LỜI MỞ ĐẦU
Phát triển cộng đồng là một lĩnh vực hoạt động khoa học và thực tiễn còn
rất mới mẻ ở Việt Nam. Trong những năm gần đây Nhà nước, các tổ chức xã
hội trong và ngoài nước, các cá nhân tự nguyện đã có nhiều chương trình hoạt
động kinh tế - xã hội với mục tiêu hướng vào các hoạt động hưởng lợi nhằm
tạo ra nhiều cơ hội cho người dân tiếp cận được với những nguồn lực hỗ trợ,
giúp cộng đồng khơi dậy các tiềm năng và từng bước giải quyết các khó khăn trong cộng đồng.
Mục tiêu của phát triển cộng đồng trước hết là mục tiêu con người chứ
không phải là những tiến bộ về mặt vật chất mà không đi kèm với sự phát
triển khả năng của con người và định chế của xã hội thì đó là sự phát triển hời
hợt, tạm bợ. Trong đó, mục tiêu cụ thể của phát triển cộng đồng là những cải
tổ/những thay đổi tức thì mà phát triển cộng đồng phải đạt được. Mục tiêu
tổng thể là những thay đổi có tính hệ thống mà chúng ta cần đạt được trong
quá trình phát triển cộng đồng. Và mục tiêu chiến lược nhằm: Cải thiện và
san bằng về mặt vật chất cũng như tinh thần của người dân thông qua những
chuyển biến, tiến bộ, phát triển xã hội; Củng cố thiết chế xã hội để tạo điều
kiện thuận lợi cho những chuyển biến và sự tăng trưởng; Bảo đảm sự tối đa
của người dân vào tiến trình phát triển.
Các dự án phát triển cộng đồng thường hướng đến những cộng đồng
nghèo, cộng đồng có những vấn đề xã hội nổi cộm như : ma túy, mại dâm, cờ
bạc.. và ô nhiễm môi trường cũng là vấn đề được quan tâm. Ô nhiễm môi
trường không chỉ là vấn đề “nóng” của riêng Việt Nam mà nó còn làm cho cả
thế giới quan tâm hướng tới. Do quá trình phát triển của khoa học kỹ thuật
cộng với sự thiếu ý thức của con người mà môi trường sống của chúng ta bị ô
nhiễm nghiêm trọng. Các hiện tương thiên nhiên xảy ra càng nhiều với sức
tàn phá ghê gớm kéo theo đó là sự gia tăng của các loại bệnh tật, đặc biệt là
bệnh ung thư mà loài người chúng ta chưa tìm ra được phương thức chữa trị.
Miền Trung yêu thương vẫn thường xuyên phải sống chung với lũ, với cảnh
lụt lội triền miên.Điều đó chứng tỏ môi trường sống của chúng ta đang kêu
cứu, đang cần sự quan tâm của tất cả mọi người chứ không phải là của riêng ai.
Những vùng quê Việt Nam luôn thanh bình yên tĩnh. Nhưng đằng sau sự
êm đềm đó là môi trường đang bị tàn phá và ô nhiễm nghiêm trọng. Màu
xanh của những cánh rừng đang giảm dần. Nguồn nước của người dân đang
bị ô nhiễm, rác thải đổ bừa bãi nhà vệ sinh không đảm bảo; chuồng trại chăn
nuôi không được xây dựng và dọn vệ sinh đúng cách… vì tầm quan trọng của
một môi trường xanh – sạch, vì cuộc sống bình yên của con người để góp
nâng cao nhận thức của người dân tại một thôn nhỏ em đã chon vấn đề : “
Tuyên truyền nâng cao nhận thức về ô nhiễm nhiễm môi trường của nhân
dân thôn Lại Trạch - xã Yên Phú - huyện Yên Mỹ - tỉnh Hưng Yên ” làm đề tài tiểu luận.
Vì còn là sinh viên, kiến thức, kinh nghiệm thực tế và cách nhìn nhận vấn
đề còn hạn chế nên trong khuôn khổ một bài tiểu luận không tránh khỏi
những thiếu sót, kính mong sự đóng góp ý kiến của các thầy cô cho bài tiểu
luận của em được đầy đủ hơn.
Em xin chân thành cảm ơn thầy TS Nguyễn Thanh Bình– giảng viên trực
tiếp giảng dạy bộ môn Phát triển cộng đồng, sự hướng dẫn của các anh chị
khóa trên và sự đóng góp ý kiến của các bạn đã giúp em hoàn thành bài tiểu luận này. Em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên thực hiện:
Hoàng Thị Thanh Hải MỤC LỤC
PHẦN I. PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tên đề tài 2.Lý do nghiên cứu 3.Mục tiêu nghiên cứu 4.Phạm vi nghiên cứu
PHẦN II. PHẦN NỘI DUNG
I.Cơ sở lý luận
1.Các khái niệm có liên quan 2.Phân tích nội dung
2.1 Sử dụng phương tiện giao tiếp cộng đồng
2.2 Xây dựng mối quan hệ với những người làm tại cơ quan thông tin đại chúng
2.3 Tổ chức vận động quần chúng
2.4 Vận động quyên góp quỹ phát triển cộng đồng
II. Cơ sở thực tiễn
1.Thực trạng về vấn đề ô nhiễm môi trường tại thôn Lại Trạch- xã Yên Phú-
huyện Yên Mỹ- tỉnh Hưng Yên
2. Các giải pháp đã thực hiện với vấn đề ô nhiễm môi trường ở địa phương.
3. Những khó khăn và thuận lợi tại địa phương trong hoạt động tuyên truyền
và nâng cao nhận thức của người dân trong thôn về ô nhiễm môi trường. 3.1 Những thuận lợi 3.2 Những khó khăn
4. Các giải pháp nhằm thực hiện hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức
về ô nhiễm môi trường cho người dân thôn Lại Trạch.
