Bỏ cấp huyện: Đề xuất mô hình chính quyền địa phương mới | Môn: Tài liệu ôn thi luật hiến pháp | Trường Đại học Kinh Tế - Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 47304640
Bỏ cấp huyện: Góp ý về hoạt động của mô hình 'thành phố trong thành phố'
(PLO)- Việc bỏ cấp huyện có thể là tín hiệu mới giúp mô hình TP thuộc TP cởi bỏ
lớp áo “đơn vị hành chính cấp huyện” đã trói buộc cơ chế phát triển bấy lâu nay.
Cả nước hiện nay có hai “TP thuộc TP” là TP Thủ Đức ở TP.HCM và TP Thủy Nguyên ở
TP Hải Phòng. Thực hiện Kết luận 126, 127 của Bộ Chính trị về chủ trương bỏ cấp hành
chính trung gian (cấp huyện), nhiều ý kiến đặt ra rằng cần có những nghiên cứu, đánh giá
cụ thể đối với các TP thuộc tỉnh và mô hình TP thuộc TP trực thuộc Trung ương (gọi tắt
là TP thuộc TP) để phù hợp với thực tiễn cũng như tạo động lực phát triển cho các địa phương.
Báo Pháp Luật TP.HCM đã trao đổi với một số chuyên gia, nhà khoa học để ghi nhận các
ý kiến đề xuất liên quan vấn đề này.
Cởi bỏ lớp áo “cấp huyện” của một TP
ThS Nguyễn Nhật Khanh, chuyên gia Luật Hành chính, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH
Quốc gia TP.HCM, cho biết theo quy định của Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính
quyền địa phương (sửa đổi) 2025, đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện gồm huyện,
quận, thị xã, TP thuộc tỉnh, TP thuộc TP.
So với các ĐVHC cấp huyện đồng cấp, mô hình TP thuộc TP thể hiện rõ nét tính chất đô
thị, là một ĐVHC cấp huyện nhưng được đặt trong khuôn khổ của một TP trực thuộc
Trung ương, đóng vai trò là các trung tâm kinh tế, hành chính, dịch vụ trong TP trực thuộc Trung ương.
Do vậy, khi thiết kế mô hình TP thuộc TP, các nhà hoạch định chính sách kỳ vọng hướng
tới xây dựng các đô thị vệ tinh có tiềm lực phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, thúc đẩy sự
phát triển chung. Sự ra đời của TP Thủ Đức thuộc TP.HCM và TP Thủy Nguyên thuộc TP
Hải Phòng là sự cụ thể hóa những kỳ vọng phát triển từ mô hình TP thuộc TP này.
Vừa qua, thực hiện Kết luận 126, 127 của Bộ Chính trị, có ý kiến cho rằng quá trình thực
hiện bỏ cấp huyện có thể giữ lại hai TP này trong tổng số 696 ĐVHC cấp huyện và
nghiên cứu cơ chế đặc thù dành riêng cho mô hình này. Tuy nhiên, ông Khanh cho rằng
muốn cải cách triệt để thì phải dám mạnh dạn cắt bỏ, dù việc cắt bỏ có thể gây ra sự tiếc nuối.
“Để thực hiện tốt chủ trương tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương, cần phải thống
nhất trong nhận thức chủ trương xóa bỏ tất cả ĐVHC cấp huyện trong cả nước, trong đó
có mô hình TP thuộc TP” - theo ThS Khanh.
ThS Nguyễn Nhật Khanh cho rằng việc xóa bỏ cấp huyện không những không đáng tiếc,
thậm chí có thể xem là tín hiệu đáng mừng vì giúp cho mô hình TP thuộc TP cởi bỏ lớp
áo “ĐVHC cấp huyện” đã trói buộc cơ chế phát triển bấy lâu nay.
Có thể thấy tuy cùng chung “cấp bậc” là cấp huyện nhưng rõ ràng tiềm lực của mô hình lOMoAR cPSD| 47304640
TP thuộc TP khác biệt hơn rất nhiều so với huyện, quận, thị xã, TP thuộc tỉnh. Tuy nhiên,
mô hình này lại không thể vượt ra khỏi khuôn khổ của tấm áo ĐVHC cấp huyện khiến các
chính sách phát triển cho TP thuộc TP bị giới hạn, luôn trong tâm thế phải xin chính sách
“đặc thù” từ Trung ương.
ThS Khanh dẫn chứng thực tiễn tổ chức mô hình TP Thủ Đức và nhìn nhận khi mới thành
lập, TP Thủ Đức vẫn phải tổ chức các cơ quan chuyên môn giống như các ĐVHC cấp
huyện khác. Thậm chí quyền quyết định các vấn đề của địa phương cũng bị giới hạn bởi
tính chất ĐVHC cấp huyện.
Nhận thấy bất cập này, TP.HCM phải đề xuất Trung ương xin cơ chế đặc thù cho TP Thủ
Đức. “Khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 98/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách
đặc thù phát triển TP.HCM, TP Thủ Đức mới thật sự được trao cơ chế đặc thù” - ThS
Nguyễn Nhật Khanh nói và khẳng định khi không còn ĐVHC cấp huyện, các nhà hoạch
định chính sách có thể chủ động, linh hoạt thiết kế một mô hình mới cho TP thuộc TP.
