Biến đổi chức năng kinh tế - Chủ Nghĩa Xã hội khoa học | Đại học Tôn Đức Thắng

1. Chức năng kinh tế của gia đình:
Chức năng kinh tế của gia đình là một trong những yếu tố cốt lõi định hình cuộc sống của mỗi
cá nhân và xã hội. Từ thời nguyên thủy, gia đình đã là đơn vị sản xuất chính, cung cấp lương
thực, thực phẩm và các nhu cầu thiết yếu cho các thành viên. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển
của xã hội, chức năng kinh tế của gia đình đã có những biến đổi sâu sắc. Trong xã hội hiện đại,
gia đình chủ yếu đóng vai trò là đơn vị tiêu dùng, nơi các thành viên sử dụng thu nhập để đáp
ứng nhu cầu vật chất và tinh thần. Việc quyết định tiêu dùng của gia đình chịu ảnh hưởng bởi
nhiều yếu tố như thu nhập, mức sống, văn hóa, sở thích và các yếu tố xã hội khác. Bên cạnh
đó, gia đình còn đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tài sản, đầu tư và tiết kiệm. Việc
quản lý tài chính hiệu quả giúp gia đình đảm bảo cuộc sống ổn định và có điều kiện tích lũy cho
tương lai. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay, gia đình cũng đối mặt với nhiều
thách thức như lạm phát, thất nghiệp, khiến việc quản lý tài chính trở nên phức tạp hơn. Để
thích ứng với những thay đổi này, các thành viên trong gia đình cần có kiến thức và kỹ năng
quản lý tài chính cá nhân hiệu quả.
Chức năng kinh tế của gia đình đã trải qua những biến đổi sâu sắc theo dòng lịch sử. Trong
quá khứ, gia đình thường là một đơn vị sản xuất tự cấp tự túc. Các thành viên trong gia đình
cùng nhau lao động, từ việc trồng trọt, chăn nuôi đến thủ công nghiệp để sản xuất ra đủ lương
thực, thực phẩm và các vật dụng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Gia đình không chỉ là nơi
sinh sống mà còn là nơi làm việc, nơi truyền dạy kinh nghiệm sản xuất từ thế hệ này sang thế
hệ khác. Tuy nhiên, với sự phát triển của xã hội, đặc biệt là quá trình công nghiệp hóa, đô thị
hóa, chức năng kinh tế của gia đình đã có những thay đổi căn bản. Ngày nay, gia đình chủ yếu
đóng vai trò là đơn vị tiêu dùng. Các thành viên trong gia đình tham gia vào hoạt động sản xuất
xã hội để kiếm thu nhập, sau đó sử dụng thu nhập đó để mua các sản phẩm và dịch vụ đáp
ứng nhu cầu của gia đình. Sự chuyển đổi từ sản xuất sang tiêu dùng đã làm thay đổi đáng kể
vai trò của các thành viên trong gia đình, đặc biệt là vai trò của phụ nữ. Nếu như trước đây, phụ
nữ chủ yếu đảm nhận công việc nội trợ và sản xuất tại gia, thì ngày nay, phụ nữ ngày càng
tham gia vào các hoạt động sản xuất xã hội, đóng góp vào thu nhập chung của gia đình.
Gia đình không chỉ là tế bào của xã hội mà còn là một đơn vị kinh tế quan trọng đóng góp
không nhỏ vào sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Trước hết, gia đình là đơn vị tiêu dùng
lớn nhất. Các quyết định tiêu dùng của gia đình ảnh hưởng trực tiếp đến cung và cầu của hàng
hóa, dịch vụ trên thị trường, từ đó tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh
nghiệp. Bên cạnh đó, gia đình còn đóng vai trò quan trọng trong việc tái sản xuất lực lượng lao
động. Qua việc nuôi dưỡng, giáo dục con cái, gia đình cung cấp cho xã hội nguồn nhân lực
chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế. Ngoài ra, gia đình còn là nơi tích
lũy vốn và tài sản. Việc tiết kiệm và đầu tư của các gia đình đóng góp vào sự tăng trưởng của
nền kinh tế, hỗ trợ cho các hoạt động đầu tư sản xuất. Cuối cùng, gia đình còn là nơi bảo tồn
và phát huy các giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.
