Chủ đề 5: Quan điểm của chủ nghĩa Marx – Lenin về tôn giáo và chính sách tôn giáo của Đảng, Nhà nước ta hiện nay - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen

Chủ đề 5: Quan điểm của chủ nghĩa Marx – Lenin về tôn giáo và chính sách tôn giáo của Đảng, Nhà nước ta hiện nay - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen  và thông tin bổ ích giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng, ôn tập, nắm vững kiến thức môn học và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao cũng như có thể vận dụng tốt những kiến thức mình đã học.

17 9 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học(CN01)

Trường: Đại học Hoa Sen

Thông tin:

14 trang 1 tuần trước

Tác giả:

Profile Kim Oanh
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
80
Chương 5
CƠ CU XÃ HỘI GIAI CP VÀ LIÊN MINH GIAI CP, TẦNG LỚP -
TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
(Dành cho khối không chuyên)
Người biên soạn: PGS,TS Bùi Thị Ngọc Lan, PGS,TS Đinh Ngọc Thạch
Số t gitiế ảng: 05
A. M C TIÊU Ụ
Về kiến thức: cung c p nhấ ữ ứ ả ộng kiến th c nền t ng về cơ cấu xã h i - giai cấp
và liên minh giai c p, t ng l p trong th i k lên ch i. Giúp sinh ấ ầ ớ ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ
viên hi u rõ v trí, vai trò c a ng giai c p, t ng l n trong quá trình xây ể ị ủ nhữ ấ ầ ớp cơ bả
dựng đất nước và nội dung của liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ
lên ch ủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Về kỹ năng: Sinh viên có kỹ năng nhận diện những bi u xã ến đổi trong cơ cấ
hội – giai c p và n i dung liên minh giai c ấ ộ ấp ở nước ta trong th i kờ ỳ lên chquá độ ủ
nghĩa xã hội.
Về thái độ: Sinh viên tin tưởng vào sự lãnh đạ ủa Đảng, vào đườo c ng lối
phát tri n c ng th i nh n rõ trách nhi m c a mình trong s nghiể ủa đất nước, đồ ờ ậ ệ ủ ự ệp
xây d c the ng xã h i ch t Nam. ựng đất nướ o định hướ ộ ủ nghĩa ở Việ
B. N I DUNG Ộ
1. CƠ C QUÁ ĐỘU XÃ HỘI – GIAI CP TRONG THỜI KỲ LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI
1.1. Quan ni m v u xã hệ ề cơ cấ ội i – giai c p và v trí c u xã hấ ị ủa cơ cấ ộ -
giai cấp trong cơ cấu xã h i ộ
1.1.1. Quan niệm v u xã hề cơ cấ ội – giai c p ấ
Cơ cấu xã hội – giai cấp là hệ thống các giai cấp, tầng lớp xã hội tồn tại
khách quan và m i quan h a chúng v s h u, v n lý, v a v chính tr - ố ệ giữ ề ở ữ ề quả ề đị ị ị
xã hội… trong một h ng sệ thố ản xu t nhấ ất định.
Trong th i k lên ch xã h u xã h giai c p là t ng ờ ỳ quá độ ủ nghĩa ội, cơ cấ ội – ấ ổ
thể các giai c p, các t ng l p xã h c hình thành sau khi giai c p công nhân ấ ầ ớ ội đượ ấ
thông qua độ ủa mình là Đả ản lãnh đạo dành đượi tiền phong c ng Cộng s c chính
quyền và b u s d ng chính quy n hành c i t o xã h ng ắt đầ ử ụ ền đó để tiế ả ạ ội cũ, xây dự
xã h i m xã h i xã h i ch c hi n t ng th các m i quan hộ ới – ộ ộ ủ nghĩa, và thự ệ ổ ể ố ệ giữa
các giai c p và t ng l p xã h c hình thành và phát tri n trong m i quan h ấ ầ ớ ội đó, đượ ể ố ệ
hữu cơ vớ ận độ ến đổ ủa cơ cấi sự v ng và bi i c u xã hội và sự biến đổi t có tính quyế
định c u kinh t trong th i k lên ch ủa cơ cấ ế ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hội.
1.1.2. V trí cị ủa cơ cấu xã hộ –i giai cấp trong cơ cấu xã hội
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
81
Trong h ng xã h i, m i lo u xã h u có v trí, vai trò xác ệ thố ộ ỗ ại hình cơ cấ ội đề ị
đị ữnh và gi a chúng có mối quan hệ, phụ thuộc lẫn nhau. Song vị trí, vai trò của các
loại cơ cấ ội không ngang nhau, trong đó,u xã h cơ cấu xã hộ –i giai cấp là loại
hnh cơ bả ết đị ại hnh cơ cấn và có vị trí quy nh nhất, chi phối các lo u xã hội khác
vì những lý do cơ bản sau:
Cơ cấ ấp liên quan đến các đả và nhà nướu xã hội – giai c ng phái chính trị c;
đế ả ổ ốn quyền sở h u sữu tư liệ n xuất, quản lý, t chức lao động, phân ph i thu nhập…
trong m t h ng s n xu t nh nh. Các lo u xã h i khác không có ộ ệ thố ả ấ ất đị ại hình cơ cấ ộ
được những m i quan h quan tr ng và quyố ệ ọ ết định này.
Sự biến đổ ủa cơ cấi c u xã hội – giai cấp t t y u s n sấ ế ẽ ảnh hưởng đế ự biến đổi
của các lo u xã h n sại cơ cấ ội khác và tác động đế ự biến đổi của toàn bộ cơ cấu xã
hội, cũng như tác động đến tất cả các lĩnh vự ủa đờc c i sống xã hội. Vì vậy, cơ cấu
xã h giai c t ng chính sách phát tri n kinh tội – ấp là căn cứ cơ bản để ừ đó xây dự ể ế,
văn hóa, xã hộ ừng giai đoạ ặc dù cơ cấi của mỗi xã hội trong t n lịch sử cụ thể. M u
xã h giai c p gi v trí quan tr c tuy i hóa nó và xem ội – ấ ữ ị ọng song không đượ ệt đố
nhẹ các loại hình cơ cấu xã hội khác.
1.2. S i c u xã h giai c p trong th i k lên ch ự biến đổ ủa cơ cấ ội – ấ ờ ỳ quá độ ủ
nghĩa xã hội
Cơ cấ quá độ nghĩa xã hội thườu xã hộ –i giai cấp của thời kỳ lên chủ ng
xuyên có nh ng bi i mang tính qui lu ữ ến đổ ật như sau:
- M t l u xã h giai c p bi i g n li n và b nh bộ à, cơ cấ ội – ấ ến đ ắ ề ị quy đị ởi cơ cấu
kinh t c a thế ủ ời k lên ch ỳ quá độ ủ nghĩa xã hội
Cơ cấu xã hội – giai cấp thường xuyên bi ng cến đổi do tác độ ủa nhi u yề ếu tố,
đặ ệc bi t là những thay đổ phương thứ cơ cấi về c sản xuất, về u kinh tế trong mỗi
thời đạ nghĩa tư bả quá độ nghĩa xã i lịch sử. Từ chủ n chuyển sang thời kỳ lên chủ
hội sau th ng l i c a cu c cách m ng xã h i chắ ợ ủ ộ ạ ộ ủ nghĩa, tấ ến đổt yếu có những bi i
trong cơ cấ ững thay đổi đó cũu kinh tế của một thời kỳ lịch sử mới và nh ng tất yếu
dẫn đế ững thay đổi trong cơ cấ ội theo hướn nh u xã h ng phục vụ thiết thực lợi ích
của giai c ng c ng s o. Trong ấp công nhân và nhân dân lao động do Đả ộ ản lãnh đạ
thời kỳ quá độ nghĩa xã hộ lên chủ i, kinh tế nhiều thành phần với những hình thức
sở h u xã h giai c p v i nhi u giai c p, t ng lữu đa dạng đã hình thành cơ cấ ội – ấ ớ ề ấ ầ ớp
khác nhau.
Ở ờ ỳ những nước bước vào th i k quá độ lên chủ nghĩa xã hội với xuất phát
điểm còn thấp, t m u kinh từ ột cơ cấ ế ngành t p trung chậ ủ y c nông ếu trong lĩnh vự
nghiệp và công nghi p còn phát triệ ển ở trình độ thấp chuy u kinh tển sang cơ cấ ế
theo hướng tăng tỉ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm t ng nông nghiỉ trọ ệp;
chuyển từ cơ cấu vùng lãnh thổ còn chưa định hình sang hình thành các vùng, các
trung tâm kinh t l n; chuy n t u lế ớ ể ừ cơ cấ ực lượ ện đại nhưng không ng sản xuất hi
cân đối, trình độ công nghệ nhìn chung còn thấp hoặc trung bình chuyển sang phát
triển l ng s n xu t v công ngh cao, hi ng ng ực lượ ả ấ ới trình độ ệ ện đại theo xu hướ ứ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
82
dụng nh ng thành qu c , c a kinh t ữ ả ủa cách m ng khoa h c và công nghạ ọ ệ hiện đại ủ ế
tri th u kinh t m i tiên ti n, hiức…, từ đó hình thành những cơ cấ ế ớ ế ện đại hơn, tính
chất xã h ng bội hóa cao và đồ ộ hài hòa hơn giữa các vùng, các khu vực, giữa nông
thôn và thành thị, đô thị… Quá trình biến đổi trong cơ cấ đó tấu kinh tế t yếu kéo
theo nh ng bi u xã h giai c p, c u t ng thữ ến đổi trong cơ cấ ội – ấ ả trong cơ cấ ổ ể cũng
như nhữ ến đổ đó, vịng bi i trong nội bộ từng giai cấp, tầng lớp xã hội. Từ trí, vai trò
của các giai c p, tấ ầng l n trong xã h i theo. M t khác, nớp cơ bả ội cũng thay đổ ặ ền
kinh t ng phát tri n m nh v i tính c nh tranh cao khi n cho các giai c p, ế thị trườ ể ạ ớ ạ ế ấ
tầng l p xã h n trong th i k này tr ng, sáng t có th ớ ội cơ bả ờ ỳ ở nên năng độ ạo hơn để ể
tạo ra nh ng s n ph m có giá trữ ả ẩ ị, hi u qu cao và ch ng t ng nhu cệ ả ất lượ ốt đáp ứ ầu
của th ị trường.
