Bộ máy Nhà nước: Tổ chức, Hoạt động và Yếu tố Ảnh hưởng môn Pháp luật đại cương | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 59732875
PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỔ
CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
1. Khái niệm bộ máy Nhà nước
1.1 Khái niệm bộ máy Nhà nước
-Bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương tới
địa phương, được tổ chức và họat động theo quy định của pháp luật để
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
a, Các đặc điểm cơ bản của bộ máy nhà nước -
Một là, bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước
Cơ quan nhà nước là bộ phận cơ bản cấu thành nhà nước, bao gồm số
lượng người nhất định, được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp
luật, nhân danh nhà nước thực hiện quyền lực nhà nước.
(1) Nguyên thủ quốc gia (vua, tổng thống, chủ tịch nước,.. );
(2) Cơ quan lập pháp (vua, nghị viện, quốc hôij,... );
(3) Cơ quan hành pháp (vua, chính phủ, hội đồng, bộ trưởng,... );
(4) Cơ quan tư pháp (vua, tòa án,... );
(5) Chính quyền địa phương; (6) Quân đội cảnh sát. -
Hai là, bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động theo những
nguyên tắc nhất định. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà
nước là những nguyên lý, tư tưởng chỉ đạo có tính then chốt, làm cơ sở
cho toàn bộ quá trình tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Bộ máy
nhà nước hiện đại xây dựng các nguyên tắc hoạt động dựa trên nền dân chủ nhân dân. -
Ba là, bộ máy nhà nước được thiết lập để thực hiện các chức năng
nhiệm vụ của nhà nước. Chức năng nhiệm vụ của bộ máy nhà nước được
thực hiện thông qua bộ maý nhà nước, khi nhà nước cần thực hiện một
chức năng nhiệm vụ nào đó, nhà nước lập ra các cơ quan tương ứng dể
thực hiện chức năng nhiệm vụ ấy. 1.2 Khái niệm tổ chức bộ máy nhà nước lOMoAR cPSD| 59732875
Tổ chức bộ máy nhà nước là hoạt động thiết lập các cơ quan theo một
trình tự nhất định, quy định cách thức thành lập, xác lập nhiệm vụ, quyền
hạn cụ thể đối với mỗi cơ quan nhà nước.
Bộ máy nhà nước là cấu trúc tổ chức trực tiếp nắm giữ và thực thi quyền lực nhà nước.
1.3 Khái niệm hoạt động của bộ máy nhà nước :
Hoạt động của bộ máy nhà nước có thể hiểu là việc nhà nước thực hiện,
thực thi những công việc cụ thể với mục đích mà nhà nước hướng đến
nhằm phù hợp với chức năng của nhà nước. Hoạt động của bộ máy nhà
nước là biểu hiện cụ thể của việc nhà nướcthực hiện chức năng quản lý xã
hội của mình. Hoạt động của bộ máy nhà nước trả lời cho câu hỏi: Nhà
nước phải làm gì? Và làm như thế nào?
Các hoạt động của nhà nước được phân thành các nhóm như: Các hoạt
động bảo vệ tổ quốc; Các hoạt động về mặt xã hội (phát triển cơ sở hạ
tầng kỹ thuật, bảo trợ xã hội, y tế, giáo dục…); Các hoạt động tổ :chức và
quản lý kinh tế; Các hoạt động tổ chức và quản lý về văn hóa; Các hoạt
động vì mục đích chính trị;… 2.
Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước
2.1 Cách tổ chức bộ máy -
Tổ chức bộ máy nhà nước bao gồm các cơ quan nhà nước từ trung
ương đến địa phương. Hiệu quả hoạt động của cơ quan này không phụ
thuộc vào hình thức, quy mô tổ chức mà chủ yếu là tính hoàn thiện của
chúng dựa trên các phương diện sau: -
Vị trí chức năng từng cơ quan phù hợp với tính chất tổ chức bộ
máy cũng như nội dung, phạm vi yêu cầu quản lý nhà nước đối với quá
trình phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn cụ thể. -
Cơ cấu tổ chức theo chức năng riêng nhằm phù hợp với quy mô và
trình độ quản lý, được phân công, định rõ trách nhiệm của từng chủ thể. -
Nội dung các nhiệm vụ được xác định đảm bảo tính bao quát, toàn
diện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội cũng như các hoạt động kiểm
soát hoạt động quản lý của nhà nước (như kế hoạch, tổ chức triển khai,
thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm…). -
Hệ thống các quy định, quy chế phải đầy đủ, bao quát quy trình vận
hành và sự phối hợp, kết hợp giữa các cơ quan trong bộ máy hành chính
nhà nước từ trung ương đến địa phương. lOMoAR cPSD| 59732875
Mỗi bộ phận trong bộ máy nhà nước vừa thực hiện tốt nhiệm vụ của
mình vừa phối hợp tốt với các bộ phận khác để hoàn thành được mục tiêu
chung. Cơ cấu tổ chức hợp lý sẽ tránh được sự chồng chéo,dễ dàng phối
hợp, điều chỉnh công việc trong thực hiện nhiệm vụ, tiết kiệm thời gian;
ngược lại nếu cơ cấu bất hợp lý sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động.
Số lượng các cơ quan quản lý nhà nước phù hợp, tương thích với chức
năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước sẽ bảo đảm hiệu quả trong hoạt
động quản lý nhà nước . 2.2 Hệ thống pháp luật -
Pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra
(hoặc thừa nhận) có tính quy phạm phổ biến, tính xác định chặt chẽ về
mặt hình thức và tính bặt buộc chung thể hiện ý chí của giai cấp nắm
quyền lực Nhà nước và được Nhà nước đảm bảo thực hiện nhằm điều
chỉnh các quan hệ xã hội. -
Đối với Bộ máy nhà nước, pháp luật tạo lập cơ sở pháp lí vững
chắc cho sự tồn tại của nhà nước. Sự hợp pháp hóa tạo ra cho chính
quyền một sự “chính danh”, tạo ra thế và lực cho nhà nước, tạo cho nhà
nước tư cách và khả năng quản lý và điều hành xã hội. -
Pháp luật là công cụ bảo vệ nhà nước, đảm bảo an toàn cho các
nhân viên nhà nước. Nhờ có pháp luật, các nhân viên nhà nước được
sống, làm việc trong môi trường an toàn, tạo tiền đề thực hiện tốt các
chức năng tổ chức và quản lý các mặt của đời sống xã hội. Nhờ có pháp
luật, nhà nước được bảo vệ an toàn, tính tôn nghiêm của chính quyền được nâng cao. -
Pháp luật là cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của bộ máy
nhà nước. Pháp luật quy định con đường hình thành, cơ cấu, tổ chức,
chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của các cơ quan, nhân viên nhà nước, xác
lập mối quan hệ nội bộ bộ máy nhà nước cũng như giữa các cơ quan,
nhân viên nhà nước với các cá nhân tổ chức trong xã hội... Pháp luật thiết
lập khuôn khổ cho hoạt động của bộ máy nhà nước, thiết lập các hình
thức, phương pháp, nguyên tắc, cách thức hoạt động của cơ quan, nhân
viên nhà nước. Phấp luật giúp việc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà
nước trở nên khoa học, đồng bộ, nhịp nhàng. -
Pháp luật là công cụ kiểm soát quyền lực nhà nước. Pháp luật quy
định việc tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước, các biện pháp chế tài
với các hành vi tham nhũng, lạm quyền,... Đảm bảo nhà nước vận hành
một cách trong sạch, công bằng. lOMoAR cPSD| 59732875
2.3 Yếu tố nguồn nhân lực -
Để vận hành bộ máy nhà nước thì chất lượng nguồn nhân lực luôn
là yếu tố quyết định hiệu quả trong việc vận hành các cơ quan trong bộ
máy nhà nước. Một bộ máy nhà nước cần được xây dựng và hình thành
bởi những người có đầy đủ năng lực chuyên môn, ngoài ra còn phải có
phẩm chất đạo đức tốt bởi họ là người đại diện sử dụng quyền lực nhà
nước để thực hiện các nhiệm vụ, công vụ. -
Nguồn nhân lực trông bộ máy nhà nước cần được đào tạo chuyên
môn, thi tuyển một cách công bằng, minh bạch. Nắm vững các kỹ năng
đặc thù gắn với chuyên môn. -
Nguồn nhân lực cần có ý thức tôn trọng và chấp hành kỷ luật kỷ cương. -
Nguồn nhân lực đã được tuyển chọn vào các cơ quan trong bộ máy
nhà nước được tiến hành bồi dưỡng, rèn luyện thường xuyên để năng cao
năng lực bản thân, để thực hiện các công vụ đã được giao một các hiệu quả hơn.
