Dẫn độ là gì? Nguyên tắc dẫn độ và các tội phạm bị dẫn độ?

Dẫn độ là gì? Nguyên tắc dẫn độ và các tội phạm bị dẫn độ? 1. Dẫn độ là gì?
Dẫn độ là một hành vi trong đó chủ thể có quyền lực pháp lý (quyền tài phán) đưa ra yêu cầu một người bị
buộc tội hoặc bị kết án phạm tội ở một khu vực tài phán khác, cho cơ quan thực thi pháp luật của họ thực
hiện. truy cứu trách nhiệm hoặc áp dụng thi hành án với người phạm tội.
Thông qua quá trình dẫn độ, một quyền tài phán có chủ quyền thường đưa ra yêu cầu chính thức đối với
quyền tài phán có chủ quyền khác (quốc gia được yêu cầu). Nếu người chạy trốn được tìm thấy trong lãnh
thổ của quốc gia được yêu cầu, thì quốc gia được yêu cầu có thể bắt giữ kẻ chạy trốn và khiến người phạm
tội phải chịu quá trình dẫn độ. Các thủ tục dẫn độ mà người chạy trốn sẽ phải chịu tùy thuộc vào luật pháp
và thực tiễn của nhà nước được yêu cầu.
Ngoài ra Trong Luật tương trợ tư pháp của Việt nam cũng có giải thích: Dẫn độ là việc một nước chuyển
giao cho nước khác người có hành vi vi phạm pháp luật bị khởi tố hình sự do phạm tội hoặc người bị kết án
hình sự đang có mặt trên lãnh thổ nước mình để nước được chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự
hoặc thi hành án đối với người đó.
Từ những khái niệm giải thích dẫn độ là gì thì chúng ta có thể hiểu dẫn độ thực chất là một quá trình thực
thi pháp luật hợp tác giữa các quốc gia với nhau, dựa trên khu vực pháp lý và phụ thuộc vào các thỏa thuận
được thực hiện giữa các khu vực này.
2. Nguyên tắc của dẫn độ tội phạm
Theo quy định của Luật tương trợ tư pháp, nguyên tắc dẫn độ tội phạm như sau:
Điều 4 Luật Tương trợ tư pháp Việt Nam 2007 quy định 2 nguyên tắc sau:
1. Tương trợ tư pháp được thực hiện trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn
lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi, phù
hợp với Hiến pháp, pháp luật của Việt Nam và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
2. Trường hợp giữa Việt Nam và nước ngoài chưa có điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp thì
hoạt động tương trợ tư pháp được thực hiện trên nguyên tắc có đi có lại nhưng không trái pháp
luật Việt Nam, phù hợp với pháp luật và tập quán quốc tế.
2.1 Nguyên tắc bình đẳng chủ quyền giữa các quốc gia
Đây là nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc tế cũng như hoạt động dẫn độ tội phạm. Chủ quyền quốc gia
là tối cao và bất khả xâm phạm thể hiện qua quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Khi nhận được một
yêu cầu dẫn độ tội phạm, quốc gia nhận được yêu cầu có quyền từ chối hay chấp nhận tùy vào pháp luật
dẫn độ của nước mình hay các điều ước quốc tế mà mình đã kí kết hoặc tham gia. Quốc gia yêu cầu chỉ
được tiếp nhận đối tượng sau khi quốc gia được yêu cầu thực hiện xong các hoạt động liên quan đến dẫn độ.
2.2 Nguyên tắc có đi có lại
Đây là nguyên tắc pháp lý cần thiết để đảm bảo việc dẫn độ tội phạm có hiệu quả. Nội dung của nguyên tắc
này quy định: nước được yêu cầu dẫn độ sẽ chấp nhận dẫn độ với sự đảm bảo rằng nước có yêu cầu giúp
đỡ cũng sẽ chấp nhận và thực hiện một yêu cầu như vậy của nước được yêu cầu trong tương lai. Nguyên
tắc này thể hiện sự tôn trọng quyền bình đẳng và chủ quyền giữa các quốc gia. Tuy nhiên, nguyên tắc này
không đồng nghĩa với sự trao đổi ngang bằng và ngay lập tức, mà tùy từng trường hợp để quyết định có
thực hiện yêu cầu hợp tác của bên đối tác hay không.