Xu hướ ến đổ ắt đầng bi i này diễn ra rất khác nhau ở các quốc gia khi b u thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội do bị qui định bởi những khác biệt về trình độ phát
triển kinh t , v hoàn cế ề ảnh, điều kiện lịch sử ủ cụ thể c a mỗi nước.
- Hai l u xã h giai c p bi i ph c t ng, làm xu t hià, cơ cấ ội – ấ ến đ ứ ạp, đa dạ ấ ện
các t ng l p xã hầ ớ ội m i ớ
Chủ nghĩa Mác– Lênin chỉ ra rằng, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ
nghĩa đã được “thai nghén” từ ội tư bả nghĩa, do vậ trong lòng xã h n chủ y ở giai
đoạn đầu của nó vẫn còn những “dấ ội cũ” đượu vết của xã h c phản ánh “về mọi
phương diệ ế, đạo đứ ội cũ,
n - kinh t c, tinh thần”
1
. Bên cạnh những dấu vết của xã h
xuất hi n nh ng y u t c a xã h i m i do giai c p công nhân và các giai c p, t ng ệ ữ ế ố ủ ộ ớ ấ ấ ầ
lớp trong xã h i b t tay vào tộ ắ ổ chức xây d ng, do v y t t y u s n ra s t n tự ậ ấ ế ẽ diễ ự ồ ại
“đan xen” giữ cũ và yếa những yếu tố u tố mới. Đây là vấn đề mang tính qui lu t và ậ
được thể ề hiệ ỳn rõ nét nhất trong thời k quá độ nghĩa xã hộ lên chủ i. V mặt kinh t ế
là còn t n t i k t c u kinh t nhi u thành ph n. Chính cái k t c u kinh t ng, ồ ạ ế ấ ế ề ầ ế ấ ế đa dạ
phức tạp này d n nh ng bi ng, ph c t u xã h giai ẫn đế ữ ến đổi đa dạ ứ ạp trong cơ cấ ội –
cấp mà bi u hi n c a nó là trong th i k lên ch i còn t n tể ệ ủ ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ồ ại
các giai c p, t ng l p xã h i khác nhau. Ngoài giai c p công nhân, giai c p nông ấ ầ ớ ộ ấ ấ
dân, t ng l p trí th c, giai c n còn s c m nh ầ ớ ứ ấp tư sản (tuy đã bị đánh bại nhưng vẫ ứ ạ
– ủ V.I.Lênin) đã xuất hiện sự tồn tại và phát triển c a các tầng lớp xã hội mới như:
tầng l p doanh nhân, ti u ch , t ng l p nh ng nớ ể ủ ầ ớ ữ gười giàu có và trung lưu trong xã
hội…
- u xã h giai c p bi i trong m i quan h v u tranh, Ba là, cơ cấ ội – ấ ến đ ố ệ ừa đấ
vừa liên minh d n s xích l i g n nhau gi a các giai c p, t ng lẫn đế ự ạ ầ ữ ấ ầ ớp cơ bản
trong xã h ội
Trong th i k t n lên ch u xã hờ ỳ quá độ ừ chủ nghĩa tư bả ủ nghĩa xã hội, cơ cấ ội
– giai cấ ểp bi i và phát triến đổ n trong mối quan hệ v a có mâu thu u tranh, ừ ẫn, đấ
vừa có m i quan h liên minh v i nhau, d n s xích l i g n nhau gi a các giai ố ệ ớ ẫn đế ự ạ ầ ữ
1
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà N 1995, t p 19, tr.33 ội, ậ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
83
cấp, tầng l n trong xã h c bi t là gi a công nhân, nông dân và trí th c. ớp cơ bả ội, đặ ệ ữ ứ
Mức độ liên minh, xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp trong xã hội tùy
thuộc vào các điề ủa đất nướ ừng giai đoạu kiện kinh tế - xã hội c c trong t n của thời
kỳ quá độ. Tính đa dạng và tính độ ập tương đốc l i của các giai cấp, tầng lớp sẽ
di phễ ận ra việc hòa nh p, chuy i bển đổ ộ ậ ữn gi a các nhóm xã h ng ội và có xu hướ
tiế ớ ỏ ạ ộ ấn t i t c xóa bừng bướ dần tình tr ng bóc l t giai c p trong xã hội. Đó là xu
hướng t t yấ ế ệu và là bi n chứng c a s v ng, phát tri u xã h giai củ ự ận độ ển cơ cấ ội – ấp
trong thời k lên ch ỳ quá độ ủ nghĩa xã hội.
Trong cơ cấ ực lượu xã hội – giai cấp ấy, giai cấp công nhân, l ng tiêu biểu
cho phương thức sản xuất mới giữ vai trò chủ đạo, tiên phong trong quá trình cải
tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. Vai trò chủ đạo của giai cấp công nhân còn
được thể hiện ở s phát triự ể ấn mối quan h liên minh gi a giai cệ ữ p công nhân, giai
cấp nông dân và t ng l p trí th c ngày càng gi v trí n n tầ ớ ứ ữ ị ề ảng chính tr - xã h i, t ị ộ ừ
đó tạ ủa cơ cấ quá độo nên sự thống nhất c u xã hộ –i giai cấp trong suốt thời kỳ lên
chủ nghĩa xã hội.
2. LIÊN MINH GIAI C P, T NG L P TRONG TH I K LÊN Ầ Ớ Ờ Ỳ QUÁ ĐỘ
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
2.1. Tính t t y u c a liên minh giai c p, t ng l p trong th i k ấ ế ủ ấ ầ ớ ờ ỳ quá độ
lên ch ủ nghĩa xã hội
Liên minh giai c p, t ng l p trong th i k lên i là s ấ ầ ớ ờ ỳ quá độ chủ nghĩa xã hộ ự
liên k t, h p tác, h a các giai c p, t ng l p nh m th c hi n nhu cế ợ ỗ trợ nhau… giữ ấ ầ ớ ằ ự ệ ầu
và l i ích c a các ch trong kh ng th i t ng l c xây d ng ợ ủ ủ thể ối liên minh, đồ ờ ạo độ ự ự
thành công ch ủ nghĩa xã hội.
Xét dưới gc độ chính trị - xã hội, khẳng định tính tất yếu của liên minh giai
cấp, C.Mác đã chỉ ộc đấ ợi ích đố rõ: chính cu u tranh giai cấp của các giai cấp có l i
lập nhau đặt ra nhu cầu tất yếu khách quan phải thực hiện liên minh giai cấp – đó
là quy lu t chung, ph ng l c l n cho s phát tri n c a các xã h i có ậ ổ biến và là độ ự ớ ự ể ủ ộ
giai c p. Trong cách m ng xã h i chấ ạ ộ ủ nghĩa, ấp nông dân là “ngườ ạn đồgiai c i b ng
minh t a giai c i sự nhiên” củ ấp công nhân. Dướ ự lãnh đạ ủa Đảo c ng Cộng sản, giai
cấp công nhân phải liên minh v i giai c p nông dân và các t ng l p nhân dân lao ớ ấ ầ ớ
động để ợp đả tạo sức mạnh tổng h m bảo cho thắng lợi của cuộc cách mạng này cả
trong giai đoạn giành chính quyền và giai đoạn xây d ng xã h i mự ộ ới.
Vận d ng và phát tri n sáng t m c c Nga, ụ ể ạo quan điể ủa C.Mác vào nướ
V.I.Lênin cũng chỉ : “Nế ra rằng u không liên minh v i nông dân thì không th có ớ ể
được chính quyền c a giai c p vô s n, không thủ ấ ả ể ệ nghĩ được đến vi c duy trì chính
quyền đó... Nguyên tắc cao nhất của chuyên chính là duy trì khối liên minh giữa
giai c p vô s giai c p vô s n có th o và ấ ản và nông dân để ấ ả ể giữ được vai trò lãnh đạ
chính quy
ền nhà nước”
1
.
