Bài thu hoạch Triết học Mác lênin - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Họ và tên: Nguyễn Quốc Lập MSSV: K224131541
Mối liên hệ giữa vật chất và ý thức, và sự vận dụng hiểu biết của mình về chúng trong đời sống, học tập 1. Cơ sở lý luận:
Ý thức và vật chất là hai khái niệm cơ bản trong triết học và được xem là các yếu tố quan
trọng ảnh hưởng đến toàn bộ thế giới vật chất và tinh thần. Các triết gia đã nghiên cứu và
tranh luận về mối quan hệ giữa ý thức và vật chất trong suốt hàng thế kỷ.
Theo triết học chất liệu, thế giới được chia thành hai mặt: mặt vật chất và mặt tinh thần. Ý
thức được hiểu như là những suy nghĩ, cảm xúc, ý niệm và giá trị tinh thần của con người,
còn vật chất là những thực thể có khối lượng, thể tích và không gian riêng. Tuy nhiên, việc
phân chia đơn giản và rõ ràng như vậy đã bị nhiều triết gia phản đối và tranh luận.
Theo triết học Dialectic của G.W.F. Hegel, ý thức và vật chất không thể tách rời lẫn nhau mà
được xem là hai mặt của cùng một thực thể vô hạn, gọi là "tổng thể". Ý thức và vật chất có
mối quan hệ tương đối đối nghịch lẫn nhau, tức là sự thay đổi của một mặt ảnh hưởng đến mặt kia, và ngược lại.
Trong triết học Mác-Lênin, ý thức và vật chất được hiểu theo quan điểm chất liệu hóa của
triết học, tức là ý thức là một sản phẩm của vật chất, không độc lập với nó. Ý thức được xem
như một phản ánh của thế giới vật chất vào bộ não của con người thông qua giác quan, cảm
giác và trí tuệ. Mặt khác, vật chất có sức ảnh hưởng đến ý thức, tạo ra những ảnh hưởng vật
chất đến tư duy, cảm xúc và hành động của con người. Từ quan điểm chất liệu hóa của triết
học Mác-Lênin, ý thức và vật chất được xem như không thể tách rời lẫn nhau, tức là không
thể có ý thức mà không có vật chất, và ngược lại. Ý thức và vật chất được coi là đối tượng
của khoa học và được nghiên cứu thông qua phương pháp khoa học.
Cơ sở lý luận của vật chất và ý thức là một trong những vấn đề cốt lõi trong triết học, đặc
biệt là triết học Mác - Lênin. Các khái niệm này liên quan chặt chẽ đến nhau và có ảnh
hưởng lẫn nhau trong quá trình phát triển của thế giới.
Vật chất được xem như là thực tại đầu tiên và cơ sở của mọi sự tồn tại. Theo triết học Mác -
Lênin, vật chất không phải chỉ là những thứ có hình dạng, mà còn bao gồm cả những quá
trình diễn ra trong tự nhiên và xã hội. Vật chất là khách quan, tồn tại độc lập với nhận thức
của con người. Đồng thời, vật chất là sự phản ánh chính xác nhất của thế giới và là nguồn
gốc của sự phát triển của ý thức.
Ý thức được xem như là sự phản ánh của vật chất trong nhận thức của con người. Theo triết
học Mác - Lênin, ý thức không phải là một thực thể độc lập, mà là sản phẩm của vật chất,
tức là của quá trình sản xuất vật chất. Ý thức không thể tồn tại mà không có vật chất, và chỉ
có thể phát triển theo đúng hướng khi được căn cứ trên vật chất. Vật chất và ý thức có mối
quan hệ song song, phản ánh lẫn nhau. Vật chất là cơ sở của ý thức, nhưng ý thức lại có tác
động trở lại đến vật chất. Ý thức có thể thúc đẩy sự phát triển của vật chất, khiến cho con
người có khả năng tạo ra những sản phẩm mới và phát triển kinh tế xã hội.