Phân quyền mạnh mẽ xuống cấp xã
Trên tinh thần đó, ông Khanh cho rằng có hai định hướng mở ra cho mô hình TP thuộc
TP. Thứ nhất, trong giai đoạn thực hiện chủ trương bỏ cấp huyện, mô hình này sẽ không
còn hiện hữu trên thực tế với tư cách là một ĐVHC và cấp chính quyền độc lập. Tuy
nhiên, các nhà hoạch định chính sách vẫn có thể xây dựng ý tưởng phát triển mô hình này
một cách gián tiếp qua phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho các TP trực thuộc Trung
ương để xây dựng chính quyền đô thị.
Các địa phương này có thể chủ động quy hoạch các khu vực theo tiềm năng để có chính
sách phát triển các khu đô thị vệ tinh theo định hướng của mình và phân cấp, phân quyền
cho chính quyền cấp xã ở các khu vực này thực hiện các chính sách đó. Điều này có
nghĩa thay vì TP thuộc TP thực hiện các thẩm quyền của mình thì sẽ trao quyền cho các
phường trên địa bàn TP thuộc TP thực hiện.
Thứ hai, trong tương lai, khi các đô thị vệ tinh có nền tảng từ các TP thuộc TP cũ, đã có
sự phát triển mạnh mẽ, hội đủ các điều kiện cần thiết thì có thể đề xuất Quốc hội trao cho
tư cách “ĐVHC kinh tế đặc biệt”. Đơn vị này có thể phát triển một cách độc lập với các
chính sách đặc thù mà không còn bị ràng buộc bởi sự quản lý của TP trực thuộc Trung ương.
Lúc này, Quốc hội sẽ quy định các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở
ĐVHC kinh tế đặc biệt để được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc biệt, vượt trội, tạo
động lực phát triển cho ĐVHC mới này.
Hội đồng hành chính khu vực - cánh tay hiệu quả khi bỏ cấp huyện
Còn ThS Đậu Ngọc Linh, Học viện Cán bộ TP.HCM, nhìn nhận với tinh thần cải cách đổi
mới hệ thống chính trị mang tính đột phá, thần tốc và quyết tâm, việc bỏ cấp huyện sẽ
mang lại hiệu quả vượt trội cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cải thiện đời lOMoAR cPSD| 47304640
sống cho người dân và là động lực phát triển cho chính nguồn nhân lực trong khu vực công.
Tuy nhiên, khi bỏ cấp huyện thì có thể nghiên cứu mô hình để mang lại hiệu quả cho
chính quyền địa phương, đáp ứng yêu cầu cải cách bứt tốc nhưng khoa học và hiệu quả.
Với Việt Nam, ThS Linh cho rằng khi bỏ cấp huyện, để tránh khoảng trống trong điều
hành quản lý và đảm bảo phát huy vai trò của chính quyền tại đô thị lớn thì việc xem xét
hình thành bộ máy hành chính khu vực trong trường hợp cần thiết là điều cần suy nghĩ.
Ví dụ, TP Thủ Đức thuộc TP.HCM được hợp nhất bởi ba quận với kỳ vọng sẽ đóng góp
1/3 GRDP và là cực tăng trưởng mới của TP.HCM. Nếu bỏ chính quyền cấp huyện thì TP
Thủ Đức cũng không phải là ngoại lệ. “Tuy nhiên, điều này dường như chưa phù hợp với
chiến lược phát triển TP.HCM và các đô thị lớn tại Việt Nam” - ông Linh nhấn mạnh.
Chính vì vậy, theo ThS Đậu Ngọc Linh, nên chăng xem xét, tổ chức mô hình bộ máy
hành chính khu vực trực thuộc chính quyền cấp tỉnh, chịu trách nhiệm điều phối chung
các quận, huyện, thị xã, TP thuộc TP, thay vì tất cả công việc này trực tiếp dồn về cấp
tỉnh. Có thể gọi tên tổ chức này là “hội đồng hành chính khu vực” trực thuộc UBND tỉnh,
thành và có chức năng điều hành, quản lý công việc của địa bàn khu vực, xem xét công tác cán bộ…
Theo đó, TP.HCM có thể tổ chức năm hội đồng hành chính khu vực (đông, tây, nam, bắc
và nội đô), trực thuộc UBND TP.HCM mà không cần cấp huyện và cũng không cần có
khu hành chính đặc thù đặt ra với trường hợp TP Thủ Đức.
Các địa phương khác cũng có thể nghiên cứu cơ chế này. Sau đó, nghiên cứu các mô hình
trạm y tế liên phường, xã, trung tâm y tế khu vực… hay các hệ thống tổ chức khác để phù
hợp với yêu cầu và bối cảnh hiện nay.