1
V.I.Lênin, , Nxb Ti n B t p 44, 1978, tr.57 Toàn tập ế ộ, Mátxcơva, ậ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
84
Trong th i k lên ch i, giai c p công nhân, giai c p nông ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ấ ấ
dân và t ng l ng khác v a là l ng s n xu n, v a là l ng ầ ớp lao độ ừ ực lượ ả ất cơ bả ừ ực lượ
chính tr - xã h i to l n. N u th c hi n t t kh i liên minh gi a giai c p công nhân ị ộ ớ ế ự ệ ố ố ữ ấ
với giai c p nông dân và các t ng lấ ầ ớp nhân dân lao động khác, trong đó trước hết là
với trí th c thì không nh kinh t v ng mứ ững cơ sở ế ữ ạ ếnh mà ch độ chính trị xã hội
chủ nghĩa cũng ngày càng đượ ẳng địc củng cố vững chắc. Kh nh vai trò của trí thức
trong kh i liên minh, V.I.Lênin viố ết: “Trướ ủa các đạc sự liên minh c i biểu khoa
học, giai c p vô s n và gi i kấ ả ớ ỹ thuật, không một th l ng v ng ế ực đen tối nào đứ ữ
đư
ợc”
4
.
Xét dưới gc độ kinh tế, liên minh giai c p, t l c hình thành xuấ ầng ớp đượ ất
phát t yêu c u khách quan c y m nh công nghi p hóa, hi i hóa, ừ ầ ủa quá trình đẩ ạ ệ ện đạ
và chuy n d u kinh t t m t n n s n xu t nh nông nghi p là chính sang ể ịch cơ cấ ế ừ ộ ề ả ấ ỏ ệ
sản xu t hàng hóa l n, phát tri n công nghi p, d ch v và khoa h công ấ ớ ể ệ ị ụ ọc –
nghệ…Mỗi lĩnh vự ển được của nền kinh tế chỉ phát tri c khi gắn bó chặt chẽ, hỗ trợ
cho nhau để cùng hướ ền cơ cấ ng tới phục vụ phát triển sản xuất và tạo thành n u
kinh t c dân th t. Chính nh ng bi u kinh tế quố ống nhấ ữ ến đổi trong cơ cấ ế này đã và
đang từng bước tăng cường khối liên minh giữa giai cấp công nhân v i giai cớ ấp
nông dân, đội ngũ trí thức và các tầng l p nhân dân. ớ
Việc hình thành kh i liên minh giai c p công nhân v i giai c p nông dân và ố ấ ớ ấ
đội ngũ trí thức cũng xuất phát từ chính nhu cầu và lợi ích kinh tế của họ nên các
chủ thể c c công nghi p, nông nghi p, d ch v , khoa h c và công ủa các lĩnh vự ệ ệ ị ụ ọ
nghệ tất y u phế ải gắn bó, liên minh chặt ch v cùng thẽ ới nhau để ực hi n nhệ ững nhu
cầu và l i ích kinh t chung c a mình. Song quan h l i ích gi a công nhân, nông ợ ế ủ ệ ợ ữ
dân và trí th ng bi u hi n mức cũng có nhữ ể ệ ới, ph c tứ ạ ạp. Bên c nh s ng nh t v ự thố ấ ề
lợi ích kinh t , xu t hi n nh ng mâu thu n l i ích ng mế ấ ệ ữ ẫ ợ ở nhữ ức độ khác nhau. Điề u
này có ng nh n s t, th ng nh t c a kh i liên minh. Do ảnh hưở ất định đế ự đoàn kế ố ấ ủ ố
vậy, quá trình th c hi ng th i là quá trình liên t c phát hi n ra mâu ự ện liên minh đồ ờ ụ ệ
thuẫn và có giải pháp k p thị ời, phù hợp để giải quy t mâu thuế ẫn nh m t o sằ ạ ự đồng
thuận và t ng l y quá trình công nghi p hóa, hi c, ạo độ ực thúc đẩ ệ ện đại hóa đất nướ
đồ ống th ng khời tăng cườ i liên minh ngày càng b n ch i s o cề ặt dướ ự lãnh đạ ủa
Đả ộ ảng C ng s n của giai c p công nhân. ấ
2.2. N i dung c a liên minh giai c p, t ng l p trong i k lên ộ ủ ấ ầ ớ thờ ỳ quá độ
chủ i nghĩa xã hộ
Trong th i k lên ch i, kh i liên minh th c hi n ba nờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ố ự ệ ội
dung cơ bản.
- N i dung kinh tộ ế. Khi bướ quá độ nghĩa xã hộc vào thời kỳ lên chủ i,
V.I.Lênin ch rõ n n nh t c a th i k này là: chính tr n tr ng ỉ ội dung cơ bả ấ ủ ờ ỳ ị đã chuyể ọ
tâm sang u tranh giai c p mang nh ng n i dung chính tr c kinh tị trong lĩnh vự ế, đấ ấ ữ ộ
4
V.I.Lênin, , Nxb.Ti n b 978, t p 40, tr.218 Toàn tập ế ộ, Mátxcơva, 1 ậ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
85
và
hình th c m . N i dung này c n th c hi n nh m th a mãn các nhu c u, l i ích ứ ới
1
ộ ầ ự ệ ằ ỏ ầ ợ
kinh t t thân c a giai c p công nhân, giai c p nông dân, t ng lế thiế ủ ấ ấ ầ ớp trí và các tầng
lớp khác trong xã h i, nh m t v t ch k thu t c n thi t cho chộ ằ ạo cơ sở ậ ất – ỹ ậ ầ ế ủ nghĩa
xã h ội.
- N i dung chính trộ ị. Khối liên minh gi a giai c p công nhân v i giai cữ ấ ớ ấp
nông dân và t ng l p trí th c c n th c hi n nh m t chính tr - xã h i vầ ớ ứ ầ ự ệ ằ ạo cơ sở ị ộ ững
chắc cho kh t toàn dân, t o thành s c mối đại đoàn kế ạ ứ ạnh t ng h t qua mổ ợp vượ ọi
khó khăn thử ọi âm mưu chố thách và đập tan m ng phá sự nghiệp xây d ng ch ự ủ
nghĩa xã hội, đồng thời bảo v v ng ch c T c xã h i ch ệ ữ ắ ổ quố ộ ủ nghĩa.
- Nội dung văn ha xã hội. Xây d ng kh các lự ối liên minh để ực lượng dưới
sự lãnh đạ ủa Đả ền văn hóa tiên tiế đậm đà bảo c ng cùng nhau xây một n n, n sắc
dân t ng th i ti p thu nh ng tinh hoa, giá tr a nhân lo i và th ộc, đồ ờ ế ữ ị văn hóa củ ạ ời đại.
3. CƠ CU XÃ HỘI – GIAI CP VÀ LIÊN MINH GIAI CP, TẦNG LỚP
TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ NGHĨA XÃ HỘ LÊN CHỦ I Ở VIT NAM
3.1. Cơ cấ quá độ nghĩa xã hộu xã hội – giai cấp trong thời kỳ lên chủ i ở
Việt Nam
Cơ cấ quá độ nghĩa xã hộu xã hội – giai cấp trong thời kỳ lên chủ i ở Việt
Nam có những điểm cần chú ý sau:
a) S u xã h giai c p v m b o tính qui lu t, v a mang ự biến đi cơ cấ ội – ấ ừa đả ả ậ ừ
tính đặc thù của xã h i Vi t Nam ộ ệ
Trong th i k lên ch u xã h giai ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, cơ cấ ội –
cấp cũng vận độ ến đổi theo đúng qui luật: đó là sựng, bi biến đổ ủa cơ cấi c u xã hội
– ố ộ giai cấp bị chi ph i bở ữ ừi nh ng bi u kinh tến đổi trong cơ cấ ế. T Đại h i VI
(1986), dướ ãnh đạ ủa Đả ạnh sang cơ chếi sự l o c ng, Việt Nam chuyển m thị trường
phát tri n kinh t nhi u thành ph ng xã h i ch chuyể ế ề ần định hướ ộ ủ nghĩa. Sự ển đổi
trong cơ cấ đã dẫn đế ến đổi trong cơ cấu kinh tế n những bi u xã hộ –i giai cấp với
vi bi phệ ực hình thành m u xã hột cơ cấ ội – giai c ng. Sấp đa dạ ến đổi ức tạp, đa
dạng c u xã hủa cơ cấ ội – giai c p Vi t Nam di n ra trong nấ ệ ễ ội bộ t ng giai c p, từ ấ ầng
lớp cơ bản của xã hội; thậm chí có s chuyự ể ẫn hóa l n nhau gi a các giai c p, tữ ấ ầng
lớp. Chính nh ng bi i m t trong nh ng y u t ng tr ữ ến đổ ới này cũng là mộ ữ ế ố có tác độ ở
lại làm cho n n kinh t c phát tri n tr ề ế đất nướ ể ở nên năng động, đa dạng hơn và trở
thành độ ệp đổ nghĩa xã ng lực góp phần quan trọng vào sự nghi i mới xây dựng chủ
hội.
b) Trong s i c u xã h giai c p, v trí, vai trò c a các giai ự biến đ ủa cơ cấ ội – ấ ị ủ
cấp, t ng lầ ớp ngày càng đượ ẳng địc kh nh
Cơ cấ quá độ nghĩa xã hộu xã hội – giai cấp của Việt Nam ở thời kỳ lên chủ i
1
V.I.Lênin, Nxb. Ti n B , Mát- -va, 1977, t p 36, tr.214 Toàn tập, ế ộ xcơ ậ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
86
bao g m nh ng giai c p, t ng lồ ữ ấ ầ ớp cơ bản sau:
Giai c p công nhân Vi t Namấ ệ có vai trò quan tr c bi t, là giai c p lãnh ọng đặ ệ ấ
đạ ảo cách m i ti ng Cạng thông qua độ ền phong là Đả ộng s n Vi i di n cho ệt Nam; đạ ệ
phương thức sản xuất tiên tiến; giữ vị trí tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hộ ực lượng đi đầ ện đại hóa đấi, là l u trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hi t
nước vì m c m nh, dân chục tiêu dân giàu, nướ ạ ủ, công bằng, văn minh và là lực
lượng nòng cốt trong liên minh giai c p công nhân v i giai cấ ớ ấp nông dân và đội
ngũ trí thứ
c
2
.
