Chuyên đề kiến nghị về chức năng kiểm sát tư pháp của Viện kiểm soát nhân dân môn Pháp luật đại cương | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 59769538
I. Những vấn đề lý luận cơ bản về chức năng kiểm sát hoạt động tư
pháp của Viện kiểm sát nhân dân và thực hiện quyền kiến nghị của Viện kiểm sát nhân dân:
1. Những vấn đề lý luận cơ bản về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp
của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND)
Chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND được thực hiện ở tất cả
các lĩnh vực hoạt động tư pháp, trong đó, có thể phân thành 02 nhóm chủ yếu là
kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự và kiểm sát hoạt động tư pháp
ngoài lĩnh vực hình sự. Đây là một phương thức kiểm soát quyền lực đối với các
cơ quan tham gia thực hiện quyền tư pháp, mà VKSND là chủ thể kiểm soát nhằm
đảm bảo cho hoạt động của các cơ quan tư pháp được thực hiện một cách đúng
đắn, nghiêm chỉnh, hạn chế việc lạm quyền từ phía các cơ quan này. Đồng thời,
chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND có vai trò quan trọng trong
phòng ngừa vi phạm pháp luật, khả năng lạm quyền trong hoạt động tư pháp.
Trong quá trình thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, nếu VKSND
phát hiện vi phạm thì có quyền kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu cơ quan, cá nhân
khắc phục vi phạm. Đây là quyền năng pháp lý đặc trưng của Viện kiểm sát, khác
biệt so với các phương thức kiểm tra, giám sát của cơ quan thanh tra nhà nước
khác. Như vậy, kiểm sát hoạt động tư pháp là một chức năng hiến định của
VKSND, sử dụng tổng hợp các quyền năng pháp lý để kiểm sát tính hợp pháp của
các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp
nhằm bảo đảm cho hoạt động tư pháp được thực hiện đúng đắn. 2. Các quy
định của pháp luật về quyền kiến nghị của Viện kiểm sát
Quyền kháng nghị, kiến nghị của Viện kiểm sát nhân dân được quy định tại
Điều 5 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014.
Theo đó, quyền kháng nghị được VKSND thực hiện khi phát hiện hành vi,
bản án, quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong hoạt động tư pháp
có vi phạm pháp luật nghiêm trọng, xâm phạm quyền con người, quyền công dân,
lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì VKSND
phải kháng nghị. Khi nhận được kháng nghị của VKSND cơ quan, người có thẩm
quyền phải giải quyết kháng nghị của VKSND theo quy định của pháp luật.
Tương tự, quyền kiến nghị được VKSND thực hiện khi phát hiện hành vi,
quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp có vi phạm pháp
luật ít nghiêm trọng không thuộc trường hợp kháng nghị nêu trên thì VKSND phải
kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân đó khắc phục vi phạm pháp luật và xử lý
nghiêm minh người vi phạm pháp luật; nếu phát hiện sơ hở, thiếu sót trong hoạt
động quản lý thì kiến nghị cơ quan, tổ chức hữu quan khắc phục và áp dụng các
biện pháp phòng ngừa vi phạm pháp luật và tội phạm. Khi nhận được kiến nghị lOMoAR cPSD| 59769538
của VKSND cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm xem xét, giải
quyết, trả lời kiến nghị của VKSND theo quy định của pháp luật.
Mặt khác, Điều 9 Luật TCVKSND năm 2014 đã quy định quyền và trách
nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động của Viện kiểm sát nhân
dân phải nghiêm chỉnh chấp hành các quyết định, yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị
của VKSND; có quyền kiến nghị, khiếu nại, tố cáo các hành vi, quyết định trái
pháp luật của VKSND, VKSND phải giải quyết, trả lời theo quy định của pháp
luật. Khi có căn cứ cho rằng hành vi, quyết định của VKSND không có căn cứ,
trái pháp luật thì Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số
hoạt động điều tra, Tòa án và Cơ quan thi hành án có quyền kiến nghị, yêu cầu
VKSND xem xét lại. VKSND phải giải quyết, trả lời theo quy định của pháp luật.
Nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân cản trở, can thiệp vào hoạt động thực hành
quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND; lợi dụng quyền khiếu
nại, tố cáo để vu khống cán bộ, công chức, viên chức và người lao động khác của VKSND.
Điều 10 Luật TCVKSND năm 2014 quy định giám sát hoạt động của
VKSND. Theo đó, Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Đoàn
đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận giám sát hoạt động
của VKSND theo quy định của pháp luật.
Để thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động
tư pháp, Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức VKSND năm 2014 đã quy định
quyền kháng nghị, kiến nghị của VKSND và quyền kháng nghị, kiến nghị của
VKSND đã được cụ thể hoá tại Bộ luật tố tụng hình sự (2015), Bộ luật tố tụng dân
sự (2015), Bộ luật tố tụng hành chính (sửa đổi, bổ sung năm 2015) , Luật thi hành
án dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2014, Luật thi hành án hình sự năm 2010, Luật
thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm
2015… nên đã tạo điều kiện thuận lợi cho VKSND hoàn thành tốt chức năng,
nhiệm vụ được giao, tạo niềm tin cho Đảng, Nhà nước và nhân dân, xứng là địa
chỉ đáng tin cậy cho nhân dân trong hoạt động tư pháp.
II. Thực trạng công tác kiểm sát và thực hiện quyền kiến nghị của
Viện kiểm sát nhân dân huyện Tủa Chùa
Trong những năm gần đây, Viện kiểm sát nhân dân huyện Tủa Chùa đã tích
cực nâng cao chất lượng công tác kiểm sát hoạt động tư pháp, tập trung phát hiện
vi phạm và ban hành kiến nghị trong công tác kiểm sát các hoạt động tư pháp. Các
vi phạm thường gặp được nêu trong kiến nghị của Viện kiểm sát trong các lĩnh vực như sau: lOMoAR cPSD| 59769538 1.
Trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự
1.1. Thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác,
tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố;
Một số vi phạm phổ biến của CQCSĐT Công an huyện Tủa Chùa và Hạt
Kiểm lâm huyện Tủa Chùa như:
+ Công an cấp xã chậm chuyển nguồn tin cho Cơ quan điều tra Công an
huyện để giải quyết theo thẩm quyền, vi phạm Khoản 3 Điều 146 BLTTHS; Khoản
5 Điều 8 TTLT số 01/2017/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-
VKSNDTC ngày 29/12/2017;
+ Một số biên bản giao nhận tài liệu, đồ vật, dữ liệu điện tử do cán bộ điều
tra tiến hành lập, không có sự tham gia của Điều tra viên, vi phạm khoản 1 Điều 38 BLTTHS.
+ Một số hồ sơ Hạt kiểm lâm huyện Tủa Chùa thu thập tài liệu, chứng cứ
nhưng không lập biên bản giao nhận theo quy định và không chuyển biên bản, tài
liệu này cho Viện kiểm sát để kiểm sát việc lập hồ sơ vụ án, vi phạm quy định tại
Khoản 4, 5 Điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự.
1.2 . Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, truy tố vụ án hình sự
Một số vi phạm phổ biến của CQCSĐT Công an huyện Tủa Chùa như: -
Vi phạm về Biên bản tố tụng: thiếu người chứng kiến, thiếu chữ ký,
chưa giải thích điều luật về quyền và nghĩa vụ theo Điều 133BLTTHS; -
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Tủa Chùa khi kết thúc điều
tra đề nghị truy tố và chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhưng không thông
báo cho Nhà tạm giữ nơi bị can đang bị tạm giam biết, vi phạm quy định tại Khoản
1 Điều 18 Thông tư liên tịch số 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP ngày
19 /10/2018 của VKSND tối cao-Bộ Công an-Bộ Quốc phòng và Khoản 3 Điều
6 Thông tư liên tịch số 01/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC ngày 23
/1/2018 của Bộ Công an-Bộ Quốc phòng-Tòa án nhân dân tối cao-VKSND tối cao...