2.4 Kinh tế, tài chính, cơ sở vật chất, kỹ thuật -
Các chính sách, quy định pháp luật của nhà nước suy cho cùng đều
được xây dựng và thực hiện xuất phát từ chính sách kinh tế, từ điều kiện
kinh tế, tài chính của đất nước.
-Hoạt động của một tổ chức trên thực tế không thể tách rời khỏi vấn đề
tài chính và cơ sở vật chất hạ tầng, kỹ thuật. Chỉ khi các điều kiện về kinh
tế, cơ sở hạ tầng được đầu tư đầy đủ, hiện đại mới tạo cơ sở và tạo động
lực để thực hiện tốt hoạt động, mang lại hiệu lực, hiệu quả cho quá trình
quản lý nhà nước và ngược lại. -
Những đảm bảo về mặt tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật còn tùy
vào nhu cầu quản lý nhà nước, điều kiện kinh tế của mỗi quốc gia qua từng giai đoạn. -
Việc đầu tư về mặt tài chính, cơ sở vật chất, kỹ thuật góp phần đảm
bảo sự vận hành và hoạt động của bộ máy nhà nước hiệu quả hơn.
Các yếu tố trên đóng vai trò cốt lõi gắn liền với tổ chức và hoạt động
của bộ máy nhà nước từ trung ương đến địa phương. 2.1.5 Cách yếu tố khác lOMoAR cPSD| 59732875
- Ngoài các yếu tố cơ bản nêu trên thì bộ máy nhà nước còn chịu ảnh
hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như: Yếu tố văn hóa, lịch sử, truyền thống,...
Quản lý nhà nước luôn mang tính kế thừa và chịu sự tác động của các
yếu tố xã hội như văn hóa, lịch sử, truyền thống, phong tục, tập quán, thói quen,…
Chính vì vậy trong hoạt động quản lý, nhà nước cần đặt ra nhiệm vụ
phải bài trừ những yếu tổ tiêu cực, hạn chế, lạc hậu làm cản trở quá trình
thực thi công vụ, nhiệm vụ nhà nước song song với đó là việc kế thừa và
phát huy những giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp đã được kết tinh
trong suốt quá trình lịch sử
Sự lãnh đạo của Đảng
Trong nhà nước hiện đại, Đảng giữ vai trò lãnh đạo, điều hành bộ máy
nhà nước nhắm thực hiện quyền lực nhà nước
Hoạch định đường lối chiến lược cho nhà nước thực hiện. Chỉ đạo hoạt
động tổ chức thực hiện pháp luật của nhà nước. Lãnh đạo việc cải cách cơ
cấu tổ chức bộ máy nhà nước để phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Đảng giới
thiệu cán bộ đủ tiêu chuẩn để ứng cử hoặc bổ nhiệm vào cơ quan nhà
nước. Vì vậy, các chủ trương, chính sách, đường lối do Đảng đề ra và sự
đánh giá của Đảng về các vấn đề thuộc phạm vi hoạt động của Bộ máy
nhà nước ảnh hưởng trực tiếp tới sự vận hành của nó.
Khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế
Hiện nay những thành tựu tiến bộ của khhoa học công nghệ đã góp phần
thu hẹp khoảng cách không gian, rút ngắn thời gian, giảm chi phí phát
sinh nhờ vậy đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động của bộ máy nhà nước
Việc áp dụng các tiến bộ khoa học và hội nhập quốc tế đòi hỏi trình độ
đội ngũ cán bộ, công chức ngày càng cần phải nâng cao, để theo kịp xu
thế tiến bộ, nâng cao hiệu quả trong việc quản lý nhà nước. Xã hội
3. Liên hệ đến cách tổ chức và hoạt động của Việt Nam -
Tổ chức Bộ máy nhà nước Việt Nam bao gồm các cơ quan :
Các cơ quan quyền lực nhà nước: Quốc hội (cơ quan lập pháp) và hội đồng nhân dân. lOMoAR cPSD| 59732875
Chủ tịch nước (là nguyên thủ quốc gia, thay mặt nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại).
