ph c sau đây:
Nhm 1: Nh m c c phương php hnh th nh thc c nhân (Nh m c c
phương php thuy t ph c)
Nhm c p gi o d c n y t ng ch y u v o m t nhc phương ph c đ n
thc. Mc đch l nhm gip cho đối tưng gio d c n m v ng c c tri th c v c c
chun mc x h i.
89
Nhm 2: Nh m c c phương php t chc cc hot đng thc ti n
Nhm phương ph c đp gio dc ny t ng ch yu vo mt tnh cm,
mt ch v h . M ch l nh đng ch c đ nhm bi n nh n th c thnh tnh c m,
bi n t nh cm th nh ni m tin, bi n ni m tin th nh v h ch nh đng ch.
Nhm 3: Nh m c c phương php khuyn khch v u ch nh h nh vi đi
Đây l c phương ph nhm c p c tnh cht h tr cho hai nhm cc
phương ph c trên nhưng lp gio d i không th không s dng trong qu trnh
gio dc.
IV. H thng cc phương php gi o d c (chi ti t đc trong t i li u s 2).
Nhm 1: Nh m c c phương php hnh th nh thc c nhân (Nh m c c
phương php thuy t ph c)
Đ gip cho đối tưng gi o d c n m v ng đưc c c tri th c v c c chu n
mc x h i, c th s d ng m t trong c c phương ph c sau đây:p gio d
1. Phương php k chuyn
L phương php gio dc m nh gi o dc s dng đ gi p hc sinh
nm v ng c c tri th c v c c chu n m c x h i thông qua n i dung câu chuy n,
thông qua h nh vi c a nh ng nhân v t trong câu chuy n m o viên k cho h gi c
sinh nghe
Nh ng câu chuy n m gio viên k cho h c sinh nghe c l th nhng
câu chuy c, nh ng câu chuy n v ng t i t t vi c t t, n đo đ nh m gương ngườ
c th l nhng câu chuy n c tch, c th l nhng câu chuy n s t ch, truy n
thuyt…
Phương php ny rt c v i h gi tr c sinh nh tu i
Vn đ quan tr ng khi s d ng phương php n y l : Ph i l a ch n nh ng
câu chuy n c ng chu n m c; gi o viên ph i c cha đng trong đ nh c đo đ
năng khi n đ tăng thêm t n tưu k chuy nh hp dn v đ li ng sâu sc ca
ni dung câu chuy n v c a nh ng h nh vi c a c c nhân v t trong câu chuy n cho
hc sinh.
Cn k t h p v i c c phương php gio d c kh c m t c ch h p l .
2. Phương p đ ph m thoi
90
L phương php m nh gio d c gi p h c sinh n m v ng c c tri th c
v c c chu n m c x h i thông qua vi c t chc tranh lu n gi a nh gio dc v
hc sinh (thông qua s va ch m quan đim kin gia nh gio dc v h c sinh)
Đây l phương ph p c nhiu kh năng hnh thnh đối tưng gi o d c
mim tin đo đc
Vn đ quan tr ng c a phương php ny l:
- Vn đ tranh lu n ph i ph h p v i m c đch v n i dung (V n đ đo
đ c; m t chu n mc đo đc, mt s kin đo đc…)
- To ra đưc không kh tranh lu n th o lu n sôi n i, tho i m i gi a nh
gi o d c v h hc sinh đ c sinh m nh d n n m thi ra quan đi c ca h c sinh,
dm d ng l lun ca mnh đ b o v kin c a m nh ho c b c b n c a giki o
viên.
- Kiên quy t tr nh hi t cho h c sinh, c ch l m n y không n tưng p đ
hnh thnh h c sinh mi m tin đo đc.
- C nh o d c lgi n đối tưng gio dc phi t c ti ng n i chung m đư
3. Phương php tranh lun tho lun
- L phương ph p cho đối tưp gio dc m nh gio dc gi ng gio
dc n c nh ng tri th c v c c chu n m c b ng c ch tm đư c đo đ chc cho
cc đối tư n đ đo đ o đng tranh lun tho lun vi nhau v mt v c n y hoc
mt chun m c n y (Thc đo đ o đ c ch t l thông qua s va chm quan đim
kin gi a h c sinh v h c sinh m gip cho h c sinh n m v ng đưc c c tri th c
v c c chu n m c x h i)
Vi phương php ny, nh gio d c ch l i t ngườ chc, l o v nh đ
đi u khi n cuc tranh lu n, th o lu n gi a c ng gic đối tư o d c vi nhau m
không tham gia v o tranh lu n th o lu n. Tuy nhiên n u c n nh o d c ph i l gi
người tr ng t p cho c i đ gi c đối tưng gio dc tm đưc ting ni chung.
- V n c p gi o d c n y l o viên ph i t o ra n đ cơ b a phương ph gi
đưc mt không kh tranh lu n th o lu n sôi n i gi a c ng gi o d c đối tư c.
- Gip cho c ng gi o dc đối tư c t c ti ng n i chung. m đư
4. Phương php ging gii
91
- L p gi o d c m o d c d ng l i th ch cho phương ph nh gi ời đ gi
hc sinh m t chu n m c n ng gi o d c đo đ o đy , đối tư c nghe hi u v ghi
nh.
- p gi o d c c t t không h nh th Đây l phương ph nh p đ nh đưc
đối tưng gio dc ni c nên rm tin đo đ t t dng trong gi o d c
- Vn đ đo đ c c n gi i th ch ph i ph h p v i m c đch v n i dung
gio dc
- Vn đ quan tr ng c a phương php gi o d c n y l ngôn ng c a nh
gio d c ph i trong s ng, r r ng, d u; c n c s k t h p v i p hi hương php trò
chuyn.
5. Phương php din ging
- L Phương php gi o d c m nh gio dc d ng l ời đ trnh by trưc
đối tư n đ đo đ o đ n. Đống gio dc mt v c n y c tnh cht mi, tha nh i
tưng gio d c nghe hi u v ghi nh
- ng l p gi o d c c t nh ch t không hĐây phương ph t p đ nh
thnh đưc đối tưng gio d c ni m tin đo đc.
- V c n tr nh b y ph i ph h p v i m ch v n i dung gi o d c n đ c đ
- Vn đ quan tr ng c a phương php gi o d c n y l ngôn ng c a nh
gi hi o dc ph i trong sng r r ng d u; c n c s k t h p v p tr i phương ph ò
chuyn.
6. Phương php nêu gương
- L phương php gi o d c m nh gio dc nêu ra trưc đối tưng gio
dc nh ng t i t t vi c t t, nh ng t m gương ngườ m gương người thc vic thc.
Thông qua h nh vi c a nh ng t i t t vi c t t, nh ng t m gương ngườ m gương
ngườ i th c vi c th c m đối tưng gi o d c n c cm đư c tri th c v cc chu n
mc x h i.
- Đây l phương php gi o d c c kh năng hnh thnh đưc đối tưng
gio dc ni m tin đo đc.
- V n đ quan trng ca phương php gio dc ny l :
92
+ Nêu ra trưc h sinh nh ng tc m gương người t t vi c t t, nh ng t m
gương ngườ c sinh, đ m gương i thc vic thc gn gũi vi h c bit l nhng t
trong h c t p v t a nh m gương c gio dc.
+ Ph i k t h p v i c c phương ph c như phương php gio dc kh p
gio dc tranh lu n th o lu n ho c phương php gio dc trò chuy n
+ Trong nh ng m i th y gi o ph trườ i l t m gương sng đ hc
sinh noi theo
- Trong gi o d c ch ng ta c s d p gi o d th ng phương ph c ny
dưi 2 hnh th c:
Mt l ng gi: Nêu ra trưc đối tư o d c nh ng tm gương người tt
vic tt.
Hai l : T chc cho đối tưng gi o d c giao lưu trc ti p v i nh ng t m
gương người tt vi c t t trong h c t p, trong lao đng, trong đu tranh.
Như vy đ p cho đối tư gi ng gio dc nm vng cc tri thc v cc
chun mc x h i c th s d ng m t trong 6 phương php gio dc nêu trên. S
dng phương php gio dc no l ph thuc v m tâm l ng v o đc đi đối tư
trnh đ, kh năng v năng lc ca nh gio dc.
Nhm 2: Nh m c p t c c c ho ng th c ti n cho c phương ph ch t đ
hc sinh
Đ h nh th nh đối tưng gio dc m t hnh vi th i quen h nh vi ph
hp v i c c chu n m c x h i c th s d ng cc phương php c th sau:
1. Phương php nêu đò i sư phi h m
- L phương php gi o d c m nh gio dc nêu ra trưc đối tưng gio
dc nh i h m vng đò i sư ph buc ng gi o d c ph i th c hi n. Nhđối tư vic
đối tưng gi o d c thưng xuyên phi th c hi n nh ng đò i sư phi h m m hnh
vi th i quen h nh vi đưc hnh thnh
- i h m (yêu c m) l Đò i sư ph ầu sư ph đò i h i:
+ Ph h p v i m c đch v ni dung
+ V a s c vi đối tưng gio dc
93
- T y v o tr c gi o d c c ng gi o d c m i h nh đ đư a đối tư đò i
phm đưc nêu ra 2 m sau: c đ
Mt l i d ng m: Dư nh lnh.
Hai l i d ng l i khuyên. : Dư
Khi trnh đ đưc gi o d c c a đối tưng gi o d c th p th ta d ng dưi
dng m nh l nh.
Khi tr c gi o d c cnh đ đư a đối tư c đt đ nh đng gio d n tr no
đ th ta dng dưi dng li khuyên.
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương phương php gio d c n y l :
+ Hưng d n gi p đỡ đối tưng gi o d c th c hi n c c đòi hi phm.
+ Ki n tra v m so ki t đưc vi c th c hi n c i h c đò i sư phm.
+ K p th ng viên kh ch l v ời đ điu ch nh.
2. Phương php giao công vic
- L phương ph c giao cho đối tưp gio dc m nh gio d ng gio
dc nh ng công vi c c . Nh c ho n th nh nh ng công vi c giao m th vi c đư
hnh vi th i quen h c h nh th nh. nh vi đư
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php gio dc ny l :
+ Căn c c đ vo m ch, ni dung m l a ch n công vi c cho ph h p
+ Căn c v o kh năng năng lc ca đối tưng gi o d c m giao cho đối
tưng o dgi c nh ng công vi c v a s c.
+ C ng d n gi ng gi o d c ho n th nh nh ng công ần hư p đ đối tư
vic đưc giao.
+ Ki n tra v m so ki t đưc vi c th c hi n c c công vi c giao c đư
+ K p th ng viên kh ch l v ời đ điu ch nh.
3. phương php luy n t p
- L phương php gio d c m nh gi o d c t chc cho đối tưng gio
dc th c hi n h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i trong nh u king đi n
quen thuc.
- M ch c p o d c n y d ng l c h nh th nh c đ a phương ph gi i vi
đối tưng gio dc hnh vi thi quen hnh vi ph hp vi chun mc x hi
94
trong nhng điu kin quen thu c v t i l m t nhiên đây chưa ph c đch cui
cng c a qu trnh gi o d h nh th nh ng gi o d c h nh vi v c. Đ đối tư thi
quen h nh vi ph h p chu n m c x h i trong m i t nh hu ng c n s d ng phương
php tip theo đ phương ph l p rèn luy n.
4. Phương php rèn luyn
- L phương ph p gi o d c m nh gi o d c t chc cho đối tưng gio
dc th c hi n h nh vi ph h p v i chu n m c x h i trong nh u ki ng đi n khc
l.
- M ch c p gi o d c n y l h nh thc đ a phương ph nh đưc đối
tưng gi o d c h nh vi và th i quen h nh vi ph h p v i chu n m c x h i trong
nhng đi t nhiên đ c đu kin khc l v t l m ch cui cng ca qu trnh gio
dc. Như vy phương php r n luy n ch nh l mè c đ cao ca phương php luyn
tp.
- Vn đ quan tr ng khi s d ng phương php r n luy n v è phương php
luyn tp:
+ Hưng dn gi p đỡ đối tưng gi o d c th c hi n c c h nh vi ph h p
vi c c chu n m c x h i.
+ Ki n tra v kim sot đưc vi c th c hi n c c h nh vi trong điu kin
quen thu c ho c kh c l .
+ K p th ng viên kh ch l v ời đ điu ch nh.
5. Phương php to tnh hung gi o d c
- L phương php gi o d c m nh gio d c ph t hi n ra t nh hu ng gi o
dc ho c t o ra t nh hu ng gi o d c v đưa đối tưng gio d c v o trong c c t nh
hu vi ng gi o d . Nhc đ c đối tư c thường gio d ng xuyên x l cc tnh
hung gio d c m h nh vi th i quuen h c h nh th nh. nh vi đư
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php gio dc ny l :
+ Gi ng gi o d c t nh hu ng gi o d c v c p cho đối tư c thc đư
nhng quy n trong vi c x l c c tt đnh đng đ nh hung gi o d c.
+ Hư p đỡ đối tưng dn gi ng gio dc gii quyt nhng tnh hung
gio dc.
95
+ Ki n tra v kim sot đưc vi c gi i quy t nh ng t nh hu ng gi o d c.
+ K p th ng viên kh ch l v ời đ điu ch nh.
6. Phương ph o dư lup t n x hi lnh mnh
- L p gi o d c m o d c s d h nh th nh phương ph nh gi ng đ
đối tưng gio dc nhng hnh vi thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc
x h i b ng c ch t o ra nh ng dư lun x h i l nh m nh. Nh vic đối tưng gio
dc thường xuyên ph i th c hi n nh ng quy nh v t đ nhng yêu cu ca tp th
m hnh vi th i quen h c h nh th nh vi đư nh.
- Thc cht phương php ny c ng l ũ phương php gi o d c nêu đòi hi
sư phm ch c điu đò i sư ph i phương i h m l đòi hi ca nh gio dc còn v
php gi o d c n y th i h i l i h i c a t p th v n đò đò ch đưc nêu ra dưi
dng m nh l nh bu ng gi o d c đối tư c ph i ho n th nh m không c d ng l i
khuyên.
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php gio dc ny l :
+ Hư p đỡ đối tư t đng dn gi ng gio dc thc hin cc quy nh v
yêu c u c a t p th .
+ Ki n tra v m so c vi c hi n c c quy nh v yêu c ki t đư c th t đ u
ca t p th .
+ K p th ng viên kh ch l v ời đ điu ch nh.
Nhm 3: Nh m c c phương php khuyn khch v u ch nh h nh vi đi
Đ khuyn khch v đi u ch nh hnh vi c n s d ng c g phc phươn p
c th sau:
1. Phương php thi đua
- p m o d c d k ch th ch vThi đua l phương ph nh gi ng đ điu
chnh h nh vi b ng c ch t chc hot đng thi đua gia h c sinh v h c sinh, gi a
nhm v i nh m; gi a t p th v t p th .
- Đây l phương ph p c t c đng mnh v o tâm l đối tưng. N t o ra
đối tưng tâm tr ng h h i, ph m kh i, ch ngh l c kh c ph c kh khăn vươn
lên đ đt đư t trong thi đua nhờ c thnh tch cao nh vy m hnh vi thi quen
hnh vi ph h p v i c c chu n m c x h i đưc kch th ch v u ch đi nh. Phương
96
php gi o d c n y c o ra tr ng th i tâm l y l v kh năng t như v thi đua c
thng, c thua nhưng ch c khen m ông c kh pht.
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php ny l:
+ Thi đua phi c mc đch r rng v i gian c . th th
+ Ph i k ch th c h c sinh t c, t ch c c tham gia v o phong ch đư gi
tro thi đua.
+ Thi đua phi c sơ kt v tng kt
+ C n k m theo ph ng v t ch è ần thưở t.
2. Phương php khen thưởng
- L p gi o d phương ph c m nh o d c d kgi ng đ ch thch v điu
chnh hnh vi ca đối tưng gio d c b ng c ch khen v thưởng khi đối tưng
gio dc đt đưc thnh tch cao trong h c t p v tu dưỡng đo đc…
- Đây l phương ph p c t c đng mnh v o tâm l đối tưng. N t o ra
đối tưng tâm trng h hi, phm kh i v h qu t t y u l t o ra đối tưng
gio d c nhu c ầu đưc ti p t c h nh vi ph h p v i c c chu n m c x h i. Phương
php gi o d c n y c kh năng to ra tr ng th i tâm l như vy l v khen thưởng
th th c ch t l s a nhn ca x hi, ca tp th trưc nh ng th nh t ch m c
nhân v t p th đt đưc
- o d c trong nh ng ph thông c c c h nh thGi trườ c khen thưởng
sau:
+ Nêu gương trưc l c top, trư n trường.
+ Tuyên dương trưc l c top, trư n trường.
+ Tng giy khen.
+ T ng b ng khen.
+ Tng huân huy chương
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php gio dc ny l :
+ Khen thưởng ph i công b ng, công khai, k p th ời, đng lc, đng ch .
+ Khi khen thưở đn đ nng phi ch ng y sinh hnh vi. Ch khen
nh ng hnh vi ph hp v i c c chun m c x h i m xut ph t t đng c
ngha x h i, không khen h nh vi xu t ph t t nhân. đng cơ c
97
+ Khi khen ph i ch n s cđ gng v n lc c a c nhân v t p th .
+ C khen c c nhân l n t p th . th
3. Phương php trch pht
- L p gi o d phương ph c m nh o d c d kgi ng đ ch thch v điu
ch nh h nh vi c ng gia đối tư o dc b ng cch trch v pht khi đối tưng gio
dc m c l i l ầm. Đây l phương ph p c tc đng mnh vo tâm l đối tưng. N
to ra đối tưng gio d c tâm tr ng x u h , h th n v h qu t t y u l t o ra
đối tưng gi o d c nhu c c t b h nh vi tr i v i c c chu n m c x h i. ầu đư
Phương php gi o d c n y c kh năng to ra tr ng th i tâm l như vy l v ch tr
pht th c ch t l s lên n, s không th a nh n c a c nhân, c a x h i, c a t p
th c nh ng l i l m m c nhân m c phtrư i.
- o d c trong nh ng ph thông c c c h nh th c tr ch ph t sau: Gi trườ
+ Nh c nh c l c to trư p, trư n trường.
+ Phê b c lnh trư p trư n trườc to ng.
+ C nh c c l o trư p trưc ton trường.
+ D ng ti h c t p m t th i gian. n đ
+ Bu c thôi h c.
- V quan tr ng khi s dn đ ng phương php gio dc ny l :
+ Tr ch ph t ph i công b ng, công khai, k p th ng l ời, đ c, đng ch.
+ Khi tr ch ph t phi ch đn nguyên nhân n y sinh h nh vi (Nguyên
nhân kh ch quan hay ch quan)
+ Khi tr ch ph t ph i gi p cho c nhân th y đưc nguyên nhân v chp
nhn h nh ph t m t c ch t gic, t nguy n.
+ N u khen c khen c c nhân l n t p th ch ph t ch th th tr đưc
trch pht c nhân m không đưc trch pht tp th.
V. V l a ch n v v n d ng ph i h p cn đ c phương php gio dc
Phương ph c đa dp gio d ng v phong ph. Trong gio dc chng ta
cn ph i l a ch n v v n d ng ph i h p c c phương php gio dc.
1. Đ n phương ph ần căn c la ch p gio dc c vo:
- Mc đch v ni dung gi o d c
98
- Đc đim tâm l đối tưng.
- Trnh đ kh ng v năng l c ca nh o d gi c.
2. Đ vn dng phô h p c c phương php gio dc nh gi o d c cn
- N m v ng v v n d ng nhu n nhi n, kh o l o t ừng phương php gio
dc
- Ch đ ng trong vi c v n d ng c p gic phương ph o dc v o trong
qa tr nh gi o d c, v o trong t ng t nh hu ng gio d c
- C n h nh th nh cho b n thân k l c c t nh hu ng gi o d c v năng x
cũng r t m m d o trong vi c v n d ng c c phương php gio dc .
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phương php gio dc l g? Hy phân tch cc đc đim ca
phương php gio dc? Ti sao muốn gio dc hc sinh cần hiu hc sinh? Ti
sao ch klhc nhau người s dng phương php gio dc li cho ta nhưnmgx kt
qu gio dc khác nhau?
Câu 2: Cơ sở ca s phân loi phương php gio dc v phân tch cc
phương php gio dc?
Câu3: Ti sao nhm cc phương php gio dc khuyn khch v điu
chnh hnh vi l nhm cc phương php c tnh cht h tr nhưng li không th
klhông s dng trong qu trnh gio dc?
Câu 4: Bằng l lun v thc tin gio dc trong nh trường ph thông
hy chng t rằng trong qu trnh gio dc không c phương php gio dc no
l vn năng?
BÀI TP XÊMINA
99
1. H y tr nh b y s hiu bi t c a m nh v c m c c đc đi a qu trnh
gio dc v t h y cho đ ki n ca m nh v quan đim sau đây:
“ Trong điu kin x hi hin nay mun thnh công trong gio dc hc
sinh th h ng c ng c nh l o d c h y đ ng trường, đ ng gia đ i đ gi c sinh” v
hy ch ra nguyên nhân c a hi n tưng : “Dao s t đưc chuôi”c không g
2.Hy trnh b y s hiu bi t c a m nh v c c nguyên t c gi o d c v t
đ h y ch ra nguyên nhân ca hi i mn tưng “con hư t chu t ”; “ki b t
qu gi o d c c a c thông hi m vc đo đ c trường ph n nay đang gi đo đc
ca thanh thi ng c p nghiêm tr u niên đang xuố ng”
3. B ng l n v c ti n gi o d c h y ch ng t r ng trong gi o d lu th c
cn thi t ph i l a ch n v v n d ng ph i h p c p gi o d c, không c phương ph
c phương ph vn năng.p gio dc no l
100
C. CÔNG TÁC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
I. V trí, vai trò, ch m v c i giáo viên ch m l p c năng v nhi a ngườ nhi
1. V trí, vai trò c i giáo viên ch m l ng trung h c ph thông a ngườ nhi p trong nh trườ
- i giáo viên ch nhi m l p tro ng trung h c phNgườ ng nh trườ thông l ngưi
gio viên đư u trưở ra đ u trưởc hi ng c thay mt hi ng qun lí và t chc mi
hot đng c a l p h c phân công. c sinh đư
- Trong m i quan h a h i giáo viên ch nhi gi c sinh v nh trường th ngườ m
là chi c c u n ối đ a nh trườm bo mi quan h gi ng và hc sinh.
- Trong m i quan h gia giáo viên ch nhim hc sinh th người giáo viên ch
nhim l người c v y cn đng tin c a h c sinh và ban cán s l p.
- Trong m i quan h gia nh trường v gia đnh th giáo viên ch nhi m l người
thay m t hi u trưởng ch đng t chc v đm bo mi quan h gia nh trường
v gia đnh.
2. Ch i giáo viên ch nhi m l p c năng ca ngườ
Người giáo viên ch m l ng trung h c ph thông có nh ng ch nhi p trong nh trườ c năng
sau:
- Chc năng dy hc.
- Chc năng qun lí Giáo d c.
- Chc năng phối hp u ch . v đi nh
- vChc năng cố n.
3. Nhi m v c i giáo viên ch m l a ngườ nhi p trong nh trường trung hc ph thông
Ngoài nh ng nhi m v i giáo viên ch nhi m l p còn như người gio viên, ngườ
có nh ng nhi m v đc trưng sau:
- Tìm hi u n m v ng h c sinh trong l p v m i m t đ có bin pháp t chc giáo
dc st đối tưng nhm thc đy s tin b ca c l p.
- C ng tác ch t ch v ng ph i h p v i các giáo viên b môn, i gia đnh, ch đ
Đon thanh niên, Đ t đi thiu niên, các t chc xã hi có liên quan trong ho ng
gi ng d y và giáo d c h c sinh l p ch nhim.
- p lo i h c sinh cu i kì, cu ngh danh sách Nhn xt đnh gi x i năm hc, đ
hc sinh lên l p th ng hay thi l i, ph i rèn luy n thêm v đo đc… hon chnh
ghi vào b m hng đi c b hc sinh.
- ng kì ho t xu t v tình hình c a l p v i hi Bo co thườ c đ u trưởng
II. Nh ng yêu c i giáo viên ch m l p ầu đối vi ngườ nhi
Mt là: Ph m ch c t t đo đ ốt, tc phong đng mc…th m gương sng c s là t
cho h c sinh noi theo
Hai l. C trnh đ chuyên môn sâu, nghip v vng vàng hiu bit nht
đnh v tt c cc lnh v a đờc c i s ng xã h i.
Ba là. Có s c kh e t t.
101
III. N i dung công tác giáo viên ch nhi m l p
1. Giáo viên nhi m v i vi c n m v ch ng môi trường nh trường
1.1. M c đch v  ngha
- Đ tham gia qun l môi trường nh trường xây dng môi trường nh trường thành môi
trường giáo d a nó. c theo đng ngha c
- Khai thác có hi u qu c d y h c và giáo d c cho môi trường nh trường vào vi c đo đ
hc sinh
1.2. N i dung
- Tìm hi u ki v t ch ng h u đi n cơ sở t trườ c.
- Tìm hi n lí. u đi ngũ cn b qu
- Tìm hi u đi ngũ gio viên.
- Tìm hi u nh ng ho ng t p th t đ trong nh trường.
- Tìm hi u hi u qu c a vi c s d u ki v t ch ng h c vào d y h c ng đi n cơ s t trườ
giáo d c
1.3. Bi n pháp
- Quan sát.
- Trò chuy n
- u tra Đi
- Nghiên c u h sơ nh trường.
2. Giáo viên ch nhim v i vi c tìm hi u môi trường gia đnh
2.1. M c đch v  ngha
- n m b u ki kinh t chính tr Đ t đi n , văn ha x hi ca gia đnh.
- p v n l i cho vi c giáo dPhi h i gia đnh xây dng môi trường gia đnh thu c đo đc
cho h c sinh; khai thác có hi u qu c d y h c và giáo d môi trường gia đnh vo vi c đo
đc cho hc sinh.
2.2. N dung i
- Tìm hi u ki v t ch t và kinh t c sinh. u đi n cơ sở gia đnh h
- Tìm hi u tình hình chính tr ; văn ha x hi ca gia đnh .
- Tìm hi m giáo d c c u quan đi a gia đnh.
- Tìm hi u th c tr ng vi c giáo d c h c sinh c a gia đnh.
- Tìm hi n l i trong h c t c h c sinh u nhng kh khăn v thu p v tu dưỡng đo đ
gp phi t môi trường gia đnh mang li.
2.3. Bi n pháp
- Quan sát.
- Trò chuy n
- u tra Đi
3. Giáo viên ch nhim v i vi c tìm hi ng xã h i u môi trườ
3.1. M c đch v  ngha
102
- N m b t th c tr ng h i ng c ng xã h i v i vi ng môi trườ nh hưở a môi trườ i đố c
giáo d c cho h c sinh. c đo đ
- Khai thác có hi u qu ng xã h i vào vi c giáo d c cho h môi trườ c đo đ c sinh v đm
bo đưc s phi hp ch t ch gia nh trường và xã hi trong vic giáo dc hc sinh.
3.2. N i dung
- Tìm hi u ki n kinh t chính tr c a qu c gia, c a c u đi a đa phương, c ng đng nơi
ca gia đnh hc sinh.
- Tìm hi u nh ng c a xã h i vi c giáo d c h c sinh. ng nh hưở i đối v
3.3. Bi n pháp
- u tra xã hôi h Đi c.
- Quan sát.
- Trò chuy n.
4. Giáo viên ch nhim v i vi n , tham v n cho h c sinh. c tư v
4.1. M c đch v  ngha
- Giúp h c sinh m r ng s u bi a mình v các v xã h hi t c n đ i.
- Giúp h c sinh kh c ph c nh tâm lí và sinh lí, i tính mà h c sinh g ng kh khăn v gi p
phi trong quá trình hc t ng, trong cup v tu dưỡ c sng hàng ngày.
- Giúp h c sinh x lí các tình hu ng mà h c sinh g p ph i trong cu c s ng.
4.2. N i dung
- n v h c v Tư v n.
- n v tâm lí. Tư v
- n v sinh lí. Tư v
- n v i tính. v gi
- n v x lí các tình hu ng cu c s ng. Tư v
4.3. Bi n pháp
- Trò chuy n
- T c xêmina v các v có liên quan. ch n đ
- Ngo i khóa.
5. Giáo viên ch nhi m v i vi c ph i h p các l c lưng giáo dc trong v ngoi nh trường
5.1. Giáo viên ch nhim v i vi c ph p v i các l ng giáo d i h c lư c trong nh trường
a. M c đch v  ngha
- n lí h c sinh và giáo d c h Đ qu c.
- T c các ho ng giáo d ch t đ c trong v ngoi nh trường.
b. N i dung
- Thông báo tình hình h c t p c a h c sinh và nh c sinh và t p th h ng kh khăn m h c
sinh g p ph i ban giám hi u, cùng ban giám hi u tìm gi i pháp kh c ph i t c.
- N m b t tình hình h c t p c a h c sinh t giáo viên b môn cùng giáo viên b môn
qu n lí và t ch c tt ho t đng hc t p cho hc sinh.
103
- Cng đon thanh niên t chc t t nh ng ho t đng ca đon thanh niên nhân nhng ngày
l ln.
c. Bi n pháp
- nh kì cho ban giám hi Bo co đ u.
- Trò chuy n v i giáo viên b n.
- T c h i ngh liên t ch gi a giáo viên ch m và giáo viên b môn c a l ch nhi p.
- i vThường xuyên trao đ i b thư đon trường hoc v i các y viên BCH đon trường đ
nm b t k p th i ch trương ca đon v tnh hnh đon viên c p. Cng đon trườa l ng t
ch c các ho t đng t p th cho đon.
5.2. Giáo viên ch nhim v i vi p v c sinh c phi h i gia đnh h
a. M c đch v  ngha
- n m b t h c sinh m t cách toàn di Đ n.
- i h p giáo d c h c sinh Cng gia đnh phố
- ng trong giáo d c h c sinh; phân công phân b trách Thng nht chương trnh hnh đ
nhim giáo d c cho gia đnh.
- T c các ho ng giáo d ch t đ c trong v ngoi nh trường.
b. N i dung
- n t i ph huynh h ng c a nhà Ph bi c sinh chương trnh k hoch hnh đ
trường trong năm hc ly ý kin ca ph huynh hc sinh v k ch hành ho
đng ca nh trường trong năm hc.
- Phân công phân b trách nhi m cho ph huynh h c sinh trong vi c đng gp xây
dng cơ sở t trườ c theo quy đ a nh nư vt ch ng h nh c c; trách nhin ca gia
đnh trong vi o đi sở c sinh đc t u kin v vt cht cho h hc sinh th
tham gia t t vào các hot đng trong nh trường; trách nhi m c a ph huynh h c
sinh trong vi c giáo d c h c sinh.
- Thông báo cho nhau tình hình h c t ng rèn luy n c a h c sinh nhà p, tu dưỡ
cũng như ở trường.
- Trao đi kinh nghi m giáo d c h c sinh gi a giáo viên ch m và ph huynh nhi
hc sinh.
- Bàn giao hc sinh cho nh trường vo đầu năm hc và bàn giao h c sinh cho gia
đnh vo cuối năm hc đ gia đnh tip t c qúa trình giáo d c h c sinh trong nh ng
tháng hè.
c. Bi n pháp
- H p ph huynh h c sinh.
104
- Thông qua s phi hp giáo d c gi a nh trường gia đnh v x hi.
- M i ph huynh h ng. c sinh đn trườ
- i h p giThư phố a nh trường v gia đnh.
- Thăm gia đnh ph huynh hc sinh.
- Thông qua cc phương tin k thu n đi (Đit hi n thoi; ni m ng n i b ).