1.3 . Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử vụ án hình sự
Một số vi phạm điển hình trong khâu công tác này của Toà án như: -
Một số bản án Hình sự sơ thẩm của TAND huyện Tủa Chùa chưa áp
dụng đầy đủ quy định về đồng phạm và quyết định hình phạt trong trường hợp
đồng phạm theo quy định của BLHS năm 2015; -
Bản án chưa ghi rõ số, ngày tháng năm ban hành của Cáo trạng của Viện kiểm sát;
1.4 . Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự
1.4.1. Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam
Nhìn chung, tình hình chấp hành pháp luật trong thi hành tạm giữ, tạm giam
của Nhà tạm giam Công an huyện Tủa Chùa thực hiện tương đối tốt, ít xảy ra các lOMoAR cPSD| 59769538
vi phạm pháp luật. Qua các cuộc trực tiếp kiểm sát phát hiện một số vi phạm phổ
biến như sau: Lệnh trích xuất trong hồ sơ không ghi thời hạn trích xuất, không
ghi quốc tịch, vi phạm quy định tại khoản 3 Điều 20 Luật thi hành tạm giữ, tạm
giam năm 2015; Thời điểm từ 31/01/2022 đến 16/02/2022, Nhà tạm giữ chưa có
cán bộ nữ nên không bố trí được cán bộ nữ tham gia kiểm tra, lục soát tại buồng
có người bị tạm giam là nữ, vi phạm điểm đ khoản 2 Điều 14 Thông tư số 27 ngày
28/6/2016 của Bộ Công an; Nhà tạm giữ sử dụng phạm nhân nam phục vụ tại
buồng có người bị tạm giam là nữ giới, vi phạm quy định tại khoản 5 Điều 4
Thông tư 33/2017/TT-BCA ngày 19/9/2017 của Bộ Công an quy định về tiếp nhận,
quản lý giam giữ người bị tạm giữ, tạm giam; Mục tiểu sử bệnh tật của bản thân
trong Phiếu khám sức khỏe của 02 người bị tạm giữ chưa có chữ ký, vi phạm quy
định tại khoản 3 Điều 4 Thông tư 20/2016/TTBCA; 03 người bị tạm giam được
trích xuất theo Lệnh trích xuất đi khám nghiệm hiện trường những không được
hưởng chế độ ăn gấp 02 lần chế độ ăn ngày thường, vi phạm quy định tại khoản
1 Điều 9 Nghị định 120/2017/NĐ-CP Quy định chi tiết một số điều của Luật thi
hành tạm giữ, tạm giam.
1.4.2. Kiểm sát việc thi hành án hình sự
Công tác thi hành án hình sự tại các UBND xã, thị trấn trên địa bàn huyện
còn thiếu đồng bộ, qua trực tiếp kiểm sát VKS đã phát hiện một số vi phạm phổ
biến như: Tiến hành việc kiểm kê, điểm danh, kiểm diện người chấp hành án không
đúng thời điểm theo quy định là trong thời hạn 05 ngày đầu tháng của tháng đầu
tiên của quý. Vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 20 Thông tư 65/2019/TT- BCA
ngày 28/11/2019 của Bộ công an Thông tư quy định về thi hành án hình sự tại
cộng đồng; Chưa lập phiếu điểm danh, kiểm diện người chấp hành án tại cộng
đồng (mẫu số CĐ79), vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 4 Thông tư 84/2019/TT-
BCA ngày 31/12/2019 của Bộ Công an Thông tư quy định về biểu mẫu, sổ sách
thi hành án hình sự tại công đồng; Các bản nhận xét về quá trình chấp hành án
hình sự tại cộng đồng một số tháng chưa phân loại kết quả thi hành án vi phạm
quy định tại điểm a khoản 2 Điều 10 Thông tư 65/2019. 2.