Các yếu tố xã hội, văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc định hình và thay đổi chức năng
kinh tế của gia đình. Văn hóa truyền thống mỗi dân tộc, mỗi vùng miền có những ảnh hưởng
sâu sắc đến quan niệm về vai trò của gia đình, phân công lao động và tiêu dùng. Ví dụ, trong
các xã hội nông nghiệp, gia đình thường có vai trò sản xuất chính, gắn liền với đất đai và truyền
thống canh tác. Ngược lại, ở các xã hội đô thị hóa cao, gia đình tập trung vào tiêu dùng và dịch
vụ. Sự thay đổi trong vai trò giới cũng tác động lớn đến chức năng kinh tế gia đình. Khi phụ nữ
ngày càng tham gia vào thị trường lao động, cấu trúc chi tiêu và quyết định tài chính trong gia
đình cũng thay đổi. Các chuẩn mực xã hội về tiêu dùng, tiết kiệm, đầu tư cũng ảnh hưởng đến
hành vi kinh tế của các gia đình. Ví dụ, trong các xã hội coi trọng sự giàu có, gia đình có xu
hướng tiêu dùng nhiều hơn để thể hiện địa vị xã hội. Toàn cầu hóa và sự hội nhập cũng tác
động đến chức năng kinh tế gia đình thông qua việc tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ mới,
thay đổi sở thích tiêu dùng và tạo ra những áp lực kinh tế mới. Các sự kiện xã hội lớn như
chiến tranh, thiên tai, khủng hoảng kinh tế cũng có thể gây ra những biến đổi sâu sắc trong
chức năng kinh tế của gia đình.
Để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính gia đình, cần có sự kết hợp của nhiều giải pháp đồng
bộ. Đầu tiên, việc lập kế hoạch ngân sách chi tiêu là vô cùng quan trọng. Một kế hoạch ngân
sách rõ ràng sẽ giúp gia đình xác định được thu nhập, chi tiêu và tiết kiệm một cách cụ thể. Bên
cạnh đó, việc theo dõi chi tiêu thường xuyên cũng là một cách hiệu quả để phát hiện và loại bỏ
những khoản chi tiêu không cần thiết. Thứ hai, gia đình nên xây dựng một quỹ dự phòng để đối
phó với những tình huống khẩn cấp như bệnh tật, mất việc làm. Quỹ dự phòng sẽ giúp gia đình
ổn định tài chính trong những thời điểm khó khăn. Thứ ba, việc giáo dục tài chính cho các
thành viên trong gia đình, đặc biệt là trẻ em, là vô cùng cần thiết. Việc trang bị kiến thức về
quản lý tài chính từ nhỏ sẽ giúp các thành viên hình thành thói quen chi tiêu hợp lý và tiết kiệm.
Cuối cùng, gia đình nên tận dụng các công cụ hỗ trợ quản lý tài chính như phần mềm kế toán,
ứng dụng trên điện thoại để theo dõi chi tiêu và đầu tư một cách hiệu quả.
2. Chức năng tổ chức tiêu dùng của gia đình:
Chức năng tổ chức tiêu dùng của gia đình là một hoạt động phức tạp, bao gồm việc hoạch
định, quyết định và thực hiện các hoạt động mua sắm để đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần
của các thành viên. Gia đình là đơn vị tiêu dùng cơ bản trong xã hội, đóng vai trò quan trọng
trong việc hình thành thị trường và định hướng xu hướng tiêu dùng. Quyết định tiêu dùng của
gia đình chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như thu nhập, kích thước gia đình, thành phần tuổi
tác, văn hóa, sở thích cá nhân và các yếu tố xã hội khác. Việc tổ chức tiêu dùng hiệu quả giúp
gia đình sử dụng nguồn lực một cách hợp lý, đáp ứng được nhu cầu của tất cả các thành viên,
đồng thời góp phần vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế
thị trường hiện đại, với sự đa dạng của hàng hóa, dịch vụ và các kênh phân phối, việc tổ chức
tiêu dùng ngày càng trở nên phức tạp. Các gia đình cần phải có kiến thức và kỹ năng quản lý
tài chính để đưa ra những quyết định tiêu dùng hợp lý, tránh lãng phí và nợ nần.
Vai trò của các thành viên trong gia đình là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành công và
hạnh phúc của mỗi gia đình. Mỗi thành viên, dù là cha mẹ, con cái hay ông bà, đều đóng góp
một phần không thể thiếu vào sự phát triển của gia đình. Cha mẹ thường là người trụ cột kinh
tế, đồng thời đảm nhận vai trò giáo dục con cái, nuôi dưỡng tình cảm gia đình. Mẹ thường là
người chăm sóc con cái, quản lý việc nhà và tạo ra không gian ấm cúng cho gia đình. Con cái
có vai trò học tập, rèn luyện để trở thành người có ích cho xã hội và hỗ trợ cha mẹ khi cần thiết.