- Thông qua c c c a cha m h c sinh, chính quyơ quan lm vi n đa phương nơi
c c sinh) a gia đnh h
6. Giáo viên ch nhim v i vi c giáo d c h i c sinh c cc hnh vi không mong đ
6.1. M c đch v  ngha
+ Hnh vi không mong đ c đo đ c đch ci là hành vi trái chun m c hi. M a quá
trình giáo d c hình thành h c sinh nh ng hành vi thói quen hành vi phù c đo đ
hp v i các chu n m c h i). Công tác giáo d c ch ý c đo đ i (hnh vi mong đ
ngha khi thnh công trong gio dc tc lhnh thnh đưc h c sinh nh ng hành vi mong
đi, còn xu t hi n hc sinh nhng hnh vi không mong đi c ngha l công tc gio dc
không thành công. Công tác giáo viên ch m l p th c s k t qu i giáo nhi khi ngườ
viên ch nhi m kh c ph c nh h c sinh. c đư ng hnh vi không mong đi
+ Nguyên nhân d n nh h c sinh có nh ng nguyên nhân n đ ng hnh vi không mong đi
ch quan và nguyên nhân khách quan
- Nguyên nhân ch quan là t s phát tri n tâm sinh h c sinh: Xu t hi n h c sinh nh ng
nhu c u không lành m nh; h n ch v trí tu ; có nh ng kh khăn v tâm lí; nh n th c không
đng, mt nim tin...
- Nguyên nhân khách quan: T nhng nh hưởng tiêu c c c a môi trường giáo dc đc bit
l môi trường gia đnh v môi trườ i đng xã h n s hình thành và phát trin nhân cách ca
hc sinh; T nhng giáo dc sai l m c l i h u qu làm xu a gio viên trưc đ đ đ t
hin hc sinh nh ng hnh vi không mong đi.
6.2. N i dung giáo d c
Loi b i s ra khi đờ ng tâm lí h c sinh nh c mu n; vô ng hnh vi không mong đi: Đi h
l vi th y cô giáo; tr n áp b n bè; tr n ti t b gi; hút thu i chè c b c...Thay th ốc l; rư
vào là nhng hnh vi mong đi: đi hc đng giờ; l phép v i th ầy cô gio; thương yêu gip
đỡ b n bè; nghiêm túc trong hc t p không tr n ti t b i chè cgiờ; không rư b c...
6.3. Bi n pháp
- Tìm hi u nguyên nhân d n đn hnh vi không mong đi.
- L a ch n các bi n pháp giáo d c phù h ng vào h c sinh p đ tc đ
- Trò chuy n v i h c sinh c hnh vi không mong đi đ giúp h c sinh nh n ra nh ng hành
vi không mong đ ng hnh vi không mong đi và tác hi ca nh i.
105
- Phát huy nh m c a h c sinh b ng và h n chng ưu đi ằng phương php khen thưở nhng
hn ch c a hc sinh b t và s d ng ằng phương php trch ph ng phương php khen thưở
và trách ph t phù h p.
- ng yêu c u h p bu c h c sinh ph i th c hi n, tuy nhiên Thường xuyên đưa ra nh
cn ph ng di hư n quan tâm và kp thời đng viên khen thưởng hc sinh.
- C n s i h p th ng nh t gi a giáo viên ch m v i các giáo viên b môn; h ph nhi i
đng nh trườ nh đng; ph huynh hc si giáo dc hc sinh.
- T o ra nh n xã h i lành m u ch nh nh ng dư lu nh đ đi ng hnh vi không mong đi
hc sinh.
N u c n giao cho h i nh ng công vi c phù h ng c sinh c hnh vi không mong đ p hư
vào v c lo i b ra kh i s ng tâm lí h c sinh nh i hình i đờ ng hnh vi không mong đ
thành h c sinh nh ng d n h n và k p th ng ng hnh vi mong đi. Hư c sinh thưc hi i đ
viên khích l h c sinh.
- ng xuyên t o ra nh ng tình hu ng giáo dThườ c v đưa hc sinh vào các tình hu ng giáo
dc, giúp h c sinh x các tình hu ng giáo d c h c sinh c thông qua đ m gio dc đư
có nh ng hnh vi không mong đi.
7. Giáo viên ch nhim v i vi c n m v ng h c sinh m t cách toàn di n
7.1. M n lí h c sinh và giáo d c h c sinh. c đch v  ngha: Đ qu
7.2. N i dung
- N m v m tâm sinh lí c a h c sinh. ng đc đi
- N m v u ki n hoàn c nh s ng c a h c sinh. ng đi
- ng thành tích mà h c sinh Nh đt đư ng năm hc trưc trong nh c.
- N m v ng nh ng m i quan h và nh ng ho ng h c sinh tham gia. t đ
7.3. Bi n pháp
- Điu tra cơ bn (sơ yu lí lch)
- Nghiên c u h u lí l ch; h c b ; s m; s u bài, nh t kí hc sinh (sơ y đi đầ
ca l p).
- Quan sát h c sinh trong các ho ng c a l p, c t đ a trường.
- Trò chuy n v i h c sinh nh i liên quan (cha m ; giáo viên ch ng ngườ
nhim cũ, bn bè c a h c sinh; giáo viên b môn, b o v c ng..) a trườ
- Nghiên c u s n ph m do h c sinh làm ra: S m ph m do h c sinh làm ra (v ghi;
bài ki ng h c t p t làm...) m tra, đ
- Thăm gia đnh ph huynh hc sinh
Gia đnh hc sinh l môi trường nh hưởng đn s phát tri n c v sinh lí l n tâm
lí h c sinh, cha m h i n m v c h c sinh nh thu th p c sinh l ngườ ng đư t. Đ
106
đưc nh ng thông tin v h nc sinh; đ m v u ki n hoàn c nh sng đưc đi ng
ca h c sinh c n thi t ph i thăm gia đnh hc sinh.
8. Giáo viên ch nhim v i vi c n m v ng t p th h c sinh và xây d ng t p th h c sinh
8.1. Giáo viên ch nhim v i vi c n m v ng h c sinh
a.Mc đch v  ngha
- n lí t p th h c sinh và xây d ng t p th h c sinh. Đ qu
- s d ng hi u qu t p th h c sinh vào giáo d c cho h Đ c đo đ c sinh như l ch
th ca ho t đ ng giáo d c.
b. N i dung
- N m v ng tình hình h c sinh trong l p: S ng, ch ng, gi i tính, thành lư t lư
phn xu t thân c a h c sinh, đi ngũ ban cn s lp.
- Đa dư hnh chnh nơi ở gia đnh h c sinh.
- Thành tích t p th đ đt đưc năm hc trưc.
- ra nh n l i c a t p th (Nh ng khó quan Ch ng kh khăn v thu khăn ch
nhng kh khăn khch quan)
c. Bi n pháp
- Thông qua vi c n m v ng t ng h c sinh
- Trò chuy n v i giáo viên ch nhi m cũ hoc vi giáo viên b môn.
- Quan sát ho ng c a t p th h c sinh trong hot đ t đng chung ca c trường
8.2. Giáo viên nhi m v i vi c xây d ng t p th h c sinh ch
a. Mc đch v  ngha
- Xây d ng t p th h c sinh nhi m v không th thi u đưc ca người giáo viên
ch nhi m l p.
- Xây d ng t p th h c sinh là t c m t ch giáo d o ra đư th c đng tin cy làm
ch d a v ng ch c c a giáo viên ch nhi m l p trong giáo d c h c sinh.
b. N i dung
- Xây d l giúp giáo viên ch nhing đi ngũ ban cn s p c đ năng lc đ m
qun lí và t c các ho ng c a t ch t đ p th l p.
- Xây d c k ng đư hoch công tác giáo viên ch nhi m l p trong năm hc.
- Nâng cao thành tích h c t p, tu dưỡng đo đc tác phong và thành tích trong các
hot đng chung c ng và ca trườ a đon thanh niên.
c. Bi n pháp
107
- N m v ng (qu n lí t t) t ng h c sinh và t p th h c sinh.
- Xây d ng k ch công tác giáo viên ch nhi m l c; h c kì, tháng, ho p năm h
tun.
- Bi dưỡng đi ngũ ban cn s lp.
- Phi h p ch t ch v i các giáo viên b môn đ t chc t t ho t đng h c t p c a
lp nh m nâng cao thành tích h c t p c a l p.
- Tranh th s c a ban giám hi u trong vi c t c các ho ng giáo gip đỡ ch t đ
dc t p th t o đi n đ c sinh tu dưỡu ki h ng và rèn luy c tác phong. n đo đ
- i h p v i ph huynh h t c t t các hoPh i đon thanh niên; h c sinh đ ch t
đng giáo dc ngoài gi lên l p và giáo d c m i cá nhân h c sinh.
9. Giáo viên ch nhim v i vi c x lí các tình hu ng giáo d c
9.1. Mc đch v  ngha: Gii quy t nh ng hoàn c nh có v n đ mà nhà giáo d c g p ph i,
thông qua đ m gio dc đo đc cho hc sinh.
a. Tình hu ng giáo d c là gì? Tình hu ng giáo d c đưc hiu là m t s k n hay hi n tưng
giáo d c xu t hi n m t cách b t ng ngay trưc mt nhà giáo d c mà nhà giáo d c c n gi i
quyt.
Tình hu ng giáo d c bao gi cũng gn v i m t hnh vi đo đc ho c m t quan đim không
đng no đ c v đy ca hc sinh, ca người ln hoc ca nhà giáo d c bit là phi có s
bt g p c a nhà giáo dc (giáo viên ch nhim l p) mà giáo viên ch nhim l p ph i gi i
quyt. N u không s b t g p c a nhà giáo d c(giáo viên ch nhi m) thì ch hi n tưng
xã h i.
- c a hành vi có th h c sinh, có th n ho c có th là nhà giáo d Ch th l người l c.
b. Yêu c u c a vi c x lí các tình hu ng giáo d c
- Các tình hu ng giáo d c ph c x không n k h ach ho i đư l nhanh đ nh hưởng đ t
đ ng ca nhà giáo dc (Giáo viên ch nhi m).
- c x các tình hu ng giáo d c ph i phù h p v i các nguyên t c giáo d c nh ng Vi
yêu c u c a vi c s d c mà nhà giáo d c s d x lí các ng cc phương php gio d ng đ
tình hu ng giáo d c bi t là khi s d ng và trách ph c. Đ ng cc phương php khen thưở t.
- c x lí các tình hu ng giáo d c không ch có tác d ng giáo d c m t h c sinh mà phVi i
có tác d ng giáo d c nhóm ho c t p th l p h c sinh.
- m b o khéo léo và t trong vi c x lí tình hu ng giáo d c n u tình hu ng giáo dĐ nh c
c liên quan đ đời cn a hc sinh hoc ca ch th hành vi trong tình hung giáo dc
(có tính nh y c m cao).
- c x các tình hu ng giáo d c ph i tính k t qu (ch hành vi t m d ng hành Vi th
vi ca mnh đ hot đng c liên quan đưc di n ra ti p t c và có k t q a ho c ch th hành
vi t b c hành vi ngay thì càng t đư t.
108
c. Bi n pháp
- N m b c tình hu ng giáo d c (Tình hu ng giáo d c x y ra c a hành t đư đâu; ch th
vi và nh ng nhân v t có m t trong tình hu ng giáo d c là ai; tính ch a tình hu ng giáo t c
dc (nghiêm trng hay không nghiêm trng).
- Tùy t ng tình hu ng giáo d c mà giáo viên l a ch c giáo n cc phương php v hnh th
dc phù h x lí tình hup đ ng.
10. Giáo viên ch nhi m v i vi c t c các ho ng tr i nghi m cho h c sinh ch t đ
10.1. M giáo d c cho h c sinh và hình thành cho h c sinh c đch v  ngha: Đ c đo đ
nhng k năng sống
và nhng năng l con ngườc chung cn có i trong xã h i hi n
đi.
10.2. N i dung
- Kin th c th c ti n g n v i đời sống, đa phương, cng đng, đt nưc, mang
tính t ng h p nhi c giáo d c, nhi u môn h c; d v n d ng vào th c t . u lnh v
- Đưc thi t k thành các ch đim mang tính m , không yêu c u m i liên h cht
ch a các ch mgi đi
10.3. Hình th c t c ch
- ng, phong phú, m m d o, linh ho t, m vĐa d không gian, th i gian, quy mô,
đối tưng và s lưng...
- H c sinh có nhi i tr i nghi m u cơ h
- Có nhi u l ng tham gia ch o, t c các ho ng tr c lư đ ch t đ i nghim v i các
mc đ t đ khác nhau (giáo viên, ph huynh, nhà ho ng hi, chính quyn,
doanh nghi p,...)
Hot đng tr i nghi m sáng t m 4 nhóm ho t ng chính: o g đ
- Ho t ng t (thích ng, t , t c s n, sáng t c l p...); đ ch ch ch ki o đ
- Ho đt ng câu lc b (hi thanh niên, văn ha ngh thut, th thao, th c t p
siêng năng...);
- Ho t ng nguy n (chia s quan tâm t i hàng xóm láng gi ng nh ng đ nh
người xung quanh, b o v môi trường);
- Ho t đng đnh hưng (tìm hi u thông tin v h ng phát tri n ư tương lai, tìm hiu
bn thân...
th l a ch n t ch c th c hi n m t cách li sao cho phù h p v i nh đng
đ đ c đim ca h c sinh, cp hc, khi l p, nh trường i u ki n xã h i c a đa
phương.
10.3. Quy trình t c m t ho ng tr i nghi m sáng t o ch t đ
Mt ho ng tr i nghi m sáng t c t t đ o thường đư chc theo quy trnh 8 bưc như sau:
Bưc 1: Xc đnh nhu cu t chc ho ng tr i nghi m sáng t o. t đ
Bưc 2: Đt tên cho hot đng
Bưc 3: Xc đnh mc tiêu ca hot đng
Bưc 4: Xc đnh ni dung v phương php, phương tin, hình th c c a ho t đng
Bưc 5: L p k hoch
109
Bưc 6: Thit k chi ti t ho ng trên b n gi t đ y
Bưc 7: Kim tra, điu chnh và hoàn thin chương trnh hot đng
Bưc 8 k: Lưu tr t qu ng vào h a h hot đ sơ c c sinh.
TÀI LIU HC TP
- H c li u b t bu c
1. Gi o d c h biên) c tiu hc 1, Đng Hot (ch Ph Đc Hòa,
NXB ĐHSP H Ni, 2013.
2. Gi o d c h c tiu hc 2, Đng Hot (ch Nguyn Hu biên)
Hp, NXB ĐHSP H Ni, 2013.
3. Đ cương bi ging GDH Tiu hc
- H c li u tham kh o
4. Điu l trường Tiu hc, 2020.
5.

Preview text:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TẬP BÀI GIẢNG
HỌC PHẦN: LÍ LUẬN DẠY HỌC VÀ LÍ LUẬN GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
(Lưu hành nội bộ) 1
A. LÍ LUN DY HC
Chương 1: Qu trnh dy hc [1],[2]
I. Khi nim v qu trnh dy hc
1. Qu trnh dy hc l qu trnh hot đng phố hp tương tc gia gio
viên v hc sinh đưc t chc mt cch c mc đch c k hoch, dư s ch đo
ca gio viên hc sinh t gic tch cc v t lc hon thnh cc nhim v dy hc 2. Nhn xt:
2.1. Qu trnh dy hc hc l qu trnh t gic.
2.2. Mc đch ca qu trnh dy hc : Qu trnh dy hc hưng vo vic
đt đưc 3 mc đch : Mc đch kin thc; mc đch k năng; mc đch thi đ.
+ Mc đch kin thc (Gio dưỡng): Gip cho hc sinh nm vng nhng
tri thc khoa hc ph thông cơ bn, hin đi, ph hp vi đc đim tâm l hc
sinh v ph hp vi tnh hnh thc tin ca đt nưc v ca đa phương.
Tri thc khoa hc l nhng tri thc đưc con người pht hin ra bằng
cc phương php nghiên cu khoa hc v đưc thc tin kim nghim.
Tri thc khoa hc ca nhân loi rt đa dng v phong ph. Trong dy
hc chng ta ch dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn.
Nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn l nhng tri thc khoa hc ti thu m
hc phi nm vng đ tip tc hc tp lên cao hơn hoc trc tip tham gia vo lao
đng sn xut. tri thc khoa hc ph thông cơ bn cũng rt nhiu, trong dy hc
chng ta cần dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi.
Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi l nhng tri thc khoa hc phn nh
nhng thnh tu khoa hc mi nht v c th gii quyt đưc nhng vn đ do
thời đi v thc tin cuc sống đt ra.
Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi cũng còn rt nhiu, trong
dy hc chng ta ch dy cho hc sinh nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn
hin đi nhưng phi ph hp vi đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam ni
chung v theo la tui ni riêng. Tri thc khoa hc ph hp vi đc đim tâm l
hc sinh Vit Nam l nhng tri thc khoa hc m hc sinh Vit Nam c th tip 2
thu v vn dng đưc vo trong thc tin cuc sống Vit Namtrên cơ sở pht huy
ht kh năng năng năng lc ca mnh.
Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi nhưng phi ph hp vi
đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam còn nhiu, trong dy hc chng ta
phi la chon nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi ph hp vi đc
đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam v ph hp tnh hnh thc tin ca đt
nưc v đa phương. Tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin đi, ph hp vi
đc đim tâm sinh l ca hc sinh Vit Nam v tnh hnh thc tin ca đt nưc
v ca đa phương l nhng tri thc khoa hc c th gii quyt đưc nhng vn
đ m đt nưc v đa phương đt ra.
+ Mc đch k năng (Pht trin): Hnh thnh cho hc sinh nhng k năng,
k xo cần thit đc bit l k năng nhn thc (Pht trin ở hc sinh năng lc nhn
thc v năng lc hnh đng)
- Năng lc nhn thc l kh năng s dng cc gic quan đ tri gic ti
liu hc tp v kh năng s dng cc thao tc tư duy đ lnh hi khi nim .
Trong dy hc ta phi dy cho hc sinh bit nhn, bit nghe, bit ngi,
bit nm bit sờ m. Đa trẻ sinh ra ch nhn đưc m chưa bit nhn;nghe đưc
m chưa bit nghe; ngi đưc m chưa bit ngi; mm đưc m chưa bit nm;
sờ đưc m chưa bit sờ. muốn đa trẻ bit nhn, bit nghe, bit ngi, bit nm
bit sờ m th người ln phao dy cho n v trong dy hc chng ta ph dy ch
hc sinh bit nhn, bit nghe, bit ngi, bit nm bit sờ m v rèn luyn thnh k
năng k xo. Đa trẻ sinh ra không bit s dng cc thao tc tư duy, dy hc trong
nh trường ph thông phi dy cho cho hc sinh bit s dng cc thao tc tư duy
đ lnh hi khi nim v rèn luyn thnh nhng k năng k xo s dng cc thao tc tư duy.
- Năng lc hnh đng l kh năng vn dng cc tri thc đ nm đưc đ
gii quyt nhng nhim v hc tp do qu trnh dy hc đt ra v nhng nhim
v do thc tin cuc sống đt ra trong nhng tnh huống khc nhau.
+ Mc đch thi đ (Gio dc): Hnh thnh ở hc sinh th gii quan khoa
hc v nhng phm cht đo đc cần thit ca con người mi 3
- Th gii quan l h thống nhng quan đim v t nhiên v x hi v con người
- Th gii quan đưc chia lm 2 loi: Th gii quan giai cp v th gii quan c nhân.
+ Th gii quan giai cp l h thống nhng quan đim v t nhiên v x
hi v con người ca giai cp. Thc cht th gii quan giai cp chnh l h tư
tưởng ca giai cp. H tư tưởng ca giai cp vô sn l hc thuyt Mc – Lê nin,
nên th gii quan ca giai cp vô sn chnh l hc thuyt Mc – Lênin. M hc
thuyt Mc – Lênin l hc thuyt khoa hc nht, tin b nht v cch mng nht
v vy th gii quan ca giai cp vô sn l th gii quan khoa hc. Dy hc trong
nh trường ph thông l phi hnh thnh cho hc sinh th gii quan khoa hc, m
thc cht l gip cho hc sinh nm vng đưc hc thuyt Mc – Lênin.
- Th gii quan c nhân l h thống nhng quan đim v t nhiên v x
hi v con người đưc hnh thnh ở mi c nhân.
Nu th gii quan giai cp mang tnh giai cp th th gii quan c nhân
mang tnh c nhân. Dy hc trong nh trường ph thông phi hnh thnh cho hc
sinh th gii quan c nhân khoa hc. Th gii quan c nhân khoa hc l th gii
quan c nhân đưc hnh thnh trên cơ sở ca th gii quan ca giai cp vô sn.
Nhờ th gii quan c nhân khoa hc m hc sinh c cơ sở khoa hc đ đnh gi
đưc tt c nhng s kin hin tưng xy ra xung quanh con người: Bit đưc đi
hc mun l tốt hay xu, đi hc đng giờ l tốt hay xu; l php vi thầy cô l tốt
hay xu, vô l vi thầy cô l tốt hay xu…cơ sở đ hnh thnh ở hc sinh hnh vi
v thi quan hnh vi đo đc.
Như vy qu trnh dy hc hưng vo vic hon thnh 3 nhim v (Gio
dưỡng, pht trin v gio dc hay kin thc, k năng, thi đ) 3 nhim v ny c
mối quan h bin chng vi nhau v đưc thc hin đng thời trong qu trnh dy
hc v ở mi khâu ca qu trnh dy hc. Nhim v th nht l cơ sở ca nhim
v th 2; nhim v th 2 vừa l h q ca nhim v th nht vừa l điu kin ca
nhim v th 3. Nhim v th 3 vừa l h qu ca nhim v th 2 vừa l điu kin
ca nhim v th 1 v nhim v th 2. 4
2.3. Tnh cht đc trưng ca qu trnh dy hc đ l tnh cht hai mt.
Tnh cht hai mt ca qu trnh dy hc đưc th hin ở ch: Qu trnh
dy hc luôn luôn tn ti trong n 2 hot đng : hot đng dy v hot đng hc.
Hai hot đng ny tương đối đc lp vi nhau nhưng li thống nht vi nhau đ
to nên qu trnh dy hc hon chnh.
+ Hot đng dy: Ch th ca hot đng dy l gio viên; khch th ca
hot đng dy l hc sinh.
+ Hot đng hc: Ch th ca hot đng hc l hc sinh; khch th ca
hot đng hc l ti liu hc tp (Sch gio khoa, sch tham kho; cc phương
tin dy hc trc quan; vốn tri thc ca gio viên).
Hai hot đng ny c mối quan h bin chng vi nhau, tc đng qua
li vi nhau v to thnh mt h thống hon chnh
Ta c th biu din qua sơ đ sau: D + H = 1 Trong đ h 
o t đng dy gi vai trò ch đo (T chc, lnh đo, điu
khin, điu chnh hot đng hc); hot đng hc gi vai trò t gic tch cc v t
lc (T gic tham gia vo hot đng hc; tch cc tư duy, tch cc suy ngh, tch
cc tm tòi…; t lc hon thnh cc nhim v dy hc không trông chờ vo bn,
không trông chờ vo thầy) Hoc: D H
II. Cu trc ca qu trnh dy hc
1. Cc nhân tố cu thnh qu trnh dy hc: Qu trnh dy hc đưc cu
thnh bởi cc nhân tố cu trc sau đây: 5
a. Mc đch v nhim v dy hc (M)
Dy hc trong nh trường ph thông hưng vo vic đt đưc 3 mc
đch (nhim v) kin thc, k năng, thi đ. b. Ni dung dy hc (N)
Ni dung dy hc l nhng tri thc khoa hc v nhng k năng k so
m hc sinh cần tip thu trong qa trnh dy hc v đưc ly ra từ nn văn ho
x hi (từ h thống nhng kinh nghim lch s - x hi) nhưng không phi l tt
c m ch ly ra nhng nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn, hin đi, ph
hp vi đc đim tâm l hc sinh v ph hp vi tnh hnh thc tin ca đt nưc
v ca đa phương. Nhng tri thc ny đưc sp xp theo mt trnh t lôgc cht
chẽ ri đưa vo trong sch gio khoa lm ni dung dy hc.
c. Gio viên v hot đng dy (G)
d. Hc sinh v hot đng hc (H)
e. Phương php phương tin dy hc (PPPT)
Phương php dy hc l con đường cch thc m thy trò s dng đẻ
gip cho trò chim lnh ly ni dung dy hc thông qua đ m đt đưc mc đch dy hc.
Phương tin dy bao gm phương tin dy hc trc quan v phương tin k thut dy hc.
Phương tin dy hc trc quan l nhng sn phm vt cht v tinh thần
c cha đng ni dung dy hc v đưc s dng trong qu trnh dy hc.
Phương tin k thut dy hc l sn phm vt cht c tnh k thut cao
đưc s dng đ h tr cho qu trnh dy hc v d như my vi tnh, đầu chiu,
đầu video, my chiu ht; radio catset…
g. Kt qu ca qu trnh dy hc (K)
Kt qu ca qu trnh dy hc l trnh đ tri thc k năng k so m hc
sinh đt đưc sau mt qua trnh dy hc v đưc pht hin bằng phương php
kim tra v đnh gi.
Như vy qu trnh dy hc đưc cu thnh bi 6 nhân tố cu trc, trong
đ nhân tố mc đch l nhân tố cơ bn xuyên suốt ton b qu trnh 6
dy hc, c tc dng ch đo mi hot đng ca gio viên v hc sinh trong qu
trnh dy hc; hai nhân tố trung tâm ca qu trnh dy hc đ l nhân tố G v nhân
tố H. Hai nhân tố ny quyt đnh đn sư tn ti hay không tn ti ca qu trnh
dy hc. S c mt ca 6 nhân tố cu trc cng vi mối quan h gia cc nhân tố
cu trc gp phần lm cho qu trnh dy hc không ch tn ti m còn vn đng
v pht trin. Vn đ ở ch qu trnh dy hc vn đng v pht trin đng hưng
hay không đng hưng th ph thuc vo vic thit lp cc mối quan h gia cc
nhân tố cu trc đng hay không đng. Nu đng th qu trnh dy hc vn đng
v pht trin đng hưng, nu sai th qu trnh dy hc vn đng v pht trin sai hưng.
2. Mối qua h gia cc nhân tố cu trc ca qu trnh dy hc
Cc nhân tố cu trc ca qu trnh dy hc c mối quan h bin chng
vi nhau: Mc đch quy đnh ni dung, phương php v kt qu. Ni dung quy
đnh phương php v phương php quy đnh kt qu. Mc đch quy đnh mối quan
h qua li gia gio viên v hc sinh v cuối cng l đi đn kt qu. Mối quan h
gia cc nhân tố cu trc c th biu din bằng sơ đ sau đây: M N P K H G
Đk kinh t chnh tr, văn ho xh… Hoc theo sơ đ: G M 7 N PP PTDH H K
Đk kinh t chnh tr, văn ho, xh…
Từ sơ đ trên ta thy: Qu trnh dy hc bt đầu từ nhân tố mc đch.
Nhân tố mc đch trưc ht tc đng vo gio viên (G), G căn c vo mc đch
dy hc la chn ni dung v dng cc phương php, phương tin dy hc tc
đng vo hc sinh gip cho hc sinh nm vng ni dung dy hc. Gio viên tc
đng đn hc sinh không ch gin tip thông qua ni dung v phương php dy
hc m gio viên trong qu trnh dy hc còn trc tip tc đng đn hc sinh thông
qua nhân cch ca gio viên.
Mc đch cũng tc đng đn hc sinh, hc sinh căn c vo mc đch
nhim v dy hc đ t la chn ni dung v dng cc phương php hc đ t
tip thu ni dung dy hc. Kt qu l lm cho hc sinh bin đi tc l qu trnh
dy hc đt đưc kt qu.
Qu trnh dy hc không dừng li ở vic pht hin ra kt qu ca qu
trnh dy hc m sau khi pht hin ra kt qu ca qu trnh dy hc th thầy v trò
cng nhau phân tch kt qu ca qu trnh dy hc tc l đem kt qu đối chiu
vi mc đch dy hc. Nu kt qu ca qu trnh dy hc ph hp vi mc đch
dy hc th qu trnh dy hc kt thc v chuyn sang mt qu trnh dy hc mi
vi mc đch mi, ni dung mi v phương php mi. Nu kt qu ca qu trnh
dy hc không ph hp vi mc đch th thầy v trò cng tm hiu nguyên nhân.
Nu nguyên nhân thuc v pha thầy th thầy phi t điu chnh. Nu nguyên nhân
thuc v pha trò th thầy gip cho trò t điu chnh hot đng ca mnh cho đn
khi kt qu ca qu trnh dy hc ph hp vi mc đch dy hc đ xc đnh.
Mối quan h bin chng gia cc nhân tố cu trc gip cho qu trnh
dy hc to thnh mt h thống hon chnh hay to thnh mt h kn. 8
Mối quan h M G N P K đưc gi l mối quan h xuôi
Mối quan h K M gi l mô quan h nghch ngoi
Mối quan h K H gi l mối quan h nghch trong
Nhờ cc mối quan h nghch ngoi v nghch trong m qu trnh dy hc
trở thnh mt chu trnh khp kn.
Ton b qu trnh dy hc đưc din ra trong đièu kin kinh t chnh tr,
văn ho x hi, khoa hc v công ngh…
Phương châm trong qa trnh dy hc l phi lm cho qa trnh dy hc
trở thnh mt chu trnh khp kn.
Từ cu trc ca qu trnh dy hc chng ta c mt đnh ngha mi v
quá trình dy hc như sau:
“Qu trnh dy hc l mt h thống hon chnh, trong đ cc nhân tố
cu trc c mối quan h bin chng vi nhau theo nhng quy lut nht đnh”
Qu trnh dy hc cha đng trong n nhiu quy lut. Quy lut ca qu
trnh dy hc l nhng mối quan h bn vng v tt yu gia cc nhân tố cu trc
ca qu trnh dy hc: Mối quan h bn vng v tt yu gia mc đch v ni
dung ; gia ni dung v phương php, gia Thầy v trò…
III. Bn cht ca qu trnh dy hc
1. Cơ sở đ xc đnh bn cht ca qu trnh dy hc
a. Căn c vo mối quan h gia nhn thc v dy hc
Trong x hi loi người luôn tn ti hai hot đng: Hot đng nhn thc
v hot đng dy hc. Hot đng nhn thc din ra trưc, hot đng dy hc din
ra sau. Đi din cho hot đng nhn thc ca nhân loi đ l hot đng ca cc nh khoa hc.
b. Mối quan h gia dy v hc
Như chng ta đ bit: Trong qu trnh dy hc hot đng dy v hot
đng hc c mối quan h bin chng vi nhau v to thnh mt h thống hon
chnh. Nu tch riêng hot đng hc ra th hc sinh v ti liu hc tp cũng c mối
quan h bin chng vi nhau to thnh h thống hon chnh nhưng n tn ti vi 9
tư cch l h thống nh nằm trong h thống ln dy v hc. Ta c th biu din theo sơ đ sau: D H H TLHT
Từ sơ đ trên ta c my nhn xt sau đây:
- Trong qu trnh dy hc, đm bo đưc s thống nht gia dy v hc
l nhằm đm bo tốt mối quan h gia hc sinh v ti liu hc tp.
- Kt qu chung ca qu trnh dy hc đưc tp trung v th hin ở kt
qu hc tp ca hc sinh
Từ 2 nhn xt trên ta đi đn kt lun sau đây:
Chng ta ch tm thy bn cht ca qu trnh dy hc trong mối quan h
gia hc sinh v ti liu hc tp.
2. Bn cht ca qu trnh dy hc.
Qu trnh dy hc v bn cht l qu trnh nhn thc đc đo ca hc
sinh dưi s ch đo ca gio viên..
Đ chng minh cho kt lun trên chng ta đi so snh hot đng nhn
thc ca nh khoa hc v hot đng ca hc sinh trong hot đng dy hc
S giống nhau gia 2 qu trnh chng t rằng: Qu trnh dy hc v bn
cht l qu trnh nhn thc.