Trong mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, vật chất có trước và ý thức có sau. Vật chất là
nguồn gốc và quyết định ý thức, ý thức tác động trở lại vật chất qua hoạt động thực tiễn của con người.
Vật chất quyết định ý thức qua 4 khía cạnh sau đây:
Vật chất quyết định “nguồn gốc” của ý thức: Ý thức chỉ xuất hiện khi con người xuất hiện
và bộ óc của con người phát triển. Ý thức còn phản ánh hiện thực khách quan thông qua lao động và ngôn ngữ.
Vật chất quyết định “nội dung” của ý thức: Ý thức là “hình ảnh” phản ánh hiện thực khách
quan. Nội dung của ý thức là kết quả của sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong đầu óc của con người.
Vật chất quyết định “bản chất” của ý thức: Trên cơ sở của hoạt động thực tiễn, ý thức là sự
phản ánh một cách tích cực, tự giác, sáng tạo thế giới khách quan. Ý thức vừa phản ánh vừa
sáng tạo thế giới khách quan, phản ánh để sáng tạo và sáng tạo để phản ánh.
Vật chất quyết định “sự vận động, phát triển” của ý thức: Mọi sự tồn tại và phát triển của ý
thức luôn gắn liền với quá trình biến đổi của vật chất: Vật chất thay đổi thì kéo theo sự thay đổi của ý thức.
Ý thức tác động trở lại vật chất:
Bản thân ý thức không trực tiếp làm thay đổi hiện thực mà phải thông qua hoạt động vật
chất. Ý thức được coi như kim chỉ nam cho mọi hoạt động vật chất của con người bằng cách
trang bị cho con người tri thức về thực tại khách quan giúp con người xác định được mục
tiêu, phương hướng, cách thức, công cụ…để đạt được mục tiêu của mình. Như vậy khi nói
về vai trò của ý thức đối với vật chất là đang nói đến vai trò của con người.
Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất xảy ra theo 2 hướng: Tích cực và tiêu cực.
Tích cực: Nếu con người nhận thức đúng, có tri thức khoa học, có tình cảm cách mạng, có
nghị lực, ý chí,...thì hành động hợp quy luật khách quan, từ đó thúc đẩy hoạt động thực tiễn,
cải tạo được thế giới, đạt được mục đích của mình.
Tiêu cực: Nếu ý thức phản ánh không đúng hiện thực, bản chất và quy luật khách quan thì
định hướng hành động của con người đi ngược lại quy luật khách quan thì hành động đó sẽ
mang lại tác động tiêu cực đối với hoạt động thực tiễn, kìm hãm sự phát triển xã hội.
Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất còn phụ thuộc vào các yếu tố: Trình độ phản
ánh của ý thức, mức độ quyết định của ý thức đối với hành động của con người, trình độ tổ
chức, điều kiện và hoàn cảnh vật chất.
Khẳng định vai trò cơ sở, quyết định trực tiếp của nhân tố vật chất, triết học Mác- Lênin
đồng thời cũng không coi nhẹ vai trò của nhân tố tinh thần, của tính năng động chủ quan.
Nhân tố ý thức có tác dụng trở lại quan trọng đối với nhân tố vật chất. Hơn nữa, trong hoạt
động của mình con người không thể để cho thế giới khách quan, quy luật khách quan chi
phối mà chủ động hướng nó đi theo con đường có lợi của mình.
Vì vậy, ý thức không chỉ là sản phẩm của vật chất mà còn có tác động trở lại vật chất. Sự
tương tác giữa ý thức và vật chất là quan trọng để hiểu được sự phát triển của xã hội và con người.
