Đề cương giữa kì môn Pháp luật đại cương | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 59732875
Câu 1: Nguồn gốc của Nhà nước
a. Các học thuyết phi Mác-xít: -
Thuyết thần học: cho rằng thượng đế chính là người sắp đặt trật tự xã hội.
Thượng đế ban quyền cho con người tạo ra nhà nước, phục vụ cho việc cai trị của Nhà nước. -
Thuyết gia trưởng: cho rằng Nhà nước ra đời là do sự hình thành và
phát triển của gia đình. Mỗi một gia đình có một người đứng đầu – gia trưởng.
Mỗi một dòng tộc có một người đứng đầu – tộc trưởng. Nhà nước cũng như gia
đình, dòng tộc cần có một người đứng đầu để lãnh đạo, cai quản. -
Thuyết “khế ước xã hội”: cho rằng sự ra đời của Nhà nước là sản
phẩm của một khế ước xã hội được kí kết trước hết giữa những con người sống
trong trạng thái tự nhiên không có Nhà nước. Quyền lực nhà nước thuộc về nhân
dân và nhân dân trao quyền cho một số người. Trong trường hợp Nhà nước
không giữ được vai trò của mình thì khế ước sẽ mất hiệu lực và nhân dân có
quyền lật đổ Nhà nước và kí kết khế ước mới.
=> Đây là các giả thuyết phi thực tế về Nhà nước vì Nhà nước chỉ tồn tại khi
có 2 diều kiện kinh tế - xã hội, mất hai điều kiện này thì Nhà nước sẽ tiêu vong.
b. Học thuyết Mác – Lênin:
- Chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng: Nhà nước là một hiện tượng lịch sử, ra
đời khi có những điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, gắn với sự thay thế các hình thái kinh tế- xã hội.
+ Nguyên nhân kinh tế: sự xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Khi
có công cụ lao động tân tiến hơn, năng suất lao động cao hơn, xuất hiện của cải dư
thừa. Cho nên sở hữu tư nhân xuất hiện lOMoAR cPSD| 59732875
+ Nguyên nhân xã hội: sự ra đời các giai cấp đối kháng cũng như sự mâu
thuẫn giữa chúng phát triển đến mức không thể điều hòa được một cách tự nhiên
mà cần có một bộ máy đặc biệt có sức mạnh cưỡng chế (Nhà nước). Sở hữu tư
nhân xuất hiện. Dần dần có sự phân công lao động trong xã hội. Các xung đột trong
xã hội ngày càng gay gắt và quyết liệt hơn.
Câu 2: Bản chất của Nhà nước a. Bản chất giai cấp - Biểu hiện:
+ Quyền lực nhà nước luôn thuộc về 1 giai cấp nhất định trong xã hội.
+ Công cụ thống trị trong xã hội để thực hiện ý chí của giai cấp cầm quyền.
+ Cùng cố và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội. -
Biểu hiện cụ thế:
+ Quyền thống trị về kinh tế: Sở hữu tư liệu sản xuất chủ yếu; Nhà nước
chiếm đất đai, gia súc, nô lệ; Nhà nước sở hữu tài nguyên, khoáng sản. Giữ vai
trò quyết định, là cơ sở đảm bảo cho cho sự thống trị giai cấp. Bởi vì, nó tạo ra sự
lệ thuộc về mặt kinh tế của người bị bóc lột với giai cấp thống trị.
+ Quyền thống trị về chính trị: Nắm lấy lực lượng quân đội để loại trừ sự
phản kháng của các giai cấp khác. Có vai trò duy trì quan hệ bóc lột, là bạo lực có
tổ chức của giai cấp nhằm đàn áp sự phản kháng của giai cấp bị trị trong xã hội.
