Đề cương môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Trường Đại học lao động -  xã hội.

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH KIỂM TRA GIỮA KỲ
Câu 1: Vì sao Hồ Chí Minh không lựa chọn con đường cách mạng tư sản để giải phóng dân tộc?
Câu 2: Anh/Chị hãy phân tích vai trò của nhân tố chủ quan (phẩm chất và năng lực cá
nhân) đối với sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Phẩm chất cá nhân nào giữ vai trò
quyết định đối với sự thành công của Hồ Chí Minh? Tại sao? BÀI LÀM
Câu 1: Những năm đầu thế kỷ XX, cách mạng Việt Nam đứng trước những thách
thức mới, đó là tìm ra con đường giải phóng dân tộc đúng đắn. Con đường phong
kiến, khuynh hướng tư sản từng bước dẫn dắt phong trào cách mạng nước ta đi lên
nhưng cuối cùng đều thất bại. Đến năm 1920, Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra con đường
giải phóng cho dân tộc, đó là con đường cách mạng vô sản.
- Bằng những hoạt động thực tiễn của mình Nguyễn Ái Quốc đã có những nhận thức
về cách mạng thế giới và những con đường cứu nước, từ đó Bác lựa chọn con đường
đúng đắn cho dân tộc ta.
Năm 1911, Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước. Người dã bôn ba khắp năm
châu, và bước đầu có những nhận thức về bạn và thù(trích dẫn câu nói của bác). Năm
1 917, Cách mạng Tháng Mười Nga giành thắng lợi, chủ nghĩa Mác – Lê nin đã trở
thành hiện thực, đồng thời mở ra một thời đại mới “ thời đại cách mạng chống đế
quốc, thời đại giải phóng dân tộc”. Cách mạng Tháng Mười đã nêu tấm gương sáng
trong việc giải phóng các dân tộc bị áp bức. Nguyễn Ái Quốc khẳng định: “Cách
mạng Tháng Mười như tiếng sét đã đánh thức nhân dân Châu Á tỉnh giấc mê hàng thế
kỷ nay”. Thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga và những chính
sách tiến bộ của nó thực sự đem lại lợi ích cho đông đảo quần chúng nhân dân. Nó
chứng tỏ được sự tiến bộ của hình thức cách mạng này.
- Trong khi đó, chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc đã để lại những hậu quả vô cùng
nặng nề. Loài người căm gét chiến tranh. Trong khi đó cách mạng xã hội chủ nghĩa ở
Nga thực sự đem lại hòa bình tự do cho con người.
- Từ những nhận thực đó Nguyễn Ái Quốc đã bắt đầu tin theo Cách mạng xã hội chủ
nghĩa Tháng Mười Nga. Người đã có những nhận thức hết sức đúng đắn:
- Người đánh giá cao tư tưởng tự do, bình đẳng, bác ái và quyền con người của các
cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu như Cách mạng Mỹ (1776), cách mạng Pháp (1789) … như
ng cũng nhận thức rõ những hạn chế của các cuộc cách mạng tư sản. Nguyễn
Ái Quốc khẳng định con đường cách mạng tư sản không thể đưa lại độc lập và hạnh
phúc thật sự cho nhân dân các nước nói chung, nhân dân Việt Nam nói riêng.(trích
dẫn câu nói). Nguyễn Ái Quốc đặc biệt quan tâm tìm hiểu cách mạng tháng mười nga
1 917. Người rút ra kết luận: “ trong thế giới bấy giờ chỉ có Cách mệnh Nga là thành
công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật”.
Luận điểm "Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con
đường cách mạng vô sản" là một luận điểm nền tảng của cách mạng giải phóng dân
tộc và cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; định hướng phương hướng, đường lối
và phương pháp cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngay khi thành lập Đảng
Cộng sản Việt Nam vào tháng 2 năm 1930, trong “Chánh cương vắn tắt của Đảng”,
Đảng đã đề ra quan điểm "làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để
đi tới xã hội cộng sản”. Quan điểm này được Đảng ta phát triển trong Luận cương
chính trị tháng 10 năm 1930, đặc biệt là được thể hiện rất rõ trong Đại hội II của Đảng
năm 1951, khẳng định cách mạng Việt Nam mang tính chất cách mạng dân tộc, dân
chủ, nhân dân do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo.