III. Vận dụng phương pháp phát triển cộng đồng vào giải quyết vấn đề ô
nhiễm môi trường tại địa phương
1. Những yêu cầu cần thiết đối với tác viên phát triển cộng đồng trong hoạt
động nâng cao nhận thức về ô nhiễm môi trường cho người dân thôn Lại Trạch.
2. Vai trò của tác viên phát triển cộng đồng trong thực tiễn tuyên truyền nâng
cao nhận thưc về ô nhiễm môi trường cho người dân tại thôn Lại Trạch
3. Mô hình dự án tác viên phát triển cộng đồng cần làm để can thiệp vào tiến
trình hoạt động nâng cao nhận thức của người dân thôn Lại Trạch - xã Yên
Phú – huyện Yên Mỹ – tỉnh Hưng Yên về ô nhiễm môi trường .
PHẦN III. TỔNG KẾT Phụ lục
PHẦN I. PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tên đề tài
“Tuyên truyền nâng cao nhận thức về ô nhiễm nhiễm môi trường của nhân
dân thôn Lại Trạch - xã Yên Phú - huyện Yên Mỹ - tỉnh Hưng Yên ” 2.Lý do nghiên cứu
Nghèo đói, bệnh tật, nước sạch, ô nhiễm môi trường...đang là những vấn đề
nóng nhận được sự quan tâm của toàn xã hội. Tầm ảnh hưởng của những vấn
đề này không chỉ trong phạm vi một thành phố, một quốc gia, một dân tộc mà
là trên phạm vi toàn thế giới, nó có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống con
người thậm chí là cả sự tồn tại hay diệt vong của toàn nhân loại.
Trong khi các ngành chức năng còn đang loay hoay tìm cách xử lý các điểm
“nóng” về ô nhiễm, thì tình trạng ô nhiễm môi trường ở không ít vùng nông
thôn đang trở nên nghiêm trọng.
Nông thôn nước ta đang trong quá trình chuyển đổi và phát triển. Theo đó,
phát sinh không ít vấn đề về môi trường mà bức xúc nhất là tình trạng ô nhiễm
môi trường. Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nông
thôn, nhưng đáng nói là ý thức của mọi người về cách ngăn ngừa vẫn chưa được coi trọng.
Hiện nay, vấn đề đáng báo động tại vùng nông thôn là tình trạng chất thải sinh
hoạt. Cuộc sống của nhân dân được cải thiện, nhu cầu xả rác cũng không
ngừng tăng, trong khi đó, ý thức vệ sinh công cộng của bộ phận dân chưa thực
sự tốt, cơ sở hạ tầng yếu kém, dịch vụ môi trường chưa phát triển nên khả
năng xử lý ô nhiễm môi trường hạn chế. Ngoài ra, nguyên nhân từ thói quen
canh tác, sản xuất và xả rác bừa bãi của người dân, đó là tình trạng sử dụng
hóa chất trong nông nghiệp như phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)
một cách tràn lan, không có sự kiểm soát của ngành chức năng, các phương
thức sản xuất ở nông thôn cũng tạo ra lượng rác thải và nước thải gây ô nhiễm
môi trường khá lớn, gần gũi nhất là chất thải của phương thức chăn nuôi
truyền thống gia súc, gia cầm..v.v. Ngoài các nguyên nhân trên làm cho môi
trường nông thôn ô nhiễm thì nguyên nhân cơ bản khác là nhận thức, ý thức
BVMT của người dân sinh nhiều hơn đến cuộc sống mưu sinh. Khi đời sống
chưa thực sự đảm bảo thì việc bảo vệ môi trường là thứ yếu. Việc lạm dụng
thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất; việc xả nước, rác thải; sử dụng nước
không đảm bảo vệ sinh, việc đầu tư các công trình phục vụ đời sống và
sức khỏe (bể nước, cống rãnh thoát nước, hố xí...), việc tham gia công tác vệ
sinh môi cộng đồng… sẽ rất hạn chế.
Ô nhiễm môi trường nông thôn gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng
đồng. Tỷ lệ mắc các bệnh lý ở một số địa phương xấp xỉ 50% dân số; đặc biệt
mắc nhiều các bệnh như ung thư, mắt hột, đường ruột, tiêu chảy...
Tuy nhận thức rõ được những ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường mà người
dân đã, đang và sẽ gặp phải nhưng mức độ lưu tâm và đề ra những phương án
giải quyết vấn đề này vẫn chưa được nhìn nhận một cách thích đáng. Hiện tại,
nguồn lực của Chính phủ còn có hạn, khả năng quản lý của địa phương còn
hạn chế và thiếu kinh nghiệm trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường, đây
là những vấn đề còn tồn tại cần phải tìm những giải pháp phù hợp.