S khc nhau gia 2 qu trnh chng t rằng: Qa trnh nhn thc ca
hc sinh c tnh cht đc đo. a. S giống nhau: 10
- V mc đch klhm ph khm ph th gii khch quan: C nh khoa
hc v hc sinh trong qa trnh dy hc đu nhằm mc đch l khm ph th gii
khch quan đ ci to th gii khch quan v ci to chnh bn thân mn h
- V con đường khm ph th gii khch quan: C nh khoa hc v hc
sinh đu đi theo con đường m Lê Nin đ đưa ra “Từ trc quan sinh đng đn tư
duy tru tưng, từ tư duy tru tưng trở v thc tin…”
- V điu kin khm ph th gii khch quan: C nh khoa hc v hc
sinh đu da trên s huy đng ở mc đ cao nht ca cc thao tc tr tu. b. S khc nhau
- V mc đch nhn thc: Nu mc đch nhn thc ca nh khoa hc l
nhằm pht hin ra nhng chân l khch quan th mc đch nhn thc ca hc sinh
l nhằm pht hin ra nhng chân l ch quan.
- V con đường nhn thc: Nu con đường nhn thc ca nh khoa hc
l con đường vòng quanh co khc khuu, mt nhiu thời gian thm ch tht bi th
con đường nhn thc ca hc sinh l con đường thng, mt t thời gian không bao giờ tht bi.
- V điu kin nhn thc: Nu điu kin nhn thc ca nh khoa hc l
đc lp mò mm, không cần ôn tp cng cố, không cần kim tra đnh gi, la tui
không cần đt ra th điu kin nhn thc ca hc sinh l c s hưng dn ca gio
viên, ôn tp cng cố, kim tra đnh gi l nhng khâu không th thiu đưc v
la tui l điu kiên rt quan trng.
Từ bn cht ca qu trnh dy hc chng ta đnh ngha qa trnh dy hc
như sau: Qu trnh dy hc l qu trnh t chc hot đng nhn thc cho hc sinh.
T chc hot đng nhn thc cho hc sinh l:
- T chc cho hc sinh s dng cc gic quan đ tri gic ti liu hc tp
- T chc cho hc sinh s dng cc thao tc tư duy đ lnh hi khi nim. 2.3. Kt lun sư phm
+ Trong dy hc không cường điu ho tnh đc đo ca qu trnh nhn
thc ca hc sinh ; không đng nht hai hot đng: hot đng nhn thc v hot 11
đng dy hc. C hai khuynh hưng trên đu dn đn s vi phm cc nguyên tc dy hc.
+ Trong quá trình dy hc , gio viên phi gi đng vai trò ca thy v
vai trò ca trò trong qu trnh dy hc, đng thời phi luôn ch  đn vic hnh
thnh cho hc sinh phương php hc tp khoa hc ch đng v sng to. Xu hưng
cng lên bc hc cao th phương php hc tp ca hc sinh cng gần vi phương
php nghiên cu ca nh khoa hc.
+ Mi gio viên phi t hnh thnh cho mnh k năng, k xo t chc
hot đng nhn thc cho hc sinh.
IV. Đng lc ca qu trnh dy hc
1. Bt k hot đng no ca con người bao giờ cũng đưc thc đy bởi
yu tố no đ, yu tố thc đy mi hot đng ca con người gi l đng lc.
2. Theo hc thuyt Mc - Lênin : “Mi s vt hin tưng luôn luôn vn đng v p 
h t trin, n vn đng v pht trin đưc l do c s đu tranh v thống
nht gia cc mt đối lp ”
Như vy: Yu tố thc đy mi hot đng ca con người chnh l mâu
thun v vic gii quyt mâu thun.
Theo hc thuyt Mc – Lênin: Bt k s vt hin tưng no cũng tn ti
trong n 2 loi mâu thun: mâu thun bên trong v mâu thun bên ngoi v ch
nhng mâu thun bên trong v vic gii quyt cc mâu thun bên trong mi l
đng lc ca mi s pht trin.
3. Đng lc ca qu trnh dy hc chnh l cc mâu thun bên trong v
vic gii quyt cc mâu thun bên trong ca qu trnh dy hc.
Mâu thun bên trong ca qa trnh dy hc l mâu thun gia cc nhân
tố cu trc vi cc nhân tố cu trc ca qu trnh dy hc; gia cc yu tố vi cc
yu tố trong cng mt nhân tố.
Mâu thun bên ngoi l mâu thun gia nhân tố cu trc ca qu trnh
dy hc vi cc điu kin kinh t chnh tr, văn ho x hi, khoa hc v công ngh.
Mâu thun bên trong cng vi vic gii quyt n to nên đng lc ca qu trnh dy hc. 12
4. Mâu thun cơ bn ca qu trnh dy hc
Đ xc đnh mâu thun cơ bn ca qu trnh dy hc, cần căn c vo 3 điu kin sau đây:
- Mâu thun phi tn ti từ đầu đn cuối qu trnh dy hc
- Vic gii quyt cc mâu thun khc suy cho đn cng l nhằm gii
quyt tốt mâu thun đ.
- Mâu thun đ phi liên quan đn s vn đng v pht trin ca nhân tố trò (H)
Từ 3 điu kin trên m mâu thun cơ bn ca qu trnh dy hc l mâu
thun gia nhân tố mc đch (M) v nhân tố trò (H). Đ l mâu thun gia mt
bên l mc đch nhim v dy hc do qu trnh dy hc đt ra vi mt bên l trnh
đ tri thc k năng k xo hin c ca hc sinh.
Mâu thun cơ bn cng vic gii quyt nâu thun cơ bn to nên đng
lc ch yu ca qu trnh dy hc.
5. 3 điu kin đ mâu thun trở thnh đng lc
- Mâu thun phi đưc hc sinh  thc đưc mt cch sâu sc v c nhu cầu gii quyt.
- Mâu thun phi vừa sc
- Mâu thun phi ny sinh tt yu trên con đường dy hc.
Từ đây chng ta li c mt đnh ngha mi v qu trnh dy hc: Qu
trnh dy hc l qu trnh liên tc hnh thnh mâu thun v liên tc gii quyt mâu thun.
V. Lôgc ca qu trnh dy hc
1. Khi nim v lôgc ca qu trnh dy hc: Lôgc ca qu trnh dy
hc l trnh t vn đng hp quy lut tối ưu ca qu trnh dy hc k từ trnh đ
tri thc k năng k xo khi hc sinh bt đầu nghiên cu môn hc (mt phần, mt
chương hay mt bi) đn trnh đ tri thc k năng k xo khi hc sinh hon thnh
xong vic nghiên cu môn hc (mt phần, mt chương hay mt bi) .
Qu trnh dy hc vn đng theo lôgc môn hc (Lmh) v ch  đn đc
đim tâm sinh l ca hc sinh, quy lut nhn thc ca hc sinh 13
Vy lôgc ca qu trnh dy hc (Lqtdh) l s hp thnh gia lô gc môn
hc (Lmh) v lôgic tâm l nhn thc ca hc sinh (Ltlnt)
Ta c th biu din theo công thc sau: Lqtdh = Lmh + Ltlnt
2. Cc khâu ca qu trnh dy hc
2.1. Khâu th nht : Kch thch hc sinh hc tp (hnh thnh hng th
hc tp cho hc sinh; kch thch tr tò mò khoa hc cho hc sinh) thc cht ca
khâu ny l hnh thnh mâu thun cơ bn, gip hc sinh  thc mâu thun cơ bn
v hnh thnh ở hc sinh nhu cầu gii quyt mâu thun cơ bn.
2.2. Khâu th 2: T chc cho hc sinh lnh hi tri thc mi. Thc cht
ca khâu ny l thầy v trò cng s dng cc phương php dy hc đ gii quyt
mâu thun cơ bn ca qu trnh dy hc . C cc mc đ gii quyt mâu thun sau:
Mt l: Thầy gii quyt mâu thun, trò nghe, hiu v ghi nh.
Hai l: Thầy v trò cng gii quyt mâu thun.
Ba l: Trò t lc gii quyt mâu thun dưi s hưng dn ca thầy.
Bốn l: Trò t hnh thnh mâu thun v t gii quyt mâu thun dưi s
hưng dn ca gio viên.
2.3. Khâu th 3: T chc hnh thnh cho hc sinh nhng k năng k xo
tương ng. Thc cht ca khâu ny l thy t chc cho hc sinh vn dng nhng
tri thc đ nm đưc vo đ gii quyt nhng nhin v hc tp v nhng vn đ
do thc tin cuc sống đt ra dưi dng cc bi tp vn dng v dưi dng cc bi tp thc tin.
2.4. Khâu th 4: T chc cho hc sinh ôn tp, cng cố, h thống ho,
khi qut ho tri thc, k năng k xo.
Thc cht ca khâu ny l gio viên gip cho hc sinh nm li nhng
tri thc đ nm đưc mt cch c h thống. Gio viên c th s dng cc hnh
thc sau đ ôn tp, cng cố h thống ho, khi qut hoá tri thc, k năng, k xo cho hc sinh: 14
- Gio viên nhc li mt cch c h thống nhng tri thc m hc sinh đ
nm đưc, hc sinh nghe v nh li.
- Gio viên đt ra nhng câu hi ôn tp cng cố hưng vo nhng tri
thc m hc sinh đ hc, thông qua vic tr lời nhng câu hi đ m hc sinh nm
li nhng tri thc đ hc mt cch c h thống.
- Gio viên ra cho hc sinh nhng bi tp ôn tp cng cố. Thông qua
vic hon thnh nhng bi tp ôn tp cng cố m hc sinh nm li nhng tri thc
đ hc mt cch c h thống.
2.5. Khâu th 5: Kim tra v đnh gi tri thc, k năng, k xo ca hc sinh
Trong qu trnh dy hc đây l khâu cũng không th thiu đưc. Mc
đch ca khâu ny l nhằm pht hin ra trnh đ tri thc, k năng, k xo ca hc
sinh đt đưc sau mt qu t  r nh dy hc.
C cc hnh thc kim tra - Kim tra thường xuyên - Kim tra đnh k - Kim tra tng kt. Bằng cc phương php: - Kim tra vn đp
- Kim tra vit ( T lun hoc trc nghim )
Kim tra t lun l hnh thc kim tra m người đưc kim tra phi t
tr lời câu hi bằng hnh văn ca chnh mnh
Kim tra trc nghim l hnh thc kim tra m người đưc kim tra ch
cần la chn phương n đng.
C cc dng trc nghim sau:
+ Trc nghim đng sai. L dng trc nghim ch cần la chn phương n đng hoc
+ Dng trc nghim nhiu la chn:
+ Dng trc nghim đin th
+ Dng trc nghim cp đôi 15
+ Dng trc nghim tr lời ngn - Kim tra thc hn h
2.6 Khâu th 6: Phân tch kt qu hc tp ca hc sinh
Thc cht ca khâu ny l thầy v trò đem kt qu đối chiu vi mc
đch v nhim v dy hc đ đt ra. Nu c s ph hp gia kt qu v mc đch
th xem như qu trnh dy hc đ đt đưc kt qu v qu trnh dy hc kt thc.
Nu không c s ph hp gia kt qu v mc đch th thầy v trò cng tm hiu
nguyên nhân, trên cơ sở nguyên nhân Thầy v Trò cng tm ra nhng bin php
ph hp đ khc phc nguyên nhân (điu chnh). Nguyên nhân c th từ thầy,
nguyên nhân c th từ trò. Nu nguyên nhân từ thầy th thầy phi t điu chnh,
nu nguyên nhân từ trò th thầy phi gip cho trò điu chnh hot đng hc tp ca bn thân.
3 Mối liên h gia cc khâu ca qu trnh dy hc
S phân chia cc khâu ca qu trnh dy hc như trên cũng ch l tương
đối. Trong thc t dy hc cc khâu trên ca qu trnh dy hc chng c mối quan
h bin chng vi nhau v chng đưc thc hin đng thời đan cho vo nhau
trong suốt qu trnh dy hc. Trong qu trnh dy hc gio viên không nht thit
phi thc hin tuần t theo nhng khâu trên, tu theo trnh đ ca gio viên m
cc khâu trên ca qu trnh dy hc đưc thưc hin mt cch linh hot v sng to. 16
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phân tch khi nim qu trnh dy hc
Câu 2: Hy phân tch cu trc ca qu trnh dy hc, từ đ hy cho bit
điu kin cần v đ đ đm bo cho qu trnh dy hc c kt qu.
Câu 3: Phân tch bn cht ca qu trnh dy hc v từ đ hy cho  kin
ca mnh v quan đim sau đây:
“Qu trnh dy hc v bn cht l qu trnh chuyn ti tri thc đơn thuần từ Thầy sang trò”
Câu 4: Bằng l lun v thc tin dy hc anh ch hy chng t rằng:
“Qu trnh dy hc l qu trnh liên tc hnh t
hnh mâu thun v gii quyt mâu thun”
Câu 5: Hy phân tch cc khâu ca qu trnh dy hc v mối quan h gia cc khâu. 17
Chương 2: Nguyên tc dy hc [1][2]
I. Khi nim v nguyên tc dy hc
Mi hot đng ca con người bao giờ cũng din ra dưi s ch đo ca
h thống cc nguyên tc. Qu trnh dy hc cũng din ra dưi s ch đo ca cc
nguyên tc. Cc nguyên tc ch đo qu trnh dy hc đưc gi l cc nguyên tc
dy hc. Nhờ c s ch đo ca cc nguyên tc dy hc m qu trnh dy hc vn
đng v pht trin đng hưng. Vy nguyên tc dy hc l g?
Nguyên tc dy hc l nhng lun đim cơ bn c tnh quy lut ca l
lun dy hc c tc dng ch đo mi hot đng ca Thầy v Trò trong qu trnh dy hc.
+ Nguyên tc dy hc không phi l nhng quy lut, chng ch l nhng
lun đim cơ bn phn nh trong đ nhng quy lut ca qu trnh dy hc.
+ Cc nguyên tc dy hc c tc dng ch đo mi hot đng ca Thầy
v Trò , v vy cc nguyên tc dy hc đưc xem như l cc tiêu ch đ xem xt
v đnh gi mi hot đng ca Thy v Trò trong qu trnh dy hc . Khi xut
hin s sai lch gia kt qu v mc đch dy hc, chng ta hy tm hiu nguyên
nhân ở vic thc hin cc nguyên tc dy hc.
+ Cc nguyên tc dy hc c gi tr chung cho vic ging dy tt c cc
môn hc trong nh trường (c ngha l không c nguyên tc dy hc dnh riêng
cho vic dy hc từng môn hc).
+ Cc nguyên tc dy hc l s dng buc nht đnh đối vi gio viên.
II. H thống cc nguyên tc dy hc 18
1.Vi nt sơ lưc v s pht trin ca cc nguyên tc dy hc
+ Ngay từ thời Khng T (551 – 479 trưc công nguyên), trong dy hc
ông đ quan tâm đn vic pht huy tnh t gic, tch cc, t lp ca hc sinh ,
nguyên tc dy hc ca ông l “Không tc dn v muốn bit th không gi mở
cho, không bc dc v không hiu r th không by vẽ cho”.
+ Mi đn th k 17, lần đầu tiên trong lch s người ta quan tâm đn
vic nghiên cu v đ sưng mt h t ố
h ng cc nguyên tc dy hc . Người c
công đầu tiên trong vic xây dng h thống cc nguyên tc dy hc đ l
J.A.Cômenxki ( 1592 – 1670 ).Trong qu trnh hot đng gio dc ông đ cống
hin cho nhân loi nhiu tc phm ni ting, trong đ tiêu biu nht l tc phm
“Php ging dy v đi”. Theo ông, cc nguyên tc dy hc l nn mng trên đ
cần xây dng qu trnh dy hc. Nhng nguyên tc dy hc ca ông đưc đưa ra
trên cơ sở kho st con người như l mt thc th ca t nhiên v x hi . T
nhiên c quy lut ca t nhiên, x hi c quy lut ca x hi, nên vic gio dc
con người cũng phi tuân theo nhng quy lut đ ca t nhiên v ca x hi…
Chng hn , ông cho rằng: Con chim không sinh nở v ma thu tn li, ma đông
băng gi, ma hè nng bc, m v ma xuân – Khi nh sng sưởi m tri đt, đem
li sc sống cho muôn loi. Vy, gio dc con người cũng phi bt đầu từ tui
trẻ v giờ hc tốt nht l vo bui sng.
Theo ông nguyên tc dy hc c th xut pht từ nhng quy lut ca t
nhiên v ca x hi, dy hc như l mt trong nhng mt xch ca s pht trin
con người v b ch ưc bởi cc quy lut chung đ. Trong tc phm “ Php ging
dy v đi” ông vit rằng: “ t nhiên chun b cho mnh mt cht liu, trưc ht
bt đầu lm cho cht liu c hnh thc”.
Do vy, từ mối quan h gia dy hc v cc quy lut ca t nhiên, ông
đưa ra nguyên tc “dy hc ph hp vi t nhiên” v từ mối quan h gia dy hc
v cc quy lut ca x hi ông đưa ra h thống cc nguyên tc sau:
+ Nguyên tc đm bo tnh trc quan
+ Nguyên tc pht huy tnh t gic, tch cc.
+ Nguyên tc đm bo tnh h thống, tnh liên tc. 19
+ Nguyên tc đm bo tnh vừa sc.
+ Nguyên tc đm bo tnh vng chc ca tri thc.
+ Nguyên tc ch  đn đc đim la tui.
Trong đ nguyên tc đm bo tnh trc quan trong dy hc đưc
J.A.Cômenxki coi l nguyên tc vng ngc
K thừa quan đim trên, sau Cômẽnki l nhiu nh gio dc khc đ đưa
ra nhng nguyên tc dy hc ca mnh
- Jăng Jc rtxô (1712 – 1738) (Php) đc bit ch  đn vic pht huy
tnh t gic, tch cc ca hc sinh .
- J.H. Pstalôgi (1748- 1827)(Thy S)đc bit ch  đn tnh gio dc
ca dy hc – theo ông, trong dy hc phi yêu thương con người, phi hnh thnh
cho hc sinh nhng phm cht đo đc.
- Đitcvc (1790- 1860) ( Đc) pht trin quan đim ca Ptalôgi, ông
cho rằng: Dy hc phi pht trin nhân cch hc sinh v pht trin nhng năng
lc nhn thc ca trẻ em. Ông kêu gi gio viên: “Hy bt hc sinh lm vic, lm
vic c sng kin c nhân”.
- Usinxki (1824 – 1870) – Nh gio dc hc Nga đầu th k 19. trên cơ
sở thnh tu ca tâm l hc, lô gch hc, sinh l hc ông đ nêu ra h thống cc nguyên tc dy hc:
+ Nguyên tc tnh gio dc, tnh nhân văn ca dy hc .
+ Nguyên tc tnh trc quan
+ Nguyên tc tnh h thống v tnh vừa sc ca dy hc
+ Nguyên tc tnh vng chc ca tri thc
+ Nguyên tc tnh tch cc, t lp ca dy hc .
Dây l mt cống hin xut sc trong vic đt nn mng khoa hc duy
vt cho nguyên tc dy hc
Sau Usinxki l Kalinin, Crupxkaia, Macarencô … Đ c nhiu đng gp
cho vic xây dng h thống cc nguyên tc dy hc .
Mi đn nhng năm 30 ca th k 20, Gio dc hc Xô Vit đ trnh by
hng lot nhng nguyên tc dy hc ph hp vi yêu cầu đi mi trường hc. Tuy 20
nhiên mi tc gi đưa ra h thông cc nguyên tc dy hc vi số lưng khc nhau
v tên gi khc nhau nhưng đu hưng vo ch đo cho hot đng ca c Thầy v Trò
V sau ny, nhng năm gần đây cc nh gio dc trên th gii v trong
nưc đ k thừa, chn lc, kt hp, xp xp v trnh by dưi dng hon thin
song vn không th thống nht vi nhau v tên gi v số lưng.
Hin nay, dưi nh sng ca hc thuyt Mc - Lê Nin, dưi nh sng
ca đường lối, quan đim gio dc ca Đng, k thừa nhng kt qu nghiên cu
ca cc nh gio dc th gii, đc đim tâm sinh l la tui hc sinh Vit Nam,
thc tin gio dc trong nh trường ph thông Vit Nam. Cc nh gio dc hc
Vit Nam đ thống nht: Dy hc trong nh trường ph thông phi đưc din ra
dưi s ch đo ca h thống cc nguyên tc dy hc sau đây:
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh tnh khoa hc v tnh gio dc
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia l lun v thc tin
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia ci c th v ci tru tưng
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia dy v hc
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh bn vng ca tri thc v
tnh mm dẻo ca tư duy
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh vừa sc
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia c nhân v tp th
H thống 7 nguyên tc dy hc nêu trên phn nh mối quan h bin
chng ca 7 cp phm tr. Đm bo cc nguyên tc dy hc trên trong qu trnh
dy hc c ngha l gii quyt đưc tt c cc mâu thun ny sinh trong qu trnh
dy hc v nhờ đ m qu trnh dy hc vn đng v pht trin đng hưng v c hiu qu tối ưu.
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh gio
dc l phn nh mâu thun gia chuyên môn v chnh tr (Đc dc v tr dc)
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia l lun v thc tin phn nh
mâu thun gia l lun v thc tin. 21
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia ci c th v ci tru tưng
phn nh mâu thun gia trnh đ tư duy c th v trnh d tư duy tru tưn g
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia dy v hc phn nh mâu
thun gia Thầy v Trò.
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh bn vng ca tri thc v
tnh mm dẻo ca tư duy phn nh mâu thun gia tnh bn vng ca tri thc v
năng lc tư duy ca hc sinh .
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh vừa sc
phn nh mâu thun gia yêu cầu cao v tnh khoa hc v trnh đ hin c ca hc sinh .
+ Nguyên tc đm bo s thống nht gia c nhân v tp th phn nh
mâu thun gia ci chung v ci riêng.
2. H thống cc nguyên tc dy hc .
2.1 Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh gio dc + Tnh khoa hc?
Đm bo tnh khoa hc trong dy hc l đm bo dy đng, dy đ
nhng tri thc khoa hc đ đưc quy đnh trong chương trnh v sch gio khoa;
l đm bo lôgc bi dy phi cht chẽ; phân bố thời gian phi hp l, trình by
bng sng sa, r rng; ngôn ng ca gio viên phi trong sng r rng, mch lc, d hiu.
+ Tnh gio dc trong dy hc ?
Đm bo tnh gio dc trong dy hc l đm bo trong dy hc phi
hnh thnh đưc cho hc sinh th gii quan khoa hc v nhng phm cht đo đc ca con người mi
+ Đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh gio dc trong dy
hc l đm bo trong dy hc đng thời vi vic gip cho hc sinh nm vng
nhng tri thc khoa hc th phi hinh thnh đưc ở hc sinh th gii quan khoa
hc v nhng phm cht đo đc cần thit ca con người mi (Thông qua dy ch đ dy người) 22
Đm bo đưc nguyên tc ny trong dy hc th đng ngha vi vic cc
nhim v dy hc đưc hon thnh ngha l bi hc đưc hon thnh.
Đ đm bo nguyên tc ny trong dy hc đòi hi gio viên:
- Phi c trnh đ chuyên môn v nghip v vng vng
- C kh năng khai thc ht đưc gi tr ca ni dung dy hc trong vic
hinh thnh đưc cho hc sinh th gii quan khoa hc v nhng phm cht đo đc
cần thit ca con người mi.
2.2. Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh thc tin
+ Đm bo tnh khoa hc trong dy hc (Xem 2.1)
+ Đm bo tnh thc tin trong dy hc l đm bo dy hc phi gn vi
thc tin cuc sống đang din ra, đưc tin hnh ngay trong thc tin cuc sống
v đưa thc tin cuc sống vo trong bi ging trong nh trường ph thông, ly
thc tin cuc sống lm sng t, chng minh cho nhng tri thc khoa hc cần
gip cho hc sinh nm vng trong qu trnh dy hc
+ Đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh thc tin trong dy
hc l đm bo trong dy hc nhng tri thc khoa hc cần gip cho hc sinh nm
vng phi ph hp vi thc tin cuc sống đang din ra v đưc thc tin cuc
sống đang din ra chng minh v lm sng t
+ Nguyên tc ny đòi hi
- Trong qu trnh dy hc phi phối hp hu cơ vic nghiên cu nhng
tri thc khoa hc theo mt trnh t lôgc cht chẽ vi vic nm vng nhng k
năng, k xo thc hnh v t chc cho hc sinh vn dng thường xuyên, c k
hoch nhng kin thc, k năng, k xo vo thc tin đời sống, sn xut, lao đng
v chin đu ca nhân dân lao đng.
- Phi thường xuyên đưa thc tin vo trong bi ging, ly thc tin đ
soi sng l lun, khng đnh tnh đng đn ca l lun (ca nhng tri thc khoa hc
cần dy cho hc sinh trong qu trnh dy hc).
- Khi xây dng chương trnh, k hoch cần phi la nhng môn hc ph
hp vi tnh hnh thc tin ca đa phương, ca đt nưc. 23
- Trong dy hc phi gip cho hc sinh thy đưc ngun gốc thc tin
ca tri thc khoa hc, gip hc sinh thy đưc khoa hc ny sinh từ thc tin v
trở li phc v chnh thc tin, cần phn nh tnh hnh thc tin đt nưc, đa
phương, ngh nghip vo trong ni dung dy hc, vch ra phương hưng vn
dng c hiu qa tri thc khoa hc vo thc tin.
- Cần tn dng trit đ kh năng ca cc phương php dy hc thc
tin, kt hp cht chẽ vi cc phương php dy hc dng lời…
- Cần tn dng tối đa kh năng ca cc hnh thc t chc dy hc ở vườn
trường, ở xưởng trường, ở cc cơ sở sn xut…Gip hc sinh kt hp mt cch
sinh đng vic nghe ging l thuyt vi tnh hnh thc tin v c cơ hi vn dng
ngay nhng tri thc đ hc.
2.3. Nguyên tc đm bo s thống nht gia vai trò ch đo ca gio
viên vi vai trò t gic, tch cc, t lc ca hc sinh trong dy hc (Đm bo s
thống nht gia dy v hc)
+ Đm bo vai trò ch đo ca thầy trong qa trnh dy hc l đm bo
gio viên trong qu trnh dy hc ch l người t chc, lnh đo, điu khin, điu
chnh hot đng hc ca hc sinh ch không phi l người p đt, người lm thay hc sinh.
+ Đm bo vai trò t gic, tch cc, t lc ca hc sinh trong dy hc l
đm bo trong dy hc cần gip cho hc sinh coi vic hc như l nhu cầu tt yu
lm đng lc thc đy hc sinh t gic tham gia vo hot đng dy hc m không
cần bt c mt điu kin no từ pha gio viên hoc gia đnh. Tch cc tham gia
vo hot đng dy hc, tch cc tư duy, tch cc suy ngh, tch cc tm tòi. T lc
hon thnh tt c cc nhim v hc tp do gio viên đt ra không trông chờ vào thầy, vo bn.
+ Đm bo s thống nht gia vai trò ch đo ca gio viên v vai trò t
gic, tch cc, t lc ca hc sinh (Đm bo s thống nht gia dy v hc) l
trong qu trnh dy hc gio viên phi gi đưc vai trò ch đo ca mnh v thông
qua vai trò ch đo ca gio viên m pht huy đưc vai trò t gic, tch cc, t lc ca hc sinh. 24
+ Đ nguyên tc trên đưc thc hin c hiu qu, trong qu trnh dy hc cần:
- Quan tâm gip đỡ hc sinh  thc đưc mt cch sâu sc v đầy đ
mc đch v nhim v dy hc trên cơ sở đ hnh thnh ở hc sinh đng cơ hc tp đng đn.
- La chn v vn dng c hiu qu cc phương php dy hc
- Hnh thnh cho hc sinh phương php hc tp khoa hc ch đng v
sng to, hnh thnh cho hc sinh c hoi nghi khoa hc, kh năng phê phn,
không lnh hi khi chưa hiu, không tin tưởng mt cch m qung…
- Thường xuyên thu nhng tn hiu ngưc trong v ngưc ngoi trên cơ
sở đ thầy v trò cng điu chnh qu trnh dy hc
- Phương php dy hc nêu vn đ v phương php tho lun nhm l
cc phương php dy hc c ưu th trong vic pht huy tnh t gic, tch cc v
t lc ca hc sinh, v vy cần khai thc tối đa hiu qa cu n trong dy hc.
- Trnh khuynh hưng p đt, lm thay trong dy hc
2.4. Nguyên tc đm bo s thống nht gia ca c th v ci tru tưng
+ Ci c th l ci m con người c th nhn, nghe, ngi, nm v sờ m đưc
+ Ci tru tưng l ci con người không nhn nghe, ngi, nm v sờ m
đưc m thc cht l nhng khi nim v cc s vât hin tưng đang tn ti trong
th gii khch quan (hnh nh ca cc s vt hin tưng đưc phn nh vo v no ca con người).
+ Đm bo ci c th trong dy hc l đm bo dy hc phi bt đầu từ
nhng s vt hin tưng đang tn ti trong th gii khch quan v to điu kin
đ người hc tri gic trc tip vi cc s vt hin tưng đ v thông qua đ hc
sinh nm đưc khi nim v s vt hin tưng hay hc sinh c đưc hnh nh ca
s vt hin tưng đ trong v no.
+ Đm bo ci tru tưng trong dy hc l đm bo dy hc phi hnh
thnh đưc cc khi nim v cc s vt hin tưng (đưa đưc hnh nh ca cc s
vt hin tưng vo trong v no) 25
+ Đm bo s thống nht gia ci c th v ci tru tưng trong dy hc
l đm bo trong dy hc nhng tri thc khoa hc m hc sinh cần nm vng (ci
tru tưng) phi đưc bt đầu từ ci c th v phn nh đng đưc bn cht ca
ci c th; ci c th phi l s biu hin ra bên ngoi ca ci tru tưng.
+ Đ đm bo nguyên tc ny, trong qu trnh dy hc gio viên cần :
- S dng phối hp nhiu phương tin dy hc trc quan khc nhau vi
tư cch l phương tin ca qu trnh nhn thc
- Kt hp cc phương tin dy hc trc quan vi lời ni sinh đng ca
gio viên mt cch c hiu qu.
- Rèn luyn cho hc sinh năng lc s dng cc gic quan v năng lc s
dng cc thao tc tư duy.
- Trnh khuynh hưng lm dng cc phương tin dy hc trc quan
trong dy hc, không quan tâm đn vic pht trin ở hc sinh tư duy tru tưng.
- Trong nhng trường hp cần thit c th gip hc sinh nm ci tru
tưng ri từ đ đi đn nhng ci c th (Từ tru tưng đn c th).
2.5. Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh vng chc ca tri thc
vi tnh mm dẻo ca tư duy
+ Đm bo tnh vng trc ca tri thc trong dy hc l đm bo nhng
tri thc khoa hc cần dy cho hc sinh phi c cơ sở khoa hc v cơ sở thc tin
v đưc hc sinh nm vn
g v vn dng c hiu qu vo trong thc tin cuc sống.
+ Đm bo tnh mm dẻo ca tư duy trong dy hc l đm bo trong dy
hc phi hnh thnh cho hc sinh kh năng tư duy linh hot năng đng v sng
to. Kh năng tư duy linh hot năng đng v sng to l kh năng lnh hi v vn
dng tri thc c hiu qu trong bt k tnh huống no…
+ Đm bo s thống nht gia tnh vng chc ca tri thc v tnh mm
dẻo ca tư duy trong dy hc l đm bo trong dy hc đng thời vi vic gip
cho hc sinh nm vng tri thc mt cch khoa hc th phi hnh thnh cho hc
sinh kh năng tư duy linh hot năng đng v sng to.
+ Đ đm bo nguyên tc ny, trong dy hc gio viên cần: 26
- Gip hc sinh nn đưc cơ sở khoa hc ca nhng tri thc khoa hc;
gip hc sinh bit đưc tri thc khoa hc bt đầu từ đâu v kt thc ở ch no. Tri
thc khoa hc m hc sinh cần nm vng không phi đưc chuyn mt cch my
mc vo  thc hc sinh m đưc hc sinh nhn thc mt cch tch cc mt cch c cơ sở khoa hc.