Hiện nay, tuy cách mạng vô sản thế giới đang đứng trước những thách thức to lớn do
sự chống phá quyết liệt của chủ nghĩa tư bản; không ít dân tộc gặp khó khăn trong
việc chọn định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội do tác động tiêu cực của tình hình sau
khi Liên Xô tan rã, chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu sụp đổ. Tuy vậy, nhiều nước ở
châu Á, Phi, Mỹ Latinh vẫn giương ngọn cờ độc lập dân tộc đi lên chủ nghĩa xã hội
dưới nhiều hình thức. Trong khi một số mô hình chủ nghĩa xã hội ở một số nước Đông
Âu sụp đổ, một số mô hình chủ nghĩa xã hội mới - sản phẩm của quá trình đổi mới
chủ nghĩa xã hội - như Trung Quốc, Việt Nam, Cu Ba với những thành tựu to lớn,
khẳng định sức sống của chủ nghĩa xã hội đổi mới, trở thành tấm gương sáng để các
dân tộc khác noi theo. Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của các dân tộc dù có khó
khăn, phức tạp, nhưng theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người nhất định tiến tới chủ nghĩa xã hội. Câu 2:
Những năm tháng hoạt động trong nước và bôn ba khắp thế giới để học tập,
nghiên cứu, Hồ Chí Minh đã không ngừng quan sát, nhận xét thực tiễn, làm
phong phú thêm sự hiểu biết của mình, đồng thời hình thành những cơ sở quan
trọng để tạo dựng nên những thành công trong lĩnh vực hoạt động lý luận của Người về sau. Nhân tố chủ quan
- Khả năng tư duy và trí tuệ Hồ Chí Minh
Những năm tháng hoạt động trong nước và bôn ba khắp thế giới để học tập, nghiên
cứu, Hồ Chí Minh đã không ngừng quan sát, nhận xét thực tiễn, làm phong phú thêm
sự hiểu biết của mình, đồng thời hình thành những cơ sở quan trọng để tạo dựng nên
những thành công trong lĩnh vực hoạt động lý luận của Người về sau.
Các nhà yêu nước tiền bối và cùng thời với Hồ Chí Minh tuy cũng đã có những quan
sát, nhưng họ chưa nhận thấy, hoặc nhận thức chưa đúng về sự thay đổi của dân tộc và
thời đại. Trong quá trình tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh khám phá các quy luật
vận động xã hội, đời sống văn hóa và cuộc đấu tranh của các dân tộc trong hoàn cảnh
cụ thể để khái quát thành lý luận, đem lý luận chỉ đạo hoạt động thực tiễn và được
kiểm nghiệm trong thực tiễn. Nhờ vào con đường nhận thức chân lý như vậy mà lý
luận của Hồ Chí Minh mang giá trị khách quan, cách mạng và khoa học.
- Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn. Mục tiêu đấu tranh giải phóng
dân tộc, sự tác động mạnh mẽ của thời đại và sự nhận thức đúng đắn về thời đại đã tạo
điều kiện để Hồ Chí Minh hoạt động có hiệu quả cho dân tộc và nhân loại.
Có được điều đó là nhờ vào nhân cách, phẩm chất và tài năng trí tuệ siêu việt của Hồ Chí Minh.
Phẩm chất, tài năng đó được biểu hiện trước hết ở tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo,
cộng với đầu óc phê phán tinh tường, sáng suốt trong việc nhận xét, đánh giá các sự
vật sự việc chung quanh.
Phẩm chất, tài năng đó cũng được biểu hiện ở bản lĩnh kiên định, luôn tin vào nhân
dân; khiêm tốn, bình dị, ham học hỏi; nhạy bén với cái mới, có phương pháp biện
chứng, có đầu óc thực tiễn. Chính vì thế, Hồ Chí Minh đã khám phá ra lý luận cách
mạng thuộc địa trong thời đại mới trên cơ sở đó xây dựng một hệ thống quan điểm
toàn diện, sâu sắc và sáng tạo về cách mạng Việt Nam, kiên trì chân lý và định ra các
quyết sách đúng đắn, sáng tạo để đưa cách mạng đến thắng lợi.
Phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh còn biểu hiện ở sự khổ công học tập để chiếm
lĩnh đỉnh cao tri thức nhân loại, là tâm hồn của một nhà yêu nước chân chính, một
chiến sĩ cộng sản nhiệt thành cách mạng, một trái tim yêu nước thương dân, sẵn sàng
chịu đựng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của đồng bào.
Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn là thứ đã giữ vai trò quyết
định,góp phần vào sự thành công của Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ thiên tài của Đảng và nhân dân ta. Tư tưởng Hồ Chí
Minh về đạo đức không chỉ thể hiện trong các bài nói, viết của Người về đạo đức mà
còn thể hiện trong hoạt động thực tiễn. Phẩm chất đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh
là sự kết hợp trí thông minh, óc sáng suốt với lòng nhân đức, nghị lực kiên cường và
đức tính khiêm tốn hiếm có, là hiện thân của những đức tính tốt đẹp nhất của dân tộc.
Người căn dặn cán bộ, đảng viên: "Cũng như sông có nguồn thì mới có nước, không
có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng
phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”.
Tư cách người cách mạng" là vấn đề được Hồ Chí Minh đề cập đầu tiên khi Người
viết tác phẩm "Đường kách mệnh" (1927) nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào
nước ta, giáo dục, đào tạo những lớp cán bộ cách mạng đầu tiên của Đảng, của dân
tộc. Trong tư tưởng của Người, đạo đức cách mạng biểu hiện ở những giá trị cốt lõi:
trung với nước, hiếu với dân; yêu thương con người; cần, kiệm, liêm, chính, chí công
vô tư; có tinh thần quốc tế trong sáng. Với Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là là
phẩm chất quan trọng nhất, là nền tảng của người chiến sĩ cách mạng; là linh hồn của
một con người, một xã hội, một chế độ; là giá trị tinh thần có ý nghĩa như một sức
mạnh vật chất to lớn giúp cho người cách mạng vượt qua mọi thử thách để thực hiện
lý tưởng, mục tiêu của mình. Bác chỉ rõ: "Đạo đức cách mạng là quyết tâm suốt đời
đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lên trên,
lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân. Vì
Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc”. Mặt khác, đạo đức
cách mạng phải nêu cao tính tiên phong gương mẫu, đấu tranh phê bình và tự phê
bình, ăn ở với nhau có tình có nghĩa, phải tẩy trừ những thói xấu: tệ lãng phí, quan
liêu, tham ô, tham nhũng, lãng phí.
Vấn đề đạo đức cách mạng được Hồ Chí Minh xem xét một cách toàn diện, cụ thể và
sâu sắc với mọi đối tượng, trên mọi lĩnh vực hoạt động, trong các mối quan hệ của con
người, từ đó, Người khái quát thành những chuẩn mực giá trị chung nhất, cơ bản nhất
mang tính phổ quát của nền đạo đức cách mạng Việt Nam. Những vấn đề đạo đức
cách mạng mà Người đặt ra đối với cán bộ, đảng viên chính là nhằm phát huy vai trò
lãnh đạo của Đảng, đồng thời để ngăn chặn, khắc phục những hiện tượng tha hóa, tiêu
cực như quan liêu, tham nhũng, cậy quyền, cậy thế, lợi dụng quyền lực, tham quyền
cố vị... Người nhấn mạnh: Đạo đức cách mạng không phải tự nhiên mà có. Nó do rèn
luyện, giáo dục hằng ngày của mỗi người, từng tổ chức mà hình thành, phát triển.
Cũng như "ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong". Bởi vậy, để có đạo
đức cách mạng, theo tư tưởng Hồ Chí Minh đòi hỏi mỗi người, trên cương vị công tác
của mình phải thể hiện trong thực tiễn phong trào cách mạng bằng nhận thức và
những việc làm cụ thể. Xa rời thực tiễn, tách mình khỏi phong trào đấu tranh cách
mạng của đất nước, dân tộc thì không thể có đạo đức cách mạng.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức của người cách mạng, sự thống nhất giữa
đức và tài là một vấn đề có tính nguyên tắc. Người khẳng định đức là "gốc" không có
nghĩa là tuyệt đối hoá mặt đức, coi nhẹ mặt tài mà giữa chúng luôn có mối quan hệ
gắn bó chặt chẽ, thống nhất với nhau cả trong nhận thức và hành động thực tiễn. Đức
phải gắn với tài và tài phải có đức đảm bảo.