“Chủ trương sắp xếp các ĐVHC rất đúng đắn, không bàn lùi nhưng quan trọng là cần
cách làm hay, đánh giá tác động kỹ lưỡng, làm tiền đề cho những bước đi vững chãi trong
kỷ nguyên mới” - theo ThS Đậu Ngọc Linh. Nhiều quốc gia không còn tổ chức cấp trung gian
Trên thế giới hiện có nhiều mô hình khác nhau, được tổ chức để phù hợp lịch sử phát
triển, chế độ chính trị, hệ thống luật pháp và thực tiễn quản lý nhà nước. Chẳng hạn ở
Singapore, đất nước được quản lý bởi chính quyền Trung ương, còn chính quyền địa
phương (các “town councils” - hội đồng thị trấn) chủ yếu lo về các hoạt động cung ứng
dịch vụ công, không có UBND cấp huyện, thay vào đó chính quyền Trung ương trực tiếp
điều hành các khu vực đô thị.
Ở Nhật Bản, chính quyền địa phương được duy trì theo hai cấp: Tỉnh và cơ sở gồm TP
thuộc tỉnh, thị trấn, làng. Hay ở Pháp, cấp chính quyền địa phương gồm cấp tỉnh có vai
trò chiến lược, đưa ra các chính sách phát triển; cấp xã là nơi gần dân nhất, chịu trách
nhiệm hầu hết các dịch vụ công… lOMoAR cPSD| 47304640
Như vậy không tổ chức chính quyền trung gian là lựa chọn được nhiều quốc gia hướng tới.
ThS ĐẬU NGỌC LINH, Học viện Cán bộ TP.HCM
***** Không nên xem TP thuộc TP là cấp trung gian
Ở Việt Nam, những ĐVHC nhỏ hơn tỉnh, lớn hơn xã đều được gọi chung là cấp huyện
nhưng có những đơn vị không nên xem là cấp trung gian như thị xã, TP thuộc tỉnh hay TP
thuộc TP được hình thành có chức năng như một đô thị vệ tinh. Do đó, cần xác định rõ
TP thuộc TP có phải cấp trung gian không.
Trên thực tế, các đô thị vệ tinh được hình thành do nhu cầu khách quan để giải phóng
nguồn lực đô thị hóa ngày càng tăng, hình thành cực tăng trưởng mới, khai thác và huy
động nguồn lực mới trên dư địa có sẵn. Đô thị vệ tinh được tổ chức là chính quyền tự chủ
cao và trực thuộc Trung ương trực tiếp, do vậy tôi cho rằng đây không phải là cấp chính quyền trung gian.
Tại TP.HCM, TP Thủ Đức dù là cấp huyện nhưng được áp dụng hàng loạt quy định đặc
thù từ Trung ương và có xu hướng thoát ly với mô hình cấp huyện, phù hợp với tính vươn
mình của một đô thị tiềm năng.
Với định hướng bỏ cấp huyện của Bộ Chính trị, về pháp lý, đây là thời cơ chín muồi để
hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị. Tách thể chế chính quyền
đô thị ra khỏi mô hình chính quyền địa phương đồng nhất bằng nhóm thể chế mạnh, riêng
biệt dành cho chính quyền đô thị.
Từ đó, việc ban hành Luật Đô thị hoặc luật riêng cho các đô thị đặc biệt sẽ giúp tránh sự
thụt lùi đối với chính quyền đô thị trong đợt cải cách này. Với các luật này, mô hình chính
quyền đô thị chuẩn sẽ được xác lập và dĩ nhiên sẽ có mô hình TP thuộc TP, với hai phương án.
Một là giữ lại mô hình TP thuộc TP cho các đô thị như mô hình ĐVHC riêng thuộc về
chính quyền đô thị. Việc này được xem là sự đặc thù so với quy định chung và chủ
trương bỏ cấp huyện của Trung ương.
Như vậy, TP Thủ Đức của TP.HCM và TP Thủy Nguyên của TP Hải Phòng sẽ được giữ,
tiếp tục vận hành là một cấp chính quyền hoàn chỉnh trực thuộc chính quyền TP thuộc
Trung ương. UBND cấp TP được tổ chức và hoạt động theo chế độ thủ trưởng, tăng
quyền tự quyết cao cho chính quyền TP thuộc TP này. Ngoài ra, mô hình TP thuộc TP cần
được nhìn rộng hơn ở các TP mới tương lai chứ không chỉ có Thủ Đức hay Thủy Nguyên.
Việc bỏ đi TP thuộc TP như các quận, huyện khác trong đợt cải cách này có thể gây xáo
trộn lớn ở các đô thị - nơi đã trải qua một công cuộc tổ chức, thành lập TP thuộc TP với
nhiều tác động. Chính vì vậy, cần cân nhắc kỹ lưỡng từ phương diện lý luận, khoa học,
thực tiễn cũng như thực trạng tổ chức chính quyền đô thị thời gian qua để có giải pháp phù hợp. lOMoAR cPSD| 47304640
Một phương án khác có thể xem xét áp dụng để phát huy sức mạnh toàn diện của các TP
trong TP là tính toán phát triển thành một ĐVHC thực hiện các chính sách kinh tế - xã
hội, dân cư mang tính chuyên biệt, tạo nên một cực tăng trưởng mới cho khu vực.