Trong th i k lên ch i, nhi m v trung tâm là phát triờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ệ ụ ển
kinh t n hành công nghi p hóa, hi i hóa. Giai c p công nhân lế, tiế ệ ện đạ ấ – ực lượng đi
đầ ữu của quá trình này sẽ có nh ng biến đổ ất lượi nhanh cả về số lượng, ch ng và có
sự thay đổi đa dạng về cơ cấu. Sự đa dạng của giai cấp công nhân không chỉ phát
triển theo thành phần kinh t mà còn phát tri n theo ngành ngh . Bế ể ề ộ phận “công
nhân tri th ngày càng l n m chuyên môn k thu t, kức” sẽ ớ ạnh. Trình độ ỹ ậ ỹ năng
nghề nghiệp, ý thức tổ chức kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp của công
nhân cũng ngày càng đượ ằm đáp ức nâng lên nh ng yêu cầu của quá trình công
nghiệp hóa, hi i hóa gện đạ ắn v i kinh t tri thớ ế ức. Bên c t b n công ạnh đó, mộ ộ phậ
nhân thu nh p th p, giác ng chính tr , giai c ậ ấ ộ ị ấp chưa cao và còn nhiều khó khăn về
mọi mặt vẫn tồn t i. ạ
Giai c p nông dânấ cùng v i nông nông thôn trí ớ nghiệp, có vị chiến lược
trong công sự nghiệp nghiệp hiện đại phần dựng hoá, hoá, góp xây và bảo vệ Tổ
quốc, lực lượng trọng triển hội bền vững, giữ là cơ sở và quan để phát kinh tế - xã
vững định trị, đảm ổn chính bảo an ninh, phòng; gìn, phát huy quốc giữ bản sắc
văn tộc bảo trường chủ thể của triển, hoá dân và vệ môi sinh thái; là quá trình phát
xây nông thôn xây công phát dựng mới gắn với dựng các cơ sở nghiệp, dịch vụ và
triển thị
đô theo quy hoạch; triển phát toàn diện, hiện đại hóa nông nghiệp…
2
Trong thời kỳ lên quá độ chủ nghĩa xã hội, cấp cũng biến giai nông dân có sự
đổi, dạng cấu cấp; hướng giảm đa về cơ giai có xu dần về số lượng và tỉ lệ trong cơ
cấu xã hội cấp. ấ ấ ữ ạ ớ – giai Trong giai c p nông dân xu t hiện nh ng chủ trang tr i l n,
đồ ững thời vẫn còn nh ng nông dân mất ru ộng đất, nông dân đi làm thuê…và sự
phân hóa giàu nghèo trong nông dân ngày càng rõ. nội bộ cũng
Đội ngũ thức trí là lực lượng lao động sáng t c bi t quan tr ng trong tiạo đặ ệ ọ ến
trình đẩ ện đại hóa đấy mạnh công nghiệp hóa, hi t nước và hội nh p quậ ốc tế, xây
dựng kinh t tri th c, phát tri n n t Nam tiên tiế ứ ể ền văn hóa Việ ến, đậm đà bản sắc
dân t c; là l ng trong kh i liên minh. Xây d c v ng mộ ực lượ ố ựng đội ngũ trí thứ ữ ạnh là
2
Đả ệ ịng Cộng sản Vi t Nam, Nxb. Chính trVăn kiệ ấp hành Trung ương khóa X,n Hội nghị lần thứ sáu Ban ch
quốc gia, Hà N i, 2008, tr.43- ộ 44
2
Đả ệng Cộng sản Vi t Nam, Văn kiện H i ngh l n th b y Ban chộ ị ầ ứ ả ấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính tr ị
quốc gia, Hà N i, 2008. ộ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
87
trự ủ ức tiếp nâng tầm trí tuệ c a dân tộc, s c mạnh của đất nước, nâng cao năng lực
lãnh đạ
o của Ðảng và chất lượng hoạt động của hệ ng chính trthố ị
1
.
Hiện nay, cùng v i yêu c y mớ ầu đẩ ạnh công nghi p hóa, hi i hóa g n vệ ện đạ ắ ới
phát tri n kinh t tri th u ki n khoa h - công ngh và cách m ng công ể ế ức trong điề ệ ọc ệ ạ
nghiệp lần thứ tư (4.0) đang phát triể ủa đội ngũ trí thứn mạnh mẽ thì vai trò c c
càng tr nên quan tr ng. ở ọ
Đội ngũ doanh nhân. Hiện nay ở Việt Nam, đội ngũ doanh nhân đang phát
triển nhanh c v s ng và qui mô vả ề ố lượ ới vai trò không ngừng tăng lên. Đây là tầng
lớp xã h c bi ng ta chội đặ ệt được Đả ủ trương xây dự ột đội ngũ vững thành m ng
mạnh. Trong tầng l p doanh nhân có các doanh nhân v i ti m l c kinh t l n, có ớ ớ ề ự ế ớ
những doanh nhân v a và nh thu c các thành ph n kinh từ ỏ ộ ầ ế khác nhau. Đội ngũ
này đang đóng góp tích cực vào việc thực hi n chi c phát tri n kinh t - xã ệ ến lượ ể ế
hội, gi i quy t viả ế ệc làm cho người lao độ ấn đềng và tham gia giải quyết các v an
sinh xã h m nghèo. Vì v y, xây d n m nh, ội, xóa đói, giả ậ ựng đội ngũ doanh nhân lớ ạ
có năng lực, trình độ và phẩm ch t, uy tín cao s góp ph n tích c c nâng cao chấ ẽ ầ ự ất
lượng, hi u quệ ả, s c cứ ạnh tranh, phát tri n nhanh, b n v ng và b c l p, t ể ề ữ ảo đảm độ ậ ự
ch
ủ c a nủ ền kinh t ế…
1
T .ầng lớp ti u chể ủ Trong th i kờ ỳ ủ ầ ớ quá độ lên ch nghĩa xã hội, t ng l p này ra
đờ ểi, phát tri phát triển ngày càng đông đảo và đang đóng góp vào sự n chung của
đất nướ ạt độ hơn trong điề ện đất nước. Tầng lớp này còn ho ng mạnh mẽ u ki c mở
cửa, h i nh p. M t bộ ậ ộ ộ phận sẽ phát tri n tr n có ể ở thành doanh nhân. Do đó, cầ
chính sách để phát triển tầng lớp tiểu chủ trong mối quan hệ hài hòa với các giai
cấp, t ng l p khác trong xã h ầ ớ ội.
Đội ngũ thanh niên. Thanh niên là rườ ủa nướ nhân tương ng cột c c nhà, chủ
lai c c, là l ng xung kích trong xây d ng và b o v Tủa đất nướ ực lượ ự ả ệ ổ quốc. Chăm
lo, phát tri n, thanh niên v a là m c tiêu, v a l ng l c b m cho sể ừ ụ ừ à độ ự ảo đả ự ổn định
và phát tri n v ng b n c ng giáo d c cách ể ữ ề ủa đất nước. Tăng cườ ục lý tưởng, đạo đứ
mạng, lối sống văn hóa, ý thức công dân cho thanh niên, nhất là học sinh, sinh viên
để hình thành thế hệ thanh niên có phẩm ch t t p, có khí phách và quy t tâm ấ ốt đẹ ế
hành độ
ng thực hi n thành công s nghi p công nghi p hoá, hi i hoá . ệ ự ệ ệ ện đạ
2
3.2. Liên minh giai c p, t ng l p trong th i k lên chấ ầ ớ ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã
hội ở t Nam Việ
Trên cơ sở ững quan điểm cơ bả nghĩa Mác nh n của chủ - Lênin về liên minh
giai c i s o c a Ch t ch H ng C ng s n Vi t Nam, ấp, dướ ự lãnh đạ ủ ủ ị ồ Chí Minh và Đả ộ ả ệ
1
Đả ệ ịng Cộng sản Vi t Nam, Nxb. Chính trVăn kiệ ấp hành Trung ương khóa X,n Hội nghị lần thứ bảy Ban ch
quốc gia, Hà N i, 2008 ộ
1
Đả ệng Cộng sản Vi t Nam, Nghị quyết số ộ 09-NQ/TW của B Chính tr ngày 21/01/2013.ị
2
Đả ệ ịng Cộng sản Vi t Nam, , Nxb. Chính trVăn kiệ ấp hành Trung ương khóa Xn Hội nghị lần thứ bảy Ban ch
quốc gia, Hà N i, 2008. ộ
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
88
tư tưở ấp nông dân và đội ngũ trí thức đã ng liên minh giai cấp công nhân với giai c
đư nượ ớc hình thành t rừ ất s m ở ớc ta và đượ ẳng địc kh nh qua các kỳ Đại h i cộ ủa
Đả ể ầ ứng. T i h i biại Đạ ội đạ u toàn quốc l n th XII, Đả ẳng địng ta tiếp tục kh nh:
“Đại đoàn kế ộc là đườ ến lượt toàn dân t ng lối chi c của cách mạng Việt Nam, là
độ ự ồ ự ự ả ống l c và ngu n l c to lớn trong xây d ng và b o vệ Tổ quốc. Tăng cường kh i
đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạ
o”
1
.
