Đề Cương Khái Niệm và Đặc Điểm Môn Tài nguyên du lịch tự nhiên | Đại học Văn hóa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60884712
1. Trình bày khái niệm và đặc điểm của tài nguyên du lịch
Khái niệm tài nguyên du lịch:
- Theo Nguyễn Minh Tuệ và nnk:
Tài nguyên du lịch là tổng thể tự nhiên, văn hóa-lịch sử cùng những thành phần của
chúng góp phần khôi phục, phát triển thể lực, trí tuệ của con người, khả năng lao động
và sức khỏe của họ. Những tài nguyên này được sử dụng cho nhu cầu trực tiếp và gián
tiếp cho việc sắp xếp dịch vụ du lịch - Theo Bùi Hải Yến:
Tài nguyên du lịch là tất cả những gì thuộc về tự nhiên và các giá trị văn hóa do con
người sáng tạo ra có sức hấp dẫn cuả du khách , có thể được bảo vệ, tôn tạo phục vụ
mục đích của con người
- Theo Luật du lịch 2017, điều 3 chương 1:
Tài nguyên du lịch là cảnh quan tự nhiên, yếu tố tự nhiên và các giá trị văn hóa làm cơ
sở để hình thành sản phẩm du lịch, khu du lịch, điểm du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu du
lịch. Tài nguyên du lịch bao gồm TNDLTN & TNDLVH.
Tài nguyên du lịch được xem như tiền đề để phát triển du lịch. TNDL càng phong phú
đặc sắc, có mức độ tập trung cao thì càng có sức hấp dẫn.
Đặc điểm của tài nguyên du lịch:
- Đặc điểm chung:
+ Phong phú, đa dạng, hấp dẫn
+ Giá trị hữu hình&giá trị vô hình
+ Rất dễ khai thác khác nhau tạo nên tính mùa vụ + Khai thác tại chỗ
- Đặc điểm của TNDLTN
+ TNDLTN được xếp vào loại tài nguyên vô tận, tài nguyên có khả năng tái tạo nếu
được quy hoạch, bảo vệ và khai thác hợp lý
+ Hầu hết việc khai thác TNDLTN chịu ảnh hưởng rất nhiều vào điều kiện thời tiết +
Một số điểm phong cảnh và du lịch dựa vào TNTN thường nằm xa các khu đông dân
cư. Đặc điểm này tuy gây khó khăn và tốn kém trong việc tổ chức các hoạt động du lịch
nhưng nó lại góp phần làm cho TNDLTN hấp dẫn, được bảo tồn hơn do ít chịu ảnh
hưởng tiêu cực bởi các hoạt động kinh tế xã hội
- Đặc điểm của TNDLVH
+ TNDLVH có tác dụng nhận thức nhiều hơn giải trí. Tác dụng giải trí không điển hình hoặc chỉ là thứ yếu. lOMoAR cPSD| 60884712
+ TNDLVH do con người tạo ra nên chịu tác động của thời gian, tự nhiên và con người
vì vậy dễ bị suy thoái, hủy hoại.
+ TNDLVH do con người sáng tạo ra nên có tính phổ biến, trong đó có nhiều loại có
sức hấp dẫn với du khách có thể sử dụng cho phát triển du lịch
+ TNDLVH ở mỗi vùng, mỗi quốc gia đều mang những giá trị đặc sắc riêng. Do vậy,
trong quá trình khai thác, bảo tồn TNDL nhân văn cần coi trọng việc bảo vệ và phát
huy giá trị độc đáo cuẩ tự nhiên
+ Tài nguyên du lịch nhân văn thường được phân bố gần các khu vực đông dân cư và
các thành phố lớn nên khá thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động du lịch. Phần lớn
các tài nguyên du lịch văn hóa thường ít chịu ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết và
tính mùa vụ trong du lịch.
2. Phân tích vai trò của tài nguyên du lịch -
Du lịch là một trong những ngành kinh tế có sự định hướng tài nguyên rõ rệt,
nghĩalà không có tài nguyên không thể phát triển du lịch được -
TNDL là yếu tố cơ bản tạo nên các sản phẩn du lịch, quyết định đa dạng các
sảnphẩm du lịch (du lịch biển, du lịch núi,...)
 Mỗi sp DL được tạo nên bởi nhiều yếu tố, nhưng trên hết là yếu tố TNDL. TNDL tạo
nên những điểm đặc sắc riêng cho mỗi địa phương, mỗi quốc gia  Mỗi sp DL ra đời
đều dựa trên cơ sở của TNDL.