Ông bà, với kinh nghiệm sống phong phú, thường đóng vai trò cố vấn, chia sẻ kinh nghiệm và
chăm sóc con cháu. Trong một gia đình hiện đại, vai trò của các thành viên có thể linh hoạt thay
đổi tùy thuộc vào hoàn cảnh và sự thỏa thuận chung. Tuy nhiên, sự tôn trọng, chia sẻ và hợp
tác giữa các thành viên luôn là yếu tố quan trọng để xây dựng một gia đình hạnh phúc.
Quảng cáo và truyền thông đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hình hành vi tiêu
dùng của gia đình. Thông qua các kênh truyền thông đa dạng như truyền hình, báo chí, mạng
xã hội, quảng cáo không chỉ cung cấp thông tin về sản phẩm, dịch vụ mà còn tác động mạnh
mẽ đến tâm lý người tiêu dùng. Các chiến dịch quảng cáo thường sử dụng những hình ảnh
đẹp, âm nhạc hấp dẫn, lời giới thiệu thuyết phục để tạo ra nhu cầu và mong muốn sở hữu sản
phẩm. Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ, các hình thức quảng cáo trực tuyến ngày
càng trở nên phổ biến và hiệu quả hơn. Quảng cáo được cá nhân hóa dựa trên sở thích, hành
vi tìm kiếm của người dùng, khiến cho thông điệp quảng cáo trở nên gần gũi và thuyết phục
hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, quảng cáo cũng tiềm ẩn những nguy cơ
như gây ra sự tiêu dùng lãng phí, tạo ra những nhu cầu ảo, thậm chí là gây ra sự so sánh và
ganh đua tiêu cực giữa các cá nhân và gia đình.
Các xu hướng tiêu dùng đang thay đổi không ngừng, phản ánh sự biến động của xã hội, kinh tế
và công nghệ. Trong bối cảnh hiện đại, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các giá trị bền
vững, trải nghiệm cá nhân hóa và sự tiện lợi. Xu hướng tiêu dùng xanh, hướng đến các sản
phẩm thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng đang ngày càng được ưa chuộng. Bên
cạnh đó, người tiêu dùng cũng có xu hướng tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ độc đáo, cá
nhân hóa để thể hiện phong cách riêng. Sự phát triển của công nghệ số đã tạo điều kiện cho sự
ra đời của các mô hình tiêu dùng mới như thương mại điện tử, mua sắm trực tuyến, thanh toán
không tiền mặt. Người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các hình thức mua sắm linh hoạt, nhanh
chóng và tiện lợi. Ngoài ra, xu hướng tiêu dùng trải nghiệm cũng đang nổi lên, người tiêu dùng
không chỉ quan tâm đến sản phẩm mà còn quan tâm đến trải nghiệm khi mua sắm, sử dụng
sản phẩm. Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng này đặt ra nhiều thách thức nhưng cũng mở ra
nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp. Để thành công, các doanh nghiệp cần phải nắm bắt được
các xu hướng tiêu dùng mới, điều chỉnh chiến lược kinh doanh và cung cấp những sản phẩm,
dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện đại, việc tổ chức tiêu dùng của các gia đình đang phải đối
mặt với nhiều thách thức. Đầu tiên, sự đa dạng và phong phú của hàng hóa, dịch vụ trên thị
trường khiến người tiêu dùng dễ bị phân tán và khó đưa ra quyết định mua sắm hợp lý. Thứ
hai, chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cao, đặc biệt là ở các thành phố lớn, gây áp lực lớn lên
ngân sách gia đình. Thứ ba, các chiến dịch quảng cáo, khuyến mãi ngày càng tinh vi, dễ dàng
tác động đến tâm lý người tiêu dùng, dẫn đến những quyết định mua sắm cảm tính, không dựa
trên nhu cầu thực tế. Bên cạnh đó, sự phát triển của thương mại điện tử cũng tạo ra những
thách thức mới như việc bảo mật thông tin, chất lượng sản phẩm không đảm bảo hoặc tình
trạng giao hàng chậm trễ. Cuối cùng, những biến động kinh tế vĩ mô như lạm phát, suy thoái
kinh tế cũng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu dùng của các gia đình.
Mác, K., & Ăngghen, F. (1848). Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản.
Lênin, V. I. (1917). Nhà nước và cách mạng.
Các công trình nghiên cứu về gia đình và xã hội học của các nhà khoa học Việt Nam.
https://sovanhoa.hoabinh.gov.vn/gia-dinh/2070-kia-n-tha-c-c-ba-n-va-gia-a-nh-va-ca-c-cha-c-n- ng-c-ba-n-ca-a-gia-a-nh