DÀN Ý CHI TIẾT PHÂN TÍCH NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TÁC PHẨM TRUYỆN

DÀN Ý CHI TIẾT PHÂN TÍCH NGHỆ THUẬT TỰ SỰ Trong

TÁC PHẨM TRUYỆN

Tiếng Anh giao tiếp kinh doanh (Trường ĐH Ngân Hàng Thành phố Hồ Chí Minh)

DÀN Ý CHI TIẾT PHÂN TÍCH NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TÁC PHẨM TRUYỆN

I – M ở bài: Giới thiệu sơ lược: Tác phẩm, tác giả, nghệ thuật tiêu biểu.

• Nam Cao:

Trong tác phẩm truyện ngắn “Trăng sáng” của mình, Nam Cao đã viết: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối. Nghệ thuật có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp sống lầm than". Những tác phẩm của ông đã đi đúng với tôn chỉ của mình. Những kiếp đời khốn khổ đi vào trang sách của ông luôn sống mãi với thời gian. Ngòi bút của Nam Cao sắc bén, tinh tế và sâu sắc: ông tài hoa trong cách mô tả từng chi tiết nhỏ nhặt gắn liền với đời sống người dân, ông gửi gắm vào tác phẩm những bài học triết lí đầy ý nghĩa và những vấn đề xã hội thực dụng lúc bấy giờ. Và ___________ là một tác phẩm như thế. Với cốt truyện đơn giản mang phong cách của truyện ngắn hiện đại, giọng văn dân dã, bình dị (giản dị, gần gũi...) và thế giới nội tâm nhân vật được xây dựng sâu sắc (có thể thêm: dùng nhiều từ ngữ gợi hình gợi cảm; từ ngữ địa phương gần gũi, quen thuộc; tình huống truyện độc đáo/ đặc sắc/ éo le/...; nghệ thuật dựng cảnh xuất sắc; điểm nhìn được chuyển đổi linh hoạt; ...), __________ đã để lại cho độc giả nhiều ấn tượng sâu sắc.

• Kim Lân:

Khi nói về nhân vật của mình, Kim Lân đã từng nhận xét: “Khi viết về nạn đói người ta thường viết về sự khốn cùng và bi thảm. Khi viết về con người năm đói người ta hay nghĩ đến những con người chỉ nghĩ đến cái chết. Tôi muốn viết một truyện ngắn với ý khác. Trong hoàn cảnh khốn cùng, dù cận kề bên cái chết nhưng những con người ấy không nghĩ đến cái chết mà vẫn hướng tới sự sống, vẫn hi vọng, tin tưởng ở tương lai. Họ vẫn muốn sống, sống cho ra con người.” Truyện ngắn của Kim Lân bình dị và gần gũi, lại chất chứa biết bao hi vọng. Trong văn của Kim Lân, cái đặc sắc nhất, xúc động nhất là hồn cốt của tình người chứ không phải là những kịch tính hay xung đột dữ dằn. Và ____ là một tác phẩm như thế. Với cốt truyện đơn giản mang phong cách của truyện ngắn hiện đại, giọng văn dân dã, bình dị (giản dị, gần gũi...) và thế giới nội tâm nhân vật được xây dựng sâu sắc (có thể thêm: dùng nhiều từ ngữ gợi hình gợi cảm; từ ngữ địa phương gần gũi, quen thuộc; tình huống truyện độc đáo/ đặc sắc/ éo le/...; nghệ thuật dựng cảnh xuất sắc; điểm nhìn được chuyển đổi linh hoạt; ...), __________ đã để lại cho độc giả nhiều ấn tượng sâu sắc.

II – T hân bài:

• Nam Cao:

Khi “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan ra đời, chắc ít ai nghĩ rằng, thân phận người nông dân dưới ách đế quốc phong kiến lại có thể có một nỗi khổ nào hơn những nỗi khổ của chị Dậu, anh Pha. Vào những năm 40 của thế kỉ trước, trên diễn đàn văn học hiện thực của Việt Nam, Nam Cao nổi bật với những trang viết khai phá sâu sắc bi kịch của những khiếp người khổ đau trong bóng đêm của xã hội cũ. Những cuộc đời lầm than đi vào trang sách của Nam Cao đã sống mãi với thời gian. Trong tác phẩm ________ của mình, Nam Cao đã (gắn những nhân vật của mình vào không khí ngột ngạt tối tăm của chế độ thực dân phong kiến, nhà văn đã lột trần bộ mặt tàn bạo của giai cấp thống trị, bộc lộ niềm thương cảm sâu sắc với nỗi đau của con người.) - Kim Lân:

Khi “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan ra đời, chắc ít ai nghĩ rằng, thân phận người nông dân dưới ách đế quốc phong kiến lại có thể có một nỗi khổ nào hơn những nỗi khổ của chị Dậu, anh Pha. Thời điểm ấy, nổi lên hàng loạt những tác giả xuất sắc của dòng văn hiện thực phê phán, mà Kim Lân cũng là một trong số những cây bút tài hoa ấy. Những nhân vật với kiếp đời lầm than được vẽ nên rõ nét trong những trang sách của ông; mà trong những con chữ ấy, luôn có một điểm sáng đặc biệt tô điểm. Đó là niềm tin, là niềm hi vọng vào tương lai tươi đẹp và khát vọng sống mãnh liệt.

