CHƯƠNG 3
LÝ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
3.1. Khái quát về TPVH
3.1.1. Các quan niệm khác nhau về TPVH
-Trước XIX: TPVH một thực thể tĩnh tại, sản phẩm “nguyên ý” của nhà
văn
-Từ XX trở đi: TPVH chỉ thực sự là nó khi được bạn đọc tiếp nhận CN hình
thức Nga, PB mới, CN cáu trúc, Mỹ học tiếp nhận (W.Iser, R.Ingarden):
+Ý nghĩa văn bản có khoảng trống dành cho người đọc
+Người đọc tham gia vào việc hình thành tác phẩm
+Văn bản VH là một cấu trúc mở, mời gọi
+Tác giả chỉ là một yếu tố trong văn bản do người đọc phát hiện
Lưu ý: Liên văn bản (J.Kristeva).
3.1.2. Văn bản và TPVH
- Văn bản ngôn ngữ và văn bản văn học (Phương thức phương tiện biểu đạt
– Hình tượng).
Văn bản văn học (hư cấu, sinh thành, ngôn từ, tính thẩm mỹ)
-Văn bản văn học Tác phẩm văn học (Là hai phương thức tồn tại: Hệ
thống ngôn ngữ khép kín- Được tiếp nhận trao nghĩa) Roman
Ingarden/R.Barthes.
3.1.3. Cấu trúc của văn bản văn học và tính quá trình
-Cấu trúc văn bản văn học:
+Hai phương diện nội dung và hình thức của văn bản văn học
+Ba yếu tố: Văn bản ngôn từ- Hình tượng văn học -Ý nghĩa
-Tính quá trình:
+Nghệ thuật thời gian (đọc tuyến tính)
+Cấu trúc mở về ý nghĩa (ngữ cảnh lịch sử-văn hóa quy định)
+Văn bản/Tiếp nhận
Kết luận: Ý nghĩa TPVH là vô tận.
3.2. Các yếu tố của TPVH
3.2.1. Đề tài, chủ đề, tư tưởng
3.2.1.1. Đề tài: Phạm vi phản ánh hiện thực
3.2.1.2 Chủ đề và tư tưởng
-Chủ đề
-Tư tưởng
3.2.2. Nhân vật văn học
3.2.2.1. Nhân vật văn học vị trí của nhân vật (Nhân vật VHgì? Vị trí
của nhân vật trong TPVH)
3.2.2.2. Loại hình nhân vật văn học
-Cách chia truyền thống: 1)Chính/trung tâm- Phụ; 2)Chính diện-phản diện
-Cách chia cấu trúc: Chức năng-Loại hình-Tính cách-Tư tưởng-Ngụ ngôn
3.2.2.3. Các phương thức, phương tiện và biện pháp thể hiện nhân vật
-Chân dung bên ngoài
-Hành động
-Nội tâm
-Ngôn ngữ
-Thiên nhiên môi trường
-Dồ vật, vật dụng, khong gian nội/ngoại thất...
3.2.3. Sự kiện, cốt truyện và trần thuật
3.2.3.1. Sự kiện: Yếu tố gây biến cố, có nhiều sự kiện trong tác phẩm, trong
thơ sự kiện chỉ là nền để khai triển cảm xúc
3.2.3.2. Cốt truyện: Chuỗi sự kiện
3.2.3.2. Trần thuật
-Khái niệm: Là biện pháp tạo thành văn bản văn học
-Các yếu tố của trần thuật:
+Người kể chuyện (ngôi, vai)
+Điểm nhìn: Bên ngoài/bên trong; Không gian/thời gian; Tâm lý...
+Lời trần thuật (lược thuật, miêu tả, phân tích, bình luận, giọng điệu)
3.2.4. Kết cấu
-Kết cấu là tổ chức tác phẩm
-Hai loại kết cấu:
+Kết cáu bề mặt: Hệ thống nhân vật- Cốt truyện (đầu đủ-Lược giản)
+Kết cấu văn bản ngôn tử: Trật tự trần thuật- Điểm nhìn trần thuật
+Kết cấu chiều sâu: Khám phá mối liên hệ bên trong giữa các cặp đối lập
(các cặp nhân vật, cố truyện và trật tự trần thuật, ngôn ngữ và hành vi...)
Bài kiểm tra số 2
Trình bày, phân tích, giải được một số yếu tố của TPVH: đề tài, chủ đề,
tư tưởng, kết cấu, cốt truyện, nhân vật và nghệ thuật trần thuật.