3.2.1. N i dung c a liên minh giai c p, t ng l p trong th i k lên ộ ủ ấ ầ ớ ờ ỳ quá độ
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
- N i dung chính tr c a liên minh ộ ị ủ
Ở ộ ệ ữ ữ ậ nước ta, n i dung chính trị của liên minh thể hi n ở việc gi v ng l p
trườ ữ ững chính trị - ng ctư tưở ủa giai c ng thấp công nhân, đồ ời gi v ng vai trò lãnh
đạ ộo c ng Của Đả ng sản Việt Nam đố ối liên minh và đố ội đểi với kh i với toàn xã h
xây d ng và b o v v ng ch c ch chính , gi v c l p dân tự ả ệ ữ ắ ế độ trị ữ ững độ ậ ộc và định
hướng lên ch ủ nghĩa xã hội.
Trong th i k lên ch i v n còn t n t i nh ng h ng ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ẫ ồ ạ ữ ệ tư tưở
cũ, những phong tục t c h u; các th l ch v n tìm m i cách ập quán cũ lạ ậ ế ực thù đị ẫ ọ
chống phá chính quy n cách m ng, ch ng phá ch m i, vì v y trên lề ạ ố ế độ ớ ậ ập trường
tư tưở ấp công nhân, để ừng bướng - chính trị của giai c thực hiện liên minh, phải t c
xây d ng và hoàn thi n n n dân ch xã h i ch ng trong s ch ự ệ ề ủ ộ ủ nghĩa; xây dựng Đả ạ
vững mạ ềnh; xây d c pháp quyựng Nhà nướ n xã h i chộ ủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân, đảm bảo các lợi ích chính trị, các quyền dân chủ, quyền
công dân, quy n làm ch , quy i c a công nhân, nông dân, trí th c và ề ủ ền con ngườ ủ ứ
của nhân dân lao động, từ đó, thực hiện quyền lực thuộc về nhân dân. Động viên
các l ng trong kh u ch ng l i chính tr cực lượ ối liên minh gương mẫ ấp hành đườ ố ị ủa
Đả ậ ẵ ệng; pháp lu t và chính sách c c; sủa nhà nướ n sàng tham gia chi u bến đấ ảo v
những thành quả cách mạng, bảo vệ chế độ xã h i ch ng th i, kiên ộ ủ nghĩa. Đồ ờ
quyết đấ ống âm mưu “diễ ến hoà bình” củ ực thù địu tranh ch n bi a các thế l ch và
phản động.
- N i dung kinh t c a liên minhộ ế ủ
Nội dung kinh t c a liên minh giai cế ủ ấp công nhân v i giai cớ ấp nông dân và
đội ngũ trí thứ ọ, đồc ở ớ nư c ta thực chất là sự hợp tác giữa h ng thời mở rộng liên
kết h p tác v i các l c bi xây dợ ớ ực lượng khác, đặ ệt là đội ngũ doanh nhân… để ựng
nền kinh t m i xã h i ch i dung kinh t xuyên suế ớ ộ ủ nghĩa hiện đại; trong đó nộ ế ốt
của th i k lên ch i là th c hi y m nh công nghi p hóa, ờ ỳ quá độ ủ nghĩa xã hộ ự ện đẩ ạ ệ
hiện đạ đất nưới hóa c gắn với phát triển kinh tế tri thức, phát triển bền vững theo
định hướng xã h i ch ộ ủ nghĩa.
1
Đả ệng C ng s n Viộ ả t Nam (2016),Văn kiệ ội đạn Đại h i biểu toàn qu c l n th Xố ầ ứ II, Nxb. Chính tr c gia, Hà ị quố
Nội, tr.158.
Tài li hoàn thi n. Không ph biệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để ệ ổ ến
89
Dưới góc độ ế, xác định đúng kinh t tiềm lực kinh tế và nhu cầu kinh tế của
công nhân, nông dân, trí th c và toàn xã h ng kứ ội, trên cơ sở đó xây dự ế hoạch đầu
tư và tổ ạt độ đúng trên tinh thần đả chức triển khai các ho ng kinh tế m bảo lợi ích
của các bên và tránh s u qu , lãng phí. Xự đầu tư không hiệ ả ác định đúng cơ cấu
kinh t a c c, c s n xu t, v.v.). Tế (củ ả nướ ủa ngành, địa phương, cơ sở ả ấ ừ đó, các địa
phương, cơ ở, v.v… vậ ợp vào địa phương mình, ngành s n dụng linh hoạt và phù h
mình để xác định cơ cấu cho đúng.
Tổ chức các hình th p tác, liên kức giao lưu, hợ ết kinh tế giữa công nghiệp -
nông nghi - khoa h c và công ngh - d ch v a các ngành kinh t ; các ệp ọ ệ ị ụ…; giữ ế
thành ph n kinh t , các vùng kinh t ; giầ ế ế ữa trong nướ ế… đểc và quốc t phát triển
sản xu i s ng cho công nhân, nông dân, trí th c và toàn ất kinh doanh, nâng cao đờ ố ứ
xã h i. Chuy n giao và ng d ng khoa h - k t và công ngh i, nhộ ể ứ ụ ọc ỹ thuậ ệ hiện đạ ất
là công ngh cao vào quá trình s n xu t kinh doanh nông nghi p và công nghi p, ệ ả ấ ệ ệ
dịch vụ nhằm g n k t ch t ch ắ ế ặ ẽ các lĩnh vự cơ bảc kinh tế n của quốc gia, qua đó gắn
bó ch t ch công nhân, nông dân, trí th c và các l ng khác trong xã h i làm ặ ẽ ứ ực lượ ộ
cơ sở kinh tế - xã hội cho s phát tri n c a qu c gia. ự ể ủ ố
- Nội dung văn ha xã hội của liên minh
Nội dung văn hoá, xã hộ ủa liên minh đòi hỏ ải đải c i ph m bảo kết hợp giữa
tăng trưở ển văn hóa, tiếng kinh tế với phát tri n bộ và công bằng xã h i; xây d ng ộ ự
nền văn hóa mới xã hội chủ nghĩa; bảo vệ môi trường sinh thái; xây dựng nông
thôn m i; nâng cao ch ng ngu n nhân l m nghèo; th c hi n tớ ất lượ ồ ực; xoá đói giả ự ệ ốt
các chính sách xã h i v i công nhân, nông dân, trí th c và các t ng l p nhân ội đố ớ ứ ầ ớ
dân; chăm sóc sứ ất lược khoẻ và nâng cao ch ng sống cho nhân dân; nâng cao dân
trí, th c hi n t t an sinh xã h n, lâu dài t u ki n cho ự ệ ố ội. Đây là nội dung cơ bả ạo điề ệ
liên minh phát tri n b n v ng. ể ề ữ
3.2.2. Phương hướng cơ bả ến đổi cơ n nhằm phát huy tính tích cực của bi
cấu xã h giai c ng liên minh giai c p, t ng l p trong th i k ội – ấp và tăng cườ ấ ầ ớ ờ ỳ
quá độ nghĩa xã hộ lên chủ i ở Việt Nam
Một là, đẩ ện đạy mạnh công nghiệp hóa, hi i hóa; giải quyết tốt mối quan hệ
giữa tăng trưở ới đả ạo môi trường kinh tế v m bảo tiến bộ, công bằng xã hội t ng và
điều kiện thúc đẩ ến đi cơ cấy bi u xã hội – giai cấp theo hướng tích cực
Cơ cấ ến đổi theo hướ ựa trên cơ sở tăng u xã hội muốn bi ng tích cực phải d
trưở ềng và phát triển kinh tế. Bởi vì chỉ có một n n kinh tế phát tri ng, ển năng độ
hi hiệ ự ự ọu quả, d a trên s phát triển của khoa h c công nghệ ện đạ năng i mới có khả
huy độ ột cách thường các nguồn lực cho phát triển xã hội m ng xuyên và bền vững.
Vì v y, c n ti p t y m nh chuy n d u kinh t t nông nghi p sang phát ậ ầ ế ục đẩ ạ ể ịch cơ cấ ế ừ ệ
triển công nghiệp và d ch v y m nh công nghi p hóa, hi i hị ụ; đẩ ạ ệ ện đạ óa đất nước
gắn v i kinh t tri th t u ki ng l y sớ ế ức để ạo môi trường, điề ện và độ ực thúc đẩ ự biến
đổi cơ cấ ội theo hướu xã h ng ngày càng phù h p và ti n b ợ ế ộ hơn.