TS NGUYỄN THỊ THIỆN TRÍ, chuyên gia Luật Hành chính, ĐH Luật TP.HCM
………………………………………………………………………………….
Bỏ cấp huyện: Đề xuất lập phòng chuyên môn thuộc UBND cấp xã
Hiện nay cả nước có 10.035 đơn vị hành chính cấp xã, dự kiến khi sắp xếp sẽ giảm
khoảng 60 - 70%, mỗi xã sẽ gần như là "một huyện nhỏ".
Vấn đề đặt ra bài toán phải tổ chức mô hình hệ thống chính trị cấp xã để vận hành hiệu
quả, nhất là chính quyền cấp cơ sở.
Để chính quyền "huyện thu nhỏ" hoạt động hiệu quả
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, TS Nguyễn Tiến Dĩnh - nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ - cho
hay hiện nay theo quy định, số lượng cán bộ, công chức cấp xã, tùy theo quy mô, diện
tích, dân số mà có thể lên tới 25 người, trong đó có 6 chức danh công chức chuyên môn.
Tuy nhiên tới đây khi tiến hành sắp xếp, có thể 3 - 5 đơn vị cấp xã như hiện tại gộp vào
thành 1 đơn vị cấp xã mới và coi như một "huyện thu nhỏ" hay một "xã to" thì mọi thứ sẽ
phải thay đổi, nhất là khi bỏ cấp huyện để đảm bảo phù hợp.
Theo nhận định của ông Dĩnh, sau khi sắp xếp xong thì số lượng cán bộ công chức của xã
mới không thể ở mức 25 người mà ít nhất sẽ phải gấp đôi, khoảng 50 người để đủ sức
quản lý, thực hiện các công việc.
Từ đó ông Dĩnh đề xuất chính quyền cấp xã (cấp cơ sở) tới đây cần tổ chức đầy đủ cơ
quan chuyên môn giống như cấp huyện hiện nay.
"Hiểu đơn giản là tới đây có thể xây dựng thiết chế tổ chức bộ máy mới, trong đó có thể
có các phòng chuyên môn thuộc UBND cấp xã - là "huyện thu nhỏ" chứ không phải là 6
chức danh công chức chuyên môn như hiện tại.
Việc này sẽ giúp hình thành các cơ quan chuyên môn giúp UBND xã, phường để đủ sức
đảm đương nhiệm vụ tốt trong tình hình mới", ông Dĩnh nêu quan điểm.
Ông Dĩnh cũng thông tin, tại hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi),
Bộ Nội vụ đã đề xuất bỏ quy định về "cán bộ, công chức cấp xã".
Bộ Nội vụ đề nghị chính sách thống nhất nền công vụ từ trung ương đến cơ sở. Chính
sách này nhằm thực hiện liên thông, bình đẳng, nhất quán giữa đội ngũ cán bộ, công chức
cấp xã với đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị, đảm bảo nền công vụ
thống nhất từ trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã.
Theo ông Dĩnh, đây là đề xuất quan trọng để củng cố, nâng cao chất lượng cho chính
quyền cơ sở đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao. lOMoAR cPSD| 47304640
"Tức là hệ thống hành chính quốc gia của chúng ta tới đây là 3 cấp thì đồng thời chất
lượng đội ngũ công chức phải như nhau.
Khi đó có thể luân chuyển, liên thông công chức cấp xã với công chức cấp tỉnh và trung
ương, đáp ứng được yêu cầu số lượng, trình độ.
Đồng thời khi bỏ cấp huyện, sẽ đưa cán bộ, công chức cấp huyện, cấp tỉnh về cấp xã để
làm việc. Khi thực hiện đồng thời các việc này thì tôi tin sẽ đảm bảo đủ, đảm bảo chất
lượng", ông Dĩnh phân tích.
Ông Dĩnh nhận định thời gian tới đây có 2/3 nhiệm vụ của cấp huyện sau khi bỏ sẽ được
giao xuống cho cấp xã và 1/3 chuyển lên cấp tỉnh. Như vậy, cấp xã sẽ đảm nhận thêm nhiều nhiệm vụ.
Do đó cùng thay đổi chế độ, chính sách với cán bộ, phải tăng cường đầu tư trang thiết bị,
cơ sở vật chất cho cấp xã để đảm bảo đáp ứng nhiệm vụ.
Bỏ cấp huyện: Đề xuất đưa cán bộ, công chức tỉnh, huyện về xã làm việc
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (phó Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương)
đồng tình với đề xuất của TS Dĩnh và cho rằng với khối lượng công việc chuyển xuống
cấp xã nhiều hơn, việc nghiên cứu thành lập cơ quan chuyên môn nhất định như phòng
cho cấp xã sẽ là một giải pháp để đủ sức giải quyết các công việc.
Bà nhấn mạnh việc phải nghiên cứu xem xét, rà soát một cách kỹ lưỡng để tổ chức bộ
máy chính quyền cấp xã mới tới đây cho phù hợp.
Đồng thời cho rằng khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp thì không có sự phân biệt
giữa công chức cấp xã và công chức các cấp còn lại (cấp tỉnh, trung ương). Nghĩa là chỉ
còn một loại công chức.
