Cơ sở lý luận và phương pháp môn Lý thuyết dự báo kinh tế | Đại học kinh tế Quốc dân

lOMoAR cPSD| 58478860
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DỰ BÁO PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
1. Khái quát về dự báo Bản chất của dự báo
- Là một hình thức nhận thức thế giới, nhận thức xã hội trong tương lai
- là những giả thiết về tương lai dựa trên cơ sở nhận thức những quy luật và giả thiết ở QK, HT
- Dự báo đưa ra những phương án có thể có về xu hướng vận động và phát triển các hiện
tượng trong tương lai dựa trên cơ sở phân tích cả về mặt định tính và mặt định lượng các
nhân tố ảnh hưởng đến nó và là cơ sở để đưa ra các quyết định quản lí
2. Dự báo phát triển kinh tế - xã hội 2.2.
Chức năng của dự báo phát triển kinh tế - xã hội
- Chức năng tham mưu: cung cấp các thông tin liên quan đến đối tượng dự báo trong tương
lai bằng cách phân tích, đánh giá các nhân tố, ảnh hưởng đến nó.
- Chức năng khuyến nghị hay điều chỉnh: hậu quả có thể xảy ra trong tương lai, từ đó xây
dựng kế hoạch dự phòng nhằm ứng phò, điều chỉnh kịp thời, linh hoạt với những biến động
của thực tiễn trong quá trình thực hiện kế hoạch, chiến lược 2.3.
Vai trò của dự báo phát triển kinh tế - xã hội
Dự báo với quản lí chiến lược
- Quy trình quản lí chiến lược
+ Phân tích môi trường chiến lược
+ Xác định tầm nhìn (viễn cảnh)
+ Xác định mục tiêu, định hướng chiến lược
+ Xây dựng phương án chiến lược
+ Giải pháp thực hiện chiến lược
+ Kiểm tra, giám sát, thực hiện chiến lược
• Dự báo hoạch định chính sách
Đường lối, chiến lược mục tiêu quản lí
Phân tích dự báo hoạch định chính sách
+ xác định vấn đề chính sách
xác định mục tiêu chính sách
các dự thảo chính sách
lựa chọn phương án chính sách
thông qua quyết định chính sách
• Dự báo với quản trị doanh nghiệp - Môi trường vĩ mô - Môi trường ngành
- Môi trường bên trong DN lOMoAR cPSD| 58478860
chiến lược kinh doanh của DN giải pháp thực hiện
• Dự báo kế hoạch hoá
3. Các nguyên tắc dự báo
- Nguyên tắc liên hệ biện chứng: đặt trong bối cảnh liên quan tới các vấn đề khác xung quanh nó
- Nguyên tắc kế thừa lịch sử: quá trình phát triển tuần tự từ quá khứ, hiện tại, tương lai. Phải
thu thập đầy đủ thông tin từ quá khứ, hiện tại
- Nguyên tắc tính đặc thù về bản chất của đối tượng dự báo
- Nguyên tắc mô tả tối ưu đối tượng dự báo
- Nguyên tắc về tính tương tự của đối tượng dự báo
4. Quy trình thực hiện dự báo
- Xác định vấn đề dự báo
+ Căn cứ xác định: các dự báo phục vụ cho ai, chức năng dự báo nào phù hợp trong tổ
chức, kết quả dự báo có đáp ứng được yêu cầu đặt ra của tổ chức đối với công tác quản lí
và có tương xứng với chi phí thu thập, duy trì cơ sở DL
+ Trong QL vĩ mô: mục đích dự báo là đưa ra các căn cứ cho haowchj đinhj chính sách,
thể hiện rõ phạm vi điều chỉnh của CS. Mục tiêu chính sách là gì, hiệu lực và hiểu quả đến đâu
+ Trong QL vi mô: vấn đề dự báo cần trả lời câu hỏi: cho ai, giải quyết nhiệm vụ quản lí
gì, vấn đề gì liên quan, dữ liệu từ đâu - Thu thập thông tin: Có 2 loại cần thu thập
+ Dữ liệu thống kê (số liệu)
+ Ý kiến và kinh nghiệm của chuyên gia
Việc thu thập số liệu lịch sử theo danh mục dự báo là rất cần thiết, để xây dựng mô hình làm cơ sở cho dự báo lOMoAR cPSD| 58478860
Tuỳ thuôc jvaof đặc điểm của đối tượng nghiên cứu, các thức tiếp cận….
- Phân tích sơ bộ dữ liệu Mục đích
+ hình thành nhận thức ban đầu về đối tượng dự báo
+ gợi ý các mô hình định lượng có thể sử dụng cho mục đích dự báo
Phương pháp: vẽ đồ thị, kiểm tra và nhận định, tính toán dữ liệu
- Lựa chọn và điều chỉnh mô hingh
- ứng dụng và đánh giá mô hình: cần kết hợp đánh giá trước và sau dự báo 5. Đánh giá dự báo:
- Đánh giá trước dự báo
+ mục đích: nhằm hạn chế bớt sai số dự báo - Đánh giá sau dự báo
+ mục đích: kiêrm tra tính phù hợp mô hình
n: độ dài chuỗi thời gian lOMoAR cPSD| 58478860
6. Các phương pháp dự báo Phân loại của VN - Căn cứ vào tính chất
+ Phương pháp dự báo định tính
+ Phương pháp dự báo định lượng
- Căn cứ cơ sở phương pháp + Phương pháp ngoại suy + Phương pháp chuyên gia
+ Phương pháp mô hình hoá
Cơ sở lựa chọn phương pháp dự báo
- Phù hợp với đối tượng và mục tiêu dự báo
- Khả năng ứng dụng của phương pháp cap
- Độ chính xác dự báo đảm bảo
- Cơ sở dữ liệu dự báo yêu cầu tối thiểu
- Chi phí dự báo hợp lí
CHƯƠNG 2: THÔNG TIN DỮ LIỆU PHỤC VỤ DỰ BÁO
1. Khái niệm dữ liệu 1.1. Khái niệm
- Dữ liệu là những thu nhận khi quan sát hay đo lường những thuộc tính của sự vật hiện
tượng hay mô tả về sự vật hiện tượng đó.