• Tóm tắt tác phẩm.
• Cốt truyện, mạch văn:

+ Cốt truyện đơn giản, với các sự kiện/ tình tiết xoay quanh ...

+ Câu chuyện được thuật lại theo trình tự thời gian (hoặc không).

=> Cách tổ chức mạch truyện phá vỡ thứ tự sự kiện. Đây là điểm đặc trưng của nghệ thuật tự sự hiện đại so với truyền thống.

+ Toàn bộ câu chuyện là những kí ức ngược dòng thời gian của... (nếu có) + Truyện mở đầu bằng cảnh...

+ Tình huống truyện: éo le, đặc sắc, đặc biệt... => Thể hiện rõ ràng tư tưởng của người viết. (chỉ nói đại khái, không đi sâu vào tư tưởng này là gì).

+ Truyện ngắn ít hành động, không có nhiều chi tiết giật gân kịch tính mà tập trung vào những thay đổi/ biến động/ chuyển biến trong nội tâm nhân vật.

• Ngôi kể, điểm nhìn:

+ Ngôi kể: thứ nhất (chủ quan, bộc lộ chân thực cảm xúc nhân vật trữ tình, góc nhìn hạn tri), thứ ba (thường trần thuật theo điểm nhìn bên trong (trần thuật hướng nội), gắn với ý thức nhân vật hơn là điểm nhìn bên ngoài, khách quan, góc nhìn toàn tri => phù hợp khắc họa nhân vật có đời sống tư tưởng).

+ Chuyển đổi điểm nhìn linh hoạt (nếu ngôi thứ ba).

+ Giúp độc giả có cái nhìn sâu hơn/ chi tiết hơn/ rõ ràng hơn/ cụ thể hơn về những chuyển biến trong nội tâm nhân vật.

• Ngôn ngữ kể:

+ Lời người kể chuyện, lời nhân vật: ngôn ngữ đối thoại, độc thoại; chêm xen/ đan xen lời người kể chuyện và lời nhân vật => sự kết hợp hợp lí/ tinh tế/ khéo léo để khắc họa rõ nét về các đặc điểm của nhân vật, đặc biệt là những thay đổi/ chuyển biến/ phát triển trong nội tâm nhân vật.

+ Giọng điệu: bình dị, dân dã, giản dị, bình yên, nhẹ nhàng, dịu dàng, man mác buồn, tràn đầy thương cảm...

+ Khẩu ngữ/ từ địa phương/ phương ngữ/ tiếng lóng/ nói lái...=> Thể hiện sự dân dã, bình dị..., mang đậm bản sắc....

+ Từ láy, từ ngữ tượng hình tượng thanh, gợi hình gợi cảm.... => Khắc họa chân thực..., vẽ ra trước mắt người đọc nhân vật____ hết sức chân thực...

+ Vốn từ vựng phong phú, vững chắc. Cách dùng từ sáng tạo, độc đáo, riêng biệt...

+ Văn chương là nghệ thuật của ngôn từ và mỗi nhà văn lớn đều là những nghệ sĩ bậc thầy về tiếng nói. Khác với ngôn ngữ không có tính nghệ thuật, chỉ nhằm mục đích chủ yếu là thông tin, truyền đạt một điều gì đó chính xác, nội dung được giới hạn chặt chẽ, ngôn ngữ nghệ thuật bao giờ cũng tìm cách truyền các quan điểm của nghệ sĩ vào đối tượng được miêu tả, truyền vào đấy một lối nhìn sự vật, cách nhận thức và cảm quan về thế giới của nhà văn, nói cách khác là ngôn ngữ mang dấu ấn của cá tính và phong cách nghệ sĩ.

+ Không trào lộng như Vũ Trọng Phụng, không hài hước như Nguyễn Công Hoan, không cầu kì trau chuốt như Nguyễn Tuân... (Nam Cao: lạnh lùng, giàu triết lí; Kim Lân: sâu lắng, tỉ mẩn)

• Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Nhân vật được vẽ nên/ khắc họa/ tô điểm bằng: tên tuổi, ngoại hình, nghề nghiệp, tính cách... => Đại diện cho ai/ tầng lớp/ kiểu người nào trong xã hội.