2. Sự vận dụng của bản thân: a. Lý do chọn đề tài:
Tìm hiểu về mối liên hệ giữa ý thức và vật chất trong triết học sẽ giúp chúng ta có những
hiểu biết quan trọng về bản chất của thế giới và con người. Điều đầu tiên đó là ý thức và vật
chất không thể tách rời và luôn có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Không có ý thức thì vật
chất là vô nghĩa, còn không có vật chất thì ý thức không thể tồn tại. Tìm hiểu về mối liên hệ
này còn giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của khoa học và công nghệ trong
cuộc sống. Với những kiến thức về vật chất và ý thức, chúng ta có thể áp dụng để giải quyết
các vấn đề về đời sống, kinh tế, xã hội, văn hóa, đồng thời giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản
chất của các hiện tượng xung quanh. Đối với người học, tìm hiểu về ý thức và vật chất trong
triết học còn giúp cải thiện khả năng tư duy và sáng tạo. Qua đó, chúng ta có thể áp dụng
triết học vào cuộc sống để đưa ra những quyết định sáng suốt và đúng đắn hơn. Cuối cùng,
việc lựa chọn chủ đề về mối liên hệ giữa ý thức và vật chất trong triết học còn giúp cho
chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của con người, cách con người tác động đến thế giới xung
quanh và ngược lại. Từ đó, chúng ta có thể phát triển và nâng cao nhận thức, tư duy để tạo ra
cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và xã hội.
b. Sự vận dụng trong học tập và cuộc sống:
+ Học tập: Là một sinh viên năm nhất, em thấy bản thân mình cần phải xác định rõ các nhân
tố vật chất như điều kiện vật chất, hoàn cảnh sống, quy luật khách quan. Trong học tập, nếu
em được tiếp xúc với những cơ sở vật chất, phương pháp dạy tốt chúng ta sẽ cố gắng học tập
tốt, chiếm lĩnh tri thức tốt hơn. Cụ thể hơn, một tiết học Triết của một giảng viên tâm huyết,
truyền đạt bài thú vị, dễ hiểu sẽ khiến bản thân mình yêu môn Triết và không sợ nó, thúc đẩy
mình tìm hiểu thêm về Triết, nhưng nếu như giảng viên môn Triết của mình thiếu tâm huyết,
truyền đạt bài giảng không linh hoạt, khó hiểu thì mình sẽ sinh ra tâm lý chán nản, không
thích học môn Triết. Đó chính là vật chất quyết định ý thức. Em đã vận dụng để nâng cao
năng suất học tập của bản thân bằng cách tạo ra những cơ sở vật chất tốt để thúc đẩy tinh
thần học như : tìm kiếm một phương pháp học tập phù hợp bản thân, trang trí sắp xếp góc
học tập thật gọn gàng,…
+ Cuộc sống: Một ví dụ về sự vận dụng của mối liên hệ giữa vật chất và ý thức trong thực tế
có thể là việc xây dựng một tòa nhà. Trước khi bắt đầu xây dựng, cần có một ý tưởng về tòa
nhà, về mục đích và chức năng của nó. Đây là phần của ý thức. Tuy nhiên, ý tưởng đó chỉ có
thể được thực hiện bằng cách sử dụng vật chất như bê tông, thép, gỗ, vv. Các vật liệu này
được đưa vào sử dụng thông qua quá trình vật chất, đưa vào hoạt động bởi các công nhân và
máy móc. Nếu không có một mối liên hệ chặt chẽ giữa ý thức và vật chất, tòa nhà sẽ không
thể được xây dựng thành công.
Một ví dụ khác có thể là việc sản xuất một chiếc xe hơi. Trước khi sản xuất, cần có một ý
tưởng về chiếc xe, về nhu cầu của khách hàng, về thiết kế, vv. Đây là phần của ý thức. Tuy
nhiên, để sản xuất một chiếc xe, cần sử dụng nhiều vật chất như kim loại, nhựa, cao su, vv.
Các vật liệu này được chế tạo và lắp ráp bởi các máy móc và công nhân trong quá trình sản
xuất. Nếu không có một mối liên hệ chặt chẽ giữa ý thức và vật chất, chiếc xe sẽ không thể
được sản xuất thành công và đáp ứng được nhu cầu của khách hàng.