- Dữ liệu có thể tồn tại dưới các hình thức như số liệu, từ ngữ, âm thanh hay hình ảnh. Dữ
liệu có thể tồn tại dưới các hình thức như số liệu, từ ngữ hoặc âm thanh hay hình ảnh 1.2. Phân loại
Theo hình thức biểu hiện - Số liệu + Chuỗi thời gian
So sánh 1 đối tượng trong 1 chuỗi thời gian Cố định + Số liệu chéo + Số liệu mảng
Đồng thời so sánh được cả về mặt không gian và thời gian
So sánh được tương quan của đối tượng đó với đối tượng khác qua các năm
- Các dạng dữ liệu khác
+ Biểu hiện dưới dạng từ ngữ, hình ảnh, âm thanh, …
+ Dữ liệu từ ngữ là hình thức phản ánh những thuộc tính của sự vật, hiện tượng hoặc những
mô tả về sự vật, hiện tượng đó được thu thập và lưu trữ dưới dạng từ ngữ bao gồm cả viết và nói lOMoAR cPSD| 58478860
Theo đặc điểm hình thành
- Dữ liệu sơ cấp: dữ liệu được thu thập từ nguồn của dữ liệu và chưa qua xử lí
- Dữ liệu thứ cấp: dữ liệu đã được xử lí, nhận được từ kết quả của các nghiên cứu đã có
Theo nội dung của dữ liệu
- Dữ liệu tài nguyên thiên nhiên
- Dữ liệu kinh tế tài chính
- Dữ liệu thuộc lĩnh vực xã hội
- Dữ liệu thuộc các ngành trong nền kinh tế Theo xuất sứ - Dữ liệu trong nước - Dữ liệu nước ngoài
2. Các nguồn dữ liệu
Nguồn dữ liệu sơ cấp
- Phương pháp thu nhập: quan sát, phỏng vấn, điều tra chọn mẫu, khảo sát thuộc địa hay các
cuộc điều ra chuyên môn
- Ưu điểm: sử dụng linh hoạt và phù hợp với yêu cầu của từng phương pháp dự báo cụ thể
- Nhược điểm: tốn kém về mặt thời gian và tiền bạc
Nguồn dữ liệu thứ cấp
- Ưu điểm: Có tính hệ thống cao hơn do đã được xử lí và có sẵn nên giảm chi phí điều tra lOMoAR cPSD| 58478860
- Nhược điểm: Ngoài tầm kiểm soát của người làm dự báo, khó phù hợp với mục tiêu dự báo
và có thể gặp sai số lớn khi xử lý dữ liệu
3. Thu thập dữ liệu 3.1.
Yêu cầu dữ liệu - Đầy đủ - Chính xác, khách quan - Phù hợp
- Đồng nhất về nội dung
- Tính liên tục về thời gian
- Đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ và có đủ độ dài cần thiết 3.2.
Phương pháp thu thập dữ liệu
Đối với dữ liệu sơ cấp - Quan sát
- Phỏng vấn: trực tiếp, gọi điện, thư điện tử, thư tín - Thảo luận nhóm - Khảo sát
Đối với dữ liệu thứ cấp
- Xác định rõ dữ liệu cần có tồn tại dưới dạng thứ cấp hay không
- Xác định rõ dữ liệ đó được lưu trữ ở đâu
- Tiến hành thu thập dữ liệu
4. Xử lí dữ liệu
Những vấn đề thường gặp - Chọn mẫu lOMoAR cPSD| 58478860 - Sai số đo lường
- Các thông tin bị che dấu
- Bảng hỏi được thiết kế sơ sài
- Sai số do tổng hợp dữ liệu
- Định nghĩa và phân loại không thống nhất
- Yếu tố thời gian không thống nhất
- Các sai số khác trong thu thập dữ liệu
Phương pháp xử lý sơ bộ dữ liệu trước dự báo
- Mục đích: Phát hiện sai số và loại bỏ các sai số (nếu có) nhằm làm nổi rõ xu thế của dữ liệu
- Có 3 loại sai số: sai số thô, sai số hệ thống và sai số ngẫu nhiên
- Phương pháp xử lý sai số
+ Phân ích đối chứng kinh tế- xã hội
- Là phương pháp định tính, mang tính trực quan nhằm phát hiện sai lệch của dãysố liệu
- Dựa vào việc phân tích, so sánh, đối chứng các nội dung về bản chất kinh tế, kỹthuật
… để phát hiện các bất hợp lí, các điểm bất thường trong số liệu
+ Kiểm định thống kê toán (lấy giá trị trung bình để thay thế cho giá trị quan sát có chứa sai số) + Nội suy cắt dán
5. Quản lý dữ liệu Mục tiêu quản lý
- Cung cấp dữ liệu đảm bảo yêu cầu về dữ liệu cho dự báo
- Tiết kiệm các nguồn lực và nâng cao hiệu quả trong việc thu thập dữ liệu
- Khuyến khích và thúc đẩy việc triển khai ứng dụng dự báo trong thực tiễn kinh tế - kinh doanh - Nội dung quản lý
- Hệ thống hóa cơ sở dữ liệu
- Nhập, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu
- Sửa đổi và cập nhật dữ liệu