Preview text:

CHƯƠNG 3

LÝ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC

3.1. Khái quát về TPVH

3.1.1. Các quan niệm khác nhau về TPVH

-Trước XIX: TPVH là một thực thể tĩnh tại, sản phẩm “nguyên ý” của nhà văn

-Từ XX trở đi: TPVH chỉ thực sự là nó khi được bạn đọc tiếp nhận CN hình thức Nga, PB mới, CN cáu trúc, Mỹ học tiếp nhận (W.Iser, R.Ingarden):

+Ý nghĩa văn bản có khoảng trống dành cho người đọc

+Người đọc tham gia vào việc hình thành tác phẩm

+Văn bản VH là một cấu trúc mở, mời gọi

+Tác giả chỉ là một yếu tố trong văn bản do người đọc phát hiện

  • Lưu ý: Liên văn bản (J.Kristeva).

3.1.2. Văn bản và TPVH

- Văn bản ngôn ngữ và văn bản văn học (Phương thức phương tiện biểu đạt – Hình tượng).

Văn bản văn học (hư cấu, sinh thành, ngôn từ, tính thẩm mỹ)

-Văn bản văn học và Tác phẩm văn học (Là hai phương thức tồn tại: Hệ thống ngôn ngữ khép kín- Được tiếp nhận và trao nghĩa) – Roman Ingarden/R.Barthes.

3.1.3. Cấu trúc của văn bản văn học và tính quá trình

-Cấu trúc văn bản văn học:

+Hai phương diện nội dung và hình thức của văn bản văn học

+Ba yếu tố: Văn bản ngôn từ- Hình tượng văn học -Ý nghĩa

-Tính quá trình:

+Nghệ thuật thời gian (đọc tuyến tính)

+Cấu trúc mở về ý nghĩa (ngữ cảnh lịch sử-văn hóa quy định)

+Văn bản/Tiếp nhận

Kết luận: Ý nghĩa TPVH là vô tận.

3.2. Các yếu tố của TPVH

3.2.1. Đề tài, chủ đề, tư tưởng

3.2.1.1. Đề tài: Phạm vi phản ánh hiện thực

3.2.1.2 Chủ đề và tư tưởng

-Chủ đề

-Tư tưởng

3.2.2. Nhân vật văn học

3.2.2.1. Nhân vật văn học và vị trí của nhân vật (Nhân vật VH là gì? Vị trí của nhân vật trong TPVH)

3.2.2.2. Loại hình nhân vật văn học

-Cách chia truyền thống: 1)Chính/trung tâm- Phụ; 2)Chính diện-phản diện

-Cách chia cấu trúc: Chức năng-Loại hình-Tính cách-Tư tưởng-Ngụ ngôn

3.2.2.3. Các phương thức, phương tiện và biện pháp thể hiện nhân vật

-Chân dung bên ngoài

-Hành động

-Nội tâm

-Ngôn ngữ

-Thiên nhiên môi trường

-Dồ vật, vật dụng, khong gian nội/ngoại thất...

3.2.3. Sự kiện, cốt truyện và trần thuật

3.2.3.1. Sự kiện: Yếu tố gây biến cố, có nhiều sự kiện trong tác phẩm, trong thơ sự kiện chỉ là nền để khai triển cảm xúc

3.2.3.2. Cốt truyện: Chuỗi sự kiện

3.2.3.2. Trần thuật

-Khái niệm: Là biện pháp tạo thành văn bản văn học

-Các yếu tố của trần thuật:

+Người kể chuyện (ngôi, vai)

+Điểm nhìn: Bên ngoài/bên trong; Không gian/thời gian; Tâm lý...

+Lời trần thuật (lược thuật, miêu tả, phân tích, bình luận, giọng điệu)

3.2.4. Kết cấu

-Kết cấu là tổ chức tác phẩm

-Hai loại kết cấu:

+Kết cáu bề mặt: Hệ thống nhân vật- Cốt truyện (đầu đủ-Lược giản)

+Kết cấu văn bản ngôn tử: Trật tự trần thuật- Điểm nhìn trần thuật

+Kết cấu chiều sâu: Khám phá mối liên hệ bên trong giữa các cặp đối lập (các cặp nhân vật, cố truyện và trật tự trần thuật, ngôn ngữ và hành vi...)

  • Bài kiểm tra số 2

Trình bày, phân tích, lý giải được một số yếu tố của TPVH: đề tài, chủ đề, tư tưởng, kết cấu, cốt truyện, nhân vật và nghệ thuật trần thuật.