Biện Chứng Vật Chất và Ý Thức: Quan Hệ và Ý Nghĩa Phương Pháp Luận môn Triết học Mác - Lênin | Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 59960339
I. Mối quan hệ biện chứng của vật chất và ý thức:
Triết học Mác – Lê nin khẳng định trong mối quan hệ giữa
vật chất và ý thức thì vật chất có trước, vật chất quyết định
ý thức và ý thức có 琀
ộc lập tương đối và tác động
trở lại vật chất thông qua hoạt động thực 琀椀 ễn của con người.
a. Vật chất quyết định ý thức:
Trong mối quan hệ với ý thức, vật chất là cái có trước,ý
thức là cái có sau; vật chất là nguồn gốc
của ý thức; vật chất quyết định ý thức, ý thức là sự phản
ánh đối với vật chất.
Vật chất là 琀椀 ền đề, nguồn gốc cho sự ra đời, tồn
tại và phát triển của ý thức: Ý thức là sản phẩm của một
dạng vật chất có tổ chức cao là bộ óc con người. Nguồn
gốc của ý thức đều bắt nguồn từ các dạng vật chất như: bộ
óc con người, thế giới khách quan, lao động, ngôn ngữ nên
vật chất là nguồn gốc của ý thức. Là cơ sở cho ý thức hình
thành, tồn tại và phát triển. lOMoAR cPSD| 59960339
Điều kiện vật chất như thế nào thì ý thức như thế đó:
vì ý thức là sự phản ánh của thế giới vật chất nên nội dung
của ý thức bị quyết định bởi vật chất và bị các quy luật của
thế giới vật chất chi phối.
Vật chất biến đổi thì ý thức biến đổi theo.
Vật chất là điều kiện để biến ý thức thành hiện thực:
ý thưc chỉ được thể hiện thông qua các hoạt động vật chất
như ngôn ngữ và hoạt đọng thực 琀椀 ễn của con người.
b. Vai trò của ý thức đối với vật chất
Trong mối quan hệ với vật chất, ý thức có 琀 ộc lập
tương đói và có thể tác động trở lại vật chất thông qua
hoạt động thực 琀椀 ễn của con người. Nhờ có ý thức con
người nhận thức được quy luật vận động, phát triển của
thế giới khách quan. Mọi hoạt động của con người đều bị
ý thức chỉ đạo, ý thức trang bị cho vật chất các tri thức về
thực tại khách quan để xác định và xây dựng kế hoạch, phương pháp phù hợp.
# Ý thức tác động lại vật chất theo hai chiều hướng: lOMoAR cPSD| 59960339
+ Tích cực: Nếu con người nhận thức đúng đắn, có
tri thức khoa học, nghị lực, ý chí hành động thì ý thức có
thể trở thành động lực phát triển của vật chất.
+ Tiêu cực: Ý thức có thể là lực cản phá vỡ sự vận động
và phát triển của vật chất khi ý thức phản ánh sai, phản
ánh xuyên tạc các quy luật vận động khách quan của vật chất. lOMoAR cPSD| 59960339 lOMoAR cPSD| 59960339
II. Từ mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức
chúng ta rút ra ý nghĩa phương pháp luận:
Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định: vật chấtcó
trước, ý thức có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, song
ý thức có thể tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động
thực 琀椀 ễn của con người; vì vậy con người phải tôn trọng 琀
ất phat từ thực tế khách quan đồng thời phát huy 琀 ộng, chủ quan của mình trong hình.
- Ý thức có thể quyết định làm cho con người hoạt động
đúng và thành công khi phản ánh đúng đắn, sâu sắc thế
giới khách quan. Ngược lại, ý thức, tư tưởng có thể làm
cho con người hoạt động sai và thất bại khi con người
phản ánh sai thế giới khách quan. Vì vậy, phải phát huy 琀
ộng sáng tạo của ý thức đồng thời khắc
phục bệnh bảo thủ trì trệ, thái độ 琀椀 êu cực, thụ động,
ỷ lại hoặc bệnh chủ quan duy ý chí.
- Đảng ta đã chỉ rõ: Mọi đường lối chủ chương của Đảng
phải xuất phát từ thực tế, tôn trọng quy luật khách quan.
- Liên hệ đối với hoạt động thực 琀椀 ễn của bản thân : lOMoAR cPSD| 59960339
+ Phát huy năng động, sáng tạo của ý thức trong quá trình học tập và công tác.
+ Chống bệnh chủ quan duy ý chí, có thái độ 琀 ực
trong học tập và công tác.