Từ những điều đã được trực tiếp nhận thấy về vấn đề ô nhiễm môi trường tại
thôn Lại Trạch- xã Yên Phú- huyện Yên Mỹ- tỉnh Hưng Yên – một thôn đang
phát triển vượt bậc về sản xuất kinh doanh, là làng nghề truyền thống miến
dong, em thấy việc tuyên truyền nâng cao nhận thức về ô nhiễm môi trường,
xây dựng dự án là rất cần thiết. Sự can thiệp kịp thời sẽ giúp giảm thiểu những
tác động xấu ảnh hưởng đến môi trường sống của người dân ở khu vực này. 3.Mục tiêu nghiên cứu
-Thấy được thực trạng ô nhiễm môi trường đang diễn ra tại thôn Lại Trạch- xã
Yên Phú- huyện Yên Mỹ- tỉnh Hưng Yên.
-Xây dựng dự án để nhằm tuyên truyền, nâng cao nhận thức về ô nhiễm môi
trường của nhân dân thôn Lại Trạch - xã Yên Phú - huyện Yên Mỹ - tỉnh
Hưng Yên để từ đó người dân thay đổi được hành vi của mình. 4. Phạm vi nghiên cứu -Gia đình -Các hộ kinh doanh
-Nhà máy, xí nghiệp nằm trong phạm vi của thôn
5. Phương pháp nghiên cứu -Quan sát -Điều tra -Nghiên cứu tài liệu -Tiếp cận thực tế PHẦN II. NỘI DUNG I.Cơ sở lý luận
1. Các khái niệm có liên quan.
1.1 Các khái niệm trong phát triển cộng đồng.
-Khái niệm cộng đồng: Cộng đồng là số đông dân cư sống trong cùng một khu
vực có cùng điều kiện môi trường, có liên hệ với nhau, cùng quan tâm đến nhu
cầu, sở thích, nguyện vọng chung.
-Khái niệm vấn đề cộng đồng: Là những khó khăn trở ngại, những rào cản
trong tiến trình thực hiện nhu cầu chính đáng, hợp pháp ở các lĩnh vực đời
sống kinh tế, văn hóa, quản lý, xã hội, ngăn cản quá trình phát triển của cộng đồng.
-Định nghĩa về phát triển cộng đồng:
+ Phát triển cộng đồng: là một tiến trình làm chuyển biến cộng đồng nghèo,
thiếu tự tin thành cộng đồng tự lực thông qua việc giáo dục giúp người dân
trong cộng đồng nhận thức rõ tình hình, vấn đề hiện tại của họ, phát huy các
khả năng và tài nguyên sẵn có của họ, tổ chức các hoạt động chung tự giúp,
bồi dưỡng và củng cố tổ chức, mở rộng các mối liên kết tiến tới tự lực phát triển.
+ Phát triển cộng đồng bền vững là một kiểu loại phát triển cộng đồng có tính
lâu bền dựa trên cơ sở cân đối liên hệ thống nội bộ cộng đồng, giữa các cộng
đồng và với môi trường.
-Khái niệm về dự án phát triển cộng đồng: Dự án phát triển cộng đồng là một
loại dự án phát triển nhằm giải quyết một hay một số các vấn đề của cộng
đồng với sự tham gia tích cực của nhiều lực lượng xã hội (bên trong và bên
ngoài; chính phủ hay phi chính phủ), thể hiện bằng một kế hoạch can thiệp
hay một chương trùnh hành động được xác định bởi một khung thời gian,
nhân lực, tài chính và các vấn đề quản lý khác.
-Khái niệm tác viên cộng đồng: Những người đào tạo có kiến thức, có kỹ năng
làm việc với cộng đồng một cách chuyên nghiệp. Tác viên cộng đồng có thể là
các cán sự xã hội đến làm việc ở cộng đồng trong một thời gian, hỗ trợ cộng
đồng, người dân trong việc phát triển năng lực của mình, trong tiến trình phát
triển cộng đồng sau đó đi đến những cộng đồng yếu kém khác nhưng tác viên
cộng đồng cũng có thể là những người cán bộ làm việc vận động quần chúng,
sống và làm việc lâu dài, mãi mãi với người dân địa phương.
1.2 Khái niệm về môi trường, ô nhiễm môi trường, tuyên truyền nâng cao
nhận thức về ô nhiễm môi trường.
Theo Từ điển Bách khoa toàn thư mở Wikipedia thì:
-Môi trường là một tổ hợp các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh bên ngoài
của một hệ thống nào đó. Chúng tác động lên hệ thống này và xác định xu
hướng và tình trạng tồn tại của nó. Môi trường có thể coi là một tập hợp, trong
đó hệ thống đang xem xét là một tập hợp con. Môi trường của một hệ thống
đang xem xét cần phải có tính tương tác với hệ thống đó.
-Ô nhiễm môi trường là tình trạng môi trường bị ô nhiễm bởi các chất hóa
học, sinh học... gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, các cơ thể sống khác.
Các dạng ô nhiễm môi trường thường gặp:
+ Ô nhiễm đất xảy ra khi đất bị nhiễm các chất hóa học độc hại (hàm lượng
vượt quá giới hạn thông thường) do các hoạt động chủ động của con người
như khai thác khoáng sản, sản xuất công nghiệp, sử dụng phân bón hóa học
hoặc thuốc trừ sâu quá nhiều,... hoặc do bị rò rỉ từ các thùng chứa ngầm.
+ Ô nhiễm nước là sự thay đổi theo chiều xấu đi các tính chất vật lý – hoá học
– sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, rắn làm cho
nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật. Làm giảm độ đa dạng
sinh vật trong nước. Xét về tốc độ lan truyền và quy mô ảnh hưởng thì ô
nhiễm nước là vấn đề đáng lo ngại hơn ô nhiễm đất.