- Tch cc t chc cho hc sinh gii quyt cc nhim v hc tp; nhng
nhim v do thc tin cuc sống đt ra trong nhng tnh huống mi l…
- Lô gc bi ging phi cht chẽ, trnh by vn đ phi r rng, hp l
nhằm gip hc sinh hiu sâu, nh lâu, ti hin nhanh v vn dng tốt nhng tri
thưc đ nm đưc vo đ gii quyt nhng vn đ do thc tin cuc sống đt ra.
- Ch đo kho lo khâu t hc ca hc sinh trên lp cũng như ở nh .
2.6. Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh vừa sc
+ Đm bo tnh khoa hc trong dy hc (Xem mc 2)
+ Đm bo tnh vừa sc trong dy hc l đm bo trong dy hc nhng
tri thc khoa hc m hc sinh cần nm vng phi ph hp vi trnh đ kh năng
năng lc ca hc sinh tc l p 
h i đưc hc sinh nm vng trên cơ sở hc sinh đ
pht huy ht kh năng năng lc ca hc sinh (không qu d hoc cũng không quá kh vi hc sinh)
+ Đm bo s thống nht gia tnh khoa hc v tnh vừa sc l đm bo
trong dy hc không ch dy đng, dy đ nhng tri thc khoa hc đ quy đnh
trong chương trnh v sch gio khoa m vic dy hc còn phi quan tâm ch 
đn trnh đ tri thc k năng k xo ca hc sinh trong qu trnh dy hc đ gip
cho hc sinh nm vng đưc nhng tri thc khoa hc cần dy cho hc sinh trong qa trnh dy hc.
+ Đ đm bo nguyên tc ny, trong qu trnh dy hc cần :
- Phi xc đnh đưc gii hn kh năng nhn thc ca hc sinh (hiu
đưc trnh đ tri thc, k năng, k xo hin c ca hc sinh ) đ phân ho hc sinh trong dy hc 27
- Vch ra mt h thống nhim v nhn thc c mc đ kh khăn tăng
dần, phc tp dần đ kch thch hc sinh vươn lên.
- Đm bo truyn th cho hc sinh h thống nhng tri thc khoa hc c
lô gch cht chẽ ph hp vi trnh đ kh năng, năng lc ca hc sinh.
- La chn cc phương php dy hc ph hp đm bo cho hc sinh
nm vng (hiu sâu; nh lâu; vn dng tốt) nhng tri thc khoa hc cần dy cho
hc sinh trong qu trnh dy hc.
2.7. Nguyên tc đm bo s thống nht gia tnh vừa sc chung v tnh
vừa sc riêng trong dy hc
+ Đm bo tnh vừa sc chung l đm bo dy hc phi ph hp vi
trnh đ chung ca c lp
+ Đm bo tnh vừa sc riêng trong dy hc l đm bo dy hc phi
ch  đn trnh đ riêng ca mi c nhân trong dy hc.
+ Nguyên tc ny đòi hi, trong qu trnh dy hc vừa đm bo trnh đ
chung ca c lp li, vừa đm bo trnh đ riêng ca từng hc sinh
+ Đ đm bo nguyên tc trên trong qu trnh dy hc cần:
- Không ch nm vng đc đim riêng ca từng hc sinh m còn phi
nm vng đc đim chung ca tp th hc sinh đ la chn ni dung, phương
php dy hc ph hp cho ph hp vi c lp ln mi hc sinh.
- Cần t chc vic dy hc mt cch hp l đ đm bo pht huy năng
lc ca mi c nhân mt cch cao nht, đm bo đưc s phối hp cht chẽ gia
c nhân v tp th trong qu trnh dy hc.
Tm li: Dy hc trong nh trường ph thông hin nay đang din ra dưi
s ch đo ca h thống 7 nguyên tc. Cc nguyên tc dy hc c mối quan h
bin chng vi nhau v đưc đm bo trong qu trnh dy hc. Nhờ vic đm bo
cc nguyên tc trên trong qu trnh dy hc m qu trnh dy hc vn đng v
pht trin đng hưng.
3. Mối quan h gia cc nguyên tc dy hc
Cc nguyên tc dy hc c liên quan mt thit vi nhau không tch rời
nhau v đưc thc hin đng thời trong qu trnh dy hc v trong qu trnh thc 28
hin từng nguyên tc. Tuy nhiên, trong dy hc do ni dung v trong nhng điu
kin dy hc nht đnh c th coi tng mtt vi nguyên tc no đ song không
c ngha l cc nguyên tc khc b xem nhẹ, coi thường. 29
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Hy phân bit quy lut v tnh quy lut.
Câu 2: Phân tch cc nguyên tc dy hc v liên h vic thc hin cc
nguyên tc dy hc trong qu trnh dy hc trong nh trường ph thông m anh
ch đ từng hc tp.
Câu 3: Hy phân tch mối quan h gi cc nguyên tc dy hc. 30
Chương 3: Nội dung dy hc [1]
I. Khi nim v ni dung dy hc
Ni dung dy hc l mt trong nhng nhân tố cu thnh nên qu trnh
dy hc. Ni dung dy hc to nên ni dung hot đng dy v hot đng hc trong
s thống nht vi nhau. Ni dung dy hc chnh l nhng tri thc khoa hc, nhng
k năng , k xo m hc sinh cần nm vng trong qa trnh dy hc, đm bo hnh
thnh ở hc sinh th gii quan khoa hc v nhng phm cht đo đc cần thit
ca con người mi. Ni dung dy hc đưc quy đnh trong chương trnh v sch giáo khoa.
II. Cc thành phần ca ni dung dy hc
Như chng ta đ bit dy hc hiu theo ngha đơn gin, dy hc thc
cht l qu trnh gip hc sinh nm vng đưc h thống nhng kinh nghim lch
s – x hi hay ni cch khc l qu trnh chuyn nn văn ho x hi thnh nhng
kinh nghim sống ca mi con người v vy ni dung dy hc đưc ly ra từ h
thống nhng kinh nghim lch s – x hi hay từ nn văn ho x hi nhưng không
phi tt c m chng ta ch ly ra nhng tri thc khoa hc ph thông cơ bn hin
đi, ph hp vi đc đim tâm sinh l la tui v tnh hnh thc tin ca đt nưc
v đưc xp xp li theo mt trnh t lôgc cht chẽ. Lôgc sp xp ca ni dung
dy hc l từ đơn gin đn phc tp, từ d đn kh, đơn v tri thc trưc l cơ sở
đ tip thu đơn v tri thc sau v đơn v tri thc sau l s pht trin tip theo ca
đơn v tri thc trưc ri đưa vo sch gio khoa v đ l ni dung dy hc.
V vy ni dung dy hc c 4 thnh phần sau đây:
- H thống nhng tri thc khoa hc v t nhiên v x hi v con người
v v cc cch thc hot đng đ bit.
- H thống nhng k năng k xo thc hin cc cch thc hot đng đ bit
- H thống nhng kinh nghim hot đng tm tòi sng to
- H thống nhng kinh nghin v thi đ đối vi th gii đối vi con người (H t ố
h ng nhng quy phm quy đnh mối quan h gia con người v con
người, con người v th gii khch quan). 31
II. Cc nguyên tc xây dng ni dung dy hc
1. Nguyên tc đm bo tnh mc đch trong vic xây dng ni dung dy hc
Ni dung dy hc phi hưng vo vic đt đưc mc đch gio dc ni
chung v mc tiêu đo to ca nh trường PT ni riêng.
Mc đch gio dc l “Đo to nhng con người Vit Nam pht trin ton
din, c đo đc, tri thc, sc khoẻ, thm m v k năng ngh nghip, trung thnh
vi l tưởng đc lp dân tc v ch ngha x hi; hnh thnh v bi dưỡng nhân
cch, phm cht năng lc ca công dân, đp ng yêu cầu xây dng v bo v T quốc”
Mc tiêu gio dc ph thông l gip hc sinh pht trin ton din v đo đc,
tr tu, th cht, thm mỹ v cc kỹ năng cơ bn, pht trin năng lc c nhân, tnh
năng đng v sng to, hnh thnh nhân cch con người Vit Nam x hi ch
ngha, xây dng tư cch v trch nhim công dân; chun b cho hc sinh tip tc
hc lên hoc đi vo cuc sống lao đng, tham gia xây dng v bo v T quốc.
2. Nguyên tc đm bo tnh thc tin trong xây dng ni dung dy hc
Ni dung dy hc phi ph hp vi thc tin cuc sống v phi gii
quyt đưc nhng vn đ do thc tin cuc sống đt ra.
3. Nguyên tc đm bo tnh liên thông trong xây dng ni dung dy hc
Ni dung dy hc phi c s liên thông (k tip) gia cc lp; gia cc cp hc
4. Nguyên tc đm bo tnh ton din v cân đối gia cc nhim v gio dc.
5. Nguyên tc đm bo tnh vừa sc trong xây dng ni dung dy hc:
Ni dung dy hc phi ph hp vi trnh đ kh năng năng lc ca hc sinh,
III. Chương trnh và k hoch dy hc [2]
1. Chương trnh dy hc
Chương trnh dy hc l văn kin do Nh nưc ban hnh trong đ quy
đnh mt cch c th: H thống cc môn hc; v tr, mc đch môn hc, phm vi 32
v h thống ni dung môn hc, số tit dnh cho môn hc ni chung, cho từng
phần, từng chương, từng bi ni riêng.
Chương trnh dy hc đưc thc hin ở từng khô lp thuc cp, bc hc c th
Chương trnh dy hc từng môn hc thường c cu trc sau
- V tr, mc tiêu môn hc - Ni dung dy hc - Phân phối thời gian
- Gii thch chương trnh v hưng dn thc hin chương trnh
Chương trnh dy hc l do nh nưc ban hnh nên chương trnh dy
hc trở thnh công c ch yu đ nh nưc lnh đo, qun l v gim st hot đng
dy hc trong cc nh trường thông qua cc cơ quan qun l gio dc. Chương
trnh dy hc l cơ sở đ gio viên lên k hoch ging dy, t chc qu trnh dy hc
Chương trnh dy hc đưc xây dng theo 2 cch: chương trnh đường
thng v chương trnh đng tâm
2. K hoch dy hc: K hoch dy hc l văn bn do nh nưc ban
hnh trong đ quy đnh cc môn hc, trnh t cc môn hc qua từng năm hc, vic
t chc năm hc (Số tuần thc hc, số tuần lao đng v ngh, ch đ hc tp từng
tuần. K hoach dy hc l cơ sở đ mi gio viên tht k k hoch ging dy năm
hc. K hoch dy hc thống nht chung trong c nưc.
K hoch dy hc ở từng cp hc v bc hc l khc nhau. Khc nhau
v số lưng môn hc, số tit hc dnh cho mi môn hc
3. Sách giáo khoa và các tài liu tham kho khc
Sch gio khoa v cc ti liu tham kho khc đưc dng chung trong
cc trường ph thông do nh nưc quy đnh.
Sch gio khoa l dng văn bn do nh nưc ban hnh trong đ cha
đng nhng tri thc khoa hc cần phi gup cho hc sinh nm vng trong qu
trnh dy hc (L dng văn bn m ở đ ni dung dy hc đưc th hin). sch
gio khoa đưc dng chung v c s thống nht trong ton quốc. 33
Cc ti liu tham kho kho khc l dng văn bn dng đ tham kho
thêm không bt buc trong qu trnh dy hc. C cc ti liu tham kho dnh cho
gio viên; c cc ti liu tham kho dnh cho hc sinh.
Cc ti liu tham kho khc không c s thống nht chung trong ton
quốc, c tc dng mở rng, đo sâu, b sung nhng tri thc đ đưc quy đnh
trong sch gio khoa ph hp vi trnh đ v hng th ca hc sinh
Sch gio khoa phi đm bo cc yêu cầu sau:
- Nhmg tri thc trnh by trong sch gio khoa phi l nhng tri thc
khoa hc, c tnh h thống, vừa sc v ph hp vi chương trnh dy hc đ quy đnh.
- Sch gio klhoa phi c tc dng kch thch s suy ngh ca hc sinh,
kch thch đưc tr tò mò khoa hc ca hc sinh.
- Ngôn ng phi tr rng mch lc d hiu v chnh xc.
- Đm bo cc yêu cầu v mt thm m v v sinh hc đường: Phi c
tính thm m cao, trnh by hp dn, kh ch ph hp vi đc đim tri gic ca
hc sinh. Kin thc trng tâm phi đưc nhn mnh bởi cc k thut cần thit đ
tp trung s ch  ca hc sinh
IV. Phương hưng xây dng ni dung dy hc [1 tr 198]
V. Phương hưng cơ bn ch đo ni dung dy hc [1 tr 199]
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu1. Ni dung dy hc l g? Hy phân tch cc thnh phần ca ni dung dy hc. 34
Câu 2: Hy phân tch cc nguyên tc xây dng ni dung dy hc. Ti
sao ni dung dy hc ở cc cp hc khc nhau, cc nưc khc nhau l khc nhau?
Câu 3: hy trnh by s hiẻu bit ca mnh v chương trnh, k hoch
dy hc, sch gio khoa v ti liu tham kho. Ti sao ni chương trnh v sch
gio khoa l php lnh?
Câu 4: Phân tch cc đnh hưng xây dng ni dung dy hc trong nh
trường ph thông ở nưc ta.
Chương 4: Phương php dy hc [1], [2]
I. Mt số vn đ v phương php
1. Khi nim v phương php 35
Trong mi hot đng, phương php l mt trong nhng nhân tố cu
thnh nên hot đng ca con người. Phương php đưc hiu như sau:
- Phương php l cch thc (con đường, phương tin) đ đt đưc mc đch .
- Phương php l  thc v s t vn đng bên trong ca ni dung.
2. Đc đim ca phương php
1. Phương php vừa mang tnh khch quan vừa mang tnh ch quan
+ Tnh khách quan ca phương php: Phương php bao giờ cũng đưc
xây dng trên cơ sở nhng qui lut khch quan tri phối đối tưng (lôgc ca đối tưng).
+ Tnh ch quan ca phương php: Vic xây dng đưc mt phương
php đng hay không đng; vic s dng phương php đng c kt qu hay không
c kt qu ph thuc vo trnh đ kh năng năng lc ca con người).
Như vy vn đ đt ra l: Th no l mt phương php đng?
Phương php đng l phương php tho mn hai tiêu ch: tnh chân thc v tnh png đn.
– Tnh chân thc ca phương php: Đưc th hin ở cơ sở khoa hc ca
phương php. Cơ sở khoa hc ca phương php chnh l nhng quy lut khch
quan chi phối đối tưng. Đ đm bo tnh chân thc ca phương php th khi xây
dng phương php, chng ta phi nhn thc đưc đầy đ v sâu sc nhng qui
lut khch quan tri phối đối tưng (Tri thc v đối tưng)
- Tnh đng đn ca phương php: Tnh đng đn ca phương php
đưc th hin ở s ph hp gia nhng bin php, th th  u t vi nhng qui lut
khch quan tri phối đối tưng. Muốn đm bo đưc tnh đng đn ca phương
php th khi xây dng phương php (đưa ra cc bin php , cc th thut) chng
ta cần phi ly nhng qui lut khch quan tri phối đối tưng lm cơ sở khoa hc.
Phương php thiu 1 trong 2 tiêu tr trên sẽ không phi l phương php
đng. Phương php đng cho ta kt qu đng, phương php sai cho ta kt qu sai.
2. 2. Phương php chu s qui đnh ca mc đch v ni dung. Mc đch
quy đinh ni dung; ni dung quy đnh phương php. 36
Vic xây dng phương php phi ly mc đch v ni dung hot đng
lm cơ sở. Mc đch no phương php y, ni dung no phương php y. Khi mc
đch v ni dung thay đi th phương php cũng thay đi.
Như vy, khi xây dng phương php chng ta không ch căn c vo
nhng qui lut khch quan tri phối đối tưng m còn căn c vo mc đch v ni
dung hot đng đ xây dng phương php.
2.3. Phương php bao giờ cũng cha đng trong đ php bin chng gia ch th v k  h ch th.
Bt c hot đng no ca con người cũng l hot đng c đối tưng
v con người bao giờ cũng l ch th ca hot đng. Đối tưng tc đng ca con
người, trit hc gi l khch th. Khch th v ch th l hai phm tr sinh thnh
ra nhau v sinh thnh ra trong hot đng ca con người. Ch th v khch th c
mối quan h bin chng vi nhau trong hot đng, ch th tc đng đn khch th
bao giờ cũng phi thông qua mt phương php no đy. Phương php đng cho
ta s bin đi đng ca khch th, phương php sai cho ta s bin đi sai ca
khch th. Như vy c th ni, phương php l chic cầu nối gia ch th v khch
th v điu ny th hin mt đc đim ca phương php đ l phương php bao
giờ cũng cha đng trong n php bin chng gia ch th v khch th.
II. Phương php dy hc
1. Khi nim v phương php dy hc
Phương php l t hp cc cch thc hot đng ca thầy v trò m thầy
v trò s dng đ đt đưc mc đch dy hc
Như vy phương php dy hc l t hp ca phương php dy v
phương php hc. Ta c th biu din bằng sơ đ sau: Pdh = Pdy + Phc
Phương php dy ch đo phương php hc (Phương php dy ca thầy
phi dn đn phương php hc ca trò). 37
2. Cc đc đim ca phương php dy hc
Phương php dy hc c nhng đc đim sau đây:
2.1. Phương php dy hc vừa mang tnh ch quan, vừa mang tnh khch quan
2.2. Phương php dy hc chu s quy đnh ca mc đch v ni dung dy hc
2.3. Phương php dy hc cha đng trong n php bin chng gia
ch th v khch th
2.4. Phương php dy hc bao hm trong đ mt bên trong v mt bên ngoi
- Mt bên ngoi ca phương php l biu hin ra bên ngoi ca mối quan
h thầy trò trong qu trnh s dng phương php.
- Mt bên trong ca phương php dy hc l trng thi tâm l bên trong
ca thầy v trò; l mc đ t gic tch cc trong nhn thc ca trò trong qu trnh s dng phương php.
2.5. Phương php dy hc bao hm mt tr dc v mt đc dc
Phương php dy hc không ch dng đ pht trin tr tu cho hc sinh
m phương php dy hc còn c tc dng gio dc đo đc cho hc sinh.
2.6. Phương php dy hc đa dng v phong ph, trong qu trnh dy
hc vic la chn v vn dng phối hp cc phương php dy hc l cần thit.
3. Phân loi phương php dy hc
Đ phân loi phương php dy hc cần căn c vo ngun pht sinh ra
tri thc đ phân loi. Trong dy hc c 3 ngun pht sinh ra tri thc đ l lời ni
ca gio viên; phương tin dy hc trc quan; hot đng thc tin ca hc sinh.
Căn c vo ngun pht sinh ra tri thc m cc phương php dy hc
đưc chia thnh 3 nhm cc phương php dy hc sau đây:
- Nu ngun pht sinh ra tri thc l từ lời ni ca gio viên th ta nhm
cc phương php dy hc dng lời.
- Nu ngun pht sinh ra tri thc l từ cc phương tin dy hc trc
quan th ta c nhm cc phương php dy hc trc quan. 38
- Nu ngun pht sinh ra tri thc l từ cc hot đng thc tin ca hc
sinh th ta c nhm cc phương php dy hc thc tin.
4. H thống cc phương php dy hc
4.1. Nhm 1: Nhm cc phương php dy hc dng lời
Nhm nhng phương php dy hc dng lời l nhm nhng phương
php m phương tin cơ bn dng đ thc hin chng l lời ni sinh đng ca
gio viên. Nhng phương php ny đưc s dng ở mi khâu ca qu trnh dy
hc nhằm gip cho hc sinh nm vng ni dung ti liu hc tp…đưc chia thnh
hai nhm cc phương php sau:
a. Nhm cc phương php thuyt trnh
+ Ging thut (K chuyn): Phương php k chuyn l phương php dy
hc m gio viên dng lời đ k li cho hc sinh ni dung ti liu hc tp, hc
sinh nghe , hiu v ghi nh ni dung ti liu hc tp. Nt đc trưng ca phương
php ny l n cha đng yu tố trần thut v mô t.
Phương php ny đưc s dng rng ri trong vic ging dy cc môn
khoa hc x hi v nhân văn đc bit l trong vic ging dy môn đo đc v môn
k chuyn. Trong cc môn khoa hc t nhiên phương php ny cũng đưc s dng
khi cần thông bo cho hc sinh v cuc đời v s nghip ca mt nh bc hc li
lc, v mt cuc hnh trnh trinh phc vũ tr, v mt chin công ni ting trong
khoa hc v k thut…Phương php ny đưc s dng ph bin v c hiu qu
nht ở cc lp tiu hc, trung hc cơ sở.
Đ phương php k chuyn c hiu qu, vn đ quan trng l ở ngh
thut k chuyn v s dng ngôn ng ca gio viên , ở ngh thut ho thân vo
nhân vt v vo cc s kin c trong ni dung ti liu hc tp v cần c s vn
dng phối hp vi cc phương php dy hc khc.
+ Ging gii: Ging gii l phương php dy hc m gio viên dng lời đ g 
i i thch r cho hc sinh ni dung ti liu hc tp, thông qua đ m hc sinh
nm vng ni dung dy hc. 39
Nt đc trưng ca phương php ging gii l n cha đng yu tố gii
thch v minh ha v tr lời câu hi ti sao? Phương php ny đưc s dng ch
yu trong vic dy hc cc môn khoa hc t nhiên.
+ Ưu đim v nhưc đim ca nhng phương php thuyt trn h * Ưu đim
- Gip gio viên ch đng hon thnh k hoch bi lên lp
- To điu kin thun li cho gio viên tc đng mnh mẽ đn tư tưởng,
tnh cm ca hc sinh thông qua vic trnh by ti liu vi ging ni, c ch, điu b thch hp.
- To điu kin gip cho hc sinh nm tri thc khoa hc mt cch c h
thống v c lôgc cht chẽ
- Pht trin năng lc ch  ca hc sinh.
- C kh năng hnh thnh cho hc sinh k năng s dng ngôn ng vit * Nhưc đim
- Không tch cc ha đưc hot đng nhn thc ca hc sinh trong dy hc.
- D lm cho hc sinh th đng, mt mi v trong phương php ny hc
sinh đng vai trò l người nghe, hiu v ghi chp, li chu s tc đng ca tc
nhân kch thch l lời ni đơn điu li ko di.
- Gio viên không c điu kin ch  đn trnh đ riêng ca từng hc sinh
(không c kh c bit ha hc sinh trong dy hc).
– Không hnh thnh đưc cho hc sinh k năng s dng ngôn ng ni.
+ Nhng yêu cầu vn dng c hiu qu cc phương php thuyt trnh
- Đm bo tnh gio dc, tnh thc tin,tnh khoa hc ca ni dung thuyt
trnh, trong đ cần ch  đn tnh chnh xc ca cc s kin,  ngha tư tưởng
chnh tr ca ti liu, bn cht ca vn đ khoa hc cần dy cho hc sinh.
- Đm bo tnh h thống, tnh lôgc, s trong sng, r rng, d hiu ca
vic trnh by ni dung ti liu hc tp sao cho nhng tư tưởng cơ bn ca ti liu
hc tp đưc hc sinh nm vng. 40
- Đm bo tnh hnh tưng, tnh din cm ca vic trnh by ni dung
ti liu hc tp sao cho gây đưc ở hc sinh nhng n tưng sâu sc v cc s
kin, hin tưng, gây đưc ở hc sinh nhng tnh cm mnh mẽ, cao thưng , 
ch v hng th hc tp, rèn luyn, thông qua đ gip hc sinh nm vng ni dung tài liu hc tp.
- Đm bo thu ht s ch  v pht huy cao đ tnh t gic tch cc, t
lc ca hc sinh trong hc tp qua ging ni, c ch, điu b, tốc đ, cường đ,
nhp điu, nhp đ ca ging ni, qua cch đt vn đ v gii quyt vn đ ca
gio viên, qua vic vn dng phối hp cc phương php dy hc …
- Đm bo cho hc sinh bit cch ghi chp ph hp. Cch ghi chp ph
hp hơn c l ghi theo cch hiu ca mnh, ghi đng, ghi đ , ghi chnh xc, ghi
c h thống, c lô gc, kt hp vi s tch cc tư duy đ hiu v chn lc nhng điu cần ghi chp...
- Gio viên luôn t hnh thnh cho mnh k năng s dng ngôn ng ni.
b. Phương php vn đp (đm thoi)
+ Khi nim : Phương php đm thoi l phương php dy hc đưc
đc trưng bằng vic gio viên đưa ra trưc hc sinh mt h thống câu hi đ đưc
chun b trưc, thông qua vic tr lời h thống câu hi m gio viên đưa ra m
hc sinh nm vng ni dung ti liu hc tp.
Phương php vn đp đưc s dng ở mi khâu ca qu trnh dy hc
v đưc s dng khi ni dung ti liu hc tp c liên quan đn kn thc cũ hoc
gn lin vi thc tin cuc sống.
Cc phương php vn đp đưc s dng ở mi khâu ca qu trnh dy
hc. Căn c vo mc đch dy hc phương php vn đp đưc chia thnh nhng
phương php : vn đp gi mở; vn đp ôn tp cng cố; vn đp tng kt; vn
đp kim tra v đnh gi.
Vn đp gi mở đưc s dng khi ging ti liu mi, trong đ gio viên
kho lo đt câu hi dn dt hc sinh rt ra nhng kt lun mi, nhng tri thc mi 41
Vn đp ôn tp cng cố đưc s dng sau khi ging tri thc mi, khi ôn
tp, gip hc sinh cng cố, h thống ho nhng tri thc đ hc…Khc phc đưc
tnh cht hnh thc, mơ h thiu chnh xc ca nhng tri thc đ hc
Vn đp tng kt l phương php dy hc đưc s dng khi cần gip
hc sinh khi qut ho, h thống ho tri thc đ hc. Đưc s dng sau khi hc
sinh hon thnh vic hc tp mt bi, mt chương hoc c chương trnh. Gip hc
sinh pht trin đưc năng lc khi qut ho, h thống ho tri thc, nn vng tri
thc mt cch c h thống, khc phc đưc tnh trng hnh thc rời rc ca tri thc.
Vn đp kim tra v đnh gi l phương php dy hc đưc s dng
trưc, trong khi hc bi mi hoc đưc s dng sau khi hc song mt bi, mt
chương hoc ton b chương trnh nhằm pht hin ra trnh đ tri thc k năng k
xo m hc sinh đt đưc sau mt qu trnh hc tp nhờ đ m gio viên thừơng
xuyên pht hin ra nhng sai st trong qu trnh tip thu tri thc, l hng trong h
thống tri thc m hc sinh c đưc trong qu trnh dy hc , tm hiu nguyên nhân
v gii php khc phc , gp phần tối ưu ho qu trnh dy hc.
Phương php vn đp đưc s dng c hiu qu trong ging dy tt c
cc môn hc trong trường ph thông.
+ Ưu nhưc đim ca phương php vn đp * Ưu đim
Nu phương php vn đp đưc vn dng kho lo th phương php vn
đp c nhng ưu đim sau:
+ Kch thch hc sinh t gic, tch cc, t lc trong qu trnh dy hc
+ To điu kin đ gio viên ch  đn đc đim nhn thc riêng ca
từng hc sinh (c kh năng c bit ha cao đ hc sinh trong dy hc)
+ Gip gio viên v hc sinh thường xuyên thu đưc tn hiu nghch
trong v nghch ngoi đ kp thời điu chnh qu trnh dy hc nhờ đ m qu
trnh dy hc vn đng v pht trin đng hưng.
+ Hnh thnh cho hc sinh k năng s dng ngôn ng ni. 42
+ Kch thch đưc hng th hc tp ca hc sinh sau mi câu tr lời đng. * Hn ch :
Nu s dng không kho th phương php vn đp dn đn mt số hn ch sau
+ Mt nhiu thời gian nh hưởng đn k hoch ca bi lên lp
+ Bin vn đp thnh cuc đối thoi tay đôi gia thy v trò không thu
ht đưc ton lp vo vic tip thu bi hc.
+ Không gip hc sinh nm đưc tri thc mt cch c h thốn g
+ Không c kh năng hnh thnh cho hc sinh k năng s dng ngôn ng vit.
+ Mt số yêu cầu s dng phương php vn đp
- Cần xc đnh r mc đch yêu cầu trưc khi xây dng h thống câu hi
- Câu hi đt ra phi ngn gn, r rng, d hiu.
- Câu hi phi vừa sc vi hc sinh .
- Câu hi đt ra phi c tc dng kch thch hng th hc tp ca hc
sinh , kch thch hc sinh đc lp tư duy, tuyt đối không đt nhng câu hi ch
cần tr lời c hoc không hoăc tuyt đối không đt nhng câu hi lừa hc sinh.
- Trong dy hc cần thu ht ton b hc sinh vo vic tip thu câu hi
v tm kim câu tr lời đng. Sau khi đt câu hi cần ginh thời gian cho hc sinh hiu câu hi.
- Gio viên bnh tnh lng nghe câu tr lời ca hc sinh không nôn nng,
không vi vng. T chc cho hc sinh tho lun, b xung câu tr lời ca bn, tuyt
đối không ct ngang hoc can thip thô bo vo câu tr lời ca hc sinh.
- Nu câu tr lời ca hc sinh không đng hoc đi qu xa ni dung câu
hi gio viên phi đt ra câu hi c tnh cht đnh hưng v gi mở đ gip cho
hc sinh nhanh chng tm ra câu tr lời đng.
- Uốn nn, b xung v gip hc sinh tm đưc câu tr lời đng, thông
qua đ m hc sinh thu lưm đưc tri thc. 43
- Cần hưng dn hc sinh tp trung ch  lng nghe câu hi,  thc đưc
câu hi, tch cc tư duy , khơi dy vốn tri thc cũ v vốn kinh nghim ca hc
sinh đ tm ra câu tr lời chnh xc trong thời gian ngn nht. Trnh tr lời vi
vng, rp khuôn theo sch, theo lời thầy ging, phi chăm ch nghe bn tr lời,
nhn xt, b xung, trnh nhc bn, mnh dn nêu thc mc v tham gia tranh lun
vi bn bè v thầy cô gio.
4. 2. Nhm nhng phương php dy hc trc quan
+ Nhm nhng phương php dy hc trc quan l nhm cc phương
php dy hc c s dng cc phương tin dy hc trc quan. Cc phương php
dy hc trc quan s dng rt c hiu qu vi hc sinh tiu hc v đưc s dng
trong ging dy cc môn khoa hc t nhiên.
+ Phương tin dy hc trc quan l ton b nhng sn phm vt cht v
tinh thần c cha đng ni dung dy hc v đưc s dng trong qu trnh dy hc.
Cc phương tin dy hc trc quan đưc tn ti ở nhng dng: Vt tht;
vt nhi; vt to hnh; vt thay th. Trong dy hc gio viên s dng phương tin
dy hc trc quan ở dng no l ph thuc vo điu kin thc tin ca vic dy
hc v ca nh trườn g
Nhm cc phương php dy hc trc quan bao gm :
+ Phương php trưng by trc quan
Phương php trưng by trc quan l phương php dy hc m thầy t
chc cho hc quan st ni dung ti liu hc tp trên nhng phương tin dy hc
trc quan, hc sinh quan st v t rt ra nhng kt lun.
Vi phương php trưng by trc quan, nhim v ca thầy l hưng dn
hc sinh quan st ni dung ti liu hc tp trên phương tin dy hc trc quan ,
nhim v ca hc sinh l quan st theo s hưng dn ca thầy v t rt ra kt lun.
+ Phương php trnh by trc quan l phương php dy hc m gio
viên trnh by ni dung ti liu hc tp trên phương tin dy hc trc quan, hc
sinh quan st theo s trnh by ca gio viên, nghe, hiu v g hi nh.