"Xóa bỏ phân biệt công chức các cấp sẽ tạo sự liên thông giúp thu hút người tài, có trình
độ, chuyên môn vào làm việc ở cấp xã.
Nếu cán bộ, công chức cấp xã tương đương các cấp còn lại thì phụ cấp chức vụ, phụ cấp
lương bổng và các chế độ khác không có sự phân biệt", bà Nga nói.
Đại biểu Phạm Văn Hòa - thành viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội - cũng
nhấn mạnh khi sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện thì phải tăng cường cán bộ từ 2 cấp này về cấp xã.
Ông nói chỉ có như vậy thì mới đủ cán bộ chuyên môn tham gia gánh vác công việc, nâng
cao chất lượng cấp cơ sở lên.
Ông đồng tình với việc phải có cơ quan chuyên môn để giúp UBND cấp xã (cấp cơ sở) mới điều hành.
Tuy nhiên cơ quan chuyên môn này đặt là phòng, ban hay cụ thể là gì cần nghiên cứu
thêm bởi dù có sáp nhập nhiều xã vào một nhưng biên chế cán bộ, công chức sẽ không thể quá nhiều. lOMoAR cPSD| 47304640
Góp ý mô hình hoạt động của chính quyền cấp xã sau khi bỏ cấp huyện
(PLO)- Chuyên gia cho rằng việc cấp xã không tổ chức các cơ quan chuyên môn mà chỉ
bố trí sáu vị trí công chức chuyên môn là điều không còn phù hợp trong tình hình mới.
Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy đang đi vào giai đoạn thứ hai là chuẩn bị sắp xếp bộ
máy cấp xã. Cả nước hiện có 10.035 đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã, dự kiến khi sắp
xếp sẽ giảm khoảng 60%-70%, mỗi xã sẽ gần như là một huyện nhỏ. Điều này đặt ra bài
toán phải tổ chức mô hình hệ thống chính trị cấp xã để vận hành hiệu quả, nhất là chính quyền cấp cơ sở.
TS Nguyễn Đình Thái, chuyên gia quản lý công, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH Quốc
gia TP.HCM, đề xuất chính quyền cấp xã cần tổ chức đầy đủ cơ quan chuyên môn giống
như cấp tỉnh, hiểu đơn giản là lập phòng, ban cho UBND cấp xã để đủ sức đảm đương nhiệm vụ.
Mạnh dạn sắp xếp để giảm số lượng xã, phường
. Phóng viên: Ông có đánh giá gì về chính quyền cấp cơ sở ở nước ta hiện nay?
+ TS Nguyễn Đình Thái: Cấp cơ sở bao gồm tổ chức Đảng, chính quyền, MTTQ và các
đoàn thể nhân dân ở xã, phường, thị trấn.
Tôi cho rằng thời gian qua, chính quyền cấp xã đã thực hiện tốt chức năng quản lý nhà
nước của mình tại cơ sở, thúc đẩy sự phát triển của đất nước ở trên mọi phương diện.
Trong đó, đã quản lý hành chính, cải cách thủ tục hành chính; thúc đẩy phát triển kinh tế
- xã hội tại địa phương; đảm bảo an sinh xã hội cũng như phát huy dân chủ ở cơ sở…
Tuy nhiên, số lượng cấp xã vẫn còn quá lớn, mỗi xã có quy mô nhỏ, phân tán, đặc biệt ở
khu vực nông thôn, miền núi; hoạt động còn chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, nhiều vị
trí công chức kiêm nhiệm nhưng chưa hiệu quả.
HĐND cấp xã được tổ chức rộng khắp nhưng hoạt động chưa thực sự hiệu quả. Chưa kể,
nguồn lực của cấp xã còn yếu, chưa tối ưu hóa, nhiều nơi biên chế lớn nhưng hiệu quả
công việc thấp, nhiều nơi lại thiếu người để làm việc…
Để thực hiện cải cách tổ chức bộ máy ở chính quyền cơ sở, chính quyền cấp xã đã được
sắp xếp, sáp nhập nhiều lần ở nhiều giai đoạn kể từ khi thực hiện đổi mới đến nay. Gần
đây nhất là thực hiện Nghị quyết 653/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, qua đó đã
giảm 564 đơn vị cấp xã (từ 11.161 xuống còn 10.035 đơn vị). Tuy vậy, con số này vẫn
còn quá lớn, chưa đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy.
Vì vậy, Chính phủ đề xuất trong lần này đặt chỉ tiêu giảm 60%-70% ĐVHC cấp xã, tức
10.035 ĐVHC cấp xã hiện nay xuống còn khoảng 3.000-4.000 đơn vị.
Tuy nhiên theo tôi, để tránh thay đổi nhiều lần, đáp ứng kỳ vọng và phù hợp với thực tiễn
hiện nay cũng như tương lai xa, số lượng ĐVHC cấp xã của cả nước được tổ chức
khoảng 1.000 đơn vị là phù hợp. Tính ra, mỗi ĐVHC cấp xã sẽ có diện tích khoảng 331,2
km2 và dân số 100.000 người (bằng 3/4 một ĐVHC cấp huyện như hiện nay). lOMoAR cPSD| 47304640
Tổ chức phòng, ban cho cấp xã
. Vậy thì tới đây khi bỏ cấp huyện thì tổ chức bộ máy của chính quyền cấp xã sẽ ra sao?