+ Quyền thống trị về tư tưởng: Thống trị về mặt tinh thần, hệ tư tưởng của
giai cấp thống trị được xây dựng và thông qua con đường nhà nước trở thành hệ tư
tưởng thống trị toàn xã hội. -
Ví dụ: Nhà nước chiếm hữu nô lệ, nhà nước phong kiến, nhà
nước tư sản: Nhà nước có đặc điểm chung là bộ máy đặc biệt duy trì sự lOMoAR cPSD| 59732875
thống trị về chính trị, kinh tế, tư tưởng của thiểu số đối với đông đảo quần
chúng lao động, thực hiện chuyên chính của giai cấp bóc lột. b. Bản chất xã hội: -
Trong nhà nước, giai cấp thống trị chỉ tồn tại trong mối quan hệ với
các tầng lớp khác, do vậy ngoài tư cách là công cụ duy trì sự thống trị, nhà nước
còn là công cụ để bảo vệ lợi ích cho toàn xã hội. -
Nhà nước quản lí xã hội, thực hiện những chức năng vì lợi ích chung của xã hội. -
Nhà nước ban hành chính sách quản lí dựa trên điều kiện thực tế của xã hội. -
Nhà nước thay đổi khi xã hội thay đổi. - Ví dụ:
+ Nhà nước giải quyết các vấn đề này sinh từ sự sống xã hội như: đói nghèo,
bệnh tật, chiến tranh, môi trường, thiên tai, dân tộc, tôn giáo chính sách xã hội, …
+ Bảo đảm trật tự chung, bảo đảm các giá trị chung của xã hội để tồn tại và phát triển.
=> Bản chất giai cấp luôn được biểu hiện rõ nét hơn, tuy nhiên, do yếu tố
khách quan, chủ quan thì bản chất giai cấp, xã hội cũng khác nhau.
Câu 3: Hình thức của Nhà nước lOMoAR cPSD| 59732875 -
Khái niệm: là cách tổ chức quyền lực nhà nước và những phương
pháp để thực hiện quyền lực nhà nước của giai cấp thống trị . -
Được hình thành từ ba yếu tố cụ thể : a. Hình thức chính thể: -
Khái niệm: Là cách tổ chức và trình tự để lập ra các cơ quan tối
cao của nhà nước và xác lập các mối quan hệ cơ bản của các cơ quan đó. -
Có hai dạng cơ bản: chính thể quân chủ và chính thể cộng hòa QUÂN CHỦ CỘNG HÒA
Quyền lực tối cao thuộc về một người Quyền lực tối cao thuộc về một chính quyền
Thành lập theo nguyên tắc thừa kế
Thành lập do bầu cử Quyền
lực không giới hạn Quyền lực có thời hạn -
Cả hai hình thức đều có biến dạng của mình : + Chính thể quân chủ :
QUÂN CHỦ CHUYÊN CHẾ QUÂN CHỦ LẬP HIẾN
Người đứng đầu là vua Người đứng đầu là vua và nghị viện
Vua và nghị viện đều nắm một phần
Vua có quyền lực vô hạn quyền lực Không có Hiến pháp
Hiến pháp có giá trị tối cao + Chính thể cộng hòa :
CỘNG HÒA DÂN CHỦ CỘNG HÒA QUÝ TỘC
Tất cả mọi người đều có thể tự ứng cử
Cơ quan cấp cao được bầu ra phải là và
được bầu vào cơ quan cấp cao tầng lớp quý tộc b. Hình thức tổ chức: lOMoAR cPSD| 59732875 -
Khái niệm: là sự cấu tạo của nhà nước thành các đơn vị hành chính
lãnh thổ và xác lập những mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan nhà nước, giữa
trung ương và địa phương. -
Có hai hình thức chủ yêu: Nhà nước đơn nhất và Nhà nước liên bang NHÀ NƯỚC ĐƠN NHẤT NHÀ NƯỚC LIÊN BANG Có chủ quyền chung Có hai loại chủ quyền
Có hai hệ thống cơ quan quyền lực và
Có hệ thống cơ quan quyền lực và quản quản lí: bộ máy nhà nước liên bang và lí
thống nhất bộ máy nhà nước từng bang
Có hai hệ thống pháp luật: pháp luật
Có một hệ thống pháp luật
liên bang và pháp luật từng bang
Ví dụ: Việt Nam, Lào, Ba Lan, Pháp,…
Ví dụ: Ấn Độ, Mĩ, Đức,… c. Chế độ chính trị: -
Khái niệm: là tổng thể các phương pháp, thủ đoạn mà các cơ quan nhà
nước sử dụng để thực hiện quyền lực nhà nước. -
Có hai phương pháp chính: Phương pháp dân chủ và Phương pháp phản dân chủ.
PHƯƠNG PHÁP DÂN CHỦ PHƯƠNG PHÁP PHẢN DÂN CHỦ
Thể hiện dưới nhiều hình thức Thể hiện tính chất độc tài. Khi phát
khác nhau: dân chủ thật sự và dân chủ triển đến mức độ cao sẽ trở thành quân giả hiệu phiệt phát xít
Câu 4: Hệ thống chính trị của nước CHXHCNVN