VD: Sản phẩm DL biển với các hoạt động nghỉ mát, lặn biển, lướt ván,... được khai thác
trên cơ sở tài nguyên biển; Sản phẩm Du lịch sinh thái gắn liền với thiên nhiên, cảnh
quan, tham quan vườn quốc gia,...
-> TNDL càng phong phú, càng nhiều, càng đặc sắc thì các SPDL càng đa dạng, hấp dẫn
-> Cần liên tục khai thác, phát triển các loại hình du lịch mới để đáp ứng nhu cầu du khách
=> TNDL là yếu tố cơ bản quyết định số lượng, chất lượng của sản phẩm du lịch
- Tài nguyên du lịch ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức lãnh thổ của ngành du lịch, đến
cấu trúc và chuyên môn hóa của vùng du lịch, đến hiệu quả kinh tế của hoạt động du lịch
Trong một phạm vi lãnh thổ nhất định, mọi hoạt động DL đều phản ánh 1 tổ chức không gian DL nhất định
Tổ chức không gian DL được tạo nên bởi các yếu tố như: khách DL, TNDL,
CSHTVC& kĩ thuật, đội ngũ CBNV và bộ máy tổ chức, điều hành , quản lý DL
Hệ thống lãnh thổ DL thể hiện MQH về mặt không gian giưã các yếu tố đó. lOMoAR cPSD| 60884712
Hệ thống lãnh thổ DL có nhiều cấp phân vị khác nhau, từ các điểm DL đến các
vùng DL. Dù ở phân vị nào thì TNDL cũng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc tổ chức lãnh thổ DL.
Việc tổ chức lãnh thổ DL phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm phân bố của TNDL,
từ đó tạo điều kiện để hình thành nên các điểm/ cụm/ trung tâm/ tuyến DL.
Tổ chức lãnh thổ DL hợp lý sẽ góp phần tạo hiệu quả trong việc khai thác TNDL
nói riêng và hoạt động DL nói chung.
=> Ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của ngành DL và hiệu quả kinh tế trong ngành DL
- Số lượng và chất lượng TNDL có ý nghĩa quyết định trong việc hinhaf thành, phát
triển của một vùng, môt quốc gia, tạo nên sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với du khách
 Thực tế, trên thế giới các quốc gia có số lượng khách du lịch đông và doanh thu du
lịch tự nhiên hành năm cao đều là những quốc gia có tìa nguyên du lịch phong phú và đa dạng.
 Du khách ngoài sử dụng các dịch vụ lưu trú, ăn uống, đi lại,... thuần túy thì ngoài ra
mục đích của họ là khám phá các giá trị của tài nguyên du lịch, thưởng thức và cảm nhận nó
 TNDL càng phong phú, đa dạng, hấp dẫn bao nhiêu thì giá trị của các sản phẩm DL
càng cao, càng có sức hấp dẫn với khách DL, tạo bản sắc riêng của vùng, của QG,
tạo dấu ấn với du khách.
=> Số lượng và chất lượng của TNDL là yếu tố cơ bản quyét định hiệu quả của hoạt động DL
3. Phân loại tài nguyên du lịch
Theo Tổ chức Thế giới, tài nguyên du lịch bao gồm:
+ Loại cung cấp tiềm năng (văn hóa kinh điển, tự nhiên kinh điển, vận động vui chơi)
+ Loại cung cấp hiện tại (giao thông, thiết bị, hình tượng tổng thể)
+ Tài nguyên du lịch kinh tế - kĩ thuật và bổ trợ
Theo tác giả Bùi Hải Yến, tài nguyên du lịch bao gồm
+ Tài nguyên du lịch tự nhiên
+ Tài nguyên du lịch nhân văn
+ Tài nguyên kinh tế kĩ thuật và bổ trợ
Theo Luật Du Lịch 2017
- Tài nguyên du lịch tự nhiên:
+ Các thành phần tự nhiên: địa hình, khí hậu, thủy văn, sinh vật
+ Các di sản thiên nhiên thế giới
+ Các hiện tượng tự nhiên đặc biệt
+ Các cơ quan du lịch tự nhiên
- Tài nguyên du lịch văn hóa:
+ Di tích lịch sử văn hóa lOMoAR cPSD| 60884712 + Lễ hội
+ Nghề và làng nghề thủ công truyền thống
+ Các đối tượng dân tộc học + Nghệ thuật ẩm thực
+ Các giá trị thơ cơ, văn hóa
+ Các đối tượng văn hóa thể thao và những hoạt động mang tính sự kiện
4. Trình bày vai trò và phân tích các dạng tài nguyên địa hình
5. Trình bày vai trò và phân tích các dạng tài nguyên khí hậu
6. Trình bày vai trò và phân tích các dạng tài nguyên thủy văn
7. Trình bày vai trò và phân tích các điểm khai thác tài nguyên sinhvật
8.Trình bày các kiểu đánh giá tài nguyên du lịch. Ứng dụng đánh giá
tài nguyên du lịch cụ thể.