Vi phương php trnh by trc quan, nhim v ca thy l trnh by
ni dung ti liu hc tp trên phương tin dy hc trc quan (thy lm vic l ch 44
yu), nhim v ca hc sinh l quan st ni dung ti liu hc tp theo s trnh by
ca thầy, hiu v ghi chp.
Phương php dy hc trc quan l phương php đưc s dng ở mi
khâu ca qu trnh dy hc.
+ Ưu nhưc đim ca phương php dy hc trc quan * Ưu đim
Cc phương tin dy hc trc quan nu s dng kho th sẽ :
- Huy đng đưc s tham gia ca nhiu gic quan, sẽ kt hp đưc cht
chẽ hai h thống tn hiu vi nhau, gây đưc nhng mối liên h thần kinh tm thời kh phong ph.
- Pht trin đưc ở hc sinh năng lc ch , quan st, c tò mò khoa hc
v nâng cao hng th hc tp cho hc sinh .
- Hnh thnh đưc cho hc sinh nim tin khoa hc. * Hn ch
Nu s dng không kho phương php dy hc trc quan sẽ c cc hn ch sau:
- D lm cho hc sinh phân tn s ch , không tp trung vo nhng
du hiu cơ bn ch yu.
– Nu lm dng sẽ hn ch s pht trin tư duy tru tưng cho hc sinh .
+ Nhng yêu cầu đm bo s vn dng c hiu qu phương php dy hc trc quan
- Căn c vo mc đch v ni dung dy hc đ la chn nhng phương
tin dy hc trc quan sao cho ph hp .
- Gii thch r mc đch trưc khi s dng cc phương tin dy hc trc
quan; s dng cc phương tin trc quan theo mt trnh t lôgc cht chẽ ph hp
vi lôgc ca ni dung dy hc; s dng đng lc, đng ch (dng đn đâu đưa ra
đn đy, dng xong ct đi ngay nhằm trnh phân tn s ch  ca hc sinh vo
nhng phương tin dy hc trc quan đ s dng) 45
- Đm bo cho tt c hc sinh quan st đưc đầy đ ni dung dy hc
trên nhng phương tin dy hc trc quan
- Đm bo pht trin c quan st cho hc sinh , năng lc quan st nhanh,
chnh xc v đc lp, bit tp trung vo nhng chi tit nhng b phn ch yu ph
hp vi ni dung bi ging; tch cc tư duy đ lnh hi ni dung ti liu hc tp
trên nhng phương tin dy hc trc quan
– Đm bo tnh thm m ca cc phương tin dy hc trc quan.
- Đm bo kt hp cht chẽ gia lời ni vi vic s dng cc phương
tin dy hc trc quan.
4.3. Nhm cc phương php dy hc thc tin
a. Phương php lm th nghim
+ Phương php lm th nghim l phương php dy hc m thầy v trò
cng ti to li cc hin tưng v cc qu trnh cần nghiên cu bằng cc dng c
th nghim trong phòng th nghim, thông qua vic nghiên cu cc hin tưng v
cc qu trnh đưc ti to li trong phòng th nghim m ni dung ti liu hc tp
đưc hc sinh nm vng.
Phương php lm th nghim đưc s dng rng ri trong vic ging
dy cc môn khoa hc t nhiên: vt l, ho, sinh…c tc dng gip cho hc sinh
nm đưc tri thc mt cch vng chc; gây hng th hc tp, c tò mò khoa hc;
hnh thnh ở hc sinh mt số k năng k xo cần thit (k năng quan st; k năng
s dng cc dng c th nghim); hnh thnh ở hc sinh mim tin khoa hc; bi
dưỡng cho hc mt số phm cht ca con người lao đng như thi quen chăm sc,
gi gn v bo v công c lao đng, thi quen lm vic gn gng ngăn np, tnh
t chc k lut, tnh chnh xc trong hot đng .
Phương php lm th nghim c liên h trc tip vi nhiu phương php
khc như phương php quan st, ging gii, luyn tp…N c tnh cht minh ho
nu đưc s dng sau khi nm tri thc mi. N c tnh cht pht hin nu đưc
s dng trong qu trnh nm tri thc mi (đ tm lời gii đp cho mt vn đ no đ)
+ T chc lm th nghim 46
Th nghim đưc tin hnh ở hai dng: Gio viên biu din th nghim,
hc sinh quan st , phân tch hin tưng v kt qu th nghin v rt ra kt lun
dưi s hưng dn ca thầy. Dưi s hưng dn ca thầy hc sinh biu din th
nghim (c nhân hay nhm), quan st ghi chp kt qu, phân tch kt qu v rt
ra kêt lun. Tuy nhiên vic gio viên la chn cch thc tin hnh no l tu thuc
vo mc đch v ni dung dy hc, trnh đ ca hc sinh, vo thc trng trang thit b…
- Gio viên biu din th nghim
Bưc 1. Gio viên xc đnh r mc đch yêu cầu v gip cho hc sinh 
thc đưc mc đch yêu cầu ca th nghim, gii thiu dng c th nghim .
Bưc 2. Bố tr dng c th nghiên.
Bưc 3. Hưng dn hc sinh quan st theo di v ghi chp kt qu th nghim.
Bưc 4. Gio viên biu din th nghim , hc sinh quan st th nghim
v ghi chp kt qu th nghim .
Bưc 5. thy v trò phân tch kt qu th nghim v rt ra kt lun.
- Hc sinh biu din th nghim dưi s hưng dn ca thy
Bưc 1. Gio viên xc đnh r đ ti, mc đch, yêu cầu th nghim, ch
dn ni dung v cc giai đon th nghim vi cc dng c th nghim, hưng dn
hc sinh cch thc tin hnh th nghim, đc kt qu th nghim v ghi chp kt
qu th nghim, lưu  hc sinh đm bo an ton v bo v dng c th nghim v
tit kim trong th nghim.
Bưc 2. Gio viên phân chia lp thnh nhm (nu thy cần tin hnh th nghim theo nhm).
Bưc 3. Hc sinh (nhm hc sinh) đc lp tin hnh th nghim dưi
s hưng dn ca thầy, vẽ hnh, ghi chp, gio viên quan st hc sinh lm th
nghim, km tra uốn nn…
Bưc 4. Hc sinh (nhm hc sinh) đc lp phân tch kt qu, vit bo
co kt qu th nghim ca mnh hoc ca nhm (Nu tin hnh th nghim theo nhm). 47
Bưc 5. Gio viên t chc cho hc sinh bo co tin trnh th nghim,
kt qu th nghim v nhng kt lun rt ra sau khi phân tch kt qu th nghim,
cho hc sinh tho lun nhn xt kt qu th nghim ca nhau.
Bưc 6. Gio viên tng kt, đưa ra kt lun v đnh gi chung.
Nu th nghim c tnh cht thc nghim (kim tra) th cần c đối chng
đ khng đnh tnh đng đn ca nhng kt lun đưa ra th nghim. b. Phương php ôn tp.
+ Phương php ôn tp l phương php dy hc m thầy t chc cho hc
sinh nm li mt cch c h thống nhng tri thc khoa hc m hc sinh đ nm
đưc trong qu trnh dy hc nhằm gip cho hc sinh nm vng tri thc, k năng,
k xo, mở rng, đo sâu, h thống ho, khi qut ho nhng tri thc đ hc, lm
vng chc nhng k năng, k xo đ đưc hnh thnh. pht trin k c, tư duy đc
lp v nâng cao hng th hc tp cho hc sinh.
+ Phương php ôn tp đưc tin hnh bằng cch: gio viên nhc li mt
cch c h thống nhng tri thc đ hc, hc sinh nghe v nm li; gio viên ra cho
hc sinh nhng câu hi ôn tp cng cố; Gio viên ra cho hc sinh nhng bi tp ôn tp cng cố.
+ Đ đm bo vic s dng phương php ôn tp c hiu qu, gio viên
cần: ôn tp c k hoch, c h thốngv kp thời; ôn tp vi nhiu hnh thc khc
nhau; ôn tp thường xuyên trnh ôn tp tp trung vo mt thời gian ngn; tin
hanh ôn xen kẽ nhiu môn không ôn tp trung vo từng môn mt; ôn tp phi đm
bo tnh tch cc, thường xuyên đưa ci mi vo ni dung ôn tp; khch l cho
hc sinh sng to trong ôn tp, ly nhng v d thc tin, tm kin nhiu phương
n gii quyt nhim v hc tp khc nhau, gii quyt vn đ theo chiu suôi v ngươc…
c. Phương php luyn tp; L phương php dy hc m gio viên t
chc cho hc sinh vn dng nhng tri thc đ nm đưc vo đ hon thnh nhng
nhim v hc tp do gio viên đt ra; nhng nhim v do thc tin cuc sống đt
ra nhằm hnh thnh cho hc sinh nhng k năng k xo cần thit. 48
Phương php luyn tp đưc s dng khi cần hnh thnh ở hc sinh
nhng k năng, k xo cần thit v cũng đưc s dng ở mi khâu ca qu trnh
dy hc. Nu đưc t chc tốt sẽ gip hc sinh cng cố tri thc, rèn luyn k năng,
k xo, pht trin năng lc nhn thc, năng lc hnh đng, đc bt l rèn luyn
đưc năng lc hot đng đc lp, tm tòi sng to, chun b cho cc em sn sng
tham gia vo thc tin cuc sống….
Phương php luyn tp c tnh đa dng, tnh đa dng ph thuc vo tnh
cht ni dung môn hc: Trong ton hc, hc sinh phi luyn tp dưi dng gii
nhng bi ton, trong văn hc hc sinh phi lm văn, phân tch câu; trong vt l
hc sinh phi lm nhng th nghim, trong th dc hc sinh phi luyn tp cc bi
tp vn đng; trong lao đng hc sinh phi luyn nhng k năng s dng cc công c…
Phương php luyn tp đưc tin hnh dưi nhng dng sau:
- Luyn tp ni, l dng luyn tp m hc sinh s dng ngôn ng ni đ
hon thnh nhim v luyn tp đt ra.
- Luyn tp vit, l dng luyn tp m hc sinh s dng ngôn ng vit đ h 
o n thành nhng bi tp lun tp.
- Luyn tp thc hnh l t chc cho hc sinh hon thnh nhng bi tp
hnh thnh k năng k xo.
Đ đm bo vic vn dng c hiu qa phương php luyn tp cần:
- Gip cho hc sinh nm chc l thuyt trưc khi luyn tp
- T chc cho hc sinh luyn tp dưi nhiu dng khc nhau nhằm rèn
luyn năng lc vn dng tri thc vo nhng tnh huống khc nhau…
- Rèn luyn đòi hi c thầy v trò đu phi kiên tr, nhn ni tp trung
ch  v khc phc kh khăn.
- Gio viên thường xuyên kim tra, gim st gip đỡ hc sinh hon thnh
nhng bi tp luyn tp.
d. Phương php đc sch gio khoa v cc ti liu tham kho 49
Phương php đc sch gio khoa v cc ti liu tham kho l phương
php dy hc m thầy t chc cho hc sinh đc sch gio khoa v cc ti liu khc c liên quan.
Sch l ngun ti liu vô cng phong ph v đa dng, vi hc sinh trung
hc vic dng sch c  ngha rt ln, sch phn nh trong đ tt c cc tri thc
khoa hc m loi người đ tch luỹ đưc qua bao th h, nhng thnh tu mi
nht ca khoa hc. Sch gio khoa l ti liu phn nh trong đ tt c cc tri thc
khoa hc m hc sinh cần phi tip thu trong qu trnh dy hc v vy dng sch
gio khoa v ti liu tham kho l phương php dy hc c hiu qu, tuy nhiên
trong dy hc phương php đc sch ch dng khi ni dung ti liu đơn gin t
phc tp hc sinh c th hiu đưc v vic đc sch gio khoa c th đưc tin
hnh ở trên lp, c th tin hnh ở nh.
Vi hc sinh tiu hc gio viên cần hưng dn chu đo t m, cần gip
cho hc sinh lm quen vi cch ghi chp v cch thc lm vic đc lp.
Đ vic đc sch gio khoa v ti liu tham kho c hiu qu
- Cần hnh thnh cho hc sinh k năng đc sch.
- Tu theo mc đch, ni dung cuốn sch m c hai cch đc sau:
Đc lưt: Cch thc ny dng trong vic đc sch bo, ti liu nhằm đ b  i t.
Đc k: Cch thc ny đưc dng khi cần phi hiu sâu sc ni dung
sch bo v ti liu nht đnh (sch gio khoa, cc tc phm văn hc ngh thut…)
Tuy nhiên d đc bằng cch no th tu theo trường hp c th m gio
viên hưng dn hc sinh đc mt phần hay đc ton b cuốn sch, hưng dn cho
hc sinh bit ghi chp li ni dung ti liu hc tp đ đc.
C cc hnh thc ghi chp sau:
- Ghi nht k l hnh thc ghi li ni dung ti liu đ hiu dưi dng cm
ngh, nhn xt ca bn thân – gip hc sinh tch luỹ đưc nhng hiu bit mt
cch kha qut v ni dung t liu đ đc.
- Ghi trch l hnh thc ghi chp li nguyên văn ni dung ti liu (nhng
câu, nhng đon văn m hc sinh thy cần thit đ s dng sau ny). Khi ghi trch 50
cần lưu  hc sinh ghi r đa ch ca câu trch (tên tc gi, tên sch hay ti liu,
nh xut bn, năm xut bn, trang) – Hnh thc ghi ny gip hc sinh tch luỹ
đơc mt cch chnh sc, nguyên bn ni dung sch đ đc.
- Ghi dn , ghi đ cương l hnh thc ghi li ni dung sch đ đc theo
từng  từng mc mt cch c trnh t, c lôgc cht chẽ. L hnh thc ghi chp
gip hc sinh pht trin đưc năng lc khi qut ho, h thống ho v c nhng
đim ta đ ghi nh.
- Ghi tm tt l cch ghi li ni dung cơ bn nht ca sch đ đc theo
s hiu bit ca người đc dưi dng ngn gn nht – hnh thc ghi chp ny c
tc dng gip hc sinh d dng nm vng ni dung ti liu hc tp to cơ hi cho
hc sinh nu cần c th k li ni dung ti liu đ đc mt cch ngn gn d hiu
v chnh sc v nhờ đ hnh thnh cho hc sinh năng lc din đt bằng lời…
Đ đm bo vn dng c hiêu qu phương php đc sch trong dy hc:
- Gio viên cần hưng dn cho hc sinh đc trưc sch gio khoa v ti
liu tham kho trưc khi đn lp, hnh thnh cho hc sinh k năng đc.
- Gio viên cần xc đnh r nhng ni dung dy hc m hc sinh c th
đc v hiu đưc, cần hưng dn hc sinh đc v ghi chp
- Cần c s phối hp cht chẽ vi cc phương php dy hc khc .
Ch , trong qu trnh dy hc, vic dng sch gio khoa phi đm bo
sao cho ph hp vi yêu cầu hc tp v đc đim nhn thc ca hc sinh. Cần đ
phòng chống hai khuynh hưng: thot li hn sch gio khoa hoc ph thuc hon
ton vo sch gio khoa. C hai khuynh hưng trên đu nh hưởng đn kt qu
ca qu trnh dy hc .
e. Phương php kim tra v đnh gi
+ Kim tra v đnh gi tri thc k năng k xo l phương php dy hc
m ở đ thy t chc cho hc sinh hon thnh nhng nhim v hc tp trong
khong thời gian khống ch hưng vo vic pht hin ra trnh đ tri thc k năng,
k xo m hc sinh đt đưc sau mt qu trnh dy hc.
+ Trong qu trnh dy hc , phương php kim tra v đnh gi tri thc,
k năng, k xo c  ngha đc bit quan trng gip gio viên kp thời pht hin 51
đưc kt qu hc tp ca hc sinh (thu tn hiu ngưc trong v ngưc ngoi) trên
cơ sở đ pht hin ra đ sai lch gia kt qu v mc đch, tm hiu nguyên nhân
v từ đ tm ra nhng bin php điu chnh qu trnh dy hc, hon thin hot
đng dy v hot đng hc đp ng yêu cầu, nhim v dy hc đ đt ra. Gp
phần lm cho qu trnh dy hc vn đng v pht trin đng hưng. L cơ sở gip
nh trường hoch đnh mt chin lưc pht trin gio dc trong nh trường, gip
nh trường công khai ha kt qu hc tp ca hc sinh trưc nh nưc, trưc x hi v gia đnh.
+ Kim tra đnh gi nu đưc t chc tốt còn gip cho hc sinh c cơ
hi đ ôn tp cng cố tri thc, k năng, k xo, c cơ hi đ pht trin tr tu, gp
phần gio dc cho hc sinh nhng phm cht đo đc cần thit như: thi quen t
kim tra, t đnh gi, tinh thần khc phc kh khăn, lòng dũng cm, tinh thần tp
th tương thân tương i; pht huy cao đ  thc t chc k lut…
+ Cc hnh thc kim tra hin nay trong nh trường ph thông
- Kim tra thường xuyên l hnh thc kim tra đưc gio viên tin hnh
hng ngy ở mi khâu, mi lc ca qu trnh dy hc, hnh thc ny gip cho gio
viên v hc sinh thường xuyên thu đưc tn hiu nghch, lm cơ sở cho vic kp
thời điu chnh hot đng ca c thầy v trò.
- Kim tra đnh k l hnh thc kim tra đưc quy đnh trong chương
trnh dy hc. Đưc thc hin sau khi hc sinh hon thnh vic hc tp mt phần, mt chương.
Hnh thc kim tra ny gip cho gio viên v hc sinh nhm li kt qu
dy hc sau mt qu trnh hc tp, cng cố mở rng khi qut ho v h thống
ho nhng tri thc đ hc.
Kim tra tng kt l hnh thc kim tra đưc tin hnh sau khi hon
thnh vic dy hc mt môn hc, nhằn pht hin ra kt qu hc tp ca hc sinh
sau mt năm hc. C tc dng cng cố, mở rng v đo sâu nhng kin thc hc
sinh đ hc từ đầu năm hc, to điu kin đ hc sinh chuyn sang mt năm hc mi.
+ Cc phương php kim tra 52 - Kim t ra vn đp
L phương php kim tra m gio viên đt ra trưc hc sinh nhng câu
hi hưng vo vic pht hin ra kt qu hc tp ca hc sinh, thông qua vic hc
sinh tr lời nhng câu hi do gio viên đt ra m pht hin ra kt qu hc tp ca hc sinh
- Kim tra vit l phương php kim tra m hc sinh phi th hin kt
qu hc tp dưi dng văn bn bằng ngôn ng vit.
Phương php kim tra vit đưc tin hnh dưi 2 dng: Kim tra t lun
v kim tra trc nghim .
Đ đm bo cho phương php kim tra vit c hiu qu, khi s dng
phương php ny cần lưu : Ra đ thi phi chnh xc, d hiu, st trnh đ ca hc
sinh , ph hp thời gian lm bi, pht huy kh năng sng to ca hc sinh ; đm
bo b mt tuyt đối ca đ thi, to điu kin cho hc sinh lm bi cn thn, không
lm cho hc sinh phân tn ch , tư tưởng khi lm bi. gio dc cho cc em  thc
t gic lm bi; thu bi đng giờ, chm bi cn thn đm bo tnh khch quan,
đnh gi ton din c ni dung ln hnh thc, c số lưng ln cht lưng…
- Kim tra thc hnh l phương php kim tra đưc tin hnh ở trên lp,
trong phòng th nghim, ở vườn trường hay sưởng trường, ngoi nh trường nhằm
pht hin trnh đ k năng, k xo m hc sinh đt đưc sau mt qu trnh dy hc.
+ Vn đ đnh gi tri thưc k năng k xo. Kt qu dy hc đưc th hin
qua vic đnh gi tri thc k năng, k xo. Đ đnh gi đng đưc kt qu dy hc
cần: đnh gi mt cch khch quan, chnh xc v ton din, trnh đnh gi mt
cch hnh thc, thiên v, cm tnh, thnh kin, d di hoc qu kht khe; khi đnh
gi cần nêu r ưu nhưc đim ca từng hc sinh, vch hưng cho hc sinh tin
lên, nu c th th c th kèm theo phần thưởng…tuyt đối không dng đim đ trch pht hc sinh
+ Cc hnh thc đnh gi
Đnh gi đnh tnh đưc th hin ở nhng nhn xt ca gio viên v kt
qu ca bi kim tra ở đ cần nêu r ưu nhưc đim. 53
Đnh gi đnh lưng đưc đnh gi bằng thang đim c th, hin nay
trong nh trường ph thông đang s dng thang đim 10 đ đnh gi kt qu hc tp ca hc sinh.
g. Phương php dy hc theo nhm
L phương php dy hc m gio viên t chc cho hc sinh tm kim tri thc theo nhm .
Phương php dy hc theo nhm đưc s dng c hiu qu khi ni dung
ti liu hc tp liên quan nhiu đn tri thc cũ hoc liên quan nhiu đn thc tin
cuc sống ca hc sinh (kinh nghim sống ca hc sinh)
Vn đ quan trng ca vic s dng phương php dy hc theo nhm l ở ch:
- Nhm hc sinh phi vừa phi từ 5 đn 7 em l vừa phi
- Cc nhm phi đng đu v trnh đ đ hc sinh c th g  i p đỡ ln
nhau trong vic tm kim tri thc.
- Điu kin cơ sở vt cht phi đm bo: Không gian lp hc phi vừa
đ đ cc nhm lm vic đc lp vi nhau; bn gh phi cơ đng đ r rng cho
vic to nhm v to lp; giy bt phi đầy đ cho cc nhm .
- Trong qu trnh tho lun gio viên phi quan tâm gip đỡ cc nhm
hon thnh nhim v hc tp đưc giao, kim tra kim sot v qun l vic hon
thnh nhim v hc tp đưc giao
- Lnh đo, điu khin điu chnh hot đng tho lun kt qu ca từng nhm
+ Ưu đim ca phương php dy hc theo nhm
- Pht huy đưc vai trò t gic, tch cc ca hc sinh trong dy hc, nhờ
đ m hc sinh c th nm vng tri thc
- Khai thc ht đưc vốn kinh nghim sống ca hc sinh vo vic tm kim tri thc khoa hc.
- Gio dc đưc cho hc sinh tinh thần hp tc trong dy hc.
- Hnh thnh cho hc sinh k năng s dng ngôn ng ni (trnh by vn
đ trưc tp th lp) v ngôn ng vit. 54
+ Hn ch ca phương php:
- Nu dng không đng sẽ lm mt thời gian hiu qu không cao.
- D dn đn s p đt ca trò cho trò, 
c a nhm n cho nhm kia.
III. Phương tin dy hc
1.  ngha ca phương tin dy hc
Trong qu trnh dy hc vic s dng phương php dy hc không tch
khi vic s dng cc phương tiên dy hc. Cc phương tin dy hc l tp hp
nhng sn phm vt cht v tinh thần đưc gio viên s dng như l nhng
phương tin đ điu khin qu trnh nhn thc ca hc sinh thông qua đ m
nhim v dy hc đưc hon thnh.
Phương tin dy hc bao gm: Cc phương tin dy hc trc quan v
cc phương tin k thut dy hc.
Cc phương tin dy hc trc quan l tp hp cc sn phm vt cht v
tinh thần c cha đng ni dung dy hc v đưc s dng trong qu trnh dy hc,
bao gm: vt tht; vt nhi, vt to hnh; vt thay th (tranh nh, hnh vẽ, bn đ, đ th..).
Phương tin k thut dy l h thống cc thit b k thut my mc đưc
s dng trong qa trnh dy hc c tc dng h tr cho gio viên v hc sinh
trong qu trnh dy hc.
Phương tin k thut dy hc bao gm: cc phương tin nghe nhn (ti vi,
my chiu, vidio, Radio; cassettte; my dy hc; my vi tnh…); cc thit b đo
lường hin đi. Cc phương tin k thut dy hc gip hc sinh d dng nm vng
kin thc ; lm sinh đng thêm ni dung dy hc qua đ gp phần nâng cao hng
th hc tp cho hc sinh v hnh thnh cho hc sinh nim tin khoa hc. Tuy nhiên
cc phương tin k thut dy hc cũng ch c tc dng h tr , lm tăng thêm năng
lc ca gio viên m không th thay th đưc gio viên trong qu trnh dy hc.
IV. Vn đ s dng cc phương tin dy hc
1. Cc phương tin dy hc trc quan
- Căn c vo ni dung, phương php dy hc đ la chn cc phương
tin dy hc trc quan 55
- Cc phương tin dy hc trc quan nu l vt to hnh hoc vt thay
th phi đm bo tnh thm m.
- Trong qu trnh dy hc tu theo tnh cht ca ni dung dy hc v tu
trnh đ hc sinh m phương tin dy hc trc quan c th đưc s dng bằng hai
cch hoc l trưng by trc quan hoc l trnh by trc quan.
- Phương tin dy hc trc quan phi đưc s đng lc, dng song ct
đi ngay nu cần li ly ra đ trnh s phân tn ch  ca hc sinh vo cc phương
tin dy hc trc quan.
- Hưng dn hc sinh quan st c hiu qu.
- Cc phương tin dy hc trc quan phi đ ln đ tt c hc sinh đu
quan st đưc, đ v số lưng đ tt c hc sinh đu đưc s dng…
2. Cc phương tin k thut dy hc
- Ty vo ni dung dy hc v phương php dy hc m s dng cc
phương tin k thut dy hc c hiu qu.
- Phi đm bo cht lưng v đ chnh xc ca cc phương tin k thut dy hc
- Cc phương tin k thut dy hc phi đưc bo qun cn thn ở nhng nơi khô gio.
- Trnh lm dng cc phương tin k thut dy hc v không bin cc
phương tin k thut dy hc thnh người thay th cho gio viên trong qu trnh dy hc. 56
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phương php l g ? Hy phân tch cc đc đim ca phương pháp.
Câu 2: Phương php dy hc l g? Phân tch cc đc đim ca phương php dy hc.
Câu 3: Ti sao ni; trong qu trnh dy hc vic la chn v vn dng
phối hp cc phương php dy hc l cần thit.
Câu 3: Phân tch cc phương php dy hc v liên h vic thc hin
cc phương php dy hc trong nh trường ph thông hin nay ở Vit Nam.
Câu 4: Phân bit phương tin dy hc trc quan vi đ dng dy hc
v đ dng hc tp.
Câu 5. Phương tin k thut dy hc l g? Ti sao phương tin k thut
dy hc d hin đi đn đâu cũng không thay th đưc gio viên trong qu trnh dy hc? 57
Chương 5: Hnh thc t chc dy hc [1]
I. Khi nim v hnh thc t chc dy hc: Hnh thc t chc dy hc
l s biu hin ra bên ngoi ca hot đng phối hp thầy trò đưc din ra theo
mt trt t nht đnh v theo mt ch đ xc đnh.
- Din ra theo mt trt t xc đnh đ đưc qui đnh trong chương trnh, sch gio khoa
- Theo ch đ nht đnh (c s ch ưc ca x hi). Dy hc trong chừng
mc no đy mang tnh cht bt buc, trong khong thời gian nht đnh thầy phi
truyn th cho hc sinh mt khối lưng tri thc nht đnh v trò phi tip thu mt
khối lưng tri thc nht đnh. Trong cc hnh thc t chc dy hc trò không đưc
php la chn công vic, mi hot đng ca trò luôn đt dưi s kim sot ca
thầy. Điu ny gây ra không t kh khăn cho qu trnh dy hc.
- Hnh thc t chc dy hc đưc đc trưng bằng: thnh phần hc sinh
(số lưng, cht lưng, la tui); thời gian v đa đim; dng t chc hot đng
nhn thc cho hc sinh (c nhân, theo nhm hay theo lp). Trong nh trường ph
thông, qu trnh dy hc đang din ra dưi cc hnh thc t chc dy hc: bi lên
lp; hc tp ở nh; tham quan hc tp; ngoi kho; ph đo riêng.
II. Cc hnh thc t chc dy hc 58 1. Bi lên lp
1.1. Vi nt v lch s hnh thnh cc hnh thc t chc dy hc
Cc hnh thc t chc dy hc đưc hnh thnh v pht trin trong lch
s do tc đng ca cc điê kin hon cnh lch s.
Trong x hi cng sn nguyên thu, do trnh đ sn xut thp, vic
truyn th nhng kinh nghim ca người ln cho trẻ em đưc din ra ngay trong
qu trnh lao đng sn xut, mang tnh cht thc tin t pht, c nhân (truyn th
trc tip, cầm tay ch vic).
Đn thời k chim hu nô l, nh trường xut hin ch vit đưc đưa
vo trong nh trường, vic dy hc đ đưc t chc mt cch c h thống, hc
sinh đ đưc lm vic vi c nhm song thầy vn lm vic vi từng c nhân. Cho
đn thời k trung c, ở phương tây (trong cc trường gio hi) hc sinh đ đưc
t chc theo từng nhm (khong 15 người) nhưng gio viên vn dy cho từng c
nhân.  phương đông hnh thc dy hc c nhân cũng tn ti cho đn th k 20 (ở
Vit Nam, tn ti trong cc trường ca thầy đ đn tn th k 20)
Nhn chung hnh thc dy hc c nhân c nhng đc đim sau đây:
- C th nhn hc sinh vo bt c lc no trong năm hc, ngha l không
c năm hc không c khai ging v không c ngy kt thc.
- C th nhn hc sinh ở bt k la tui no, trnh đ no, ngha l không
t chc lp theo la tui v trnh đ.
- Dy cho mi hc sinh mt bi khc nhau.
Từ nhng đc đim trên, hnh thc dy hc c nhân c nhng hn ch sau:
- Không c tnh t chc v tnh k hoch.
- Lm ph thời gian, hiu qu kinh t không cao.
- Không to điu kin đ hc sinh hc hi ln nhau, do vy cht lưng đo to không cao.
Tuy nhiên bên cnh nhng hn ch , hnh thc dy hc c nhân cũng c nhng ưu đim sau:
- Pht huy cao đ đưc tnh t gic, tch cc ca hc sinh.
- Đm bo đưc tnh c bit trong dy hc. 59
- Do c s tip sc trc tip gia thầy v trò nên thầy thường xuyên c
điu kin không ch c bit hc sinh trong dy hc m c trong qu trnh gio dc đo đc.
V vy cho đn nay hnh thc dy hc c nhân vn đưc k thừa c phê
phn v ci biên cho ph hp vi điu kin hc tp trong nh trường x hi ch ngha.
Cho đn tn cuối th k XVI đầu th k XVII, ở châu âu, s pht trin
mnh mẽ ca công thương nghip ở châu âu đòi hi nh trường phi cung cp cho
x hi hng lot nhng con người c đ trnh đ đp ng vi yêu cầu ca nn sn
xut lc by giờ, hnh thc dy hc c nhân không còn ph hp, đòi hi phi tm
ra mt hnh thc t chc dy hc mi ph hp v hnh thc dy hc theo lp ra
đời. Người c công tm ra hnh thc dy hc theo lp đ l J.A.Cômenxky(1592-
1670) nh gio dc hc Tip Khc. Nhng đc đim ch yu ca hnh thc bi
lên lp l ở ch: hc sinh đưc t chc thnh từng lp c thnh phần hc sinh
không đi, đng đu v trnh đ; vi thời kho biu nht đnh; đưc nghe ging
cng nhau theo từng bi, cng hc vi mc đch xc đnh. V từ đ đn nay hnh
thc bi lên lp vn l hnh thc t chc dy hc cơ bn trong nh trường ph
thông không ch trên th gii m còn ở c Vit Nam
1.2. Khi nim bi lên lp (bi hc)
Bi lên lp l hnh thc t chc dy hc m ở đ trong mt khong thời
gian nht đnh (mt hoc hai tit), ti đa đim dnh riêng (trên lp, trong xưởng
trường, vườn trường, trong phòng th nghim, trên sân bi), thầy t chc hot
đng nhn thc cho mt lp hc sinh c thnh phần hc sinh không đi (số lưng,
cht lưng, trnh đ, la tui).
