Đề cương môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Trường Đại học lao động -  xã hội.

NỘI DUNG ÔN TẬP HỌC PHẦN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1 . Cơ sở, quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh
Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành trên cơ sở những yếu tố sau:
+ Tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc là truyền thống quý báu của dân
tộc Việt Nam, được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử. Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã tiếp thu và phát huy truyền thống yêu nước, ý chí tự cường dân tộc
của dân tộc ta, trở thành một trong những cơ sở quan trọng nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Tư tưởng tiến bộ của nhân loại, đặc biệt là chủ nghĩa Mác - Lênin, là nền
tảng lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu
sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, vận dụng vào thực tiễn Việt Nam, làm cho
chủ nghĩa Mác - Lênin trở thành vũ khí tư tưởng sắc bén của cách mạng Việt Nam.
+ Thực tiễn cách mạng Việt Nam là môi trường trực tiếp hình thành và phát
triển tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trải qua nhiều năm bôn
ba tìm đường cứu nước, từng trải qua nhiều thử thách, gian nan, đã trực tiếp
tham gia và lãnh đạo cách mạng Việt Nam từ khi mới phôi thai đến khi giành
được thắng lợi hoàn toàn. Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã giúp Chủ tịch
Hồ Chí Minh nhận thức rõ những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ
đó hình thành và phát triển tư tưởng của mình.
- Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh
Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh có thể chia thành hai giai đoạn chính:
+ Giai đoạn chuẩn bị (1890 - 1920): Trong giai đoạn này, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã có những hoạt động cách mạng đầu tiên, tiếp xúc với nhiều luồng tư
tưởng khác nhau, tích lũy vốn tri thức về thế giới và Việt Nam.
+ Giai đoạn phát triển (1920 - 1969): Trong giai đoạn này, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lênin, trở thành người cộng sản đầu tiên
của Việt Nam, lãnh đạo cách mạng Việt Nam từ khi mới phôi thai đến khi
giành được thắng lợi hoàn toàn. Trong giai đoạn này, tư tưởng Hồ Chí Minh
đã được hình thành và phát triển một cách toàn diện, sâu sắc, trở thành hệ
thống quan điểm toàn diện, sâu sắc về cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới.
2 . Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc là một hệ thống
quan điểm toàn diện, sâu sắc về cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước
thuộc địa, nửa thuộc địa, trong đó có Việt Nam. Tư tưởng này được hình
thành trên cơ sở tiếp thu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào
thực tiễn cách mạng Việt Nam, đồng thời kế thừa và phát huy truyền thống
yêu nước, ý chí tự cường dân tộc của dân tộc ta.
- Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc
+ Cách mạng giải phóng dân tộc là một tất yếu lịch sử. Chủ tịch Hồ Chí Minh
khẳng định: "Nước nào bị áp bức thì phải vùng lên đánh đổ áp bức, giành độc
lập tự do cho mình". Cách mạng giải phóng dân tộc là cuộc đấu tranh của các
dân tộc thuộc địa, nửa thuộc địa chống lại đế quốc, thực dân, giành độc lập
dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.
+ Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc là giành độc lập dân tộc, dân
chủ và tiến bộ xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, mục tiêu của cách
mạng giải phóng dân tộc là giành độc lập dân tộc, xóa bỏ chế độ áp bức, bóc
lột, xây dựng một xã hội dân chủ, tiến bộ.
+ Lực lượng của cách mạng giải phóng dân tộc là nhân dân lao động, đứng
đầu là giai cấp công nhân. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Nhân dân là
người sáng tạo nên lịch sử, nhân dân là người làm nên cách mạng". Lực
lượng chủ yếu của cách mạng giải phóng dân tộc là nhân dân lao động, đứng
đầu là giai cấp công nhân, đồng thời có sự tham gia của các tầng lớp nhân dân khác.
+ Đường lối cách mạng giải phóng dân tộc là độc lập dân tộc gắn liền với chủ
nghĩa xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, cách mạng giải phóng dân tộc
phải gắn liền với cách mạng xã hội chủ nghĩa, nhằm giải phóng giai cấp, giải
phóng nhân dân, giải phóng xã hội, giải phóng con người.
+ Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành bằng con đường cách
mạng bạo lực nhưng vẫn ưu tiên đấu tranh ít đổ máu. Tư tưởng bạo lực cách
mạng và tư tưởng nhân đạo, hòa bình thống nhất, biện chứng với nhau. Chủ
tịch Hồ Chí Minh chủ trương giải quyết các vấn đề bằng biện pháp hòa bình,
nhân đạo, nhưng nếu kẻ thù xâm lược thì phải dùng bạo lực để chống lại.
- Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc
Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc có ý nghĩa vô cùng
to lớn đối với cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Tư tưởng này đã
soi đường, dẫn dắt cách mạng Việt Nam giành thắng lợi hoàn toàn, giải
phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tư tưởng
này cũng là kim chỉ nam cho cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc
địa, nửa thuộc địa trên thế giới.
3 . Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng Cộng sản Việt Nam (Tính tất yếu và vai
trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam).
