Đề cương môn Pháp luật đại cương - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh

II, cấu trúc của quy phạm pháp luật 1. Giả định:
Khái niệm: là một phần của quy phạm pháp luật trong đó nêu ra những tình
huống (hoàn cảnh, điều kiện) có thể xảy ra trong đời sống xã hội mà quy
phạm pháp luật sẽ tác động đối với những chủ thể (tổ chức, cá nhân) nhất
định, nói cách khác giả định nêu lên phạm vi tác động của quy phạm pháp
luật đối với cá nhân hay tổ chức nào? Trong những hoàn cảnh, điều kiện nào?
Ví dụ: Điều 95 Luật khiếu nại, tố cáo 1998 quy định: “ Cơ quan, tổ chức, cá
nhân có thành tích trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, người tố cáo có công
trong việc ngăn ngừa thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân thì được khen
thưởng theo quy định của pháp luật”. Phần giả định của quy phạm này là: “ Cơ
quan, tổ chức , cá nhân có thành tích trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo,
người tố cáo có công trong việc ngăn ngừa thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân”.
Mục đích, ý nghĩa của giả định :
Phần giả định của quy phạm pháp luật trả lời cho câu hỏi: Tổ chức, cá nhân
nào? Trong những tình huống (hoàn cảnh, điều kiện) nào? Thông qua phần
giả định của quy phạm pháp luật chúng ta biết được tổ chức, cá nhân nào?
khi ở vào những hoàn cảnh, điều kiện nào? thì chịu sự tác động của quy phạm pháp luật đó.
⟶ Việc xác định tổ chức, cá nhân nào và những hoàn cảnh , điều kiện
nào để tác động phụ thuộc vào ý chí của nhà nước.
• Những hoàn cảnh , điều kiện và chủ thể có thể nêu theo cách liệt kê. Ví dụ:
Ngiêm cấm người điểu khiển các loại xe trong các trường hợp sau đây:
(a) : Do tình trạng sức khỏe không tự chủ điều khiển được tốc độ xe.
(b) : Người lái xe đang điều khiển trên đường mà trong máu có nồng độ
cồn, rượu, bia vượt quá 80mmg/100mml máu hoặc 40mmg/1 lít khí thở
và các chất kích thích khác.
(c) : không có đủ giấy tờ quy định……
• Nhưng cũng có thể được nêu theo cách lại trừ. Ví dụ:
Tòa án xét cử công khai , trừ trường hợp cần xét xử kín để giữ
gìn bí mật nhà nước hoặc thuần phong mỹ tục của dân tộc. Phần 2 :chỉ dẫn
- Là bộ phận của quy phạm pháp luật nêu lên những mệnh lệnh , chỉ dẫn của
nhà nước do các chủ thể gặp phải những tình huống đã nêu ra ở bộ phận giả
định của quy phạm pháp luật.
- Bộ phận chỉ dẫn thường nêu ra những mệnh lệnh, chỉ dẫn ở dạng:
+những hành vi được phép thực hiện.
+những hành vi buộc phải thực hiện.
+những hành vi không được phép thực hiện.
Vd: khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông :
+ gặp đèn đỏ bạn không được vượt ➔(hành vi không được phép thực hiện).
+ phải đi đúng làn đường dành cho phương tiện mà bạn đang điều khiển
(hành vi buộc phải thực hiện).
- Những mệnh lệnh chỉ dẫn của quy phạm pháp luật được chia thành 2 loại:
+ thứ nhất: là những mệnh lệnh,chỉ dẫn chủ thể hay còn gọi là “quy định”
của quy phạm pháp luật, chúng thường trả lời câu hỏi: Được làm gì? Không
được làm gì? Phải làm gì và làm như thế nào?
Vd: Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 quy định: Khi việc kết hôn trái
pháp luật bị hủy thì hai bên kết hôn phải chấm dứt quan hệ như vợ chồng.
+ thứ hai:”chế tài” là biện pháp cưỡng chế có liên quan tới trách nhiệm pháp
lý để áp dũng với các chủ thể quy phạm pháp luật. Chế tài của quy phạm
pháp luật thường trả lời cho câu hỏi: các chủ thể có thẩm quyền áp dụng có
thể áp dụng những biện pháp cưỡng chế nào đối với các chủ thể vi phạm pháp luật?
Vd: Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng
không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực
hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân, thì bị phạt
tù từ 02 năm đến 07 năm.”
• các biện pháp cưỡng chế(chế tài) gồm có: chế tài hình sự, chế tài hành
chính, chế tài kỉ luật, chế tài dân sự,….
+Ngoài ra còn có các biện pháp mang tính ghỗ trợ, giúp đỡ tạo điều kiện
đối với 1 số tổ chức , cá nhân rơi vào tình huống khó khăn cần giúp đỡ.
Các biện pháp khen thưởng mang tính khuyến khích về mặt lợi ích về vật
chất và tinh thần để động viên các tổ chức, cá nhân thực hiện pháp luật nghiêm minh.