Công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự,
hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác
theo quy định của pháp luật
2.1 . Kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia
đình Một số vi phạm điển hình trong khâu công tác này như:
- TAND huyện Tủa Chùa tiến hành xác minh, thu thập tài liệu để xác định
nguyên nhân của việc phát sinh tranh chấp sau khi Thông báo tiến hành phiên họp
kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải trong vụ án hôn
nhân và gia đình liên quan đến người chưa thành niên, vi phạm khoản 3 Điều 208
BLTTDS; Quyết định công nhận thuận tình ly hôn và sự thỏa thuận của các đương
sự có nội dung công nhận sự thỏa thuận về việc cấp dưỡng nuôi con nhưng phần lOMoAR cPSD| 59769538
căn cứ không áp dụng Điều 116, 117 Luật hôn nhân và gia đình quy định về cấp dưỡng;
- Sau khi lập biên bản hòa giải thành, Tòa án chậm ra Quyết định công nhận
thuận tình ly hôn và sự thỏa thuận của các đương sự, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 212 BLTTDS..
2.2 Công tác kiểm sát việc giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật
Một số vi phạm trong hoạt động tư pháp ở công tác này như: Phòng Lao
động-Thương binh và xã hội huyện Tủa Chùa sau khi nhận, kiểm tra, đối chiếu
02 hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện
bắt buộc thì chậm chuyển hồ sơ sang TAND huyện Tủa Chùa để xem xét, quyết
định (chậm 03 ngày), vi phạm quy định tại điểm a khoản 1 Điều 43 Nghị định
116/2021 /NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy,
Luật xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma
túy và vi phạm điểm 57 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật xử lý VPHC số 67/2020/QH14. 3.
Công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính
Nhìn chung, tình hình chấp hành pháp luật trong thi hành án dân sự được
thực hiện tương đối tốt, quyền và nghĩa vụ của người được thi hành án, người phải
thi hành án được đảm bảo, ít có vi phạm xảy ra.
Quá trình kiểm sát, VKS đã phát hiện một số vi phạm như sau: Chi cục
THADS huyện Tủa Chùa bảo quản tại kho vật chứng số tiền 40.000 đồng được
bàn giao từ Cơ quan CSĐT mà chưa làm thủ tục chuyển vật chứng là tiền sang
Kho bạc Nhà nước huyện Tủa Chùa, vi phạm quy định tại khoản 6 Điều 1 Nghị
định 70/2013/NĐ-CP ngày 02/7/2013 của Chính phủ, Nghị định sửa đổi, bổ sung
một số điều của Quy chế quản lý kho vật chứng ban hành kèm theo Nghị định số
18/2002/NĐ-CP ngày 18/02/2002 của Chính phủ; Chi cục THADS huyện Tủa
Chùa không gửi Quyết định thi hành án cho đương sự đang chấp hành án tại trạm
tạm giam, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 39 Luật thi hành án dân sự; Chi cục
THADS huyện Tủa Chùa sau khi thu được tiền án phí hình sự sơ thẩm thì chậm
nộp vào ngân sách nhà nước (chậm 06 ngày) đối với 01 trường hợp, vi phạm quy
định tại khoản 5 Điều 47 Luật THADS. 4.
Công tác giải quyết và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo
trong hoạt động tư pháp
Nhìn chung, tình hình chấp hành pháp luật trong tiếp nhận, giải quyết đơn
thư tố cáo trên địa bàn huyện Tủa Chùa tương đối đảm bảo. Cơ quan CSĐT đã
tiếp nhận và xử lý tuy nhiên vẫn còn một số vi phạm. Cụ thể: Trong quá trình xác
minh nội dung tố cáo, Cơ quan CSĐT chưa ra quyết định phân công người tiến
hành xác minh nội dung tố cáo, vi phạm quy định tại điểm a Khoản 1 Điều 11 lOMoAR cPSD| 59769538
Thông tư liên tịch số 02/2018 Quy định việc phối hợp thi hành một số quy định
của BLTTHS về khiếu nại, tố cáo.
III. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm sát và
thực hiện quyền kiến nghị trong công tác kiểm sát hoạt động tư pháp của
Viện kiểm sát nhân dân huyện Tủa Chùa