+ Ô nhiễm không khí là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng
trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây ra sự tỏa
mùi, có mùi khó chịu, giảm tầm nhìn xa do bụi. Hiện nay, ô nhiễm khí quyển
là vấn đề thời sự nóng bỏng của cá thế giới chứ không phải riêng của một
quốc gia nào. nhiễm môi trường khí quyển tạo nên sự ngột ngạt và "sương
mù", gây nhiều bệnh cho con người. Nó còn tạo ra các cơn mưa axít làm huỷ
diệt các khu rừng và các cánh đồng. Một hậu quả nữa của ô nhiễm khí quyển
là hiện tượng lỗ thủng tầng ôzôn.
+ Ngoài ra còn có các loại ô nhiễm như: Ô nhiễm phóng xạ, ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm sóng..v.v..
- Khái niệm về tuyên truyền nâng cao nhận thức về ô nhiễm môi trường : là
cách mà tác viên phát triển cộng đồng sử dụng các hình thức thông qua phát
thanh, truyền hình những hoạt động trực tiếp được tiến hành. Qua các hình
thức đó sẽ giúp người dân hiểu biết hơn về tình trạng ô nhiễm môi trường.
2.Phân tích nội dung.
Các kỹ năng chủ yếu sử dụng trong tuyên truyền nâng cao nhận thức của
người dân trong cộng đồng.
2.1 Sử dụng phương tiện giao tiếp cộng đồng.
-Tìm ra những cơ quan thông tin đại chúng : tòa soạn báo, tạp chí, đài truyền thanh, truyền hình...
-Tìm ra những người tình nguyện của cộng đồng làm việc thông tin quảng đại.
-Tìm những người có khả năng vẽ, viết, thiết kế, bài trí…
-Làm việc những cơ quan thông tin đại chúng.
Một trong những cách để ta tuyên truyền rộng rãi mục đích, mục tiêu của hành
động, thu hút sự quan tâm tham gia của nhiều người vào hành động hay
chương trình của chúng ta, cần đưa lên các phương tiện thông tin đại chúng
những thông tin cơ bản về mục tiêu và chủ đề cần tuyên truyền. Muốn vậy,
việc trước tiên nên có kỹ năng giao tiếp và làm việc với những người là đại
diện của cơ quan thông tin đại chúng ở cộng đồng.
2.2. Xây dựng mối quan hệ với những người làm tại cơ quan thông tin đại chúng.
- Giới thiệu mình với người phụ trách báo chí, phát thanh, truyền hình…
- Khi làm việc với họ cần trung thực.
- Tìm hiểu về cơ quan, các nhân viên đặc biệt là người sẽ làm việc cùng tại tòa soạn.
- Biết cách làm việc, tinh tế và cảm ơn khi công việc đã hoàn thành.
2.3 Tổ chức vận động quần chúng
- Vận động thông qua các chủ trương chính sách của nhà nước về các vấn đề
xã hội, về hỗ trợ những người yếu thế hay nêu cao tinh thần truyền thống dân tộc.
- Có thể thông qua việc tham gia vào các hoạt động chính trị, đoàn thể nói lên
tiếng nói của người dân cần giúp đỡ.
- Tác động tới các nhà chức trách có uy tín.
- Tổ chức các hội thảo, hội nghị, các hoạt động để phổ biến tuyên truyền từ đó thu hút sự tham gia.
- Giáo dục quần chúng: giáo dục giác ngộ.
2.4 Vận động quyên góp quỹ phát triển cộng đồng.
Trong một số trường hợp cần quyên góp quỹ cho hoạt động do không đủ
kinh phí hoạt động, có thể vận động quyên góp từ cộng đồng, các tổ chức
chính trị, xã hội trong và ngoài cộng đồng.
Nhiều tổ chức, cộng đồng chỉ làm những cái mà nhà nước cung cấp tài
chính, nếu không chuyển kinh phí xuống kịp thời sẽ không tổ chức các hoạt
động. Tuy nhiên một trong những việc làm mà tổ chức cần suy nghĩ là vận
động tăng nguồn quỹ. Muốn vậy cần phải hiểu biết về nguồn tài trợ, các tổ
chức có thể tài trợ, các cá nhân, nhà hảo tâm có thể giúp đỡ…
Kế hoạch tài trợ phân bổ tiền của từng cơ quan, tổ chức như thế nào cần
nắm rõ để có kế hoạch đề xuất, trình kịp thời trước khi cơ quan, tổ chức đó
duyệt kinh phí hằng năm. Do đó cần phải kinh hoạt, sáng tạo và mạnh dạn đặt
vấn đề, tạo tâm lý thoải mái trong nhóm những người đi quyên góp, tạo ra sự đoàn kết, thân mật.
II.Cơ sở thực tiễn
1.Thực trạng về vấn đề ô nhiễm môi trường tại thôn Lại Trạch- xã Yên
Phú- huyện Yên Mỹ- tỉnh Hưng Yên
Thôn Lại Trạch là một trong những thôn thuộc xã Yên Phú- huyện Yên Mỹ-
tỉnh Hưng Yên với 700 hộ gia đình, nổi tiếng với nghề làm miến dong.