ng kinh t g n v m b o ti n b , công b ng xã h i và b o v Tăng trưở ế ắ ới đả ả ế ộ ằ ộ ả ệ
| 1/14
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến Chương 5
CƠ CU XÃ HỘI - GIAI CP VÀ LIÊN MINH GIAI CP, TẦNG LỚP
TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
(Dành cho khối không chuyên)
Người biên soạn: PGS,TS Bùi Thị Ngọc Lan, PGS,TS Đinh Ngọc Thạch
Số tiết giảng: 05 A. MỤC TIÊU
Về kiến thức: cung cấp những kiến thức nền tảng về cơ cấu xã hội - giai cấp
và liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Giúp sinh
viên hiểu rõ vị trí, vai trò của những giai cấp, tầng lớp cơ bản trong quá trình xây
dựng đất nước và nội dung của liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Về kỹ năng: Sinh viên có kỹ năng nhận diện những biến đổi trong cơ cấu xã
hội – giai cấp và nội dung liên minh giai cấp ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Về thái độ: Sinh viên tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào đường lối
phát triển của đất nước, đồng thời nhận rõ trách nhiệm của mình trong sự nghiệp
xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. B. NỘI DUNG
1. CƠ CU XÃ HỘI – GIAI CP TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
1.1. Quan niệm về cơ cấu xã hội – giai cấp và vị trí của cơ cấu xã hội -
giai cấp trong cơ cấu xã hội
1.1.1. Quan niệm về cơ cấu xã hội – giai cấp
Cơ cấu xã hội – giai cấp là hệ thống các giai cấp, tầng lớp xã hội tồn tại
khách quan và mối quan hệ giữa chúng về sở hữu, về quản lý, về địa vị chính trị -
xã hội… trong một hệ thống sản xuất nhất định.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cơ cấu xã hội – giai cấp là tổng
thể các giai cấp, các tầng lớp xã hội được hình thành sau khi giai cấp công nhân
thông qua đội tiền phong của mình là Đảng Cộng sản lãnh đạo dành được chính
quyền và bắt đầu sử dụng chính quyền đó để tiến hành cải tạo xã hội cũ, xây dựng
xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa, và thực hiện tổng thể các mối quan hệ giữa
các giai cấp và tầng lớp xã hội đó, được hình thành và phát triển trong mối quan hệ
hữu cơ với sự vận động và biến đổi của cơ cấu xã hội và sự biến đổi có tính quyết
định của cơ cấu kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
1.1.2. Vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong cơ cấu xã hội 80
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
Trong hệ thống xã hội, mỗi loại hình cơ cấu xã hội đều có vị trí, vai trò xác
định và giữa chúng có mối quan hệ, phụ thuộc lẫn nhau. Song vị trí, vai trò của các
loại cơ cấu xã hội không ngang nhau, trong đó, cơ cấu xã hội – giai cấp là loại
hnh cơ bản và có vị trí quyết định nhất, chi phối các loại hnh cơ cấu xã hội khác
vì những lý do cơ bản sau:
Cơ cấu xã hội – giai cấp liên quan đến các đảng phái chính trị và nhà nước;
đến quyền sở hữu tư liệu sản xuất, quản lý, tổ chức lao động, phân phối thu nhập…
trong một hệ thống sản xuất nhất định. Các loại hình cơ cấu xã hội khác không có
được những mối quan hệ quan trọng và quyết định này.
Sự biến đổi của cơ cấu xã hội – giai cấp tất yếu sẽ ảnh hưởng đến sự biến đổi
của các loại cơ cấu xã hội khác và tác động đến sự biến đổi của toàn bộ cơ cấu xã
hội, cũng như tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, cơ cấu
xã hội – giai cấp là căn cứ cơ bản để từ đó xây dựng chính sách phát triển kinh tế,
văn hóa, xã hội của mỗi xã hội trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Mặc dù cơ cấu
xã hội – giai cấp giữ vị trí quan trọng song không được tuyệt đối hóa nó và xem
nhẹ các loại hình cơ cấu xã hội khác.
1.2. Sự biến đổi của cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Cơ cấu xã hội – giai cấp của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội thường
xuyên có những biến đổi mang tính qui luật như sau:
- Một là, cơ cấu xã hội – giai cấp biến đi gắn liền và bị quy định bởi cơ cấu
kinh tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Cơ cấu xã hội – giai cấp thường xuyên biến đổi do tác động của nhiều yếu tố,
đặc biệt là những thay đổi về phương thức sản xuất, về cơ cấu kinh tế trong mỗi
thời đại lịch sử. Từ chủ nghĩa tư bản chuyển sang thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội sau thắng lợi của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, tất yếu có những biến đổi
trong cơ cấu kinh tế của một thời kỳ lịch sử mới và những thay đổi đó cũng tất yếu
dẫn đến những thay đổi trong cơ cấu xã hội theo hướng phục vụ thiết thực lợi ích
của giai cấp công nhân và nhân dân lao động do Đảng cộng sản lãnh đạo. Trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, kinh tế nhiều thành phần với những hình thức
sở hữu đa dạng đã hình thành cơ cấu xã hội – giai cấp với nhiều giai cấp, tầng lớp khác nhau.
Ở những nước bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội với xuất phát
điểm còn thấp, từ một cơ cấu kinh tế ngành tập trung chủ yếu trong lĩnh vực nông
nghiệp và công nghiệp còn phát triển ở trình độ thấp chuyển sang cơ cấu kinh tế
theo hướng tăng tỉ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỉ trọng nông nghiệp;
chuyển từ cơ cấu vùng lãnh thổ còn chưa định hình sang hình thành các vùng, các
trung tâm kinh tế lớn; chuyển từ cơ cấu lực lượng sản xuất hiện đại nhưng không
cân đối, trình độ công nghệ nhìn chung còn thấp hoặc trung bình chuyển sang phát
triển lực lượng sản xuất với trình độ công nghệ cao, hiện đại theo xu hướng ứng 81
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
dụng những thành quả của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, của kinh tế
tri thức…, từ đó hình thành những cơ cấu kinh tế mới tiên tiến, hiện đại hơn, tính
chất xã hội hóa cao và đồng bộ hài hòa hơn giữa các vùng, các khu vực, giữa nông
thôn và thành thị, đô thị… Quá trình biến đổi trong cơ cấu kinh tế đó tất yếu kéo
theo những biến đổi trong cơ cấu xã hội – giai cấp, cả trong cơ cấu tổng thể cũng
như những biến đổi trong nội bộ từng giai cấp, tầng lớp xã hội. Từ đó, vị trí, vai trò
của các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội cũng thay đổi theo. Mặt khác, nền
kinh tế thị trường phát triển mạnh với tính cạnh tranh cao khiến cho các giai cấp,
tầng lớp xã hội cơ bản trong thời kỳ này trở nên năng động, sáng tạo hơn để có thể
tạo ra những sản phẩm có giá trị, hiệu quả cao và chất lượng tốt đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Xu hướng biến đổi này diễn ra rất khác nhau ở các quốc gia khi bắt đầu thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội do bị qui định bởi những khác biệt về trình độ phát
triển kinh tế, về hoàn cảnh, điều kiện lịch sử cụ thể của mỗi nước.
- Hai là, cơ cấu xã hội – giai cấp biến đi phức tạp, đa dạng, làm xuất hiện
các tầng lớp xã hội mới
Chủ nghĩa Mác– Lênin chỉ ra rằng, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ
nghĩa đã được “thai nghén” từ trong lòng xã hội tư bản chủ nghĩa, do vậy ở giai
đoạn đầu của nó vẫn còn những “dấu vết của xã hội cũ” được phản ánh “về mọi
phương diện - kinh tế, đạo đức, tinh thần”1. Bên cạnh những dấu vết của xã hội cũ,
xuất hiện những yếu tố của xã hội mới do giai cấp công nhân và các giai cấp, tầng
lớp trong xã hội bắt tay vào tổ chức xây dựng, do vậy tất yếu sẽ diễn ra sự tồn tại
“đan xen” giữa những yếu tố cũ và yếu tố mới. Đây là vấn đề mang tính qui luật và
được thể hiện rõ nét nhất trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Về mặt kinh tế
là còn tồn tại kết cấu kinh tế nhiều thành phần. Chính cái kết cấu kinh tế đa dạng,
phức tạp này dẫn đến những biến đổi đa dạng, phức tạp trong cơ cấu xã hội – giai
cấp mà biểu hiện của nó là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội còn tồn tại
các giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau. Ngoài giai cấp công nhân, giai cấp nông
dân, tầng lớp trí thức, giai cấp tư sản (tuy đã bị đánh bại nhưng vẫn còn sức mạnh
– V.I.Lênin) đã xuất hiện sự tồn tại và phát triển của các tầng lớp xã hội mới như:
tầng lớp doanh nhân, tiểu chủ, tầng lớp những người giàu có và trung lưu trong xã hội…
- Ba là, cơ cấu xã hội – giai cấp biến đi trong mối quan hệ vừa đấu tranh,
vừa liên minh dẫn đến sự xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội
Trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, cơ cấu xã hội
– giai cấp biến đổi và phát triển trong mối quan hệ vừa có mâu thuẫn, đấu tranh,
vừa có mối quan hệ liên minh với nhau, dẫn đến sự xích lại gần nhau giữa các giai
1 C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1 , 995, tập 19, tr.33 82
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội, đặc biệt là giữa công nhân, nông dân và trí thức.
Mức độ liên minh, xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp trong xã hội tùy
thuộc vào các điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước trong từng giai đoạn của thời
kỳ quá độ. Tính đa dạng và tính độc lập tương đối của các giai cấp, tầng lớp sẽ
diễn ra việc hòa nhập, chuyển đổi bộ phận giữa các nhóm xã hội và có xu hướng
tiến tới từng bước xóa bỏ dần tình trạng bóc lột giai cấp trong xã hội. Đó là xu
hướng tất yếu và là biện chứng của sự vận động, phát triển cơ cấu xã hội – giai cấp
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Trong cơ cấu xã hội – giai cấp ấy, giai cấp công nhân, lực lượng tiêu biểu
cho phương thức sản xuất mới giữ vai trò chủ đạo, tiên phong trong quá trình cải
tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. Vai trò chủ đạo của giai cấp công nhân còn
được thể hiện ở sự phát triển mối quan hệ liên minh giữa giai cấp công nhân, giai
cấp nông dân và tầng lớp trí thức ngày càng giữ vị trí nền tảng chính trị - xã hội, từ
đó tạo nên sự thống nhất của cơ cấu xã hội – giai cấp trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
2. LIÊN MINH GIAI CP, TẦNG LỚP TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
2.1. Tính tất yếu của liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội
Liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự
liên kết, hợp tác, hỗ trợ nhau… giữa các giai cấp, tầng lớp nhằm thực hiện nhu cầu
và lợi ích của các chủ thể trong khối liên minh, đồng thời tạo động lực xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội.