2.3 Nguyên tắc định tội danh kép
Đây là nguyên tắc đặc thù trong dẫn độ tội phạm được hầu hết các nước áp dụng. Đối tượng bị yêu cầu dẫn
độ sẽ được dẫn độ khi hành vi của họ được định danh là hành vi tội phạm theo luật quốc gia của cá nước
yêu cầu và nước nhận được yêu cầu dẫn độ. Không đáp ứng được yêu cầu này, các quốc gia có quyền từ chối dẫn độ.
2.4 Nguyên tắc không dẫn độ công dân nước mình
Nguyên tắc này đã được ghi nhận trong hiệp định của Hội đồng châu âu 1957 về dẫn độ tội phạm, trong các
hiệp định tương trợ tư pháp giữa các quốc gia, trong hiến pháp và luật quốc tịch của các nước. Đối tượng bị
dẫn độ là các cá nhân đã thực hiện hành vi phạm tội và bị xét xử hành vi tội phạm này hoặc người bị tình
nghi thực hiện hành vi tội phạm đang lẩn trốn ở ngoài lãnh thổ của quốc gia yêu cầu dẫn độ.
2.5 Nguyên tắc không dẫn độ người phạm tội về chính trị
Nguyên tắc này được ghi nhận trong một số điều ước quốc tế đa phương, song phương về tương trợ tư
pháp giữa các quốc gia và trong luật quốc gia của các nước. Tuy nhiên, khái niệm về tội phạm chính trị
cũng chưa được đưa ra rõ ràng. Tính chất chính trị của tội phạm có được đề cập tới bằng phương thức xác
định chế định dẫn độ tội phạm là chế định đối lập với chế định cư trú chính trị. Nguyên tắc cũng có ngoại lệ
là: thủ phạm giết hại nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ hoặc các nhà lãnh đạo cao cấp khác
của quốc gia không được hưởng quyền không bị dẫn độ sau khi thực hiện hành vi phạm tội.
3. Các hành vi tội phạm bị dẫn độ
Theo quy định của Pháp luật Việt nam thì những trường hợp sau bị áp dụng dẫn độ:
– Người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà Bộ luật hình sự Việt Nam và pháp luật hình sự
của quốc gia yêu cầu quy định hình phạt tù có thời hạn từ một năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình hoặc
đã bị Tòa án của quốc gia đó yêu cầu xử phạt tù mà thời hạn chấp hành hình phạt tù còn lại ít nhất sáu tháng.
– Hành vi phạm tội của người phạm tội được quy định như trường hợp ở trên, không nhất thiết phải thuộc
cùng một nhóm tội hoặc cùng một tội danh phạm tội, các yếu tố cấu thành tội phạm không nhất thiết phải
giống nhau theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước yêu cầu.
– Trường hợp hành vi phạm tội của người phạm tội giống như trường hợp đầu tiên và xảy ra ngoài lãnh thổ
của nước yêu cầu thì việc dẫn độ người phạm tội có thể được thực hiện nếu theo quy định của Bộ luật hình
sự Việt Nam hành vi đó là hành vi phạm tội.
Lưu ý: Pháp luật Việt Nam cũng có quy định Không truy cứu trách nhiệm hình sự, dẫn độ cho nước thứ ba với các trường hợp:
– Người phạm tội bị dẫn độ về Việt Nam không bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc dẫn độ cho nước thứ
ba về hành vi mà người đó đã thực hiện ở nước ngoài trước khi bị dẫn độ về Việt Nam nhưng không đủ yếu
tố, cơ sở để cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật Việt Nam và không được nêu trong yêu cầu
dẫn độ của Việt Nam hoặc của nước thứ ba.
– Trường hợp Việt Nam là quốc gia được yêu cầu dẫn độ thì việc dẫn độ chỉ được thực hiện khi quốc gia
yêu cầu dẫn độ cam kết không truy cứu trách nhiệm hình sự với người bị dẫn độ về hành vi phạm tội khác
ngoài hành vi phạm tội đã được nêu trong yêu cầu dẫn độ, không dẫn độ người đó cho nước thứ ba, Ngoại
trừ đối với trường hợp được sự đồng ý, chấp thuận bằng văn bản của Việt Nam.