Những năm gần đây, nghề này đã đem lại cho người dân thu nhập từ 100 - 150
triệu đồng/hộ/năm. Người dân sinh sống hầu hết bằng nông nghiệp: trồng hoa
màu, chăn nuôi gia súc, trồng lúa nước và nghề truyền thống làm miến dong.
Do đặc điểm của một làng nghề truyền thống, thôn Lại Trạch mỗi ngày có thể
sản xuất từ 1-1,5 tấn miến, và ngày càng phát triển về số lượng. Đến làng
nghề, tôi thấy cảnh sản xuất tất bật của người dân. Nhưng một ấn tượng khiến
tôi khó chịu đó là mùi xú uế, hôi thối… bay quanh khắp làng. Đi đến chỗ nào
chúng tôi cũng bắt gặp nước thải ở tất cả cống rãnh thoát nước làng nghề một
màu đen kịt. Anh Nguyễn Trọng Sơn một hộ dân trong làng cho biết: “Ô
nhiễm tích tụ bao năm nay, ảnh hưởng đến nguồn nước giếng khoan, nước
giếng có mùi thum thủm dân không dám ăn, mà chỉ để sản xuất, tắm giặt…
Một số nhà có điều kiện thì thay đổi nguồn nước khác như nước mưa, nước
máy, còn không có điều kiện vẫn phải sử dụng.” Ông Trần Ngọc Hải một hộ
dân khác phản ánh: “Hàng năm cứ vào thời gian cao điểm sản xuất vào vụ
nông dân thu hoạch bột sắn, miến... nước thải chảy ra ngoài kênh, cộng với
nước thải sinh hoạt nên rất hôi thối. Việc đó cứ diễn ra mấy chục năm qua,
nước thải không được tiêu thoát, cháu bảo sao mà không ô nhiễm?”
Quy trình sản xuất miến ở đây gần như là thủ công, mạnh hộ nào hộ đó làm.
Vào vụ sản xuất, hàng trăm tấn củ dong riềng khắp nơi tập trung ở thôn. Theo
tính toán, cứ 10 tấn củ dong riềng ở 1 hộ sản xuất thải ra môi trường 7 tấn bã,
nước thải. Tất cả đổ xuống cống rãnh, kênh mương quanh làng, chỉ sau 3 - 4
ngày, các hóa chất, nước thải sinh hoạt, chất hữu cơ phân hủy bốc lên mùi hôi
thối lan ra cả vùng. Trong quá trình sản xuất mạch nha miến dong… người ta
xử lý làm trắng bột bằng thuốc tím. Sau 7 ngày, tinh bột trắng được xử lý lắng
đọng, người ta thu lại bột, còn nước thải cùng hóa chất đổ thẳng ra cống rãnh…
Một vấn đề rất đáng được quan tâm tại đây là tình trạng xử lý rác thải sinh
hoạt. Rác bị vứt bừa bãi không theo quy định. Hầu hết rác của các gia đình
không được thu gom, và đổ đúng nơi. Các chai lọ thuốc trừ sâu vứt ngay tại
các bờ ruộng, kênh mương. Trên các đường của xóm ngõ, bụi rậm chưa được
phát quang, cống rãnh bị cỏ và rác che lấp không tiêu được nước dẫn đến tình
trạng nước tù đọng là cơ hội để cho muỗi và các sinh vật gây bệnh sinh sống.
Tình trạng đốt rơm rạ và thân, lá ngô trong mùa thu hoạch đang trở nên phổ
biến, không chỉ lãng phí mà còn làm ô nhiễm môi trường, tiềm ẩn nhiều nguy
cơ gây mất an toàn đối với người và phương tiện tham gia giao thông, vì khói
bụi che khuất tầm nhìn.
Vào ngày mùa người dân phơi rơm rạ ở các nẻo đường, trời mưa rơm không
được phơi khô nên bốc mùi hôi rất khó chịu. Lại có rất nhiều bãi phân trâu,
phân bò giữa đường nên đường đi lại rất bẩn. Hai bên đường là cống rãnh
nước thải màu đen ngòm, tất cả mọi nhà đều thải nước sinh hoạt ra đường
cống rãnh này. Khi trời nắng nóng mùi cống rãnh bốc lên và khi trời mưa thì
nước cống tràn ra ngoài đường đi khi nước rút trên đường còn lại đủ thứ rác thải.
Tất cả những hiện trạng nói trên đã gây ra hiện tượng ô nhiễm môi trường.
Hàng năm người dân nơi đây phải đối mặt với những dịch bệnh nguy hiểm
như dịch tả, dịch sốt xuất huyết… và còn rất nhiều những căn bệnh nguy hiểm
khác chưa được phát hiện. đó là một điều rất đáng lo ngại.
Hầu hết người dân trong thôn khi được hỏi về tác hại của ô nhiễm môi
trường đều chưa đưa được ra những câu trả lời đúng đắn và hợp lý. Ủy ban
nhân dân xã và lãnh đạo trong thôn chưa thật sự quan tâm đến vấn đề môi
trường, vì chưa có những kế hoạch để người dân thực hiện hướng tới môi
trường xanh - sạch đẹp.
Trên đây là thực trạng về vấn đề ô nhiễm môi trường tại thôn Lại
Trạch.Trước những vấn đề đó, đòi hỏi phải có những giải pháp hợp lý để cải
thiện tình hình giúp đỡ người dân nâng cao nhận thức.