* Kiểu tâm lý - thẩm mỹ : nhằm đánh giá mức độ cảm xúc và phản ứng về tâm lý thẩm
mỹ của khách du lịch đối với các dạng tài nguyên du lịch
- Kiểu đánh gia này thừng dựa vào cá nhân, sở thích của du khách
- Kiểu đánh giá này chủ yếu dưa trên cơ sở thống kê, thông qua các kết quả điều traxã hội học
* Kiểu sinh - khí hậu (hoặc y học)
Nhằm đánh giá các dạng tài nguyên khí hậu và thời gian thích hợp nhất với sức khỏe
con người hoặc cho 1 kiểu hoạt động nào đó trong khi đi du lịch
- Kiểu đánh giá này chủ yếu dựa trên các chỉ số khí hậu đo tính được thông qua thực nghiệm
* Kiểu đánh giá kĩ thuật
Thông qua các chỉ tiêu có tính chất kĩ thuật để xác định giá trị cuả tài nguyên du lịch
đối với một hoặc một số loại hình du lịch nào đó, hoặc làm cơ sở để xác định các điểm du lịch, các khu du lịch
* Kiểu đánh giá kinh tế
Là kiểu vận dụng các phương pháp và các tiêu chí nhằm xác định hiệu quả về kinh tế
xã hội hiện tại và trong tương lai của các khu vực có nguồn tài nguyên có thể khai thác,
bảo vệ cho phát triển du lịch
9. Trình bày các phương pháp đánh giá tài nguyên du lịch. Ứng dụng
đánh giá tài nguyên du lịch cụ thể.
* Phương pháp đánh giá theo từng dạng tài nguyên lOMoAR cPSD| 60884712 -
Tài nguyên địa hình phục vụ du lịch được đánh giá bằng sự thống kê, mô tả về
đặcđiểm hình thái, trắc lượng hình thái của các dạng địa hình và các kiểu địa hình đặc
biệt hay đánh giá mức độ tương phản của các kiểu địa hình. -
Tài nguyên khi hậu được đánh giá bằng các chỉ số về các điều kiện thích hợp
nhấtvới sức khỏe con người và các điều kiện thích hợp nhất với các hoạt động du lịch
nói chung hay với từng hoạt động du lịch nói riêng. -
Tài nguyên thủy văn phục vụ du lịch dựa vào tiêu chuẩn chất lượng dành cho
sinhhoạt để đánh giá mức độ sử dụng nước phục vụ cho các loại hình tắm mát, thể thao
nước, các tiêu chuẩn về sóng, thủy triều, dòng biển để phục vụ cho các loại hình thể
thao, vui chơi giải trí trên biển, sự phân loại và chi tiêu về nước khoáng để phục vụ cho việc chữa bệnh. -
Tài nguyên sinh vật được đánh giá dựa vào các quy định về tiêu chuẩn đối với
cácvườn quốc gia, các khu bảo tồn thiên nhiên, các rừng di tích lịch sử văn hóa, hoặc
dựa vào các chỉ tiêu cụ thể phục vụ cho từng loại hình du lịch (tham quan du lịch, nghiên cứu khoa học,...)
Ngoài việc đánh giá các dạng tự nhiên theo các thành phần của tự nhiên còn cần thiết
phải đánh giá chung vì có nhiều dạng TNDL đòi hỏi phải có sự kết hợp của nhiều yếu tố tự nhiên.