Trong trường ph thông, hnh thc bi lên lp l hnh thc t chc dy
hc cơ bn nhưng không phi l duy nht. Hnh thc bi lên lp l hnh thc t
chc dy hc cơ bn nhưng không phi l duy nht l v bi lên lp vừa c ưu
đim li vừa c nhưc đim. Ưu đim : 60
- To điu kin đo to hng lot hc sinh, đp ng yêu cầu đòi hi ca
nn sn xut v vy hiu qu kinh t cao
- Đm bo cho hc sinh lnh hi tri thc v rèn luyn k năng,k xo mt
cch c k hoch, c h thống, ph hp vi nhng yêu cầu ca tâm l hc, gio
dc hc v v sinh hc đườn g
- Đm bo s thống nht trong phm vi ton quốc v chương trnh v ni dung dy hc .
- To điu kin thun li cho vic gio dc tinh thần tp th v nhng
phm cht đo đc khc cho hc sinh Nhưc đim:
- Không c đ thời gian đ gip hc sinh nm vng ngay nhng tri thc
v rèn luyn k năng ở trên lp. Cần kt hp vi hnh thc hc tp ở nh.
- Không c đ điu kin đ ch  đn từng hc sinh (kh năng c bit
ho hc sinh trong dy hc không cao).Cần kt hp vi hnh thc ph đo riêng.
- Không c đ điu kin đ tho mn nhu cầu đưc tip thu nhng tri
thc vưt ra khi phm vi ca chương trnh. Cần kt hp vi hnh thc tham quan
hc tp v ngoi kha. 1.3. Phân loi bi hc
Da vo mc đch l lun ca bi hc, hin nay bi lên lp đưc chia
thnh cc loi bi sau:
- Nu mc đch l lun dy hc l nhằm truyn th tri thc mi cho hoc
sinh th ta c bi lên lp truyn th tri thc mi. Loi bi ny thường l bi đầu
ca mt chương hay mt phần hoc bt đầu môn hc.
- Nu mc đch l lun dy hc l nhằm hnh thnh k năng, k xo cho
hc sinh ta c bi lên lp hnh thnh k năng, k xo. Bi ny thường xut hin sau
khi hc xong mt vi bi; mt chương; mt phần.
- Nu mc đch l lun dy hc l nhằm gip cho hc sinh nm li nhng
tri thc đ hc mt cch c h thống ta c bi lên lp ôn tp cng cố. Bi ny
thường xut hin sau khi hc song mt vi bi hoc mt phần, mt chương hoc kt thc môn hc. 61
- Nu mc đch l lun dy hc l nhằm kim tra v đnh gi tri thc k
năng k xo ca hc sinh sau qu trnh dy hc ta c bi lên lp kim tra v đnh
gi. Bi ny thường xut hin sau khi hc song mt phần, mt chương hoc ton b chương trnh.
- Nu bi hc nhằm nhiu mc đch l lun dy hc khc nhau ta c bi
lên lp hn hp, loi bi ny ph bin trong dy hc.
1.4. Cu trc ca bi lên lp hn hp
1.4.1. Cu trc v mô: Bi hc đưc tin hnh tuần t theo năm bưc sau:
Bưc1: n đnh t chc lp - bao gn vic kim tra s số, kt qu hc
tp ở nh ca hc sinh, nhc nhở hoc đng viên khch l hc sinh…
Bưc 2. Kim tra bi cũ: Bằng phương php vn đp hoc vit gio viên
gip hc sinh nh li nhng tri thc đ hc c liên quan đn vic tip thu tri thc
mi - mt phương tin dy hc quan trng.
Bưc 3. Ging bi mi, bằng cc phương php dy hc v năng lc dy
hc, thầy gip hc sinh chim lnh ni dung ti liu hc tp thông qua đ m đt
đưc mc đch dy hc.
Bưc 4. Ôn tp cng cố, h thống ho v khi qut ho tri thc: Bằng
cch thầy nhc li mt cch c h thống nhng tri thc vừa hc đ gip hc sinh
nm li nhng tri thc vừa hc; bằng cch đt ra cho hc sinh nhng câu hi
hưng vo vic ôn tp cng cố tri thc cho hc sinh, thông qua vic tr lời câu
hi m hc sinh nm li nhng tri thc mi mt cch c h thống; hoc bằng
nhng bi tp ôn tp cng cố m ta gip hc sinh nm li tri thc đ hc mt cch c h thống.
Bưc 5. Ra bi tp v nh, đây l bưc chun b cho hc sinh nhng
nhim v hc tp cho hnh thc dy hc tip theo đ l hnh thc hc tp ở nh.
 bưc ny, gio viên cần hưng dn hc sinh mt cch c th đ hc sinh c th
hon thnh đưc nhim v thầy ra.
Cc bưc lên lp trên c mối quan h bin chng vi nhau không tch
rời nhau, trong thc tin dy hc chng đưc thc hin đan cho vo nhau v 62
chng đưc vn dng mt cch linh hot. Cu trc trên ca bi hc l mt cu
trc đng, đưc bin đi linh hot tu vo từng tnh huống dy hc c th, ty
thuc vo trnh đ ca gio viên.
1.4.2. Cu trc vi mô: Cu trc vi mô l cu trc ca mi bưc lên lp
Bi hc đưc chia thnh nhiu bưc l lun dy hc khc nhau, mi bưc
đưc cu thnh bởi cc nhân tố cu trc: mc đch, ni dung, phương php v kt
qu. Cc nhân tố cu trc ny c mối quan h bin chng vi nhau to thnh mt
bưc ca bi hc. Cc bưc lên lp li c mối quan h bin chng vi nhau thông
qua mối quan h gia cc nhân tố cu trc tương ng đ to nên cu trc ca bi lên lp (bi hc).
1.5. Công tc chun b ca gio viên v hc sinh vi bi lên lp
1.5.1 Công tc chun b ca gio viên a. Chun b di hn
Công tc chun b di hn đưc th hin ở k hoch ging dy năm hc.
Đ c k hoch ging dy năm hc gio viên cần nghiên cu k chương
trnh v nhim v ging dy đưc trao trong năm hc. K hoch ging dy năm
hc nêu r lch trnh ging dy ca từng hc k; từng tuần, tương ng vi lch trnh
ging dy cần xc đnh r mc đch, cc hnh thc t chc dy hc (lên lp, tham
quan, ngoi kho, ph đo riêng…), cc phương php ging dy, cc ti liu tham
kho v cc phương tin dy hc tương ng. b. Chun b ngn hn
Chun b ngn hn l chun b cho mt tit lên lp. Kt qu ca vic
chun b ngn hn l trong tay gio viên phi c gio n. Gio n lên lp thc cht
l bn k hach chi tit c th cho mt tit lên lp. Muốn thnh công trong ging
dy th cần thit phi c gio n chi tit. Gio n chi tit l gio n m thông qua
đ c th hnh dung đưc ton b hot đng ca c thầy v trò ở trên lp, đnh
gi đưc cơ bn kt qu ca bi lên lp.
Đ son đưc mt gio n, gio viên cần tin hnh cc bưc sau:
Bưc 1.Trưc khi son gio n
Trưc khi son gio n, gio viên cần tin hnh nhng công vic sau: 63
+ Đc k sch gio khoa v cc ti liu tham kho c liên quan.
+ Nm vng hc sinh mt cch ton din, đc bit l nm vng đưc
trnh đ tr tu ca từng hc sinh.
+ Nm vng điu kin cơ sở vt cht trường hc phc v cho hot đng
dy hc. Vi nhng môn hc c nhiu th nghim th công vc ny đc bit cần thit.
Vic tin hnh cc hot đng trên gip cho gio viên xc đnh đưc :
mc đch dy hc; trng tâm ca bi; kiu bi v cc phương php, phương tin dy hc cần thit. Bưc 2. Son gio n
Gio n c th son theo mu sau: Gio n số: Bi số: Tên bi dy: H tên gio viên: Ngy son: Ngy dy : Lp dy : Tit dy: I. Mc đch yêu cầu : 1. Kin thc: 2. K năng: 3.Thi đ: II. Trng tâm bi dy :
III. Phương php v phương tin dy hc: IV. Lên lp
1.n đnh t chc lp (3 pht). Bao gm vic kim tra s số, tnh hnh
hon thnh bi tp ở nh ca hc sinh, chun b dng c hc tp v phương tin
dy hc trc quan cần thit.
1. Kim tra bi cũ (7 đn 10 pht) 64
Mc đch l gip cho hc sinh nm li nhng tri thc cũ đ hc c liên
quan đn vic tip thu tri thc mi – mt loi công c hc tp đc bit.
Gio viên c th kim tra dưi dng câu hi, c th dưi dng nhng
bi tp vn dng hưng vo vic gip cho hc sinh nh li tri thc cũ c liên quan
đn vic tip thu tri thc mi.
Gio viên chun b câu hi vn đp, bi tp kim tra, d kin hc sinh
tr lời câu hi hoc lm bi tp kim tra; d kin câu tr lời ca hc sinh hoc
phương n gii ca hc sinh; d kin câu hi ph c tnh cht gi mở đ gip hc
sinh tm câu tr lời đng hoc phương n gii quyt đng.
3. Ging bi mi (20- 25 pht)
 phần ny gio viên c th s 
o n theo cu trc b dc hoc b ngang.
Nu cu trc b ngang th gio viên phi chia thnh 3 ct Thời gian Hot đng ca thầy Hot đng ca trò
4. Ôn tp cng cố tri thc k năng, k xo (5 Pht)
Gio viên c th tin hnh bằng cch: Nhc li mt cch c h thống
nhng tri thc đ hc, hc sinh nm li v ghi nh; gio viên t chc cho hc sinh
nhc li tri thc đ hc bằng cch tr lời câu hi ôn tp cng cố; Bằng cch gio
viên t chc cho hc sinh lm bi tp ôn tp cng cố.
5. Ra bi tp v nh ( - 3 5 pht)
Gio viên ra cho hc sinh nhng nhim v hc tp ở nh cho hc sinh
mt cch c th. Hưng dn hc sinh hon thnh nu thy cần thit. Ch :
- Tu thuc vo trnh đ ca gio viên m gio n c th dưi dng chi
tit hoc dưi dng đ cương. Vi cc gio viên c thâm niên ging dy, gio n
c th dưi dng đi cương, còn vi gio viên mi ra trường th gio n cng chi
tit th cng c lơ. 65
- Sau khi son gio n, gio viên cần c thời gian đ nghiên cu gio n.
nhuần nhuyn gio n. Điu ny ch gip cho gio viên c cơ hi đ lm ch gio
n khi lên lp - điu kin đm bo thnh công bi hc.
- D kin phân b thời gian cho từng yu tố v mô ca bi hc thm ch
cho từng ni dung bi hc mt cch hp l, cân đối.
- Cc phương tin dy hc đưc chun b đầy đ v d kin cch thc
cũng như thời đim s dng sao cho đm bo cc tiêu chun v sinh hc đường.
1.5.2. Công tc chn b ca trò
- Hon thnh tt c cc nhim v hc tp gio viên đ giao.
- Chun b nhng đ dng hc tp cần thit v phương tin dy hc trc quan nu c.
- Đc sch gio khoa v cc ti liu tham kho c liên quan
1.6. Lên lp v sau khi lên lp. 1.6.1. Lên lp
Khi lên lp nhim v ca gio viên l thc hin nghiêm tc k hoch
ca bi lên lp mt cch linh hot sng to nhưng không linh hot v sng to đn
mc sai lch gio n . Khi lên lp, gio viên cần đm bo cc yêu cầu sau:
- Đm bo đưc tt c cc yêu cầu ca bi hc.
- Đm bo hon thnh k hoch ca bi lên lp (không chy gio n).
- Đm bo duy tr đưc bầu không kh lm vic suốt từ đầu đn cuối bi
hc, thu ht đưc mi hc sinh tham gia tch cc vo bi hc.
- Bao qut đưc lp hc v nhy cm trong vic s l cc tnh huống
gio dc không rơi vo tnh trng b đng.
- Phân phối v s dng thời gian hp l, gim tối đa thời gian dnh cho
vic t chc lp, tn dng tối đa thời gian cho vic ging bi mi.
- Tư th tc phong đng hong, c thi đ nghiêm tc, chan ho cởi mở
v đm bo nhp đ nhp điu ca lời ging ca thầy.
- Kt thc giờ hc trong bầu không kh vui vẻ, thoi mi. 1.6.2. Sau khi lên lp 66
Sau khi lên lp Thầy v trò cần t đnh gi kt qu ca bi hc (Đem
đối chiu kt qu ca bi hc vi mc đch đ xc đnh, nhng yêu cầu đ đt ra),
t rt ra bi hc kinh nghim, Nu kt qu ca bi hc trng vi mc đch đ xc
đnh th qu trnh dy hc kt thc. Nu kt qu dy hc sai lch mc đch th thầy v trò p 
h i cng tm hiu nguyên nhân . Nu nguyên nhân ti thầy th thầy t điu
chnh, nu nguyên nhân ti trò th thầy hưng dn cho trò t điu chnh. 2. Hc tp ở nh
Hc tp ở nh l mt hnh thc t chc dy hc tip theo hnh thc ba
hc, c  ngha đc bit quan trng.
- Gip hc sinh mở rng, đo sâu, h thống ho, khi qut ho kin thc
hc sinh đ hc trên lp.
- Rèn luyn k năng, k xo vn dng tri thc vo đ gii quyt nhng
vn đ do thc tin cuc sống đt ra.
- To cơ hi đ hc sinh t bi dưỡng tinh thần trch nhm, tnh t gic,
đc lp suy ngh, tnh k lut, tnh k hoch trong hc tp …
- To điu kin cho hc sinh tip cn tri thc mi, nhng hin tưng
mi theo s hưng dn ca thầy, chun b nhng công c hc tp cần thit cho
vic tip thu bi mi.
Đ hnh thc hc tp ở nh đt kt qu tốt, cần mt số điu kin sau:
- Gip cho hc sinh thy đưc tầm quan trng ca vic hc tp ở nh,
từ đ hnh thnh cho hc sinh  thc v hng th hc tp.
- Rèn luyn cho hc sinh thi quen hc tp ở nh c k hach, phương
php hc tp khoa hc.
- Đm bo cho hc sinh đ thời gian tối thiu đ hc sinh hc ở nh.
- C bit ho bi tp v nh cho hc sinh, c hưng dn chu đo đ hc
sinh c th hon thnh đưc bi tp ở nh.
- Đm bo nhng nhim v hc tp ca hc sinh c tnh đa dng: bi
tp đnh tnh v bi tp đnh lưng) bi tp vn dng vo nhiu tnh huống khc
nhau…Trong đ ch  cc bi tp vn dng vo nhng tnh huống gn lin vi
thc tin cuc sống ca hc sinh. 67
- To điu kin cơ sở vt cht cần thit cho vic hc tp ca hc sinh ở
nh đm bo nhng điu kin v sinh hc đường: Bn gh đ qui cch ph hp
vi la tui, thong mt v đ nh sng đ hc sinh hc tp; đ sch gio khoa v
cc ti liu tham kho; đm bo đ đ dng hc tp cần thêt.
- Kim tra, đôn đốc thường xuyên v nghiên tc, quan tâm gip đỡ vic
hc tp ca hc sinh ở nh.
2. Cc hnh thc t chc dy hc khc: Tham quan hc tp; Ngoi kha;
Ph đo riêng (Tham kho trong hc liu: 2)
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Hnh thc t chc dy hc l g? Nhng du hiu đc trưng ca phương php dy hc.
Câu 2: Bi lên lp l g? Ti sao bi lên lp l hnh thc t chc dy
hc cơ bn nhưng không phi l duy nht.
Câu 3: Công tc chun b ca gio viên v hc sinh? Ti sao ni công
tc chun b ca gio vin v hc sinh sẽ quyt đnh đn cht lưng ca bi hc.
Câu 4: Hãy trnh by s hiu bit ca mnh v cc hnh thc: Tham
quan hc tp; ngoi kho; ph đo riêng. Ti sao cần ph c s kt hp cht chẽ
gia cc hnh thc t chc dy hc?
Câu 5: Anh ch c  kin g v vic s dng cc hnh thc t chc dy
hc trong nh trường ph thông ở Vit Nam hin nay. 68
Chương 6: Kim tra đnh gi kt qu hc tp ca hc sinh [1]
I. Khi nim và  ngha ca vic kim tra v đnh gi kt qu hc tp ca hc sinh
a. Khi nim: Kim tra v đng gi kt qu hc tp ca hc sinh l hot
đng phối hp tương tc gia gio viên v hc sinh đưc t c  h c mt cch c t
chc, c k hoch nhằm pht hin ra kt qu hc tp ca hc sinh sau mt qu trnh dy hc
- Kim tra v đnh gi l hot đng t gic
- Mc đch ca kim tra v đnh gi l nhằm pht hin ra kt qu hc
tp ca hc sinh sau mt qu trnh dy hc
- Hot đng kim tra v đnh gi bao gm 2 hot đng tương đối đc
lp vi nhau nhưng li thống nht vi nhau đ l hot đng kim tra v hot đng đnh gi.
b.  ngha ca hot đng kim tra v đnh gi
- Gip cho gio viên v hc sinh thy đưc kt qu ging dy v hc
tp mt cch đng đn. Công khai ha kt qu gio dc v đo to ca nh trường
trưc Đng, nh nưc v nhân dân; Gip cho b gio dc v đo to; nh trường
v gio viên c cơ sở khoa hc đ hoch đnh mt chin lưc pht trin gio dc trong tương lai 69
- Gip gio viên v hc sinh thu đưc nhng tn hiu nghch trong v
nghch ngoi đ kp thời điu chnh qu trnh dy hc gip cho qu trnh dy hc
vn đng v pht trin đng hưng
- Kim tra v đnh gi không ch gip gio viên v hc sinh pht hin
ra kt qu qu trnh dy hc m còn c tc dng gio dc đo đc cho hc sinh.
II. Cc nguyên tc ch đo vic kim tra v đnh gi
1. Nguyên tc đm bo tnh khch quan
2. Nguyên tc đm bo tnh ton din
3. Nguyên tc đm bo tnh vừa sc
4. Nguyên tc đm bo tnh c bit
III. Cc hnh thc v phương php kim tra v đnh gi
1. Cc hnh thc kim tra v đnh gi
a. Kim tra v đnh gi thường xuyên
b. Kim tra v đnh gi đnh k
c. Kim tra v đnh gi tng kt
2. Cc phương php kim tra v đnh gi
a. Cc phương php kim tra - Kim tra vn đp - Kim tra vit + Vit t lun + Vit trc nghim - Kim tra thc hnh
b. Cc phương php đnh gi
- Đnh tnh (nhn xt )
- Đnh lưng (cho đim) IV. Hot đng kim tra
1. L hot đng m trong đ gio viên ra cho hc sinh nhng nhim v
hc tp hưng vo vic pht hin ra kt qa hc tp ca hc sinh sau mt qa trnh
dy hc, Hc sinh hon thnh nhim v hc tp đ trong khong thời gian không
ch dưi s gim st ca gio viên. 70
2. Yêu cầu ca hot đng kim tra
+ Đ thi không đưc vưt ra khi phm vi chương trnh m hc sinh đ đưc hc
+ Đ thi phi ph hp vi trnh đ hin c ca hc sinh; phi phân ha
đưc kt qu hc tp ca hc sinh v phn nh đng đưc trnh đ ca từng hc sinh.
+ B mt đ thi đn cng
+ Coi thi nghiêm tc đm bo công bằng v khch quan
+ Cần hưng dn hc sinh ôn tp, cng cố tri thc đ hc mt cch nghiêm tc.
V. Hot đng đnh gi
1. Hot đng đnh gi l hot đng m ở đ gio viên nghiên cu vic
hon thnh nhim v hc tp do gio viên đ ra trong khong thời gian nht đnh,
dng thang đim đ đnh gi kt qu hon thnh nhim v hc tp ca hc.
2. Yêu cầu ca hot đng đnh gi:
+ Đm bo khch quan v công bằng trong vic đnh gi kt qu hon thnh bi kim tra
+ Đm bo tnh ton din trong vic đnh gi: Đnh gi c ni dung ln
hnh thc; c đnh tnh ln đnh lưng; c thưởng pht nghiêm minh.
2. Cch thc đnh gi
+ Đnh gi đnh tnh: Nhn xt kt qu hon thnh bi kim tra ca hc
sinh. Cần nhn xt mt cch c th v ni dung hnh thc v cht lưng.
+ Đnh gi đnh lưng: Gio viên dng đim đ đnh gi kt qu bi kim tra ca hc sinh.
Nu đnh ga bằng đim th gio viên phi xây dng đp n đn 0,25đ
v căn c vo đp n đ đnh gi bi kim tra ca hc sinh. Khi đnh gi cần s
dng c 2 hnh thc đnh gi c đnh tnh ln đnh lưng.
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 71
Câu 1: Phân tch  ngha ca vic kim tra v đnh gi kt qu hc tp ca hc sinh.
Câu 2: Phân tch cc nguyên tc kim tra v đnh gi kt qu hc tp
ca hc sinh. Theo anh ch nguyên tc no l nguyên tc cơ bn ca vic kim tra v đnh gi?
Câu 3: Hy trnh by s hiu bit ca mnh v cc hot đng kim tra;
hot đng đnh gi. Theo anh ch hot đng kim tra v hot đng đnh gi kt
qu hc tp ca hc sinh trong cc trường trung hc ph thông hin nay c đm
bo đưc cc nguyên tc kim tra đnh gi v c ph hp vi yêu cầu ca hot
đng kim tra v hot đng đnh gi hay không?
BÀI TP XÊMINA
1. Hin nay c quan đim cho rằng: “ Qu trnh dy hc v bn cht l
qu trnh truyn ti tri thc đơn thuần từ thầy sang trò” Anh ch hy cho  kin
ca mnh v quan đim trên. Từ đ hy nêu ra đnh ngha mi v qu trnh dy hc
2. Bằng l lun v thc tin dy hc anh ch hy chng t rằng: Qu trnh
dy hc l qu trnh liên tc hnh thnh mâu thun v gii quyt mâu thun.
3. Bằng l lun v thc tin dy hc anh ch hy chng t rằng: “Trong
qu trnh dy hc không c phương php dy hc no l vn năng” 72
B. LÍ LUẬN GIÁO DỤC [1], [2],
Chương 1: Qa trnh gio dc
I. Khi nim v qu trnh gio dc
Qa trnh gio dc l qu trnh hot đng phối hp tương tc gia người
gio dc v người đưc gio dc đưc t chc c mc đch, c k hoch, dưi s
ch đo ca người gio dc, người đưc gio dc t gic, tch cc v t lc nm
vng h thống nhng quan đim nim tin thi đ, nhng đnh hưng gi tr, hnh
thnh ở người đưc gio dc nhng hnh vi v thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi Nhn xt:
+ Qu trnh gio dc l qu trnh t gic
+ Mc đch ca qu trnh gio dc suy cho đn cng l nhằm hnh thnh
ở người đưc gio dc h thống nhng hnh vi v thi quen hnh vi ph hp vi
cc chun mc x hi.
+ Tnh cht đc trưng ca qu trnh gio dc đ l tnh cht 2 mt
Qu trnh gio dc luôn luôn tn ti trong n 2 hot đng : Đ l hot
đng gio dc v hot đng t gio dc. Hai hot đng ny tương đối đc lp vi
nhau nhưng li thống nht vi nhau đ to nên mt qu trnh gio dc hon chn h
- Vi hot đng gio dc:
Ch th ca hot đng gio dc l: Nhng nh gio dc; tp th hc sinh
v cc lc lưng gio dc khc.
Khch th ca hot đng gio dc l hc sinh v tp th hc sinh. Như
vy tp th hc sinh vừa l ch th vừa l khch th ca hat đng gio dc.
- Vi hot đng t gio dc :
Ch th ca hot đng t gio dc l hc sinh.
Khch th ca hot đng t gio dc l nhng tc đng tch cc từ pha
cc ch th ca hot đng gio dc.
Từ khch th ca hot đng t gio dc chng ta thy: Vn đ quan
trng ca gio dc l đng trưc nhng tc đng tch cc từ pha cc ch t  h ca
hot đng gio dc, hc sinh c chp nhn hay không chp nhn, đng  hay 73
không đng , ng h hay không ng h. Nu hc sinh ca chng ta chp nhn,
đng , ng h chng ta điu đ c ngha l gio dc thnh công. Nu ngưc li
hc sinh không chp nhn, không đng , không ng h điu đ c ngha l gio
dc tht bi. Đ thnh công trong qua trnh gio dc nh gio dc cần: C uy tn
trưc hc sinh v c nhng năng lc gio dc cơ bn như năng lc tip cn hc
sinh; năng lc đnh gi đối tưng; năng lc la chn v vn dng phối hp cc phương php gio dc.
Hot đng gio dc gi vai trò ch đo (người gio dc l người t chc,
lnh đo điu khin, điu chnh hot đng t gio dc ca hc sinh). Hot đng
t gio dc gi vai trò t gic, tch cc v t lc (hc sinh l người t gic tch
cc v t lc tip thu nhng tc đng tch cc từ pha nh gio dc v trong vic
t hon thin nhân cch bn thân)
II. Đc đim ca qu trnh gio dc
1. Qu trnh gio dc l qu trnh kh khăn v phc tp
- Tham gia vo qu trnh gio dc c nhiu lc lưng khc nhau, nh
hưởng đn qu trnh gio dc c nhiu nhân tố khc nhau (khch quan, ch quan;
bên trong v bên ngoi). Mi lc lưng tham gia vo qu trnh gio dc, mi nhân
tố tham gia vo qa trnh gio dc c th tc đng đn đối tưng gio dc theo
chiu hưng khc nhau, cường đ khc nhau. Chng c th vô hiu ha ln nhau
hoc tăng cường nh hưởng ca nhau. Điu ny lm cho qu trnh gio dc trở
nên kh khăn v phc tp kh đi đn kt qu.
- Nu đối tưng gio dc (hc sinh) tham gia vo bao nhiêu hot đng
khc nhau th cũng c by nhiêu nhng tc đng khc nhau đn hc sinh theo
nhng chiu hưng khc nhau v cường đ khc nhau, chng c th vô hiu ha
ln nhau hoc tăng cường nh hưởng ca nhau. Điu ny lm cho qu trnh gio
dc trở nên kh khăn v phc tp, kh đi đn kt qu - Kt lun sư phm :
+ Trong gio dc cần phối hp v thống nht cc lc lưng tham gia
vo qu trnh gio dc. 74
+ Cần ngăn chn hoc hn ch tối đa cc nh hưởng ca môi trường
(yu tố bên ngoi) đn đối tưng gio dc.
2. Qu trnh gio dc l qu trnh lâu di v liên tc
- Điu ny c ngha l qu trnh gio dc l qu trnh đòi hi thời gian
di mi c kt qu v phi đưc tin hnh thường xuyên liên tc c v không gian,
thời gian mi c kt qu
- Qu trnh gio dc đòi hi thời gian di mi c kt qu l v:
+ Mc đch ca qu trnh gio dc l hnh thnh ở hc sinh hnh vi thi
quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi. Đ hnh thnh ở hc sinh mt
hnh vi thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi th qu trnh gio
dc đòi mt qu trnh từ nhn thc đn đu tranh, từ đu tranh đn kim nghim,
từ kim nghim đn rèn luyn hnh vi v thi quen hnh vi. Đ loi b ra khi đời
sống tâm l hc sinh mt hnh vi thi quen hnh vi không ph hp vi cc chun
mc x hi th qu trnh gio dc cũng đòi hi c qu trnh từ nhn thc li đn
đu tranh li, từ đu tranh li đn kim nghim li, từ kim nghim li đn rèn
luyn li...Lm đi đ kh v lâu lm li li kh hơn v lâu hơn.
- Qu trnh gio dc đòi hi phi đưc tin hnh lâu di v liên tc l v:
+ Mc đch ca qu trnh gio dc không ch hnh thnh ở hc sinh hnh
vi ph hp vi cc chun mc x hi m còn hnh thnh ở hc sinh thi quen hnh
vi ph hp vi cc chun mc x hi.
+ Kt qu qu trnh gio dc d b mt đi khi c cơ hi. Ci xu, ci
không tốt luôn rnh rp bên ngoi con người nu c cơ hi l n vo. Khi ci xu
vo th ci tốt ra. Cơ hi đ kt qu qu trnh gio dc mt đi, ci xu vo ci tốt
ra chnh l lc qu trnh gio dc b gin đon hoc b buông lng - Kt lun sư phm
+ Trong gio dc phi kiên tr, bnh tnh không nôn nng vi vng đốt
chy giai đon. Nu không bnh tnh, không kiên tr li nôn nng vi vng đốt
chy giai đon th sẽ sai lầm v phương php m sai lầm v phương php th sẽ sai lầm v kt qu. 75
+ Trong gio dc cần c s phối hp v thống nht cc lc lưng gio
dc tham gia vo qu trnh gio dc, c s phân công trch nhim r rng v c
th đ hc sinh ở nh c s gio dc ca gia đnh; đn trường c s gio dc ca
nh trường v ra ngoi x hi c s gio dc ca x hi…
3. Qu trnh gio dc l qu trnh c tnh cht c bit
- Điu ny c ngha l qu trnh gio dc bao giờ cũng gn vi mi c
nhân c th v mi tnh huống gio dc c th.
- Qu trnh gio dc c tnh c bit v:
+ Mc đch qu trnh gio dc l hnh thnh ở hc sinh hnh vi v thi
quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi. M hnh vi v thi quen hnh vi
ph hp vi cc chun mc x hi phi gn vi mi c nhân c th v vy gio
dc phi gn vi mi c nhân c th.
+ S kin hin tưng gio dc xut hin trong nhng tnh huống gio
dc khc nhau. Tnh huống gio dc đa dng v phong ph nên gio dc phi gn
vi mi tnh huống gio dc c th. - Kt lun sư phm :
+ Muốn gio dc hc sinh phi hiu hc sinh.
+ Nh gio dc phi c kh năng linh hot năng đng v sng to trong
vic gii quyt cc tnh huống gio dc.
4. Qu trnh gio dc l qu trnh c tnh cht bin chng cao
- Điu ny c ngha l qu trnh gio dc cũng l q  u trnh ph hp vi
nhng quan đim ca ch ngha duy vt bin chn g
- Qu trnh gio dc l qu trnh luôn luôn vn đng v bin đi cho ph
hp vi đối tưng tc đng l nhng con người đang trưởng thnh đang ln lên
trong điu kin x hi cũng luôn vn đng v bin đi. - Kt lun sư phm
+ Luôn phi đi mi qu trnh gio dc, đi mi da trên cơ sở đc đim
tâm l đối tưng v điu kin hon cnh lch s c th.
+ Nh gio dc phi hnh thnh cho mnh k năng x l cc tnh huống gio dc. 76
III. Cu trc ca qu trnh gio dc
1. Cc nhân tố cu thành qa trnh gio dc
Qu trnh gio dc đưc cu thành bởi 6 nhân tố cu trc sau đây:
a. Mc đch (nhim v) ca qa trnh gio dc (M) (gio dc hưng vào
vic đaňt đưc nhim v: hnh thành ở đôěi tưng gio dc hành vi và thi quen
hành vi ph hp vi cc chun mc x hi
b. Ni dung gio dc (N): L nhng chun mc x hi m c  h ng ta cần
gip cho đối tưng gio dc nm vng v l nhng hnh vi v thi quen hnh vi
ph hp vi cc chun mc x hi cần hnh thnh cho đối tưng gio dc trong qu trnh gio dc.
c. Ch th gio dc v hot đng gio dc (G)
d. Khch th gio dc v hot đng t gio dc (H)
e. Phương php v phương tin gio dc (PP, PT)
g. Kt qu gio dc: L trnh đ đưc gio dc m đối tưng gio dc
đt đưc sau mt qu trnh gio dc
Trong 6 nhân tố cu trc ca qu trnh gio dc th nhân tố cơ bn xuyên
suốt ton b qu trnh gio dc đ l nhân tố mc đch, hai nhân tố trung tâm ca
qu trnh gio dc l ch th v khch th.