+ Nội tâm nhân vật: những chuyển biến trong nội tâm nhân vật được thể hiện qua? (hàng loạt các sự kiện xoay quanh..., qua cách hành xử...). Đi sâu vào khai thác tâm hồn nhân vật với những cảm xúc....

• Nghệ thuật dựng cảnh (sự tương phản, sự thay đổi trong cảnh vật ở những thời điểm khác biệt, chi tiết đặc biệt – cái lò gạch cũ trong “Chí Phèo”...)
• Chi tiết nghệ thuật tiêu biểu. (Nơi tư tưởng của tác giả được hiện lên rõ ràng nhất; đẩy câu chuyện lên cao trào; mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc; giá trị nhân đạo đạt đến đỉnh điểm; là lời lên án gay gắt nhất...)
• Nghệ thuật miêu tả + Biện pháp tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ, điệp ngữ, liệt kê, so sánh, nhân hóa, ....
• So sánh, liên hệ, mở rộng:

+ Liên hệ với truyện cùng tác giả: Nam Cao (Đời thừa, Lão Hạc, Chí Phèo...), Kim Lân (Làng, Con chó xấu xí, Vợ nhặt...)

+ Liên hệ cùng chủ đề: Nạn đói năm 1945 (Vợ nhặt, Lão Hạc...), người trí thức (Đời thừa, Trăng sáng...), người nông dân nghèo...

III – K ết bài:

• Khẳng định lại vai trò của nghệ thuật đặc sắc, đánh giá đóng góp cho sự thành công của tác phẩm.
• Rút ra bài học và cảm nhận.
• Khẳng định: Ý kiến trên hoàn toàn đúng bởi đã nhấn mạnh đến đặc trưng cơ bản của tự sự hiện đại: Tài năng của tác giả trong việc tổ chức nghệ thuật trần thuật để chuyển tải nội dung câu chuyện sao cho sinh động, hấp dẫn, có hiệu quả.
• Mở rộng: Sở dĩ tự sự hiện đại có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến cách kể là vì nó chú ý nhiềuhơn đến thế giới bên trong con người, nó đề cao hơn tính tích cực, chủ động của nhà văn trong sáng tác, nó chú ý nhiều hơn đến sức mạnh của ngôn từ, đến sự viết. Chính cách kể mới làm nên tính nghệ thuật của tự sự hiện đại.
• Nhận định về Nam Cao:

+ GS Lê Phong nhận xét: "Năm năm cho một sự nghiệp không lẫn với ai, năm năm trung thành với hướng đi không nghiêng ngả... năm năm cày xới để tự biếm họa, tự khẳng định, để có Nam Cao như hiện nay ta có."

+ "Viết về người trí thức tiểu tư sản nghèo, Nam Cao đã mạnh dạn phân tích và mổ xẻ tất cả, không né tránh như Thạch Lam, không cực đoan, phiến diện như Vũ Trọng Phụng, cũng không thi vị hóa như Nhất Linh, Khái Hưng, ngòi bút của Nam Cao luôn luôn tỉnh táo đúng mực” (Hà Minh Đức)

+ “Trong văn xuôi trước cách mạng, chưa có ai có được ngòi bút sắc sảo, gân guốc soi mói như của Nam Cao” (Nhà văn Lê Định Kỵ).

+ Nhà nghiên cứu Nguyễn Đăng Mạnh đã nhận xét: “Nếu như ở tác phẩm của Ngô Tất Tố là tiếng kêu cứu đói, thì ở tác phẩm của Nam Cao lại là tiếng kêu cứu lấy nhân cách, nhân phẩm, nhân tính của con người đang bị cái đói và miếng ăn làm cho tiêu mòn đi, thui chột đi, hủy diệt đi.”

- Nhận định về Kim Lân:

+ "Tất cả, tất cả dường như đã được ghi lại bằng những thân phận, những tâm trạng sắc sảo đến cốt, đến lõi. Nếu như cho rằng văn chương là lịch sử tâm trạng con người thì Kim Lân quả là nhà văn đích thực trên cái ý nghĩa ấy." (Trần Ninh Hồ)

+ "Kim Lân quan niệm viết văn như một cách đòi cho mình một nhân phẩm, một chỗ đứng trong cuộc sống nhỏ bé quẩn quanh của quê hương." (Trần Hữu Tá)

+ "Nhà văn Kim Lân chỉ viết những gì mình thuộc, không tuyên ngôn, không phô trương ồn ào mà chỉ muốn là một người viết khiêm nhường." (Phong Lê)