2. Các giải pháp đã thực hiện với vấn đề ô nhiễm môi trường ở địa phương.
Nhận thức được tình trạng ô nhiễm môi trường đang ngày càng nghiêm trọng
ở thôn Lại Trạch, Đảng bộ và chính quyền đại phương cũng đã thực hiện
nhiều giải pháp để khắc phục tình hình này.
Địa phương đã tổ chức các buổi họp nhằm tuyên truyền cho người dân ý
thức về bảo vệ môi trường. Chỉ ra những tác hại nghiêm trọng của vấn đề ô
nhiễm nhằm nâng cao ý thức tự giác, trách nhiệm của họ.
Ủy ban nhân dân xã phối hợp với Đoàn thanh niên tổ chức thực hiện các hoạt
động vì môi trường như: Chương trình mùa hè xanh, Dọn vệ sinh đường làng
ngõ xóm, dọn vệ sinh ao hồ tập thể..v.v. Tuy nhiên, các hoạt động vẫn chưa
được thực hiện một cách triệt để, mới chỉ tạo được thành các phong trào mang
tính đứt quãng, và ý thức tự chủ, tự chịu trách nhiệm của người dân về vấn đề này chưa cao.
Các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương cũng quy định cho
các địa phương việc quy hoạch khu tập trung và xử lý rác thải. Tuy nhiên, tình
trạng người dân xả rác không đúng nơi quy định vẫn còn tồn tại. Ý thức bảo
vệ và giữ gìn môi trường sống của người dân vẫn chưa được cao.
Địa phương cũng đã xây dựng quy chế nộp phạt, quy định mức phạt tài
chính cụ thể với các hộ sản xuất xả ra môi trường lượng chất thải độc hại quá
mức cho phép, tuy nhiên việc thực hiện vẫn chưa được rõ ràng, cụ thể. Chưa
có quy định được cơ quan nào sẽ đứng ra thu tiền phạt này, đồng thời cũng
chưa biết thu theo phương pháp nào, nhận biết cá nhân, gia đình nào vi phạm
quy định này cho cụ thể.
Từ những hoạt động trên cho thấy, nhận thức về vấn đề ô nhiễm môi trường
của các cơ quan chức năng cũng như chính quyền địa phương đã có, nhưng
cách thức thực hiện việc giải quyết vấn đề này vẫn còn hạn chế. Tính chuyên
môn trong việc giải quyết ô nhiễm môi trường chưa có, vì vậy mà ý thức của
người dân về vấn đề ô nhiễm môi trường chưa cao. Họ mới chỉ tham gia như
đó là một công việc chung của xã hội chứ chưa nhận ra đó chính là vấn đề của
bản thân và của gia đình mình. Chính vì những hạn chế đó, nên thiết nghĩ, một
dự án phát triển cộng đồng cho việc giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường tại
đây sẽ đạt được nhiều kết quả tích cực.
3. Những thuận lợi và khó khăn tại địa phương trong hoạt động tuyên
truyền nâng cao nhận thức của người dân về ô nhiễm môi trường .
3.1. Những thuận lợi
Càng những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm môi trường càng trầm
trọng gây ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống và môi trường sinh hoạt của
người dân. Hơn ai hết, người dân nơi đây rất mong muốn tình trạng này nhanh
chóng được cải thiện để họ được sống trong bầu không khí trong lành. Do đó,
dự án phát triển cộng đồng đưa vào sẽ được nhân dân nhiệt tình ủng hộ.
Cộng đồng xác định được vấn đề ưu tiên trước mắt là vấn đề ô nhiễm môi trường.
Chống ô nhiễm môi trường là một trong những chương trình được ưu
tiên hàng đầu từ Trung Ương đến địa phương. Những hoạt động thiết thực
thường niên được tổ chức như : tuần lễ quốc gia vệ sinh nước sạch và môi
trường, ngày Môi trường thế giới (5/6), chiến dịch làm thế giới sạch hơn đã
tạo ra phong trào toàn dân tham gia vệ sinh môi trường, khơi thông cống rãnh,
tu bổ vệ sinh các công trình cấp nước, thu gom và xử lý tiêu hủy rác thải… đã
được phổ biến đến người dân.
Nhân dân địa phương rất tin vào sự lãnh đạo của cấp trên, tin vào
những chính sách, đường lối của Đảng và Nhà nước ta.
Do đất đai rộng rãi nên việc làm những công trình vệ sinh, khu
chuồng trại… sẽ rất thuận lợi mà không lo đất đai hẹp, không có đất để xây dựng quy hoạch.
Làng nghề truyền thống như ở địa phương luôn được nhà nước quan
tâm hàng đầu trong tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Việc làm mới, hợp vệ sinh những khu chuồng trại chăn nuôi gia súc,
nhà vệ sinh, thu gom rác thải, chống ô nhiễm nguồn nước... sẽ không tốn kém
quá nhiều tới kinh tế của người dân mà hiệu quả mang lại là rất cao vì thế mà
các hộ gia đình trong thôn sẽ tham gia, hưởng ứng tích cực.
Người dân trong thôn hầu hết đều rất nhiệt tình tốt bụng và tích cực
tham gia vào các hoạt động tập thể nếu được phát động.
Phòng chống ô nhiễm môi trường là chương trình luôn được các tổ chức
quốc tế như: UNICEF; DANIDa ... quan tâm. Đó là việc làm rất thuận lợi để
thu hút nguồn tài trợ khi thực hiện hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức
của người dân về vấn đề này. 3.2 Những khó khăn.