Cc nhân tố cu trc c mối quan h bin vi nhau, tc đng qua li ln
nhau trong đ mc đch quy đnh ni dung; ni dung quy đnh phương php v
phương php quy đnh kt qu. Mc đch không ch quy đnh ni dung m còn
quy đnh c phương php v kt qu. Mc đch không ch quy đnh ni dung,
phương php v kt qu m còn quy đnh s tc đng qua li gia ch th v
khch th. Kt qu ca s tc đng qua li gia ch th v khch th dn đn kt
qu ca qu trnh gio dc. Ton b s tc đng qua li gia cc nhân tố cu trc
ca qu trnh gio dc đưc din ra trong điu kin kinh t chnh tr văn ha x
hi khoa hc v công ngh nht đnh.
IV. Bn cht ca qu trnh gio dc
1. Cơ sở đ xc đnh bn cht ca qu trnh gio dc 77
Đ xc đnh bn cht ca qu trnh gio dc cần căn c vo quan đim
ca hc thuyt Mc – Lênin vầ bn cht con người
Theo hc thuyt Mc – Lênin: “ Bn cht con người không phi l ci
g tru tưng vốn c, trong tnh hin thc ca n, bn cht con người l tng hòa
ca cc mối quan h x hi” Như vy đ hnh thnh bn cht người hay gio dc
con người cần đưa con người vo cc mối quan h x hi, m cc mối quan h x
hi xut hin khi con người hot đng v gio tip. Như vy thc cht ca vic
đưa con người vo cc mối quan h x hi chnh l t chc cc hot đng v giao tip cho con người.
2. Bn cht ca qu trnh gio dc
Từ cơ sở khoa hc trên m đi đn kt lun v bn cht ca qu trnh gio
dc như sau: “Qu trnh gio dc v bn cht l qu trnh t chc hot đng v
giao tip cho con người”. Điu ny c ngha: T chc cc hot đng v giao tip
cho con người chnh l gio dc con người.
Gio dc trong nh trường x hi ch ngha thc cht l:
- T chc cc hot đng v giao tip c  ngha x hi cho hc sinh.
- Khch l hc sinh t gic, tch cc tham gia vo cc hot đng v giao
tip c  ngha x hi .
- Lnh đo điu khin v điu chnh mối quan h gia hc sinh v hc
sinh, hc sinh v nhng người ln khc. Kt lun s pham:
- Trong gio dc cần la chn cc hot đng v giao tip c  ngha x
hi cho hc sinh v khch l hc sinh tham gia vo cc hot đng giao tip bằng
cch đa dng ha cc hnh thc hot đng v giao tip c v ni dung ln hnh
thc; gip hc sinh thy đưc  ngha ca cc hot đng v giao tip vi s hnh
thnh v pht trin nhân cch bn thân.
- Kiên quyt chống li khuynh hưng p đt, ty thch ca nh gio dc;
khuynh hưng “Đem con b ch” trong gio dc hc sinh. Bin php tốt nht đ
lnh đo điu khin mối quan h gia hc sinh v hc sinh, hc sinh vi nhng
người ln khc l bằng uy tn v s cm ha ca nh gio dc. 78
V. Đng lc ca qu trnh gio dc
1. Bt k hot đng no ca con người bao giờ cũng đưc thc đy bởi
yu tố no đy, yu tố t 
h c đy mi hot đng ca con người gi l đng lc.
2. Hc thuyt Mc - lênin : “Mi s vt hin tưng luôn luôn vn đng
v pht trin, n vn đng v pht trin đưc l do c s đu tranh v thống nht
gia cc mt đối lp”
Như vy: Yu tố thc đy mi hot đng ca con người chnh l mâu
thun v vic gii quyt mâu thun
Theo hc thuyt Mc – Lênin: Bt k s vt hin tưng no cũng tn ti
trong n 2 loi mâu thun: mâu thun bên trong v mâu thun bên ngoi v ch
nhng mâu thun bên trong v vic gii quyt cc mâu thun bên trong mi l
đng lc ca mi s pht trin
3. Đng lc ca qu trnh gio dc chnh l cc mâu thun bên trong v
vic gii quyt cc mâu thun bên trong ca qu trnh gio dc.
Mâu thun bên trong ca qa trnh gio dc l mâu thun gia cc nhân
tố cu trc vi cc nhân tố cu trc ca qu trnh gio dc; gia cc yu tố vi cc
yu tố trong cng mt nhân tố.
Mâu thun bên ngoi l mâu thun gia nhân tố cu trc ca qu trnh
gio dc vi cc điu kin kinh t chnh tr, văn ho x hi, khoa hc v công ngh.
Mâu thun bên trong cng vi vic gii quyt n to nên đng lc ca qu trnh gio dc
4. Mâu thun cơ bn ca qu trnh gio dc
Đ xc đnh mâu thun cơ bn ca qu trnh gio dc, cần căn c vo 3 điu kin sau đây:
- Mâu thun phi tn ti từ đầu đn cuối qu trnh gio dc
- Vic gii quyt cc mâu thun khc suy cho đn cng l nhằm gii
quyt tốt mâu thun đ.
- Mâu thun đ phi liên quan đn s vn đng v pht trin ca nhân
tố trò (H)(khch th gio dc). 79
Từ 3 điu kin trên m mâu thun cơ bn ca qu trnh gio dc l mâu
thun gia nhân tố khch th gio dc (H) v nhân tố mc đch (M). Đ l mâu
thun gia mt bên l nhng yêu cầu do cc chun mc x hi đt ra m hc sinh
phi thc hin vi mt bên l trnh đ đưc gio dc hin c ca hc sinh.
Mâu thun cơ bn cng vic gii quyt nâu thun cơ bn to nên đng
lc ch yu ca qu trnh gio dc
5. Điu kin đ mâu thun trở thnh đng lc
- Mâu thun phi đưc hc sinh  thc đưc mt cch sâu sc v c nhu cầu gii quyt.
- Mâu thun phi vừa sc
- Mâu thun phi ny sinh tt yu trên con đường gio dc
Từ đây chng ta li c mt đnh ngha mi v qu trnh gio dc: Qu
trnh gio dc l qu trnh liên tc hnh thnh mâu thun v liên tc gii quyt mâu thun.
V. Lô gc ca qu trnh gio dc
1. Khi nim v lô gc ca qu trnh gio dc
Lôgic ca qu trnh gio dc l trnh t vn đng hp quy lut tối ưu
ca qu trnh gio dc k từ trnh đ đưc gio dc khi hc sinh bt đầu nm vng
cc tri thc v cc chun mc x hi đn trnh đ đưc gio dc khi hc sinh thc
hin đưc hnh vi v c thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi
2. Lô gc ca qu trnh gio dc
Qu trnh gio dc din ra qua cc khâu sau đây
a. Khâi 1: T chc cho hc sinh (Đối tưng gio dc) nm vng cc tri
thc v cc chun mc x hi. Cc chun mc x hi đưc biu hin ở cc cp
phm tr: Tốt – Xu; Thin - c; Trung thc – Gi dối; Cao thưng – Thp hèn;
Dũng cm – Hèn nht….Thc cht ca khâu ny l gip cho hc sinh nm vng
đưc cc cp khi nim nêu trên.
b. Khâu 2: T chc hnh thnh ở hc sinh nhng tnh cm tch cc đối
vi cc tri thc v cc chun mc x hi. Thc cht ca khâu ny l qa trnh bin
nhn thc thnh tnh cm, bin tnh cm thnh nim tin, bin nim tin thnh  ch 80
v hnh đng  ch v h qu tt yu l lm xut hin ở đối tưng gio dc nhu
cầu đưc thc hin hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi m đối tưng gio dc đ c nim tin.
c. Khâu 3: T chc rèn luyn cho hc sinh (đối tưng gio dc) hnh vi
v thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi. Thc cht ca khâu ny
l nh gio dc to ra nhng điu kin cần thit, nhng cơ hi đ hc sinh đưc
tha mn nhu cầu đưc thc hin hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi, nhờ
vic nhu cầu đưc thường xuyên tha mn tc hnh vi đưc lp đi lp li nhiu
lần m thi quen hnh vi đưc hnh thnh v mc đch gio dc đt đưc.
Như vy qu trnh gio dc đưc din ra qua 3 khâu. S phân chia cc
khâu như trên ch l tương đối. Trong gio dc chng ta phi vn dng mt cch
linh hot v sng to.
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Qu trnh gio dc l g? Hy phân tch cc đc đim ca qu
trnh gio dc v rt ra nhng kt lun sư phm.
Câu 2: Phân tch bn cht ca qu trnh gio dc.
Câu 3: Đng lc ca qu trnh gio dc l g? Ti sao qu trnh gio dc
l qu trnh liên tc hnh thnh mâu thun v gii quyt mâu thun. 81
Câu 4: Phân tch lôgc ca qu trnh gio dc v mối quan h gia cc
khâu ca qu trnh gio dc
Câu 5: Bằng l lun v thc tin gio dc hy chng t rằng: “Qu trnh
gio dc l qu trnh kh khăn, phc tp; lâu di liên tc; c tnh c bit v tnh bin chng cao”
Câu 6: Từ cc đc đim ca qu trnh gio dc hy cho bit nguyên nhân
ca hin tưng: “Dao sc không gt đưc chuôi”; “Đo đc ca thanh thiu niên
hin nay đang c chiu hưng xuống cp nghiêm trng”.
Chương 2: Nguyên tc gio dc [ 1]
I. Khi nim v nguyên tc gio dc
Nguyên tc gio dc l nhng lun đim cơ bn c tnh quy lut ca l
lun gio dc c tc dng ch đo mi hot đng ca người gio dc v người
đưc gio dc trong qu trnh gio dc. 82
+ Nguyên tc gio dc không phi l nhng quy lut ca qu trnh gio
dc m cc nguyên tc gio dc ch l nhng lun đim cơ bn phn nh trong đ n 
h ng quy lut ca qu trnh gio dc. Nhng quy lut ca qu trnh gio dc
l nhng mối quan h bn vng v tt yu gia cc nhân tố cu trc ca qu trnh gio dc.
+ Cc nguyên tc gio dc c tc dng ch đo mi hot đng ca người
gio dc v người đưc gio dc v vy cc nguyên tc gio dc đưc xem như l
nhng tiêu ch đ xem xt v đnh gi mi hot đng ca người gio dc v người
đưc gio dc trong qu trnh gio dc. Khi xut hin s sai lch gia kt qu v
mc đch gio dc, chng ta hy tm hiu nguyên nhân ở vic thc hin cc nguyên tc gio dc.
+ Cc nguyên tc gio dc c gi tr chung cho vic hnh thnh ở đối
tưng gio dc bt k hnh vi thi quen hnh vi đo đc no.
+ Cc nguyên tc gio dc l s dng buc nht đnh đối vi nh gio dc.
II. Cơ sở đ xc đnh cc nguyên tc gio dc
1. Quan đim ca hc thuyt Mc - Lênin v bn cht con người v quy
lut hnh thnh v pht trin con người
- V bn cht con người hc thuyt Mc – Lênin khng đnh: “ Bn cht
con người không phi l ci g tru tưng vốn c, trong tnh hin thc ca n bn
cht con người l tng hòa ca cc mối quan h x hi”
- V quy lut hnh thnh v pht trin con người hc thuyt Mc – Lênin
nêu r “Hon cnh sng to ra con người, trong chừng mc nht đnh con người
sng to ra hon cnh”
2. Quan đim ca Đng v mc tiêu v nguyên l gio dc
- V mc tiêu gio dc, lut gio dc nêu r: “Mc tiêu đo to l đo
to con người Vit Nam pht trin ton din, c tri thc, đo đc, sc khe, thm
m v k năng ngh nghip…”
- V nguyên l gio dc, lut gio dc cũng nêu r: “Nn gio dc Vit
Nam l nn gio dc x hi ch ngha vn hnh theo nguyên l: Hc đi đôi vi 83
hnh, gio dc kt hp vi lao đng sn xut, l lun gn lin vi thc tin, gio
dc nh trường kt hp vi gio dc gia đnh v gio dc x hi ”
3. Đc đim tâm simh l ca hc sinh Vit Nam.
4. Đc đim ca qu trnh gio dc.
5. Thc tin gio dc v đo to trong nh trường ph thông ở Vit Nam
III. H thống cc nguyên tc gio dc (Xem thên chi tit trong ti liu số 2)
Gio dc trong nh trường ph thông Vit Nam din ra dưi s ch đo
ca h thống cc nguyên tc sau đây:
1. Nguyên tc đm bo tnh mc đch trong gio dc
Nguyên tc ny đòi hi gio dc phi hưng vo vic đt đưc mc tiêu
gio dc ni chung mc tiêu đo to trong nh trường ph thông ni riêng (Gio
dc phi hưng vo vic hnh thnh ở hc sinh hnh vi thi quen hnh vi ph hp
vi cc chun mc x hi v thông qua đ đt đưc mc tiêu gio dc l đo to
nhng con người Vit Nam pht trin ton din…) v gio dc phi ly mc tiêu
gio dc lm cơ sở cho mi hot đng ca ch th v khch th trong qu trnh gio dc. Liên h thc tin…
2. Nguyên tc gn gio dc vi thc tin lao đng đu tranh xây dng
v bo v t quốc x hi ch ngha ca nhân dân lao đng.
Nguyên tc ny đòi hi qu trnh gio dc phi đưc tin hnh ngay
trong thc tin lao đng đu tranh, xây dng v bo v t quốc x hi ch ngha
ca nhân dân lao đng, đưa thc tin lao đng đu tranh xây dng v bo v t
quốc ca nhân dân lao đng vo trong qu trnh gio dc trong nh trường.
Nguyên tc ny c gha tr rt ln trong vic hnh thnh ở đối tưng gio
dc nim tin đo đc.
Liên h vi thc tin ...
3. Nguyên tc gio duc trong lao đng v bằng lao đn g
Nguyên tc ny đòi hi qu trnh gio dc phi đưc tin hnh ngay
trong hot đng lao đng ca hc sinh v ly lao đng lm phương tin đ hnh 84
thnh ở hc sinh nhng phm cht đo đc cần thit ca con người lao đng mi
(yêu lao đng, yêu người lao đng, yêu v qu trng sn phm lao đng do bn
thân v do người lao đng lm ra; coi lao đng l vinh quang, lao đng l lẽ sống,
lao đng l hnh phc, lao đng l nim vui…c  thc v thi quen lao đng c
t chc, c k lut, c k thut v c năng xut cao…) Liên h thc tin…
4. Nguyên tăc gio dc trong tp th v bằng tp th
Nguyên tc ny đòi hi gio dc phi đưc tin hnh ngay trong tp th
hc sinh – nơi din ra cuc sống thc ca hc sinh trong nh trường v ly tp th
lm phương tin đ gio dc hc sinh. Liên h thc tin…
5. Nguyên tc đm bo s thống nht gia vai trò ch đo ca nh gio
dc vi vic pht huy vai trò t gic, tch cc, t lc, đc lp v sng to ca hc
sinh trong qu trnh gio dc.
Nguyên tc ny đòi hi trong qu trnh gio dc nh gio dc phi l
người t chc, lnh đo, điu khin, điu chnh hot đng gio dc không phi l
người p đt, lm thay hc sinh còn hc sinh phi t gic, tch cc, t lc trong
vic tip thu nhng tc đng tch cc từ pha cc ch th ca hot đng gio dc
v trong vic t hon thin nhân cch ca bn thân.
6. Nguyên tc đm bo s thống nht gia tôn trng nhân cch hc sinh
vi vic đưa ra nhng yêu cầu hp l cho hc sinh
- Tôn trng nhân cch hc sinh l thường xuyên đưa ra nhng yêu cầu
hp l v buc hc sinh phi thc hin; l không đưc s dng cc bin php gây
ra nhng đau đn c v th xc ln tâm hn hc sinh
- Yêu cầu hp l (Sư phm) l yêu cầu ph hp vi mc đch v ni
dung; ph hp vi đc đim tâm l đối tưng.
- Nguyên tc ny đòi hi trong gio dc đng thời vi vic tôn trng
nhân cch hc sinh th phi đưa ra nhng yêu cầu hp l v buc hc sinh phi thc hin.
Liên h vi thc tin … 85
7. Mguyên tc đm bo tnh h thống, tnh thường xuyên, liên tc trong qu trnh gio dc
Nguyên tc ny đòi hi qu trnh gio dc phi đưc tin hnh mt cch
c h thống v ni dung v phương php đng thời phi đưc tin hnh thường
xuyên liên tc c v không gian v thời gian. Liên h thc tin…
8. Nguyên tc đm bo tnh c bit trong gio dc
Nguyên tc ny đòi hi qu trnh gio dc phi gn vi mi c nhân c
th v gn vi mi tnh huống gio dc c th. Liên h thc tin…
9. Nguyên tc đm bo s thống nht gia gio dc nh trường vi gio
dc gia đnh v gio dc x hi
Nguyên tc ny đòi hi qu trnh gio dc phi c s kt hp thống nht
cht chẽ gia nh trường, gia đnh v x hi. Kt hp mt cch thường xuyên v
c s thống nht v mc đch, ni dung, phương php gio dc. Liên h thc tin…
Trong gio dc cần tuân th theo h thống cc nguyên tc gio dc nêu
trên, vic đm bo cc nguyên tc gio dc trong qua trnh gio dc l điu kin
đm bo cho qu trnh gio dc dc đt đưc kt qu. Khi xut hin s sai lch
gia kt qu v mc đch th hy tm hiu nguyên nhân ở vic thc hin cc nguyên tc gio dc.
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Khi nim v nguyên tc gio dc. Ti sao khi xut hin nhng
sai lầm trong gio dc th hy tm hiu nguyên nhân ở vic thc hin cc nguyên tc gio dc?
Câu 2: Hy phân tch cc nguyên tc gio dc v liên h vic thc hin
cc nguyên tc gio dc trong nh trường ph thông hin nay. 86
Câu 3: Từ cc nguyên tc gio dc hy cho bit nguyên nhân ca hin
tưng “Con hư ti mẹ, chu hư ti b” “Trong nh trường ph thông ch c gio
viên ch nhim mi gio dc đưc hc sinh còn hiu trưởng không gio dc đưc hc sinh”
Chương 3. Phương php gio dc [2] I. Khi nim
Phương php gio dc l t hp cc cch thc hot đng ca ch th v
khch th m ch th v khch th s dng đ đt đưc mc đch gio dc.
II. Đc đim ca phương php gio dc 87
1. Phương php gio dc vừa mang tnh khch quan vừa mang tnh ch
quan. Điu ny l gii ti sao:Muốn gio dc hc sinh phi hiu hc sinh; Cng
đối tưng gio dc nhưng ch khc người s dng phương php gio dc cũng
cho ta nhng kt qu khc nhau
2. Phương php gio dc chu s chi phối ca mc đch v ni dung.
Điu ny l gii ti sao muốn la chon đưc phương php gio dc đng đn phi
căn c vo mc đch v ni dung gio dc hay trưc khi la chon phương php
gio dc phi x đnh r đưc mc đch v ni dung gio dc.
3. Phương php gio dc cha đng trong n php bin chng ch th v khch th
4. Phương php gio dc bao hm mt bên trong v mt bên ngoi
5. Phương php gio dc bao hm mt đc dc v mt tr dc
6. Phươmg php gio dc đa dng v phong ph trong gio dc cần la
chn v vn dng phối hp cc phương php gio dc. III. Phân loi
1. Cơ sở ca s phân loi cc phương php gio dc
Đ phân loi cc phương php gio dc chng ta da vo tnh ton vẹn ca nhân cch
Tnh ton vẹn ca nhân cch đòi hi: Đ hnh thnh ở hc sinh mt hnh
vi thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi th qu trnh gio dc phi
đng thời tc đng đn tt c cc mt ca đời sống tâm l con người (Nhn thc,
tnh cm,  ch v hnh đng  ch). Mi mt ca đời sống tâm l con người c
cu trc riêng, ni dung riêng nên n đòi hi cc phương php tc đng riêng.
2. Căn c vo cơ sở khoa hc trên, hin nay phương php gio dc đưc
chia thnh 3 nhm cc phương php gio dc sau đây:
Nhm 1: Nhm cc phương php hnh thnh  thc c nhân (Nhm cc
phương php thuyt phc)
Nhm cc phương php gio dc ny tc đng ch yu vo mt nhn
thc. Mc đch l nhằm gip cho đối tưng gio dc nm vng cc tri thc v cc chun mc x hi. 88
Nhm 2: Nhm cc phương php t chc cc hot đng thc tin
Nhm phương php gio dc ny tc đng ch yu vo mt tnh cm,
mt  ch v hnh đng  ch. Mc đch l nhằm bin nhn thc thnh tnh cm,
bin tnh cm thnh nim tin, bin nim tin thnh  ch v hnh đng  ch.
Nhm 3: Nhm cc phương php khuyn khch v điu chnh hnh vi
Đây l nhm cc phương php c tnh cht h tr cho hai nhm cc
phương php gio dc trên nhưng li không th không s dng trong qu trnh gio dc.
IV. H thống cc phương php gio dc (chi tit đc trong ti liu số 2).
Nhm 1: Nhm cc phương php hnh thnh  thc c nhân (Nhm cc
phương php thuyt phc)
Đ gip cho đối tưng gio dc nm vng đưc cc tri thc v cc chun
mc x hi, c th s dng mt trong cc phương php gio dc sau đây:
1. Phương php k chuyn
L phương php gio dc m nh gio dc s dng đ g  i p hc sinh
nm vng cc tri thc v cc chun mc x hi thông qua ni dung câu chuyn,
thông qua hnh vi ca nhng nhân vt trong câu chuyn m gio viên k cho hc sinh nghe
Nhng câu chuyn m gio viên k cho hc sinh nghe c th l nhng
câu chuyn đo đc, nhng câu chuyn v nhng tm gương người tốt vic tốt,
c th l nhng câu chuyn c tch, c th l nhng câu chuyn s tch, truyn thuyt…
Phương php ny rt c gi tr vi hc sinh nh t  u i
Vn đ quan trng khi s dng phương php ny l: Phi la chn nhng
câu chuyn c cha đng trong đ nhng chun mc đo đc; gio viên phi c
năng khiu k chuyn đ tăng thêm tnh hp dn v đ li n tưng sâu sc ca
ni dung câu chuyn v ca nhng hnh vi ca cc nhân vt trong câu chuyn cho hc sinh.
Cần kt hp vi cc phương php gio dc khc mt cch hp l. 2. Phương p  h p đm thoi 89
L phương php m nh gio dc gip hc sinh nm vng cc tri thc
v cc chun mc x hi thông qua vic t chc tranh lun gia nh gio dc v
hc sinh (thông qua s va chm quan đim  kin gia nh gio dc v hc sinh)
Đây l phương php c nhiu kh năng hnh thnh ở đối tưng gio dc mim tin đo đc
Vn đ quan trng ca phương php ny l:
- Vn đ tranh lun phi ph hp vi mc đch v ni dung (Vn đ đo
đc; mt chun mc đo đc, mt s kin đo đc…)
- To ra đưc không kh tranh lun tho lun sôi ni, thoi mi gia nh
gio dc v hc sinh đ hc sinh mnh dn ni ra quan đim thc ca hc sinh,
dm dng l lun ca mnh đ bo v  kin ca mnh hoc bc b  kin ca gio viên.
- Kiên quyt trnh hin tưng p đt cho hc sinh, cch lm ny không
hnh thnh ở hc sinh mim tin đo đc.
- C nh gio dc ln đối tưng gio dc phi tm đưc ting ni chung
3. Phương php tranh lun tho lun
- L phương php gio dc m nh gio dc gip cho đối tưng gio
dc nm đưc nhng tri thc v cc chun mc đo đc bằng cch t chc cho
cc đối tưng tranh lun tho lun vi nhau v mt vn đ đo đc no đy hoc
mt chun mc đo đc no đy (Thc cht l thông qua s va chm quan đim
 kin gia hc sinh v hc sinh m gip cho hc sinh nm vng đưc cc tri thc
v cc chun mc x hi)
Vi phương php ny, nh gio dc ch l người t chc, lnh đo v
điu khin cuc tranh lun, tho lun gia cc đối tưng gio dc vi nhau m
không tham gia vo tranh lun tho lun. Tuy nhiên nu cần nh gio dc phi l
người trng ti đ gip cho cc đối tưng gio dc tm đưc ting ni chung.
- Vn đ cơ bn ca phương php gio dc ny l gio viên phi to ra
đưc mt không kh tranh lun tho lun sôi ni gia cc đối tưng gio dc.
- Gip cho cc đối tưng gio dc tm đưc ting ni chung.
4. Phương php ging gii 90
- L phương php gio dc m nh gio dc dng lời đ gii thch cho
hc sinh mt chun mc đo đc no đy , đối tưng gio dc nghe hiu v ghi nh.
- Đây l phương php gio dc c tnh p đt không hnh thnh đưc ở
đối tưng gio dc nim tin đo đc nên rt t dng trong gio dc
- Vn đ đo đc cần gii thch phi ph hp vi mc đch v ni dung gio dc
- Vn đ quan trng ca phương php gio dc ny l ngôn ng ca nh
gio dc phi trong sng, r rng, d hiu; cần c s kt hp vi phương php trò chuyn.
5. Phương php din ging
- L Phương php gio dc m nh gio dc dng lời đ trnh by trưc
đối tưng gio dc mt vn đ đo đc no đy c tnh cht mi, thừa nhn. Đối
tưng gio dc nghe hiu v ghi nh
- Đây cũng l phương php gio dc c tnh cht p đt không hnh
thnh đưc ở đối tưng gio dc nim tin đo đc.
- Vn đ cần trnh bầy phi ph hp vi mc đch v ni dung gio dc
- Vn đ quan trng ca phương php gio dc ny l ngôn ng ca nh
gio dc phi trong sng r rng d hiu; cần c s kt hp vi phương php trò chuyn.
6. Phương php nêu gương
- L phương php gio dc m nh gio dc nêu ra trưc đối tưng gio
dc nhng tm gương người tốt vic tốt, nhng tm gương người thc vic thc.
Thông qua hnh vi ca nhng tm gương người tốt vic tốt, nhng tm gương
người thc vic thc m đối tưng gio dc nm đưc cc tri thc v cc chun mc x hi.
- Đây l phương php gio dc c kh năng hnh thnh đưc ở đối tưng
gio dc nim tin đo đc.
- Vn đ quan trng ca phương php gio dc ny l: 91
+ Nêu ra trưc hc sinh nhng tm gương người tốt vic tốt, nhng tm
gương người thc vic thc gần gũi vi hc sinh, đc bit l nhng tm gương
trong hc tp v tm gương ca nh gio dc.
+ Phi kt hp vi cc phương php gio dc khc như phương php
gio dc tranh lun tho lun hoc phương php gio dc trò chuyn
+ Trong nh trường mi thầy cô gio phi l tm gương sng đ hc sinh noi theo
- Trong gio dc chng ta c th s dng phương php gio dc ny dưi 2 hnh thc:
Mt l: Nêu ra trưc đối tưng gio dc nhng tm gương người tốt vic tốt.
Hai l: T chc cho đối tưng gio dc giao lưu trc tip vi nhng tm
gương người tốt vic tốt trong hc tp, trong lao đng, trong đu tranh. Như vy đ g 
i p cho đối tưng gio dc nm vng cc tri thc v cc
chun mc x hi c th s dng mt trong 6 phương php gio dc nêu trên. S
dng phương php gio dc no l ph thuc vo đc đim tâm l đối tưng v
trnh đ, kh năng v năng lc ca nh gio dc.
Nhm 2: Nhm cc phương php t chc cc hot đng thc tin cho hc sinh
Đ hnh thnh ở đối tưng gio dc mt hnh vi thi quen hnh vi ph
hp vi cc chun mc x hi c th s dng cc phương php c th sau:
1. Phương php nêu đòi hi sư phm
- L phương php gio dc m nh gio dc nêu ra trưc đối tưng gio
dc nhng đòi hi sư phm v buc đối tưng gio dc phi thc hin. Nhờ vic
đối tưng gio dc thường xuyên phi thc hin nhng đòi hi sư phm m hnh
vi thi quen hnh vi đưc hnh thnh
- Đòi hi sư phm (yêu cầu sư phm) l đòi hi:
+ Ph hp vi mc đch v ni dung
+ Vừa sc vi đối tưng gio dc 92
- Ty vo trnh đ đưc gio dc ca đối tưng gio dc m đòi hi sư
phm đưc nêu ra ở 2 mc đ sau:
Mt l: Dưi dng mnh lnh.
Hai l: Dưi dng lời khuyên.
Khi trnh đ đưc gio dc ca đối tưng gio dc thp th ta dng dưi dng mnh lnh.
Khi trnh đ đưc gio dc ca đối tưng gio dc đt đn trnh đ no
đ th ta dng dưi dng lời khuyên.
- Vn đ quan trng khi s dng phương phương php gio dc ny l:
+ Hưng dn gip đỡ đối tưng gio dc thc hin cc đòi hi sư phm.
+ Kin tra v kim sot đưc vic thc hin cc đòi hi sư phm.
+ Kp thời đng viên khch l v điu chnh.
2. Phương php giao công vic
- L phương php gio dc m nh gio dc giao cho đối tưng gio
dc nhng công vic c th. Nhờ vic hon thnh nhng công vic đưc giao m
hnh vi thi quen hnh vi đưc hnh thnh.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php gio dc ny l:
+ Căn c vo mc đch, ni dung m la chn công vic cho ph hp
+ Căn c vo kh năng năng lc ca đối tưng gio dc m giao cho đối
tưng gio dc nhng công vic vừa sc.
+ Cần hưng dn gip đỡ đối tưng gio dc hon thnh nhng công vic đưc giao.
+ Kin tra v kim sot đưc vic thc hin cc công vic đưc giao
+ Kp thời đng viên khch l v điu chnh.
3. phương php luyn tp
- L phương php gio dc m nh gio dc t chc cho đối tưng gio
dc thc hin hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi trong nhng điu kin quen thuc.
- Mc đch ca phương php gio dc ny dừng li ở vic hnh thnh ở
đối tưng gio dc hnh vi và thi quen hnh vi ph hp vi chun mc x hi 93
trong nhng điu kin quen thuc v tt nhiên đây chưa phi l mc đch cuối
cng ca qu trnh gio dc. Đ hnh thnh ở đối tưng gio dc hnh vi v thi
quen hnh vi ph hp chun mc x hi trong mi tnh huống cần s dng phương
php tip theo đ l phương php rèn luyn.
4. Phương php rèn luyn - L phương p 
h p gio dc m nh gio dc t chc cho đối tưng gio
dc thc hin hnh vi ph hp vi chun mc x hi trong nhng điu kin khc l.
- Mc đch ca phương php gio dc ny l hnh thnh đưc ở đối
tưng gio dc hnh vi và thi quen hnh vi ph hp vi chun mc x hi trong
nhng điu kin khc l v tt nhiên đ l mc đch cuối cng ca qu trnh gio
dc. Như vy phương php rèn luyn chnh l mc đ cao ca phương php luyn tp.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php rèn luyn v phương php luyn tp:
+ Hưng dn gip đỡ đối tưng gio dc thc hin cc hnh vi ph hp
vi cc chun mc x hi.
+ Kin tra v kim sot đưc vic thc hin cc hnh vi trong điu kin
quen thuc hoc khc l.
+ Kp thời đng viên khch l v điu chnh.
5. Phương php to tnh huống gio dc
- L phương php gio dc m nh gio dc pht hin ra tnh huống gio
dc hoc to ra tnh huống gio dc v đưa đối tưng gio dc vo trong cc tnh
huống gio dc đ. Nhờ vic đối tưng gio dc thường xuyên x l cc tnh
huống gio dc m hnh vi thi quuen hnh vi đưc hnh thnh.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php gio dc ny l:
+ Gip cho đối tưng gio dc  thc đưc tnh huống gio dc v c
nhng quyt đnh đng đn trong vic x l cc tnh huống gio dc.