- Tính tất yếu của Đảng Cộng sản Việt Nam
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là một tất yếu
khách quan, xuất phát từ những yêu cầu của lịch sử và nguyện vọng của nhân dân Việt Nam.
+ Về yêu cầu của lịch sử, Hồ Chí Minh cho rằng, trong thời đại cách mạng vô
sản, muốn giải phóng dân tộc, nhân dân cần có Đảng của mình, Đảng của giai
cấp công nhân, đại biểu cho lợi ích của giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động.
+ Về nguyện vọng của nhân dân Việt Nam, Hồ Chí Minh khẳng định: "Nhân
dân ta đã trải qua nhiều thế kỷ bị áp bức, bóc lột, họ khao khát được giải
phóng, được làm chủ đất nước, làm chủ cuộc sống của mình. Đảng Cộng sản
Việt Nam ra đời đáp ứng nguyện vọng đó của nhân dân.
- Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam
Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời
là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam. Đảng có
vai trò lãnh đạo cách mạng Việt Nam, đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
+ Vai trò lãnh đạo về chính trị: Đảng Cộng sản Việt Nam hoạch định đường
lối, chủ trương, chính sách cho cách mạng Việt Nam. Đảng lãnh đạo nhân
dân tiến hành đấu tranh giành chính quyền, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Vai trò lãnh đạo về tư tưởng: Đảng Cộng sản Việt Nam định hướng tư
tưởng, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho nhân dân. Đảng lãnh đạo nhân dân đấu
tranh chống lại các quan điểm sai trái, thù địch.
+ Vai trò lãnh đạo về tổ chức: Đảng Cộng sản Việt Nam là trung tâm đoàn
kết, tập hợp toàn dân tộc. Đảng lãnh đạo các tổ chức chính trị - xã hội, các lực
lượng xã hội thực hiện các nhiệm vụ cách mạng.
- Bài học kinh nghiệm từ tư tưởng HCM về ĐCSVN và nhân dân Việt Nam
+ Phải kiên định mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội
+ Phải dựa vào sức mạnh của nhân dân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
+ Phải vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
+ Phải xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức.
4 . Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân
dân (Nhà nước dân chủ; nhà nước pháp quyền; nhà nước trong sạch, vững mạnh).
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân
là một hệ thống quan điểm toàn diện, sâu sắc về nhà nước trong xã hội xã hội
chủ nghĩa, thể hiện bản chất giai cấp công nhân và tính nhân dân của nhà
nước. Tư tưởng này được hình thành trên cơ sở tiếp thu và vận dụng sáng tạo
chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, đồng thời kế thừa
và phát huy truyền thống yêu nước, ý chí tự cường dân tộc của dân tộc ta.
- Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân
+ Nhà nước của nhân dân, tức là nhà nước do nhân dân lao động làm chủ.
Nhân dân là chủ thể của nhà nước, có quyền lực tối cao trong việc quyết định
mọi vấn đề của đất nước.
+ Nhà nước do nhân dân, tức là nhà nước được nhân dân bầu ra, nhân dân
quản lý, nhân dân kiểm soát. Nhân dân là người trực tiếp bầu ra các cơ quan
nhà nước, tham gia vào các hoạt động của nhà nước, giám sát hoạt động của nhà nước.
+ Nhà nước vì nhân dân, tức là nhà nước phục vụ lợi ích của nhân dân, bảo
đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Nhà nước phải thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của mình nhằm phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời
sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
- Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân
có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam. Tư tưởng này đã góp phần định hướng cho việc xây dựng nhà nước
Việt Nam, bảo đảm nhà nước luôn thực sự là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
- Một số bài học kinh nghiệm từ tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân
+ Phải kiên định mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
+ Phải dựa vào sức mạnh của nhân dân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
+ Phải vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
+ Phải xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
+ Phải xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh. - Nhà nước dân chủ
Nhà nước dân chủ là nhà nước mà quyền lực thuộc về nhân dân, nhân dân là
chủ thể của quyền lực. Quyền lực của nhân dân được thực hiện thông qua các
hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp. - Nhà nước pháp quyền
Nhà nước pháp quyền là nhà nước được tổ chức và hoạt động theo pháp luật,
mọi hoạt động của nhà nước và xã hội đều phải tuân theo pháp luật. Nhà nước
pháp quyền là nhà nước của pháp luật, nhà nước pháp quyền bảo vệ pháp luật.
- Nhà nước trong sạch, vững mạnh
Nhà nước trong sạch, vững mạnh là nhà nước có bộ máy gọn nhẹ, hoạt động
hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Nhà nước trong sạch, vững mạnh là nhà nước được xây dựng trên cơ sở
dân chủ, pháp quyền, đồng thời chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân
là tài sản vô giá của Đảng và nhân dân ta. Tư tưởng này tiếp tục soi đường,
dẫn dắt nhân dân ta thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
5 . Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân tộc (Vai trò của đại đoàn
kết toàn dân tộc; lực lượng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; hình thức tổ
chức của khối đại đoàn kết toàn dân tộc - Mặt trận dân tộc thống nhất).