Xét dưới gc độ chính trị - xã hội, khẳng định tính tất yếu của liên minh giai
cấp, C.Mác đã chỉ rõ: chính cuộc đấu tranh giai cấp của các giai cấp có lợi ích đối
lập nhau đặt ra nhu cầu tất yếu khách quan phải thực hiện liên minh giai cấp – đó
là quy luật chung, phổ biến và là động lực lớn cho sự phát triển của các xã hội có
giai cấp. Trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, giai cấp nông dân là “người bạn đồng
minh tự nhiên” của giai cấp công nhân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai
cấp công nhân phải liên minh với giai cấp nông dân và các tầng lớp nhân dân lao
động để tạo sức mạnh tổng hợp đảm bảo cho thắng lợi của cuộc cách mạng này cả
trong giai đoạn giành chính quyền và giai đoạn xây dựng xã hội mới.
Vận dụng và phát triển sáng tạo quan điểm của C.Mác vào nước Nga,
V.I.Lênin cũng chỉ ra rằn :
g “Nếu không liên minh với nông dân thì không thể có
được chính quyền của giai cấp vô sản, không thể nghĩ được đến việc duy trì chính
quyền đó... Nguyên tắc cao nhất của chuyên chính là duy trì khối liên minh giữa
giai cấp vô sản và nông dân để giai cấp vô sản có thể giữ được vai trò lãnh đạo và
chính quyền nhà nước”1.
1V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến Bộ, Mátxcơva, tập 44, 1978, tr.57 83
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, giai cấp công nhân, giai cấp nông
dân và tầng lớp lao động khác vừa là lực lượng sản xuất cơ bản, vừa là lực lượng
chính trị - xã hội to lớn. Nếu thực hiện tốt khối liên minh giữa giai cấp công nhân
với giai cấp nông dân và các tầng lớp nhân dân lao động khác, trong đó trước hết là
với trí thức thì không những cơ sở kinh tế vững mạnh mà chế độ chính trị xã hội
chủ nghĩa cũng ngày càng được củng cố vững chắc. Khẳng định vai trò của trí thức
trong khối liên minh, V.I.Lênin viết: “Trước sự liên minh của các đại biểu khoa
học, giai cấp vô sản và giới kỹ thuật, không một thế lực đen tối nào đứng vững được”4.
Xét dưới gc độ kinh tế, liên minh giai cấp, tần
g lớp được hình thành xuất
phát từ yêu cầu khách quan của quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
và chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ một nền sản xuất nhỏ nông nghiệp là chính sang
sản xuất hàng hóa lớn, phát triển công nghiệp, dịch vụ và khoa học – công
nghệ…Mỗi lĩnh vực của nền kinh tế chỉ phát triển được khi gắn bó chặt chẽ, hỗ trợ
cho nhau để cùng hướng tới phục vụ phát triển sản xuất và tạo thành nền cơ cấu
kinh tế quốc dân thống nhất. Chính những biến đổi trong cơ cấu kinh tế này đã và
đang từng bước tăng cường khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân, đội ngũ trí thức và các tầng lớp nhân dân.
Việc hình thành khối liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và
đội ngũ trí thức cũng xuất phát từ chính nhu cầu và lợi ích kinh tế của họ nên các
chủ thể của các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, khoa học và công
nghệ tất yếu phải gắn bó, liên minh chặt chẽ với nhau để cùng thực hiện những nhu
cầu và lợi ích kinh tế chung của mình. Song quan hệ lợi ích giữa công nhân, nông
dân và trí thức cũng có những biểu hiện mới, phức tạp. Bên cạnh sự thống nhất về
lợi ích kinh tế, xuất hiện những mâu thuẫn lợi ích ở những mức độ khác nhau. Điều
này có ảnh hưởng nhất định đến sự đoàn kết, thống nhất của khối liên minh. Do
vậy, quá trình thực hiện liên minh đồng thời là quá trình liên tục phát hiện ra mâu
thuẫn và có giải pháp kịp thời, phù hợp để giải quyết mâu thuẫn nhằm tạo sự đồng
thuận và tạo động lực thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
đồng thời tăng cường khối liên minh ngày càng bền chặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản của giai cấp công nhân.
2.2. Nội dung của liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, khối liên minh thực hiện ba nội dung cơ bản.
- Nội dung kinh tế. Khi bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,
V.I.Lênin chỉ rõ nội dung cơ bản nhất của thời kỳ này là: chính trị đã chuyển trọng
tâm sang chính trị trong lĩnh vực kinh tế, đấu tranh giai cấp mang những nội dung
4 V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb.Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tập 40, tr.218 84
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
và hình thức mới1. Nội dung này cần thực hiện nhằm thỏa mãn các nhu cầu, lợi ích
kinh tế thiết thân của giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp trí và các tầng
lớp khác trong xã hội, nhằm tạo cơ sở vật chất – kỹ thuật cần thiết cho chủ nghĩa xã hội.
- Nội dung chính trị. Khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức cần thực hiện nhằm tạo cơ sở chính trị - xã hội vững
chắc cho khối đại đoàn kết toàn dân, tạo thành sức mạnh tổng hợp vượt qua mọi
khó khăn thử thách và đập tan mọi âm mưu chống phá sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội, đồng thời bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
- Nội dung văn ha xã hội. Xây dựng khối liên minh để các lực lượng dưới
sự lãnh đạo của Đảng cùng nhau xây một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc, đồng thời tiếp thu những tinh hoa, giá trị văn hóa của nhân loại và thời đại.
3. CƠ CU XÃ HỘI – GIAI CP VÀ LIÊN MINH GIAI CP, TẦNG LỚP
TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIT NAM
3.1. Cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam có những điểm cần chú ý sau:
a) Sự biến đi cơ cấu xã hội – giai cấp vừa đảm bảo tính qui luật, vừa mang
tính đặc thù của xã hội Việt Nam
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, cơ cấu xã hội – giai
cấp cũng vận động, biến đổi theo đúng qui luật: đó là sự biến đổi của cơ cấu xã hội
– giai cấp bị chi phối bởi những biến đổi trong cơ cấu kinh tế. Từ Đại hội VI
(1986), dưới sự lãnh đạo của Đảng, Việt Nam chuyển mạnh sang cơ chế thị trường
phát triển kinh tế nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa. Sự chuyển đổi
trong cơ cấu kinh tế đã dẫn đến những biến đổi trong cơ cấu xã hội – giai cấp với
việc hình thành một cơ cấu xã hội – giai cấp đa dạng. Sự biến đổi phức tạp, đa
dạng của cơ cấu xã hội – giai cấp Việt Nam diễn ra trong nội bộ từng giai cấp, tầng
lớp cơ bản của xã hội; thậm chí có sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các giai cấp, tầng
lớp. Chính những biến đổi mới này cũng là một trong những yếu tố có tác động trở
lại làm cho nền kinh tế đất nước phát triển trở nên năng động, đa dạng hơn và trở
thành động lực góp phần quan trọng vào sự nghiệp đổi mới xây dựng chủ nghĩa xã hội.
b) Trong sự biến đi của cơ cấu xã hội – giai cấp, vị trí, vai trò của các giai
cấp, tầng lớp ngày càng được khẳng định
Cơ cấu xã hội – giai cấp của Việt Nam ở thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
1 V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb. Tiến Bộ, Mát-xcơ-va, 1977, tập 36, tr.214 85
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
bao gồm những giai cấp, tầng lớp cơ bản sau:
Giai cấp công nhân Việt Nam có vai trò quan trọng đặc biệt, là giai cấp lãnh
đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho
phương thức sản xuất tiên tiến; giữ vị trí tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội, là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và là lực
lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức 2.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ trung tâm là phát triển
kinh tế, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giai cấp công nhân – lực lượng đi
đầu của quá trình này sẽ có những biến đổi nhanh cả về số lượng, chất lượng và có
sự thay đổi đa dạng về cơ cấu. Sự đa dạng của giai cấp công nhân không chỉ phát
triển theo thành phần kinh tế mà còn phát triển theo ngành nghề. Bộ phận “công
nhân tri thức” sẽ ngày càng lớn mạnh. Trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng
nghề nghiệp, ý thức tổ chức kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp của công
nhân cũng ngày càng được nâng lên nhằm đáp ứng yêu cầu của quá trình công
nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với kinh tế tri thức. Bên cạnh đó, một bộ phận công
nhân thu nhập thấp, giác ngộ chính trị, giai cấp chưa cao và còn nhiều khó khăn về
mọi mặt vẫn tồn tại.