+ Hưng dn gip đỡ đối tưng gio dc gii quyt nhng tnh huống gio dc. 94
+ Kin tra v kim sot đưc vic gii quyt nhng tnh huống gio dc.
+ Kp thời đng viên khch l v điu chnh.
6. Phương php to dư lun x hi lnh mnh
- L phương php gio dc m nh gio dc s dng đ hnh thnh ở
đối tưng gio dc nhng hnh vi thi quen hnh vi ph hp vi cc chun mc
x hi bằng cch to ra nhng dư lun x hi lnh mnh. Nhờ vic đối tưng gio
dc thường xuyên phi thc hin nhng quyt đnh v nhng yêu cầu ca tp th
m hnh vi thi quen hnh vi đưc hnh thnh.
- Thc cht phương php ny cũng l phương php gio dc nêu đòi hi
sư phm ch c điu đòi hi sư phm l đòi hi ca nh gio dc còn vi phương
php gio dc ny th đòi hi l đòi hi ca tp th v n ch đưc nêu ra dưi
dng mnh lnh buc đối tưng gio dc phi hon thnh m không c dng lời khuyên.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php gio dc ny l:
+ Hưng dn gip đỡ đối tưng gio dc thc hin cc quyt đnh v yêu cầu ca tp th.
+ Kin tra v kim sot đưc vic thc hin cc quyt đnh v yêu cầu ca tp th.
+ Kp thời đng viên khch l v điu chnh.
Nhm 3: Nhm cc phương php khuyn khch v điu chnh hnh vi
Đ khuyn khch v điu chnh hnh vi cần s dng cc phương php c th sau: 1. Phương php thi đua
- Thi đua l phương php m nh gio dc dng đ kch thch v điu
chnh hnh vi bằng cch t chc hot đng thi đua gia hc sinh v hc sinh, gia
nhm vi nhm; gia tp th v tp th.
- Đây l phương php c tc đng mnh vo tâm l đối tưng. N to ra
ở đối tưng tâm trng h hởi, phm khởi,  ch ngh lc khc phc kh khăn vươn
lên đ đt đưc thnh tch cao nht trong thi đua nhờ vy m hnh vi thi quen
hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi đưc kch thch v điu chnh. Phương 95
php gio dc ny c kh năng to ra trng thi tâm l như vy l v thi đua c
thng, c thua nhưng ch c khen m k ô h ng c pht.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php ny l:
+ Thi đua phi c mc đch r rng v thời gian c th.
+ Phi kch thch đưc hc sinh t gic, tch cc tham gia vo phong tro thi đua.
+ Thi đua phi c sơ kt v tng kt
+ Cần kèm theo phần thưởng vt cht.
2. Phương php khen thưởng
- L phương php gio dc m nh gio dc dng đ kch thch v điu
chnh hnh vi ca đối tưng gio dc bằng cch khen v thưởng khi đối tưng
gio dc đt đưc thnh tch cao trong hc tp v tu dưỡng đo đc…
- Đây l phương php c tc đng mnh vo tâm l đối tưng. N to ra
ở đối tưng tâm trng h hởi, phm khởi v h qu tt yu l to ra ở đối tưng
gio dc nhu cầu đưc tip tc hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi. Phương
php gio dc ny c kh năng to ra trng thi tâm l như vy l v khen thưởng
thc cht l s thừa nhn ca x hi, ca tp th trưc nhng thnh tch m c
nhân v tp th đt đưc
- Gio dc trong nh trường ph thông c cc hnh thc khen thưởng sau:
+ Nêu gương trưc lp, trưc ton trường.
+ Tuyên dương trưc lp, trưc ton trường. + Tng giy khen. + Tng bằng khen. + Tng huân huy chương
- Vn đ quan trng khi s dng phương php gio dc ny l:
+ Khen thưởng phi công bằng, công khai, kp thời, đng lc, đng ch.
+ Khi khen thưởng phi ch  đn đng cơ ny sinh hnh vi. Ch khen
nhng hnh vi ph hp vi cc chun mc x hi m xut pht từ đng cơ c 
ngha x hi, không khen hnh vi xut pht từ đng cơ c nhân. 96
+ Khi khen phi ch  đn s cố gng v n lc ca c nhân v tp th.
+ C th khen c c nhân ln tp th.
3. Phương php trch pht
- L phương php gio dc m nh gio dc dng đ kch thch v điu
chnh hnh vi ca đối tưng gio dc bằng cch trch v pht khi đối tưng gio
dc mc li lầm. Đây l phương php c tc đng mnh vo tâm l đối tưng. N
to ra ở đối tưng gio dc tâm trng xu h, h thẹn v h qu tt yu l to ra ở
đối tưng gio dc nhu cầu đưc từ b hnh vi tri vi cc chun mc x hi.
Phương php gio dc ny c kh năng to ra trng thi tâm l như vy l v trch
pht thc cht l s lên n, s không thừa nhn ca c nhân, ca x hi, ca tp
th trưc nhng li lầm m c nhân mc phi.
- Gio dc trong nh trường ph thông c cc hnh thc trch pht sau:
+ Nhc nhở trưc lp, trưc ton trường.
+ Phê bnh trưc lp trưc ton trường.
+ Cnh co trưc lp trưc ton trường.
+ Dừng tin đ hc tp mt thời gian. + Buc thôi hc.
- Vn đ quan trng khi s dng phương php gio dc ny l:
+ Trch pht phi công bằng, công khai, kp thời, đng lc, đng ch.
+ Khi trch pht phi ch  đn nguyên nhân ny sinh hnh vi (Nguyên
nhân khch quan hay ch quan)
+ Khi trch pht phi gip cho c nhân thy đưc nguyên nhân v chp
nhn hnh pht mt cch t gic, t nguyn.
+ Nu khen c th khen c c nhân ln tp th th trch pht ch đưc
trch pht c nhân m không đưc trch pht tp th.
V. Vn đ la chn v vn dng phối hp cc phương php gio dc
Phương php gio dc đa dng v phong ph. Trong gio dc chng ta
cần phi la chn v vn dng phối hp cc phương php gio dc.
1. Đ la chn phương php gio dc cần căn c vo:
- Mc đch v ni dung gio dc 97
- Đc đim tâm l đối tưng.
- Trnh đ kh năng v năng lc ca nh gio dc.
2. Đ vn dng phô hp cc phương php gio dc nh gio dc cần
- Nm vng v vn dng nhuần nhin, kho lo từng phương php gio dc
- Ch đng trong vic vn dng cc phương php gio dc vo trong
qa trnh gio dc, vo trong từng tnh huống gio dc
- Cần hnh thnh cho bn thân k năng x l cc tnh huống gio dc v
cũng rt mm dẻo trong vic vn dng cc phương php gio dc .
CÂU HỎI HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Câu 1: Phương php gio dc l g? Hy phân tch cc đc đim ca
phương php gio dc? Ti sao muốn gio dc hc sinh cần hiu hc sinh? Ti
sao ch klhc nhau người s dng phương php gio dc li cho ta nhưnmgx kt
qu gio dc khác nhau?
Câu 2: Cơ sở ca s phân loi phương php gio dc v phân tch cc phương php gio dc?
Câu3: Ti sao nhm cc phương php gio dc khuyn khch v điu
chnh hnh vi l nhm cc phương php c tnh cht h tr nhưng li không th
klhông s dng trong qu trnh gio dc?
Câu 4: Bằng l lun v thc tin gio dc trong nh trường ph thông
hy chng t rằng trong qu trnh gio dc không c phương php gio dc no l vn năng?
BÀI TP XÊMINA 98
1. Hy trnh by s hiu bit ca mnh v cc đc đim ca qu trnh
gio dc v từ đ hy cho  kin ca mnh v quan đim sau đây:
“ Trong điu kin x hi hin nay muốn thnh công trong gio dc hc
sinh th hy đng cng trường, đng cng gia đnh li đ gio dc hc sinh” v
hy ch ra nguyên nhân ca hin tưng : “Dao sc không gt đưc chuôi”
2.Hy trnh by s hiu bit ca mnh v cc nguyên tc gio dc v từ
đ hy ch ra nguyên nhân ca hin tưng “con hư ti mẹ chu hư ti b”; “kt
qu gio dc đo đc ca cc trường ph thông hin nay đang gim v đo đc
ca thanh thiu niên đang xuống cp nghiêm trng”
3. Bằng l lun v thc tin gio dc hy chng t rằng trong gio dc
cần thit phi la chn v vn dng phối hp cc phương php gio dc, không
c phương php gio dc no l vn năng. 99
C. CÔNG TÁC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
I. V trí, vai trò, chc năng v nhim v ca người giáo viên ch nhim lp
1. V trí, vai trò ca người giáo viên ch nhim lp trong nh trường trung hc ph thông
- Người giáo viên ch nhim lp trong nh trường trung hc ph thông l người
gio viên đưc hiu trưởng c ra đ thay mt hiu trưởng qun lí và t chc mi
hot đng ca lp hc sinh đưc phân công.
- Trong mối quan h giừa hc sinh v nh trường th người giáo viên ch nhim
là chic cầu nối đm bo mối quan h g 
i a nh trường và hc sinh.
- Trong mối quan h gia giáo viên ch nhim và hc sinh th người giáo viên ch
nhim l người cố vn đng tin cy ca hc sinh và ban cán s lp.
- Trong mối quan h gia nh trường v gia đnh th giáo viên ch nhim l người
thay mt hiu trưởng ch đng t chc v đm bo mối quan h gia nh trường v gia đnh.
2. Chc năng ca người giáo viên ch nhim lp
Người giáo viên ch nhim lp trong nh trường trung hc ph thông có nhng chc năng sau: - Chc năng dy hc.
- Chc năng qun lí – Giáo dc.
- Chc năng phối hp v điu chn . h - Chc năng cố vn.
3. Nhim v ca người giáo viên ch nhim lp trong nh trường trung hc ph thông
Ngoài nhng nhim v như người gio viên, người giáo viên ch nhim lp còn
có nhng nhim v đc trưng sau:
- Tìm hiu nm vng hc sinh trong lp v mi mt đ có bin pháp t chc giáo
dc st đối tưng nhằm thc đy s tin b ca c lp.
- Cng tác cht chẽ vi gia đnh, ch đng phối hp vi các giáo viên b môn,
Đon thanh niên, Đi thiu niên, các t chc xã hi có liên quan trong hot đng
ging dy và giáo dc hc sinh lp ch nhim .
- Nhn xt đnh gi xp loi hc sinh cuối kì, cuối năm hc, đ ngh danh sách
hc sinh lên lp thng hay thi li, phi rèn luyn thêm v đo đc… hon chnh
ghi vào bng đim hc b hc sinh. - Bo co thư n
ờ g kì hoc đt xut v tình hình ca lp vi hiu trưởn g
II. Nhng yêu cầu đối vi người giáo viên ch nhim lp
Mt là: Phm cht đo đc tốt, tc phong đng mc…thc s là tm gương sng cho hc sinh noi theo
Hai l. C trnh đ chuyên môn sâu, nghip v vng vàng và có hiu bit nht
đnh v tt c cc lnh vc ca đời sống xã hi.
Ba là. Có sc khe tốt. 100
III. Ni dung công tác giáo viên ch nhim lp
1. Giáo viên ch nhim vi vic nm vng môi trường nh trường
1.1. Mc đch v  ngha
- Đ tham gia qun l môi trường nh trường và xây dng môi trường nh trường thành môi
trường giáo dc theo đng ngha ca nó.
- Khai thác có hiu qu môi trường nh trường vào vic dy hc và giáo dc đo đc cho hc sinh 1.2. Ni dung
- Tìm hiu điu kin cơ sở vt cht trường hc.
- Tìm hiu đi ngũ cn b qun lí.
- Tìm hiu đi ngũ gio viên.
- Tìm hiu nhng hot đng tp th trong nh trường.
- Tìm hiu hiu qu ca vic s dng điu kin cơ sở vt cht trường hc vào dy hc và giáo dc 1.3. Bin pháp - Quan sát. - Trò chuyn - Điu tra
- Nghiên cu h sơ nh trường.
2. Giáo viên ch nhim vi vic tìm hiu môi trường gia đnh
2.1. Mc đch v  ngha
- Đ nm bt điu kin kinh t chính tr, văn ha x hi ca gia đnh.
- Phối hp vi gia đnh xây dng môi trường gia đnh thun li cho vic giáo dc đo đc
cho hc sinh; khai thác có hiu qu môi trường gia đnh vo vic dy hc và giáo dc đo đc cho hc sinh. 2.2. Ni d ung
- Tìm hiu điu kin cơ sở vt cht và kinh t gia đnh hc sinh.
- Tìm hiu tình hình chính tr; văn ha x hi ca gia đnh .
- Tìm hiu quan đim giáo dc ca gia đnh.
- Tìm hiu thc trng vic giáo dc hc sinh ca gia đnh.
- Tìm hiu nhng kh khăn v thun li trong hc tp v tu dưỡng đo đc mà hc sinh
gp phi từ môi trường gia đnh mang li. 2.3. Bin pháp - Quan sát. - Trò chuyn - Điu tra
3. Giáo viên ch nhim vi vic tìm hiu môi trường xã hi
3.1. Mc đch v  ngha 101
- Nm bt thc trng môi trường xã hi và nh hưởng ca môi trường xã hi đối vi vic
giáo dc đo đc cho hc sinh.
- Khai thác có hiu qu môi trường xã hi vào vic giáo dc đo đc cho hc sinh v đm
bo đưc s phối hp cht chẽ gia nh trường và xã hi trong vic giáo dc hc sinh. 3.2. Ni dung
- Tìm hiu điu kin kinh t chính tr ca quốc gia, ca đa phương, ca cng đng nơi ở ca gia đnh hc sinh.
- Tìm hiu nhng nh hưởng ca xã hi đối vi vic giáo dc hc sinh. 3.3. Bin pháp - Điu tra xã hôi hc . - Quan sát. - Trò chuyn.
4. Giáo viên ch nhim vi vic tư vn , tham vn cho hc sinh.
4.1. Mc đch v  ngha
- Giúp hc sinh mở rng s hiu bit ca mình v các vn đ xã hi .
- Giúp hc sinh khc phc nhng kh khăn v tâm lí và sinh lí, gii tính mà hc sinh gp
phi trong quá trình hc tp v tu dưỡng, trong cuc sống hàng ngày.
- Giúp hc sinh x lí các tình huống mà hc sinh gp phi trong cuc sống. 4.2. Ni dung - Tư vn v hc vn. - Tư vn v tâm lí. - Tư vn v sinh lí.
- Tư vn v gii tính.
- Tư vn v x lí các tình huống cuc sống. 4.3. Bin pháp - Trò chuyn
- T chc xêmina v các vn đ có liên quan. - Ngoi khóa.
5. Giáo viên ch nhim vi vic phối hp các lc lưng giáo dc trong v ngoi nh trường
5.1. Giáo viên ch nhim vi vic phối hp vi các lc lưng giáo dc trong nh trường
a. Mc đch v  ngha
- Đ qun lí hc sinh và giáo dc hc .
- T chc các hot đng giáo dc trong v ngoi nh trường. b. Ni dung
- Thông báo tình hình hc tp ca hc sinh và nhng kh khăn m hc sinh và tp th hc
sinh gp phi ti ban giám hiu, cùng ban giám hiu tìm gii pháp khc phc .
- Nm bt tình hình hc tp ca hc sinh từ giáo viên b môn và cùng giáo viên b môn qun lí và t c 
h c tốt hot đng hc tp cho hc sinh. 102
- Cng đon thanh niên t chc tốt nhng hot đng ca đon thanh niên nhân nhng ngày l ln. c. Bin pháp
- Bo co đnh kì cho ban giám hiu.
- Trò chuyn vi giáo viên b môn.
- T chc hi ngh liên tch gia giáo viên ch nhim và giáo viên b môn ca lp.
- Thường xuyên trao đi vi b thư đon trường hoc vi các y viên BCH đon trường đ
nm bt kp thời ch trương ca đon v tnh hnh đon viên ca lp. Cng đon trường t
chc các hot đng tp th cho đon.
5.2. Giáo viên ch nhim vi vic phối hp vi gia đnh hc sinh
a. Mc đch v  ngha
- Đ nm bt hc sinh mt cách toàn din.
- Cng gia đnh phối hp giáo dc hc sinh
- Thống nht chương trnh hnh đng trong giáo dc hc sinh; phân công phân b trách
nhim giáo dc cho gia đnh.
- T chc các hot đng giáo dc trong v ngoi nh trường. b. Ni dung
- Ph bin ti ph huynh hc sinh chương trnh k hoch hnh đng ca nhà
trường trong năm hc và ly ý kin ca ph huynh hc sinh v k hoch hành
đng ca nh trường trong năm hc.
- Phân công phân b trách nhim cho ph huynh hc sinh trong vic đng gp xây
dng cơ sở vt cht trường hc theo quy đnh ca nh nưc; trách nhin ca gia
đnh trong vic to điu kin v cơ sở vt cht cho hc sinh đ hc sinh có th
tham gia tốt vào các hot đng trong nh trường; trách nhim ca ph huynh hc
sinh trong vic giáo dc hc sinh.
- Thông báo cho nhau tình hình hc tp, tu dưỡng rèn luyn ca hc sinh ở nhà cũng như ở trường.
- Trao đi kinh nghim giáo dc hc sinh gia giáo viên ch nhim và ph huynh hc sinh.
- Bàn giao hc sinh cho nh trường vo đầu năm hc và bàn giao hc sinh cho gia
đnh vo cuối năm hc đ gia đnh tip tc qúa trình giáo dc hc sinh trong nhng tháng hè. c. Bin pháp
- Hp ph huynh hc sinh. 103
- Thông qua s phối hp giáo dc gia nh trường gia đnh v x hi.
- Mời ph huynh hc sinh đn trường.
- Thư phối hp gia nh trường v gia đnh.
- Thăm gia đnh ph huynh hc sinh.
- Thông qua cc phương tin k thut hin đi (Đin thoi; nối mng ni b).
- Thông qua cơ quan lm vic ca cha mẹ hc sinh, chính quyn đa phương nơi
ở ca gia đnh hc sinh)
6. Giáo viên ch nhim vi vic giáo dc hc sinh c cc hnh vi không mong đi
6.1. Mc đch v  ngha
+ Hnh vi không mong đi là hành vi trái chun mc đo đc xã hi. Mc đch ca quá
trình giáo dc đo đc là hình thành ở hc sinh nhng hành vi và thói quen hành vi phù
hp vi các chun mc đo đc xã hi (hnh vi mong đi). Công tác giáo dc ch có ý
ngha khi thnh công trong gio dc tc l hnh thnh đưc ở hc sinh nhng hành vi mong
đi, còn xut hin ở hc sinh nhng hnh vi không mong đi c ngha l công tc gio dc
không thành công. Công tác giáo viên ch nhim lp thc s có kt qu khi người giáo
viên ch nhim khc phc đưc nhng hnh vi không mong đi ở hc sinh.
+ Nguyên nhân dn đn nhng hnh vi không mong đi ở hc sinh có nhng nguyên nhân
ch quan và nguyên nhân khách quan
- Nguyên nhân ch quan là từ s phát trin tâm sinh lí hc sinh: Xut hin ở hc sinh nhng
nhu cầu không lành mnh; hn ch v trí tu; có nhng kh khăn v tâm lí; nhn thc không đng, mt nim tin...
- Nguyên nhân khách quan: Từ nhng nh hưởng tiêu cc ca môi trường giáo dc đc bit
l môi trường gia đnh v môi trường xã hi đn s hình thành và phát trin nhân cách ca
hc sinh; Từ nhng giáo dc sai lầm ca gio viên trưc đ đ đ li hu qu là làm xut
hin ở hc sinh nhng hnh vi không mong đi . 6.2. Ni dung giáo dc
Loi b ra khi đời sống tâm lí hc sinh nhng hnh vi không mong đi: Đi hc mun; vô
l vi thầy cô giáo; trn áp bn bè; trốn tit b giờ; hút thuốc l; rưi chè cờ bc...Thay th
vào là nhng hnh vi mong đi: đi hc đng giờ; l phép vi thầy cô gio; thương yêu gip
đỡ bn bè; nghiêm túc trong hc tp không trốn tit b giờ; không rưi chè cờ bc... 6.3. Bin pháp
- Tìm hiu nguyên nhân dn đn hnh vi không mong đi .
- La chn các bin pháp giáo dc phù hp đ tc đng vào hc sinh
- Trò chuyn vi hc sinh c hnh vi không mong đi đ giúp hc sinh nhn ra nhng hành
vi không mong đi và tác hi ca nhng hnh vi không mong đi. 104
- Phát huy nhng ưu đim ca hc sinh bằng phương php khen thưởng và hn ch nhng
hn ch ca hc sinh bằng phương php trch pht và s dng phương php khen thưởng và trách pht phù hp.
- Thường xuyên đưa ra nhng yêu cầu hp lý và buc hc sinh phi thc hin, tuy nhiên
cần phi hưng dn quan tâm và kp thời đng viên khen thưởng hc sinh.
- Cần có s phối hp thống nht gia giáo viên ch nhim vi các giáo viên b môn; hi
đng nh trường; ph huynh hc sinh đ giáo dc hc sinh.
- To ra nhng dư lun xã hi lành mnh đ điu chnh nhng hnh vi không mong đi ở hc sinh.
Nu cần giao cho hc sinh c hnh vi không mong đi nhng công vic phù hp hưng
vào vc loi b ra khi đời sống tâm lí hc sinh nhng hnh vi không mong đi và hình
thành ở hc sinh nhng hnh vi mong đi. Hưng dn hc sinh thưc hin và kp thời  đ ng viên khích l hc sinh.
- Thường xuyên to ra nhng tình huống giáo dc v đưa hc sinh vào các tình huống giáo
dc, giúp hc sinh x lí các tình huống giáo dc thông qua đ m gio dc đưc hc sinh
có nhng hnh vi không mong đi .
7. Giáo viên ch nhim vi vic nm vng hc sinh mt cách toàn din
7.1. Mc đch v  ngha: Đ qun lí hc sinh và giáo dc hc sinh. 7.2. Ni dung
- Nm vng đc đim tâm sinh lí ca hc sinh.
- Nm vng điu kin hoàn cnh sống ca hc sinh.
- Nhng thành tích mà hc sinh đt đưc trong nhng năm hc trưc.
- Nm vng nhng mối quan h và nhng hot đng hc sinh tham gia. 7.3. Bin pháp
- Điu tra cơ bn (sơ yu lí lch)
- Nghiên cu h sơ hc sinh (sơ yu lí lch; hc b; s đim; s đầu bài, nht kí ca lp).
- Quan sát hc sinh trong các hot đng ca lp, ca trường.
- Trò chuyn vi hc sinh và nhng người có liên quan (cha mẹ; giáo viên ch
nhim cũ, bn bè ca hc sinh; giáo viên b môn, bo v ca trường..)
- Nghiên cu sn phm do hc sinh làm ra: Sm phm do hc sinh làm ra (vở ghi;
bài kim tra, đ dùng hc tp t làm...)
- Thăm gia đnh ph huynh hc sinh
Gia đnh hc sinh l môi trường nh hưởng đn s phát trin c v sinh lí ln tâm
lí hc sinh, cha mẹ hc sinh l người nm vng đưc hc sinh nht. Đ thu thp 105
đưc nhng thông tin v hc sinh; đ nm vng đưc điu kin hoàn cnh sống
ca hc sinh cần thit phi thăm gia đnh hc sinh.
8. Giáo viên ch nhim vi vic nm vng tp th hc sinh và xây dng tp th hc sinh
8.1. Giáo viên ch nhim vi vic nm vng hc sinh
a.Mc đch v  ngha
- Đ qun lí tp th hc sinh và xây dng tp th hc sinh.
- Đ s dng có hiu qu tp th hc sinh vào giáo dc đo đc cho hc sinh như l ch
th ca hot đng giáo dc. b. Ni dung
- Nm vng tình hình hc sinh trong lp: Số lưng, cht lưng, gii tính, thành
phần xut thân ca hc sinh, đi ngũ ban cn s lp.
- Đa dư hnh chnh nơi ở gia đnh hc sinh.
- Thành tích tp th đ đt đưc năm hc trưc.
- Ch ra nhng kh khăn v thun li ca tp th (Nhng khó khăn ch quan và
nhng kh khăn khch quan) c. Bin pháp
- Thông qua vic nm vng từng hc sinh
- Trò chuyn vi giáo viên ch nhim cũ hoc vi giáo viên b môn.
- Quan sát hot đng ca tp th hc sinh trong hot đng chung ca c trường
8.2. Giáo viên ch nhim vi vic xây dng tp th hc sinh
a. Mc đch v  ngha
- Xây dng tp th hc sinh là nhim v không th thiu đưc ca người giáo viên ch nhim lp.
- Xây dng tp th hc sinh là to ra đưc mt ch th giáo dc đng tin cy làm
ch da vng chc ca giáo viên ch nhim lp trong giáo dc hc sinh. b. Ni dung
- Xây dng đi ngũ ban cn s lp c đ năng lc đ giúp giáo viên ch nhim
qun lí và t chc các hot đng ca tp th lp.
- Xây dng đưc k hoch công tác giáo viên ch nhim lp trong năm hc.
- Nâng cao thành tích hc tp, tu dưỡng đo đc tác phong và thành tích trong các
hot đng chung ca trường và ca đon thanh niên. c. Bin pháp 106
- Nm vng (qun lí tốt) từng hc sinh và tp th hc sinh.
- Xây dng k hoch công tác giáo viên ch nhim lp năm hc; hc kì, tháng, tuần.
- Bi dưỡng đi ngũ ban cn s lp.
- Phối hp cht ch vi các giáo viên b môn đ t chc tốt hot đng hc tp ca
lp nhằm nâng cao thành tích hc tp ca lp.
- Tranh th s gip đỡ ca ban giám hiu trong vic t chc các hot đng giáo
dc tp th to điu kin đ hc sinh tu dưỡng và rèn luyn đo đc tác phong.
- Phối hp vi đon thanh niên; hi ph huynh hc sinh đ t chc tốt các hot
đng giáo dc ngoài giờ lên lp và giáo dc mi cá nhân hc sinh.
9. Giáo viên ch nhim vi vic x lí các tình huống giáo dc
9.1. Mc đch v  ngha: Gii quyt nhng hoàn cnh có vn đ mà nhà giáo dc gp phi,
thông qua đ m gio dc đo đc cho hc sinh.
a. Tình huống giáo dc là gì? Tình huống giáo dc đưc hiu là mt s kn hay hin tưng
giáo dc xut hin mt cách bt ngờ ngay trưc mt nhà giáo dc mà nhà giáo dc cần gii quyt.
Tình huống giáo dc bao giờ cũng gn vi mt hnh vi đo đc hoc mt quan đim không
đng no đy ca hc sinh, ca người ln hoc ca nhà giáo dc v đc bit là phi có s
bt gp ca nhà giáo dc (giáo viên ch nhim lp) mà giáo viên ch nhim lp phi gii
quyt. Nu không có s bt gp ca nhà giáo dc(giáo viên ch nhim) thì ch là hin tưng xã hi .
- Ch th ca hành vi có th hc sinh, có th l người ln hoc có th là nhà giáo dc .
b. Yêu cầu ca vic x lí các tình huống giáo dc
- Các tình huống giáo dc phi đưc x l nhanh đ không nh hưởng đn k hach hot
đng ca nhà giáo dc (Giáo viên ch nhim).
- Vic x lí các tình huống giáo dc phi phù hp vi các nguyên tc giáo dc và nhng
yêu cầu ca vic s dng cc phương php gio dc mà nhà giáo dc s dng đ x lí các
tình huống giáo dc. Đc bit là khi s dng cc phương php khen thưởng và trách pht .
- Vic x lí các tình huống giáo dc không ch có tác dng giáo dc mt hc sinh mà phi
có tác dng giáo dc nhóm hoc tp th lp hc sinh.
- Đm bo khéo léo và t nh trong vic x lí tình huống giáo dc nu tình huống giáo dc
c liên quan đn đời tư ca hc sinh hoc ca ch th hành vi trong tình huống giáo dc (có tính nhy cm cao).
- Vic x lí các tình huống giáo dc phi có tính kt qu (ch th hành vi tm dừng hành
vi ca mnh đ hot đng c liên quan đưc din ra tip tc và có kt qa hoc ch th hành
vi từ b đưc hành vi ngay thì càng tốt . 107 c. Bin pháp
- Nm bt đưc tình huống giáo dc (Tình huống giáo dc xy ra ở đâu; ch th ca hành
vi và nhng nhân vt có mt trong tình huống giáo dc là ai; tính cht ca tình huống giáo
dc (nghiêm trng hay không nghiêm trng).
- Tùy từng tình huống giáo dc mà giáo viên la chn cc phương php v hnh thc giáo
dc phù hp đ x lí tình huống.
10. Giáo viên ch nhim vi vic t chc các hot 
đ ng tri nghim cho hc sinh
10.1. Mc đch v  ngha: Đ giáo dc đo đc cho hc sinh và hình thành cho hc sinh
nhng k năng sống và nhng năng lc chung cần có ở con người trong xã hi hin đi. 10.2. Ni dung
- Kin thc thc tin gn bó vi đời sống, đa phương, cng đng, đt nưc, mang
tính tng hp nhiu lnh vc giáo dc, nhiu môn hc; d vn dng vào thc t.
- Đưc thit k thành các ch đim mang tính mở, không yêu cầu mối liên h cht
chẽ gia các ch đim
10.3. Hình thc t chc
- Đa dng, phong phú, mm dẻo, linh hot, mở v không gian, thời gian, quy mô,
đối tưng và số lưng...
- Hc sinh có nhiu cơ hi tri nghim
- Có nhiu lc lưng tham gia ch đo, t chc các hot đng tri nghim vi các
mc đ khác nhau (giáo viên, ph huynh, nhà hot đng xã hi, chính quyn, doanh nghip,...)
Hot đng tri nghim sáng to gm 4 nhóm hot đng chính:
- Hot đng t ch (thích ng, t ch, t chc s kin, sáng to đc lp...);
- Hot đng câu lc b (hi thanh niên, văn ha ngh thut, th thao, thc tp siêng năng...);
- Hot đng tình nguyn (chia sẻ quan tâm ti hàng xóm láng ging và nhng
người xung quanh, bo v môi trường);
- Hot đng đnh hưng (tìm hiu thông tin v hưng phát trin tương lai, tìm hiu bn thân... Có th la chn v
à t chc thc hin mt cách linh đng sao cho phù hp vi
đc đim ca hc sinh, cp hc, khối lp, nh trường và điu kin xã hi ca đa phương.
10.3. Quy trình t chc mt hot đng tri nghim sáng to Mt hot 
đ ng tri nghim sáng to thường đưc t chc theo quy trnh 8 bưc như sau:
Bưc 1: Xc đnh nhu cầu t chc hot đng tri nghim sáng to.
Bưc 2: Đt tên cho hot đng
Bưc 3: Xc đnh mc tiêu ca hot đng
Bưc 4: Xc đnh ni dung v phương php, phương tin, hình thc ca hot đng
Bưc 5: Lp k hoch 108
Bưc 6: Thit k chi tit hot đng trên bn giy
Bưc 7: Kim tra, điu chnh và hoàn thin chương trnh hot đng
Bưc 8: Lưu tr kt qu hot đng vào h sơ ca hc sinh.
TÀI LIU HC TP
- Hc liu bt buc
1. Gio dc hc tiu hc 1, Đng Vũ Hot (ch biên) – Ph Đc Hòa, NXB ĐHSP H Ni, 2013.
2. Gio dc hc tiu hc 2, Đng Vũ Hot (ch biên) – Nguyn Hu
Hp, NXB ĐHSP H Ni, 2013.
3. Đ cương bi ging GDH Tiu hc
- Hc liu tham kho
4. Điu l trường Tiu hc, 2020. 5. 109