4. Các hiệp định dẫn độ tội phạm
4.1 Hiệp định chuyển giao người bị kết án Tên Ngày ký Ngày có hiệu Tên Điều ước nước kết lực 12 - 09 Anh
Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù 20 - 09 2008 2008 29 - 05
Hàn Quốc Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù 30 - 08 2010 2009 13 - 10
Australia Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù 11 - 12 2009 2008
Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù và hợp tác thi hành 03 - 03 Thái Lan 19 - 07 2010 án hình sự 2010 16 - 09
Hungary Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù 30 - 06 2017 2013
4.2. Hiệp định dẫn độ
Tên nước Tên Điều ước
Ngày ký kết Ngày có hiệu lực Algeria
Hiệp định về dẫn độ 14 - 04 - 2010 26 - 03 - 2014 Ấn Độ
Hiệp định về dẫn độ 12 - 10 - 2011 12 - 08 - 2013
Hàn Quốc Hiệp định về dẫn độ 15 - 09 - 2003 19 - 04 - 2005
Indonesia Hiệp định về dẫn độ 27 - 06 - 2013 26 - 04 - 2015 Hungary
Hiệp định về dẫn độ 16 - 09 - 2013 30 - 06 - 2017
4.3. Hiệp định tương trợ tư pháp Ngày ký Ngày có hiệu Tên nước Tên Điều ước kết lực 08 - 10 Ấn Độ
Hiệp định về tương trợ tư pháp về hình sự 11 - 17 2008 2007 14 - 04 Chưa có hiệu Algeria
Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự 2010 lực
Hiệp định tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự và thương 14 - 04 Algeria 24 - 06 2012 mại 2010 Vương quốc 13 - 01
Hiệp định về tương trợ tư pháp về hình sự 30 - 09 2009 Anh 2009
Hiệp định tương trợ tư pháp về các vấn đề dân sự, gia đình và 22 - 03 Ba Lan 18 - 01 1995 hình sự 1993
Hiệp định tương trợ tư pháp và pháp lý về các vấn đề dân sự, 14 - 9 Belarus 18 - 10 2001
gia đình, lao động và hình sự 2000 03 - 10 Bulgaria
Hiệp định tương trợ tư pháp về các vấn đề dân sự 05 - 06 1987 1986
Trên đây là toàn bộ khái niệm về dẫn độ cũng như các quy định về dẫn độ tội phạm của các quốc
gia. Trường hợp trong nội dung bài viết có điều gì gây nhầm lẫn, chưa rõ ràng hoặc thông tin nêu trong nội
dung tư vấn khiến quý khách chưa hiểu hết vấn đề, chúng tôi rất mong nhận được ý kiến phản hồi của quý khách hàng.
Những câu hỏi thường gặp
Mục đích cuối cùng của việc dẫn độ tội phạm là gì?
Mục đích của hoạt động dẫn độ tội phạm là nhằm tiến hành xét xử hoặc thi hành một bản án đã có
hiệu lực đối với cá nhân phạm tội. Chúng ta thường hiểu rằng nếu cá nhân tiến hành hành vi phạm tội
trên lãnh thổ của một quốc gia thì cá nhân đó đương nhiên phải chịu trách nhiệm trước pháp luật của
quốc gia đó. Tuy nhiên, trong trường hợp cá nhân lẩn trốn sang lãnh thổ của quốc gia khác, thẩm
quyền xét xử quốc gia nơi kẻ phạm tội thực hiện hành vi vi phạm đã bị giới hạn về thẩm quyền tài
phán đối với cá nhân đó. Bởi vậy, mục đích của hoạt động dẫn độ chính là việc buộc cá nhân phải trở
về quốc gia mà anh ta đã tiến hành hành vi phạm tội, chịu trách nhiệm về hành vi anh ta đã tiến hành
trên cơ sở các quy định của pháp luật quốc gia đó; việc dẫn độ cũng có thể nhằm mục đích thực hiện
một bản án đã được cơ quan tài phán của quốc gia này tiến hành xét xử đối với cá nhân thực hiện
hành vi phạm tội trước khi lẩn trốn sang lãnh thổ quốc gia khác.