Bên cạnh những thuận lợi nói trên thì hoạt động tuyên truyền nâng cao
nhận thức của người dân trong thôn về ô nhiễm môi trường vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn như:
- Nhận thức và trình độ của người dân chưa cao nên họ thiếu kiến thức, thiếu
hiểu biết không hiểu hết được những tác hại to lớn do ô nhiễm môi trương gây
nên vì thế mà họ thiếu ý thức trong cuộc sống vô tình gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường.
- Do nhân dân quen với cách làm từ trên xuống, quen chấp hành mệnh lệnh,
có thói quen an phận, chỉ biết nghe và làm theo, có tâm lý dựa dẫm, phụ
thuộc, chưa có thói quen trong việc bàn bạc, đưa ra ý kiến, tham gia giải quyết
và kiểm tra các vấn đề trong phát triển cộng đồng.
- Do dân sợ quyền lực, sợ bị trù dập, sợ bị thất bại và sợ chịu trách nhiệm với công việc họ tham gia.
- Do tâm lý rụt rè, thiếu tự tin về khả năng tư duy làm việc độc lập. Chưa ý
thức được quyền dân chủ, quyền làm chủ và quyền được tham gia, quyết định
trong các dự án phát triển cộng đồng.
- Phát triển cộng đồng nói riêng, công tác xã hội nói chung chưa được công
nhận là một nghề chính thức, chưa được thừa nhận về mặt chuyên môn, nên
khó khăn trong việc xin phép hoạt động, cùng hợp tác hoạt động tại cộng
đồng, chính quyền địa phương còn e dè trong tieps nhận, hợp tác.
- Nhiều tổ chức chưa có sự phối hợp chặt chẽ, nhiều hoạt đọng trùng lặp,
người dân tham gia họp bàn đóng góp ý kiến nhiều mà quyền lợi được hưởng
lại hạn chế, từ đó không thu hút được sự tham gia của người dân.
- Phương thức làm việc chạy theo thành tích, chỉ tiêu dẫn đến các dự án mang
nặng tính hình thức, phô trương nhưng không thật sự hiệu quả.
- Thiếu cán bộ chuyên môn, chuyên trách, chủ yếu là cán bộ kiêm nhiệm, làm
việc theo nhiệm vụ trên giao, không tập trung đến hiệu quả công việc.
- Cán bộ ở xã và ở thôn chưa tích cực, vận động tuyên truyền để người dân
trong xã nói chung và người dân trong thôn tham gia tích cực vào các hoạt
động như thu gom rác thải, vệ sinh chuồng trại... thế nên công tác vệ sinh môi
trường tại đây bị sao nhãng.
- Vệ sinh môi trường được quan tâm nhưng tài chính để chi cho hoạt động
lại rất ít và tại thôn Lại Trạch là không có. Vì thế mà công tác vệ sinh môi
trường đối với người dân không có gì phải quan tâm lo ngại.
- Đội ngũ tuyên truyền về vệ sinh môi trường như Đoàn thanh niên hay Hội
phụ nữ trong thôn không thể hiện được vai trò của mình, các hoạt động không được thực hiện.
- Do kinh tế còn gặp nhiều khó khăn nên việc tiếp cận với các phương tiện
thông tin đại chúng như đài truyền hình, truyền thanh của người dân còn hạn
chế và những hiểu biết của họ về môi trường và ô nhiễm môi trường chưa cao.
4. Các giải pháp nhằm thực hiện hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức
về ô nhiễm môi trường cho người dân trong thôn.
- Tuyên truyền để người dân hiểu hết được tác hại của ô nhiễm môi trường
thông qua buổi họp thôn hay đài phát thanh của thôn.
-Xây dựng mô hình hệ thống xử lý nước thải cũng như rác thải trong quá trình
làm miến dong tại mỗi hộ kinh doanh.
- Hướng dẫn người dân xây chuồng trại và vệ sinh chuồng trại theo đúng quy
định, yêu cầu cách xa thu sinh hoạt của gia đình.
- Hướng dẫn người dân làm nhà tiêu hợp vệ sinh, đúng quy định.
- Phát động các gia đình trong toàn thôn đổ rác đúng nơi quy định, xử lý rác thải khi đã quá nhiều.
- Phối hợp giữa Đoàn thanh niên và Hội phụ nữ dọn đường xóm ngõ phát
quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh để tránh hiện tượng nước tù đọng giúp
đường xá đi lại thông thoáng, sạch sẽ
- Hướng dẫn một số gia đình xây bể lọc nước và đào nước giếng khơi sâu để
có nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Cùng với đó là đào rãnh thoát nước sinh hoạt
trong gia đình tránh hiện tượng nước thải sinh hoạt chảy bừa bãi gây ướt và làm đường lầy lội.
III. Vận dụng phương pháp phát triển cộng đồng vào giải quyết vấn đề ô
nhiễm môi trường tại địa phương
1. Những yêu cầu cần thiết đối với tác viên phát triển cộng đồng trong hoạt
động nâng cao nhận thức về ô nhiễm môi trường cho người dân thôn Lại Trạch.