+ Khi bỏ cấp huyện thì tổ chức chính quyền địa phương còn hai cấp là tỉnh và xã. Mô
hình tổ chức này cần có tên gọi khác nhau. Ở nông thôn thì gọi là tỉnh - xã, còn ở đô thị
thì gọi là TP - phường.
Riêng các siêu đô thị như TP.HCM, Hà Nội có thể xây dựng TP vệ tinh trong TP, hoạt
động như chính quyền cơ sở ở địa bàn đô thị. Cách đặt tên cho ĐVHC như vậy để tránh
thay đổi lớn và cũng phù hợp với lịch sử của nền hành chính. Nhưng tôi nhấn mạnh rằng
trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp thì thống nhất chỉ hai cấp chính quyền.
Chính quyền tỉnh, TP được tổ chức HĐND và UBND; còn chính quyền cơ sở (phường,
xã, TP vệ tinh) chỉ tổ chức UBND.
Chủ tịch UBND cấp xã có thể do chủ tịch UBND cấp tỉnh bổ nhiệm trực tiếp hoặc xem
xét xây dựng cơ chế do nhân dân trực tiếp bầu ra và thực hiện theo quy trình. Sau khi
được bầu, chủ tịch UBND có quyền bổ nhiệm các phó chủ tịch và chịu trách nhiệm với quyết định của mình.
Đồng thời, xác định thật rõ đâu là thẩm quyền chung của UBND và thẩm quyền riêng của
chủ tịch UBND. Cũng cần tăng thẩm quyền riêng cho chủ tịch UBND ở mức cao nhất
nhằm tổ chức thẩm quyền và quản lý hành chính một cách năng động, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Các cơ quan chuyên môn của UBND cấp tỉnh, TP thực hiện theo mô hình và cơ chế, thể
chế hiện hành. Riêng đối với chính quyền cấp xã cần tổ chức đầy đủ cơ quan chuyên môn
theo mô hình từ UBND tỉnh xuống, hiểu đơn giản là lập phòng, ban cho UBND cấp xã để
đủ sức đảm đương nhiệm vụ.
Hiện nay, cấp xã không tổ chức các cơ quan chuyên môn mà chỉ bố trí sáu vị trí công
chức chuyên môn. Điều này theo tôi là hoàn toàn không còn phù hợp với mô hình mới.
10.035 là số ĐVHC cấp xã trong cả nước (tính đến năm 2024, theo Bộ Nội vụ).
Trong đó có 7.841 xã được tổ chức ở nông thôn, có 1.581 phường được tổ chức ở đô
thị và 613 thị trấn được tổ chức ở huyện, thị xã.
Cả nước có trên 230.000 cán bộ, công chức cấp xã, trong đó có khoảng 130.000 cán bộ,
công chức lãnh đạo và công chức chuyên môn; khoảng 100.000 người hoạt động không
chuyên trách, phụ trách các hoạt động như đoàn thể, dân vận, tuyên giáo…
. Số lượng cán bộ, công chức cấp xã cũng sẽ được nâng lên thay vì áp dụng như Nghị
định 33/2023 hiện nay?
+ Đúng vậy. Không chỉ số lượng mà chất lượng cán bộ, công chức của cấp xã cũng cần
được nâng lên. Trên cơ sở quy định khung của Chính phủ thì HĐND tỉnh, TP được quyền
tăng lên hay giảm số lượng cán bộ, công chức tại cấp xã. lOMoAR cPSD| 47304640
Thẩm quyền này thực hiện khi thẩm quyền về khoán kinh phí chi thường xuyên, quản lý
hành chính và xác định rõ vị trí việc làm đồng loạt được thực hiện mới đạt hiệu quả. Nếu
không, bộ máy sẽ cồng kềnh, rồi lại lặp lại câu chuyện sống lâu lên lão làng, lão làng thì lương cao.
Cần coi cán bộ, công chức là một nghề, đừng đặt nặng vấn đề vào công chức là công việc
suốt đời mà phải nghĩ rằng làm cán bộ thì có lên có xuống, thôi việc, thay đổi công việc
theo dịch chuyển của thị trường lao động là hết sức bình thường.
Khoán chi thường xuyên cho xã
. Ông từng nhấn mạnh việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho cấp xã để cấp xã đủ sức
đảm đương nhiệm vụ, nhất là khi sáp nhập tỉnh, vị trí trung tâm hành chính tỉnh có thể
trở nên quá xa với một số người dân.
+ Một phần thẩm quyền của tỉnh cũng như toàn bộ thẩm quyền, nhiệm vụ của huyện hiện
nay cần được chuyển giao cho chính quyền cấp xã. Tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý trực
tiếp xã; phân bổ ngân sách, giám sát hoạt động của xã. Còn xã thực hiện thẩm quyền,
chức năng và nhiệm vụ theo quy định của luật và phần giao nhiệm vụ của tỉnh.