Phân biệt dẫn độ và trục xuất?
Trước hết đó là thuật ngữ “trục xuất” cá nhân phạm tội ra khỏi lãnh thổ quốc gia. Trục xuất được hiểu
là việc một cơ quan có thẩm quyền của quốc gia sở tại tuyên bố yêu cầu người nước ngoài phải rời
khỏi lãnh thổ nước sở tại vì người đó vi phạm pháp luật của nước này. Trục xuất có thể được tiến
hành bằng cách ra lệnh để người nước ngoài phạm pháp buộc phải rời khỏi nước sở tại trong một
thời hạn nhất định hoặc tiến hành theo thủ tục cưỡng chế. Trục xuất không phải là hoạt động hợp tác
giữa các quốc gia mà là một trong những hình phạt hoặc thông qua các thủ tục hành chính thông
thường được quy định trong pháp luật quốc gia. Ví dụ như Điều 32 Bộ luật Hình sự cũ năm 1999 của
Việt Nam quy định trục xuất là buộc người nước ngoài có hành vi vi phạm pháp luật Việt Nam rời khỏi
lãnh thổ Việt Nam. Như vậy, hành vi trục xuất được tiến hành bởi cơ quan có thẩm quyền của quốc
gia đó, việc này được tiến hành đối với cá nhân là người không mang quốc tịch quốc gia sở tại, có
hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật của chính quốc gia này. Sự khác biệt cơ bản giữa dẫn độ tội
phạm với trục xuất là ở chỗ, nếu như hoạt động dẫn độ tội phạm được coi là hoạt động hợp tác trên
cơ sở sự thỏa thuận giữa các quốc gia với nhau thì trục xuất được coi là một hình phạt quy định trong
pháp luật quốc gia, được tiến hành bởi chính quốc gia đó trên cơ sở bảo đảm thực thi quyền lực và
pháp luật của quốc gia. Đối tượng phải gánh chịu hình phạt này là những người nước ngoài thực hiện
hành vi vi phạm pháp luật của chính quốc gia nơi họ cư trú, còn dẫn độ thì hành vi vi phạm có thể xảy
ra tại quốc gia yêu cầu hoặc các quốc gia khác.
Một ví dụ về dẫn độ giữa các quốc gia?
Ví dụ: A (công dân Việt Nam) phạm tội giết người trên lãnh thổ Việt Nam nhưng lẩn trốn sang Lào để
trốn tránh trách nhiệm hình sự
Việt Nam và Lào đã ký kết hiệp định tương trợ tư pháp các vấn đề dân sự và hình sự thì theo điều 59
của hiệp định này (về trách nhiệm dẫn độ tội phạm):
Phù hợp với những điều đã ghi trong Hiệp định này, Nước ký kết này sẽ dẫn độ công dân của Nước ký
kết kia đang ở trên lãnh thổ của nước mình cho Nước ký kết kia để tiến hành truy cứu trách nhiệm
hình sự hoặc để thi hành bản án, quyết định hình sự.
Và điều 60 về Điều kiện dẫn độ người phạm tội thì:
Căn cứ vào các điều kiện của Hiệp định này, hành vi phạm pháp dẫn đến việc dẫn độ người phạm tội
là hành vi phạm pháp mà theo pháp luật của các Nước ký kết có thể kết án tù từ một năm trở lên hoặc hình phạt nặng hơn.
Việc dẫn độ để thi hành bản án hình sự chỉ được thực hiện khi người có hành vi phạm pháp bị kết án
tù từ một năm trở lên hoặc hình phạt nặng hơn.
Vậy hành vi của A là tội giết người, thỏa mãn các điều kiện tại điều 59, 60 của hiệp định thì khi Việt
Nam có yêu cầu dẫn độ thì Lào sẽ dẫn độ A trở về Việt Nam để truy cứu trách nhiệm hình sự.