Giai cấp nông dân cùng với nông nghiệp, nông thôn có v ị trí chiến lược
trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở v
à lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ
vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc
văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái; là chủ thể của quá trình phát triển,
xây dựng nông thôn mới gắn với xây dựng các cơ sở công nghiệp, dịch vụ v à phát
triển đô thị theo quy hoạch; phát triển toàn diện, hiện đại hóa nông nghiệp…2
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, giai cấp nông dân cũng c ó sự biến
đổi, đa dạng về cơ cấu giai cấp; có x
u hướng giảm dần về số lượng và tỉ lệ trong cơ
cấu xã hội – giai cấp. Trong giai cấp nông dân xuất hiện những chủ trang trại lớn,
đồng thời vẫn còn những nông dân mất ruộng đất, nông dân đi làm thuê…và sự
phân hóa giàu nghèo trong nội b
ộ nông dân cũng ngày càng rõ.
Đội ngũ trí thức là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan trọng trong tiến
trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, xây
dựng kinh tế tri thức, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc; là lực lượng trong khối liên minh. Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là
2 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2008, tr.43-4 4
2 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008. 86
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước, nâng cao năng lực
lãnh đạo của Ðảng và chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị1.
Hiện nay, cùng với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với
phát triển kinh tế tri thức trong điều kiện khoa học - công nghệ và cách mạng công
nghiệp lần thứ tư (4.0) đang phát triển mạnh mẽ thì vai trò của đội ngũ trí thức
càng trở nên quan trọng.
Đội ngũ doanh nhân. Hiện nay ở Việt Nam, đội ngũ doanh nhân đang phát
triển nhanh cả về số lượng và qui mô với vai trò không ngừng tăng lên. Đây là tầng
lớp xã hội đặc biệt được Đảng ta chủ trương xây dựng thành một đội ngũ vững
mạnh. Trong tầng lớp doanh nhân có các doanh nhân với tiềm lực kinh tế lớn, có
những doanh nhân vừa và nhỏ thuộc các thành phần kinh tế khác nhau. Đội ngũ
này đang đóng góp tích cực vào việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã
hội, giải quyết việc làm cho người lao động và tham gia giải quyết các vấn đề an
sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo. Vì vậy, xây dựng đội ngũ doanh nhân lớn mạnh,
có năng lực, trình độ và phẩm chất, uy tín cao sẽ góp phần tích cực nâng cao chất
lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, phát triển nhanh, bền vững và bảo đảm độc lập, tự
chủ của nền kinh tế… 1
Tầng lớp tiểu chủ. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, tầng lớp này ra
đời, phát triển ngày càng đông đảo và đang đóng góp vào sự phát triển chung của
đất nước. Tầng lớp này còn hoạt động mạnh mẽ hơn trong điều kiện đất nước mở
cửa, hội nhập. Một bộ phận sẽ phát triển trở thành doanh nhân. Do đó, cần có
chính sách để phát triển tầng lớp tiểu chủ trong mối quan hệ hài hòa với các giai
cấp, tầng lớp khác trong xã hội.
Đội ngũ thanh niên. Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương
lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chăm
lo, phát triển, thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định
và phát triển vững bền của đất nước. Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách
mạng, lối sống văn hóa, ý thức công dân cho thanh niên, nhất là học sinh, sinh viên
để hình thành thế hệ thanh niên có phẩm chất tốt đẹp, có khí phách và quyết tâm
hành động thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá2.
3.2. Liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội ở Việt Nam
Trên cơ sở những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về liên minh
giai cấp, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam,
1 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008
1 Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết số 09-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 21/01/2013.
2 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008. 87
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
tư tưởng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức đã
được hình thành từ rất sớm ở nước ta và được khẳng định qua các kỳ Đại hội của
Đảng. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta tiếp tục khẳng định:
“Đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam, là
động lực và nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tăng cường khối
đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo”1.
3.2.1. Nội dung của liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
- Nội dung chính trị của liên minh
Ở nước ta, nội dung chính trị của liên minh thể hiện ở việc giữ vững lập
trường chính trị - tư tưởng của giai cấp công nhân, đồng thời giữ vững vai trò lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với khối liên minh và đối với toàn xã hội để
xây dựng và bảo vệ vững chắc chế độ chính trị, giữ vững độc lập dân tộc và định
hướng lên chủ nghĩa xã hội.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội vẫn còn tồn tại những hệ tư tưởng
cũ, những phong tục tập quán cũ lạc hậu; các thế lực thù địch vẫn tìm mọi cách
chống phá chính quyền cách mạng, chống phá chế độ mới, vì vậy trên lập trường
tư tưởng - chính trị của giai cấp công nhân, để thực hiện liên minh, phải từng bước
xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; xây dựng Đảng trong sạch
vững mạnh; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân, đảm bảo các lợi ích chính trị, các quyền dân chủ, quyền
công dân, quyền làm chủ, quyền con người của công nhân, nông dân, trí thức và
của nhân dân lao động, từ đó, thực hiện quyền lực thuộc về nhân dân. Động viên
các lực lượng trong khối liên minh gương mẫu chấp hành đường lối chính trị của
Đảng; pháp luật và chính sách của nhà nước; sẵn sàng tham gia chiến đấu bảo vệ
những thành quả cách mạng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, kiên
quyết đấu tranh chống âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch và phản động.
- Nội dung kinh tế của liên minh
Nội dung kinh tế của liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và
đội ngũ trí thức ở nước ta thực chất là sự hợp tác giữa họ, đồng thời mở rộng liên
kết hợp tác với các lực lượng khác, đặc biệt là đội ngũ doanh nhân… để xây dựng
nền kinh tế mới xã hội chủ nghĩa hiện đại; trong đó nội dung kinh tế xuyên suốt
của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thực hiện đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, phát triển bền vững theo
định hướng xã hội chủ nghĩa.
1Đảng Cộng sản Việt Nam (2016),Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.158. 88
Tài liệu đang trong quá trình xin ý kiến góp ý để hoàn thiện. Không ph bi ổ ến
Dưới góc độ kinh tế, xác định đúng tiềm lực kinh tế và nhu cầu kinh tế của
công nhân, nông dân, trí thức và toàn xã hội, trên cơ sở đó xây dựng kế hoạch đầu
tư và tổ chức triển khai các hoạt động kinh tế đúng trên tinh thần đảm bảo lợi ích
của các bên và tránh sự đầu tư không hiệu quả, lãng phí. Xác định đúng cơ cấu
kinh tế (của cả nước, của ngành, địa phương, cơ sở sản xuất, v.v.). Từ đó, các địa
phương, cơ sở, v.v… vận dụng linh hoạt và phù hợp vào địa phương mình, ngành
mình để xác định cơ cấu cho đúng.
Tổ chức các hình thức giao lưu, hợp tác, liên kết kinh tế giữa công nghiệp -
nông nghiệp - khoa học và công nghệ - dịch vụ…; giữa các ngành kinh tế; các
thành phần kinh tế, các vùng kinh tế; giữa trong nước và quốc tế… để phát triển
sản xuất kinh doanh, nâng cao đời sống cho công nhân, nông dân, trí thức và toàn
xã hội. Chuyển giao và ứng dụng khoa học - kỹ thuật và công nghệ hiện đại, nhất
là công nghệ cao vào quá trình sản xuất kinh doanh nông nghiệp và công nghiệp,
dịch vụ nhằm gắn kết chặt chẽ các lĩnh vực kinh tế cơ bản của quốc gia, qua đó gắn
bó chặt chẽ công nhân, nông dân, trí thức và các lực lượng khác trong xã hội làm
cơ sở kinh tế - xã hội cho sự phát triển của quốc gia.
- Nội dung văn ha xã hội của liên minh
Nội dung văn hoá, xã hội của liên minh đòi hỏi phải đảm bảo kết hợp giữa
tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, tiến bộ và công bằng xã hội; xây dựng
nền văn hóa mới xã hội chủ nghĩa; bảo vệ môi trường sinh thái; xây dựng nông
thôn mới; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xoá đói giảm nghèo; thực hiện tốt
các chính sách xã hội đối với công nhân, nông dân, trí thức và các tầng lớp nhân
dân; chăm sóc sức khoẻ và nâng cao chất lượng sống cho nhân dân; nâng cao dân
trí, thực hiện tốt an sinh xã hội. Đây là nội dung cơ bản, lâu dài tạo điều kiện cho
liên minh phát triển bền vững.
3.2.2. Phương hướng cơ bản nhằm phát huy tính tích cực của biến đổi cơ
cấu xã hội – giai cấp và tăng cường liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; giải quyết tốt mối quan hệ
giữa tăng trưởng kinh tế với đảm bảo tiến bộ, công bằng xã hội tạo môi trường và
điều kiện thúc đẩy biến đi cơ cấu xã hội – giai cấp theo hướng tích cực
Cơ cấu xã hội muốn biến đổi theo hướng tích cực phải dựa trên cơ sở tăng
trưởng và phát triển kinh tế. Bởi vì chỉ có một nền kinh tế phát triển năng động,
hiệu quả, dựa trên sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại mới có khả năng
huy động các nguồn lực cho phát triển xã hội một cách thường xuyên và bền vững.
Vì vậy, cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang phát
triển công nghiệp và dịch vụ; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
gắn với kinh tế tri thức để tạo môi trường, điều kiện và động lực thúc đẩy sự biến
đổi cơ cấu xã hội theo hướng ngày càng phù hợp và tiến bộ hơn.
Tăng trưởng kinh tế gắn với đảm bảo tiến bộ, công bằng xã hội và bảo vệ 89