Bên cạnh đó, Người luôn quan tâm đến việc "xây" phải đi đôi với "chống", nâng cao
đạo đức cách mạng phải đi đôi với quét sạch chủ nghĩa cá nhân. Theo Người, chủ
nghĩa cá nhân là mẹ đẻ của những tư tưởng không đúng, là kẻ thù nguy hiểm nhất của
người cách mạng. Muốn trở thành người cách mạng chân chính không thể không loại
trừ chủ nghĩa cá nhân. "Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng chỉ lo cho lợi ích riêng của
mình, không quan tâm đến lợi ích của tập thể. Nó là mẹ đẻ ra tất ca mọi tính hư, nét
xấu như lười biếng, so bì, kiêu căng, kèn cựa, nhút nhát, lãng phí, tham ô v.v… Nó là
kẻ thù hung ác của đạo đức cách mạng, của chủ nghĩa xã hội”.
Một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh phải do những con người đạo đức xây dựng.
Không tạo ra được một xã hội lành mạnh về đạo đức, lối sống thì xã hội sẽ mất động
lực phát triển. Không xây dựng được đội ngũ cán bộ, đảng viên có phẩm chất đạo đức
thực sự mẫu mực, thực sự là tấm gương sáng dẫn dắt đạo đức xã hội, để cho tình trạng
suy thoái về đạo đức, lối sống, tâm lý sùng ngoại, chạy theo lợi ích cá nhân... diễn ra,
thì chúng ta không thể vững vàng hội nhập với thế giới, và đó là nguy cơ đe doạ đến
sự lãnh đạo của Đảng và sự phát triển của đất nước. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ X đã chỉ rõ: “Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng chưa đạt yêu cầu. Tình trạng
suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân và tệ
quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận cán bộ, công chức diễn ra nghiêm
trọng...”. Đại hội đòi hỏi chúng ta: “Trong những năm tới phải dành nhiều công sức,
tạo được chuyển biến rõ rệt về xây dựng Đảng”. Chúng ta cần thấy rõ rằng, trong tình
hình hiện nay, những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nâng cao đạo đức cách
mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân vẫn giữ nguyên giá trị và tính thời sự.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người Việt Nam đẹp nhất, tiêu biểu cho phẩm chất đạo đức
và khí phách của dân tộc ta, Đảng ta. Người không chỉ để lại cho Đảng ta, nhân dân ta
một sự nghiệp vĩ đại mà còn để lại cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân một di sản tinh
thần vô giá, đó là tư tưởng Hồ Chí Minh, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Giáo dục
đạo đức, xây dựng lối sống tốt đẹp theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh vừa là yêu
cầu cấp bách hiện nay, vừa là nhiệm vụ cơ bản, lâu dài. Chính vì lẽ đó, cuộc vận động
"Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" có ý nghĩa to lớn đối với vận
mệnh của cách mạng nước ta. Việc học tập và làm theo đạo đức, tấm gương Hồ Chí
Minh là trách nhiệm và tình cảm của tất cả mọi người, của mọi cán bộ, đảng viên. Tuy
nhiên, giáo dục học tập về đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh phải đi đến
thức tỉnh được lương tâm của mỗi con người, làm cho mỗi người tự mình hình thành
được trong mình một “tòa án lương tâm” đủ sức phán xét thật nghiêm khắc về đạo đức
làm người của chính mình; phải tu dưỡng suốt đời, phải nêu gương về đạo đức, trở
thành tấm gương sáng để quần chúng noi theo, để quần chúng tin yêu, mến phục. Và
thiết nghĩ, có làm được như vậy thì cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh” mới có thể đạt được hiệu quả thiết thực.
Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh là sản phẩm tổng hòa của những điều kiện khách quan
và chủ quan, của truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. Từ thực
tiễn dân tộc và thời đại được Hồ Chí Minh tổng kết, chuyển hóa sắc sảo, tinh tế với
một phương pháp khoa học, biện chứng, tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành tư tưởng Việt Nam hiện đại.