Mỗi nghề nghiệp đều có những đòi hỏi riêng như là đạo đức nghề nghiệp, kiến
thức nghề nghiệp và kỹ năng nghề nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp hay rộng hơn
là thái độ nghề nghiệp chính là cách ta cảm nhân ứng xử và hoạt động theo
những theo những chuẩn mực nhất định. Những chuẩn mực nhất định đó
không chỉ xuất phát từ yêu cầu bên ngoài mà xuất phát cả từ "cái tâm" của bản
thân người đó. Kiến thức nghề nghiệp là những tri thức chuyên môn mà nghề
nghiệp đó cần để hành động. Kỹ năng chuyên môn là kỹ năng biến kiến thức
chuyên môn thành hoạt động thực tế hướng tới đối tượng với một chuản mực
đạo đức cần thiết. Có 3 yếu tố: đạo đức nghề nghiệp, kiến thức nghề nghiệp và
kỹ năng nghề nghiệp đều quan trọng đối với mỗi nghề. Tuy nhiên, thái độ
nghề nghiệp là cái gốc. Kiến thức và kỹ năng sẽ được rèn luyện trong quá
trình học tập, rèn luyện, thậm chí trong quá trình công tác nếu có thái độ đúng đắn. ● Về thái độ
Thái độ của cá nhân hay của một tổ chúc hoạt động trong lĩnh vực phát triển cộng đồng cần có là:
- Tôn trọng mỗi cá nhân, mỗi nhóm và cộng đồng
- Nhận thức cao đối với trách nhiệm và sự cam kết cống hiến của mình.
- Thấu cảm.Có cái nhìn cởi mở với mọi biện pháp thay thế, với mọi cơ hội
mới và mọi đề xuất mới.
- Kiên trì, nhẫn nại và chịu đựng.
- Sang kiến, sáng tạo và có linh cảm tốt.
- Mong muốn được tham gia mà không nhất thiết đòi hỏi là lãnh đạo.
- Tin tưởng vào người khác. - Tự tin. ● Về kiến thức
Những kiến thức tối thiểu cần thiết đòi hỏi người tác viêc cộng đồng cần có là:
- Hiểu biết về cộng đồng: yếu tố tác động đến sự hội nhập cộng đồng, vấn đề cộng đồng..
- Kiến thức về phát triển tổ chức trên cơ sở lý luận về nhóm, năng động nhóm, lãnh đạo nhóm..
- Kiến thức phối hợp liên ngành: tìm hiểu đối tác, thương lượng, hợp tác, phối hợp
- Kiến thức cách giải quyết vấn đề và tiến trình ra quyết định.
- Kiến thức chung về phát triển kinh tế, xã hội và môi trường.
- Kiến thức về tập huấn và xây dựng các chương trình tập huấn. ● Về kỹ năng.
- Kỹ năng giao tiếp, tham mưu, trợ giúp và xây dựng tổ chức.
- Kỹ năng nghiên cứu, lập kế hoạch và đánh giá.
- Kỹ năng giải quyết vấn đề và giải quyết xung đột. - Kỹ năng quản lý.
- Kỹ năng thiết kế và xây dựng tổ chức. Cụ thể như sau:
- Đầu tiên tác viên phát triển cộng đồng phải là người có năng lực chuyên môn
để gây dựng niềm tin nơi nhân dân. Tác viên phát triển cộng đồng phải có kiến
thức sâu rộng về môi trường, ô nhiễm môi trường để tuyên truyền cho người
dân những thắc mắc của người dân về vấn đề này và đặc biệt là giúp người
dân hiểu được tác hại của ô nhiễm môi trường .
- Hòa đồng với người dân cũng là một yêu cầu quan trọng. Hòa đồng với
người dân thể hiện qua sự lằng nghe, đồng cảm, chấp nhận ở cùng, làm cùng,
cùng ăn, không coi thường vì họ sống nghèo khổ, không hợp vệ sinh mà phải
biết hướng dẫn để họ nhận thức được tác hại của ô nhiễm môi trường mà
không làm họ thấy tự ái.
- Người tác viên phát triển cộng đồng phải là người kiên trì, nhẫn nại vì có rất
nhiều người dân không dễ dàng thực hiện luôn theo yêu cầu. Tác viên phát
triển cộng đồng không nên nóng vội, áp đặt ý kiến đòi hỏi người dân phải thay
đổi ngay, phải làm ngay bởi vì sự thay đổi cần có thời gian. Đặc biệt trong quá
trình tuyên truyền để dân có nhận thức cao về ô nhiễm môi trường có thể lúc
đầu họ vẫn sẽ vứt rác bừa bãi, không chuyển chuồng trại gia súc ra xa nơi sinh
hoạt vì thế mà tác viên phát triển cộng đồng phải kiên trì không được nóng
vội, từ từ nói để người dân hiểu.
- Trong phát triển cộng đồng sự học hỏi không chỉ có một chiều từ tác viên
đến người dân mà tác viên học rất nhiều từ hiểu biết và kinh nghiệm sống của
họ. Khiêm tốn sẽ giúp cho tác viên lắng nghe, đón nhận chân trọng ý kiến từ
người dân có như thế thì dân mới tin tưởng để làm theo hướng dẫn của tác
viên phát triển cộng đồng.
- Những phẩm chất khác như trung thực, khách quan, vô tư và đạo đức trong
sáng cũng là những yêu cầu cần có đối với người tác viên phát triển cộng
đồng. Nếu tác viên phát triển cộng đồng là một tấm gương mẫu mực thì người
dân sẽ tin tưởng và làm theo. Ví dụ như tác viên phát triển cộng đồng tham gia
tích cực cùng với người dân vệ sinh đường xóm, phát quang bụi rậm, để rác