Đồng thời, cấp xã được trao thêm thẩm quyền, có thể giải quyết những vấn đề trước đây
phải xin ý kiến huyện, tỉnh; chủ động về tài chính, ngân sách, đầu tư công, quản lý hạ
tầng, quản lý hành chính, cấp phép, xử lý vi phạm…
Đặc biệt, để xã vận hành tốt thì nên thực hiện triệt để khoán chi thường xuyên, chi cho
hoạt động quản lý hành chính của xã. Các khoản thu từ dịch vụ công cần xác định khoản
nào nộp ngân sách, khoản nào được bổ sung vào khoản tiết kiệm chi và thu nhập tăng
thêm cho cán bộ, công chức nhằm tạo động lực cho họ, tăng cường tiết kiệm nguồn lực.
Bên cạnh đó cũng phải phân cấp, phân quyền các điều kiện để thực hiện thẩm quyền như
điều kiện về cơ chế, chính sách, nguồn lực về cán bộ, công chức, nguồn lực tài chính cho
hoạt động của chính quyền cấp xã.
Thiết nghĩ để đáp ứng khối lượng công việc, nhiệm vụ nêu trên, mỗi xã cần được xây
dựng, lựa chọn trung tâm hành chính của cấp xã cho phù hợp, thay vì chỉ như quy mô, trụ
sở xã, phường, thị trấn như hiện nay. Trung tâm này cần đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về vị
trí địa lý, không gian của trung tâm hành chính tập trung, trong đó đầy đủ các phòng, ban
chuyên môn làm việc, kể cả cơ quan Đảng, chính quyền và Mặt trận ở cơ sở.
Có như vậy, mới rút ngắn thời gian đi lại, xử lý thủ tục hành chính của chính quyền, giúp
người dân thuận lợi trong tiếp cận dịch vụ công.
Ngoài ra, để giảm áp lực cho cấp xã, cấp tỉnh cần mạnh mẽ chuyển giao các nhiệm vụ của
Nhà nước cho khu vực tư nhân, cái nào làm được thì mạnh dạn để tư nhân tham gia làm,
miễn sao hiệu quả, có tính toán đến chi phí và lợi ích. lOMoAR cPSD| 47304640
Chưa kể để quản lý được quy mô lãnh thổ lớn, xã hội đô thị phát triển, tất yếu phải dựa
vào dữ liệu lớn. Chính quyền từ cấp xã đến tỉnh nhất định phải là chính quyền số,
đồng bộ với chính phủ số của quốc gia. Đề xuất TP vệ tinh hoạt động như cấp xã
Đối với siêu đô thị như TP.HCM, để cấp xã thực thi tốt nhiệm vụ, càng phải phân cấp,
phân quyền và ủy quyền mạnh mẽ hơn từ UBND TP xuống cấp xã, nhất là các TP vệ tinh.
Nói rõ hơn về TP vệ tinh thì TP.HCM cũng tổ chức thành hai cấp chính quyền như các
tỉnh khác, chỉ khác là TP.HCM cần có thêm các TP vệ tinh nhằm phù hợp với quy hoạch
chung TP.HCM cũng như không loại trừ TP.HCM sáp nhập với các địa phương khác. TP
vệ tinh hoạt động như cấp xã, không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức UBND.
Tuy vậy, để có được cơ chế, chính sách cho chính quyền cơ sở ở siêu đô thị TP.HCM còn
tùy thuộc rất lớn vào thẩm quyền của chính quyền TP.HCM được Trung ương phân cấp,
phân quyền như thế nào.
Dưới đây là một số đề xuất sửa đổi Hiến pháp Việt Nam nếu việc sáp nhập các tỉnh được triển khai:
1. Điều chỉnh về đơn vị hành chính •
Sửa đổi Điều 110: Bổ sung quy định về đơn vị hành chính mới sau sáp nhập, quy
định rõ tiêu chí thành lập tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. •
Bỏ hoặc điều chỉnh Điều 111: Nếu cấp huyện bị xóa bỏ, cần quy định rõ việc
chuyển giao quyền hạn của cấp huyện sang cấp xã hoặc cấp tỉnh.
2. Quy định về tổ chức chính quyền địa phương •
Điều 112: Làm rõ vai trò của Hội đồng Nhân dân và Ủy ban Nhân dân trong mô
hình hành chính sau sáp nhập, tránh chồng chéo quyền hạn khi số đơn vị giảm đi. •
Điều 113: Điều chỉnh cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động của chính quyền
địa phương để phù hợp với đơn vị hành chính mới.
3. Phân cấp quản lý tài chính và ngân sách
Điều 55, 56: Cần làm rõ cơ chế phân bổ ngân sách giữa các địa phương sáp nhập
để tránh bất cập trong đầu tư công, thu ngân sách và chi tiêu.
4. Cải tổ hệ thống tư pháp
Điều 102-109: Nếu cấp huyện bị loại bỏ, hệ thống Tòa án Nhân dân, Viện Kiểm
sát Nhân dân cần được tổ chức lại, có thể theo mô hình cấp tỉnh hoặc vùng để đảm
bảo thẩm quyền xét xử và kiểm sát. lOMoAR cPSD| 47304640
5. Quyền và nghĩa vụ công dân trong khu vực sáp nhập
Điều 14-49: Đảm bảo quyền lợi của công dân khi thay đổi đơn vị hành chính,
tránh tình trạng mất quyền lợi về đất đai, hộ khẩu, an sinh xã hội.