Các cơ quan quản lý nhà nước: Chính phủ (cơ quan hành pháp) và
uỷ ban nhân dân các cấp (cơ quan hành chính nhà nước).
Cơ quan xét xử: Tòa án nhân dân các cấp (cơ quan tư pháp ).
Cơ quan kiểm soát: Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các Viện kiểm soát khác. -
Nguồn nhân lực của bộ máy nước ở Việt Nam bao gồm cán bộ
thông qua bầu cử dựa trên sự tín nhiệm của nhân dân, công chức được thi
tuyển lựa chọn một cách công bằng, minh bạch đã phần nào phản ánh
việc lựa chọn nguồn nhân lực có sự tuyển chọn kỹ càng. Góp phần làm
cho bộ máy nhà nước vận hành một cách trơn tru, hiệu quả. -
Các cán bộ, công chức trong bộ máy nhà nước Việt Nam sử dụng
pháp luật để thực hiện các quyền hạn, nhiệm vụ được giao để điều hành
hoạt động của bộ máy nhà nước. -
Đội ngũ cán bộ, công chức Việt Nam đã kế thừa và phát huy những
truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, nhưng cũng còn những trường
hợp vì quá coi trọng tình nghĩa, nên đôi khi bị chi phối, cố ý làm ngơ, làm
trái với những hành vi không chuẩn mực đối với việc quản lý nhà nước. -
Đối với hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam. Xuất phát từ
đặc điểm hệ thống chính trị của Việt Nam là “Đảng Cộng sản Việt Nam
là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội”, vai trò tác động của
đảng cầm quyền đối với tổ chức và phương thức hoạt động của bộ máy
nhà nước cơ bản có sự khác biệt với nhiều nước, trước hết là ở tính độc
lập tương đối của chúng. Sự lãnh đạo của Đảng bao trùm lên toàn bộ hệ
thống của bộ máy nhà nước. -
Đảng lãnh đạo Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính
trị- xã hội, tổ chức xã hội bằng Cương lĩnh chính trị, chiến lược, chính
sách, chủ trương; bằng công tác tư tưởng, tổ chức, cán bộ và kiểm tra,
giám sát việc thực hiện. Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và
quản lý đội ngũ cán bộ, đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức
và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán
bộ. Đảng giới thiệu cán bộ đủ tiêu chuẩn để ứng cử hoặc bổ nhiệm vào cơ quan nhà nước. lOMoAR cPSD| 59732875
Các chủ trương, chính sách, đường lối do Đảng đề ra và sự đánh giá của
Đảng về các vấn đề thuộc phạm vi hoạt động của Bộ máy nhà nước ảnh
hưởng trực tiếp tới sự vận hành của Bộ máy nhà nước.
Để tiếp tục hoàn thiện bộ máy nhà nước ta cần chú trọng các biện pháp
sau: Đổi mới cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước. Đổi mới, nâng cao vai trò
của từng cơ quan nhà nước. Tăng cường phận công, phối hợp và kiểm
soát việc thực hiện quyền lực nhà nước. Năng cao năng lực, phẩm chất,
trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ công chức nhà nước. Tích
cực đấu tranh phòng chống tham nhũng. 4. Kết luận -
Qua những phân tích trên đã chỉ ra cho chúng ta thấy những yếu tố
ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. -
Trong các yếu tố nêu trên thì yếu tố con người được coi là yếu tố
quyết định. Bởi con người là chủ thể của hoạt động, quyết định các vấn
đề, sách lược, bước đi cụ thể, đề ra hệ thống pháp luật, cách tổ chức vận
hành bộ máy nhà nước. Giúp bộ máy nhà nước vận hành một cách hiệu quả.