- Vai trò của đại đoàn kết toàn dân tộc
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đại đoàn kết toàn dân tộc là một vấn đề có ý
nghĩa quyết định đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Đại đoàn kết toàn
dân tộc có vai trò to lớn như sau:
+ Là nguồn sức mạnh to lớn của dân tộc. Đại đoàn kết toàn dân tộc là sức
mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng.
+ Là cơ sở để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại đoàn kết toàn dân tộc là cơ sở
để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
- Lực lượng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc
Khối đại đoàn kết toàn dân tộc là khối đại đoàn kết của tất cả các giai cấp,
tầng lớp, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam ở trong và ngoài nước. Lực lượng
của khối đại đoàn kết toàn dân tộc bao gồm:
+ Giai cấp công nhân là lực lượng tiên phong của cách mạng, là giai cấp lãnh
đạo của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
+ Nông dân là lực lượng đông đảo nhất của dân tộc, là lực lượng cơ bản của cách mạng.
+ Tiểu thương, tiểu chủ, trí thức, nhân sĩ yêu nước là lực lượng quan trọng của cách mạng.
+ Các dân tộc thiểu số là lực lượng quan trọng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
+ Người Việt Nam ở nước ngoài là lực lượng quan trọng trong sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Hình thức tổ chức của khối đại đoàn kết toàn dân tộc - Mặt trận dân tộc thống nhất
Mặt trận dân tộc thống nhất là hình thức tổ chức của khối đại đoàn kết toàn
dân tộc. Mặt trận dân tộc thống nhất là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp
tự nguyện của các giai cấp, tầng lớp, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam ở
trong và ngoài nước, lấy liên minh công - nông làm nền tảng.
Mặt trận dân tộc thống nhất có vai trò quan trọng trong việc tập hợp, đoàn kết
các tầng lớp nhân dân, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Mặt trận dân tộc thống nhất là một bộ phận quan trọng của hệ thống chính trị,
là chỗ dựa vững chắc của Đảng và Nhà nước.
- Một số bài học kinh nghiệm từ tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân tộc
+ Phải kiên định mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
+ Phải dựa vào sức mạnh của nhân dân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
+ Phải vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
+ Phải xây dựng và phát huy Mặt trận dân tộc thống nhất vững mạnh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân tộc là tài sản vô giá của
Đảng và nhân dân ta. Tư tưởng này tiếp tục soi đường, dẫn dắt nhân dân ta
thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
6 . Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức, con người (Quan điểm Hồ
Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới; quan điểm Hồ Chí Minh về những
chuẩn mực đạo đức cách mạng; quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người).
6 .1. Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là linh
hồn của dân tộc. Nền văn hóa mới phải là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
- Những nội dung cơ bản của quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới
+ Nền văn hóa mới phải là nền văn hóa tiên tiến, tức là nền văn hóa phải tiếp
thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, đồng thời phát huy những giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc.
+ Nền văn hóa mới phải là nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, tức là nền
văn hóa phải phản ánh bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam, thể hiện được
tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc.
+ Nền văn hóa mới phải đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
xã hội và bảo vệ Tổ quốc, tức là nền văn hóa phải góp phần xây dựng một xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
- Ý nghĩa của quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới
Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới có ý nghĩa vô cùng to
lớn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Tư tưởng này
đã góp phần định hướng cho việc xây dựng nền văn hóa mới ở Việt Nam, góp
phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
6 .2. Quan điểm Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách mạng
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức là gốc của người cách mạng. Cán bộ,
đảng viên phải có đạo đức cách mạng, phải là tấm gương sáng cho quần chúng noi theo.
- Những chuẩn mực đạo đức cách mạng
+ Trung với nước, hiếu với dân
+ Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư
+ Độc lập tự chủ, tự lực tự cường
+ Đoàn kết, tương thân tương ái
+ Tôn trọng lẽ phải, bảo vệ lẽ phải
+ Sống có lý tưởng, có hoài bão
+ Sống giản dị, thanh bạch
- Ý nghĩa của quan điểm Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách mạng
Quan điểm Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách mạng có ý nghĩa
vô cùng to lớn đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch,
vững mạnh. Tư tưởng này đã góp phần hình thành nên những chuẩn mực đạo
đức cách mạng, là kim chỉ nam cho hành động của cán bộ, đảng viên.
6 .3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, con người là nhân tố quyết định mọi thắng lợi
của cách mạng. Muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, phải xây dựng được con người mới.
- Nội dung quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người
+ Xây dựng con người có nhân cách cao đẹp, có lý tưởng, có năng lực, có bản lĩnh
+ Xây dựng con người có đạo đức, có lối sống lành mạnh
+ Xây dựng con người có tri thức, có kỹ năng lao động
+ Xây dựng con người có tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái
- Ý nghĩa của quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người
Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người có ý nghĩa vô cùng to
lớn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Tư tưởng này
đã góp phần định hướng cho việc xây dựng con người mới ở Việt Nam, góp
phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức, con người là một hệ thống quan
điểm toàn diện, sâu sắc, có giá trị to lớn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam. Tư tưởng này tiếp tục soi đường, dẫn dắt nhân dân ta thực
hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.