6. Quy định về tên gọi, biểu tượng của đơn vị hành chính mới
Bổ sung điều khoản về đặt tên tỉnh/thành phố sau sáp nhập, cách thức lấy ý kiến
người dân, và quy trình đổi tên.
Lý do cần bổ sung 2 đối tượng cảnh vệ 24/10/2022 06:40
(PLO)- Trong bối cảnh tội phạm có tổ chức ngày càng manh động, bất chấp để trả thù
như hiện nay, việc đưa Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao vào
đối tượng cảnh vệ càng mang tính cấp thiết.
Trong tổ chức bộ máy nhà nước, tòa án là cơ quan duy nhất thực hiện chức năng xét xử
nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ
nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Trong đó, vai trò của Chánh án TAND Tối cao là rất quan trọng.
Theo Hiến pháp 2013 thì ở nước ta, quyền lực nhà nước là thống nhất và có sự phân
công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lập
pháp, hành pháp, tư pháp. Việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp được
hiến pháp trao cho Quốc hội, Chính phủ và tòa án mà đứng đầu là TAND Tối cao.
Hiện nay, người đứng đầu cơ quan lập pháp hay cơ quan hành pháp là đối tượng cảnh
vệ. Trong khi đó, Chánh án TAND Tối cao - người đứng đầu cơ quan tư pháp lại chưa
phải là đối tượng cảnh vệ. Điều này trong bối cảnh hiện nay là chưa thật sự hợp lý, chưa
thể hiện được tinh thần của Hiến pháp 2013.
Không phải ngẫu nhiên mà Hiến pháp 2013 quy định sau khi được bầu, Chủ tịch Quốc
hội (người đứng đầu cơ quan lập pháp), Thủ tướng Chính phủ (người đứng đầu cơ quan
hành pháp), Chánh án TAND Tối cao (người đứng đầu cơ quan tư pháp) phải tuyên thệ
trung thành với Tổ quốc, nhân dân và hiến pháp. Điều này cho thấy vai trò đặc biệt quan
trọng của những người đứng đầu các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Quy định trên vừa phản ánh nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà
nước, vừa tạo cho người đứng đầu các cơ quan này có đầy đủ vị thế và thẩm quyền độc
lập, chịu trách nhiệm độc lập trước đất nước, nhân dân. Do đó, việc bổ sung Chánh án
TAND Tối cao vào đối tượng cảnh vệ là điều rất cần thiết và cần được thực hiện ngay
trong bối cảnh Quốc hội đang sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cảnh vệ năm 2017.
Ngoài Chánh án TAND Tối cao thì Viện trưởng VKSND Tối cao cũng cần được cân nhắc
bổ sung vào đối tượng cảnh vệ. lOMoAR cPSD| 47304640
Nghiên cứu tình hình an ninh chính trị thời gian gần đây cho thấy ngày càng có nhiều vụ
tấn công các nhà lãnh đạo trên thế giới. Việc này có nhiều động cơ, mục đích khác nhau
nhưng không loại trừ việc trả thù vì lý do hoạt động công vụ của các lãnh đạo.
Với đặc thù công việc liên quan trực tiếp đến quyền sống, quyền tự do và nhiều lợi ích
của con người, hoạt động của Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao
mang tính rủi ro rất cao. Một khi có những rủi ro tiềm ẩn như vậy thì cần phải có cơ chế
bảo vệ hữu hiệu mà cảnh vệ là một trong những giải pháp thiết thực.
Với đặc thù công việc liên quan trực tiếp đến quyền sống, quyền tự do và nhiều lợi ích
của con người, hoạt động của Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao
mang tính rủi ro rất cao.
Đơn cử, theo Luật Thi hành án hình sự năm 2019, trước khi thi hành án tử hình, chủ tịch
Hội đồng thi hành án tử hình phải công bố quyết định không kháng nghị của Chánh án
TAND Tối cao và quyết định không kháng nghị của Viện trưởng VKSND Tối cao. Như
vậy, để thi hành án tử hình, không thể không nhắc tới các quyết định quan trọng của
Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao.
Trong bối cảnh tội phạm có tổ chức ngày càng manh động, bất chấp để trả thù như hiện
nay thì việc đưa Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao vào đối tượng
cảnh vệ càng mang tính cấp thiết.
Bảo vệ sự an toàn về tính mạng, sức khỏe cho Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng
VKSND Tối cao bằng lực lượng cảnh vệ góp phần củng cố niềm tin của người dân. Bên
cạnh hợp với lòng dân, bổ sung này cũng phù hợp với ý Đảng bởi đó là sự thể chế hóa
Kết luận 35-KL/TW ngày 5-5-2022 của Bộ Chính trị về danh mục các chức danh, chức
vụ lãnh đạo cấp cao của Nhà nước cần được bảo vệ nghiêm ngặt