Đối với các dạng TNDL nhân văn, sự đánh giá các dạng tài nguyên cụ thể như các di
tích lịch sử văn hóa, các lễ hội, các làng nghề thủ công, các di tích chỉ khảo cổ, các đối
tượng dân tộc học,... được xác định bằng kiểm kê và đánh giá về mặt số lượng (số lượng
cụ thể, mức độ) và chất lượng (có ý nghĩa thế giới, quốc gia, vùng, địa phương) của các
tài nguyên đã phân cấp, đã được thừa nhận, đánh giá của các chuyên gia, danh nhân
* Phương pháp đánh giá tổng hợp các dạng tài nguyên
Căn cứ vào mục đích, nội dung và các yêu cầu đánh giá thì phương pháp tổng hợp có
điều kiện và khả năng đáp ứng được tốt và đầy đủ hơn cả. Tuy vậy việc đánh giá tổng
hợp cũng rất phức tạp
Trong đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên, việc xây dựng đối tượng đánh giá là
các thể tổng hợp tự nhiên các cấp khác nhau phải phù hợp với quy mô và nội dung đánh
giá trên cơ sở đó lựa chọn các phương pháp và các chỉ tiêu đánh giá thích hợp. Thông
thường ở quy mô toàn quốc hoặc một vùng rộng lớn, người ta lấy cảnh quan làm đối tượng đánh giá lOMoAR cPSD| 60884712
Phương pháp đánh giá tổng hợp tài nguyên du lịch có ưu điểm là đảm bảo tương đối
khách quan, dễ thực hiện, có thể nhìn nhận một cách nhanh chóng và toàn diện tiềm
năng tài nguyên du lịch của mỗi điểm du lịch, khu du lịch bằng những giá trị đã được lượng hóa.
Tuy nhiên, nếu như thiếu các tài liệu điều tra, khảo sát, phụ thuộc vào ý chủ quan của
người đánh giá thì nó cũng thiếu chính xác. Do đó phải bổ sung thêm các phương phát
chuyên môn và phương pháp điều tra XHH để độ chính xác cao hơn
10.Trình bày các bước tiến hành đánh giá tài nguyên du lịch. Áp dụng đánh giá
một tài nguyên du lịch cụ thể
Các bước tiến hành đánh giá tài nguyên du lịch
Bước 1: Xây dựng thang đánh giá
Là bước quan trọng nhất và quyết định tớ kết quả đánh giá
- Chọn yếu tố đánh giá (độ hấp dẫn, thời gian hoạt động du lịch, sức chứa khách, vị trí
điểm du lịch, độ bền vững của môi trường, cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật, hiệu quả kinh tế)
- Xác định các bậc của mỗi yếu tố
+ Xác định bậc của từng yếu tố: mỗi yếu tố được đánh giá theo các bậc, thường là 3-4
hoặc 5 bậc từ cao xuống thấp, nhiều đến ít, tốt đến xấu ứng với các mức độ thuận lợi khác nhau.
+ Phần lớn sử dụng 4 bậc (rất nhiều, khá nhiều, trung bình, ít) để chỉ mức độ thuận lợi
(rất thuận lợi, khá thuận lợi, trung bình, ít thuận lợi).
- Xác định chỉ tiêu của mỗi bậc
- Xác định hệ số tính điểm cho các yếu tố lOMoAR cPSD| 60884712
- Xác định điểm của mỗi bậc
+ Để đánh giá bằng cách tính cách tính điểm, cần xác định số điểm cho mỗi bậc
+ Trong thang đánh giá, số điểm mỗi bậc của các yếu tố đều bằng nhau
Bước 2: Tiến hành đánh giá
Tiến hành đánh giá nhằm xác định được điểm đánh giá. Điểm đánh giá bao gồm số
điểm đánh giá riêng của từng yếu tố và số điểm đánh gia tổng hợp
Điểm đánh giá tổng hợp là tổng số các điểm đánh gia riêng của từng các yếu tố Việc
đánh giá này có thể tiến hành với từng đối tượng, song cũng có thể tiến hành với nhiều
đối tượng khác nhau miễn là cùng sử dụng chung một thang đánh giá
Bước 3: Đánh giá kết quả
Người ta căn cứ vào số điểm tối đa mà thang điểm đã xác định và kết quả đánh giá cụ
thể của từng đối tượng để xác định tỷ lệ % số điểm đạt được so với số điểm tối đa  Rất
thuận lợi: 81 – 100%, (tương đương với số điểm từ 57 – 68).
 Khá thuận lợi: 61 – 80%, (tương đương với số điểm từ 46 –56). 
Trung bình: 41 – 60%, (tương đương với số điểm từ 35 – 45).
 Kém thuận lợi: 25 –40%, (tương đương với số điểm từ 26 –34). lOMoAR cPSD| 60884712 lOMoAR cPSD| 60884712
11. Phân tích tài nguyên du lịch địa hình, địa chất ở Việt Nam. Đánh
giá khả năng khai thác tài nguyên địa hình, địa chất vào hoạt động du lịch ở Việt Nam
12. Phân tích tài nguyên khí hậu ở Việt Nam. Đánh giá khả năng
khai thác tài nguyên này vào hoạt động du lịch ở Việt Nam
13. Phân tích tài nguyên thủy văn ở Việt Nam. Đánh giá khả năng
khai thác tài nguyên thủy văn vào hoạt động du lịch ở VN
14. Phân tích tài nguyên sinh vật ở Việt Nam. Đánh giá khả
năngkhai thác tài nguyên sinh vật vào hoạt động du lịch ở Việt Nam
15. Trình bày các tiêu chí để trở thành di sản thiên nhiên thế giới. Chọn
1 di sản thiên nhiên thế giới ở Việt Nam và chứng minh rằng Di sản đó
đáp ứng tiêu chí Di sản thiên nhiên thế giới
16. Trình bày các hiện tượng tự nhiên đặc biệt. Vai trò của các hiện
tượng tự nhiên đặc biệt đối với hoạt động du lịch
- Khả năng khai thác các hiện tượng tự nhiên đặc biệt vào hoạt động du lịch ở Việt Nam:
VD: Hiện tượng “biển tách đôi” đang dần trở thành điều lạ và gây hứng thú cho rất
nhiều du khách. Và dĩ nhiên ngành du lịch Việt Nam sẽ nhanh chóng đưa vào khai thác
địa điểm du lịch nổi tiếng này để phục vụ du khách.
Tại Việt Nam – với một đất nước có lợi thế về biển đảo, thật may mắn khi tạo hoá đã
ban tặng cho nơi đây con đường xuyên biển tới đảo Điệp Sơn - là một dãy bao gồm 3
hòn đảo nhỏ: Hòn Bịp – Hòn Giữa – Hòn Đuốc nằm trong vùng biển vịnh Vân Phong,
thị trấn Vạn Gia, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hoà. Tuy còn hoang sơ và chưa có nhiều
dấu hiệu của sự khai phá, Điệp Sơn hấp dẫn du khách bởi “con đường nổi giữa biển kéo
dài”. Đây là trải nghiệm độc đáo chỉ có ở duy nhất Điệp Sơn và biến hòn đảo xinh đẹp
này sánh ngang với tứ bình nổi tiếng của Khánh Hoà: Bình Ba – Bình Hưng – Bình Lập
– Bình Thiên. Từ ngày 1 đến ngày 15 âm lịch, nước rút xuống vào buổi chiều, còn từ lOMoAR cPSD| 60884712
ngày 15 đến cuối tháng âm lịch, nước sẽ rút xuống vào buổi sáng, do đó bạn nên cần
ghi nhớ lịch này để có thể khám phá lúc con đường hiện rõ nhất.
Dựa vào hiện tượng tự nhiên bão, nhiều doanh nghiệp kinh doanh du lịch cũng tổ chức
các hình thức phục vụ du lịch như: trải nghiệm mùa mưa bão tại miền Trung hay mùa
bão tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Đối với khách du lịch hiện đại, sản phẩm du
lịch không đơn thuần là các dịch vụ vui chơi giải trí hoặc tham quan trong một tour du
lịch định sẵn. Hơn thế nhiều, họ mong có được những trải nghiệm sâu sắc trong chuyến
đi. Những yếu tố bất ngờ trong trong chuyến đi như: mưa, bão, lụt luôn tạo cho họ cảm
xúc rất mạnh, những giá trị nhân văn khi chứng kiến mất mát của người dân tại điểm đến.
VD: Du lịch trách nhiệm và du lịch mạo hiểm sẽ là hai loại hình du lịch đặc trưng cho
thành phố Đà Nẵng khi dự án "Công viên bão Đà Nẵng" được triển khai. Hoạt động
ngoài trời như: cứu trợ, thăm hỏi người dân vùng bão cùng các hoạt động trong nhà như
chiếu phim 3D, dựng mô hình ảo, tạo bối cảnh về bão, sét và các hiện tượng thiên nhiên
dưới góc nhìn khoa học... sẽ trở thành thương hiệu và bản sắc của Du lịch Đà Nẵng.
17. Phân tích các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và
môi trường địa hình, địa chất, đất đai
18. Phân tích các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và môi trường nước
19. Phân tích các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên khí
hậu và môi trường không khí
20. Phân tích các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và
môi trường sinh học
21. Phân tích các tác động của hoạt động du lịch đến tài nguyên và
môi trường cảnh quan
22. Trình bày được các tác động chủ yếu của biến đổi khí hậu đến
hoạt động du lịch.
23. Nêu và phân tích những phương pháp giảm thiểu những tácđộng
tiêu cực của biến đổi khí hậu đến hoạt động du lịch
24. Trình bày được khái niệm phát triển du lịch bền vững. Nêu
vàphân tích những khuyến nghị trong công tác quản lý, bảo vệ tài
nguyên và môi trường du lịch nhằm phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam.