Đề cương ôn tập - Pháp luật đại cương | Đại học Tôn Đức Thắng

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP
HỌC PHẦN XÃ HỘI NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
BÀI 1: NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 1.
Trình bày về nguồn gốc ra đời của Nhà nước, dựa trên các quan điểm phi Macxit và Chủ nghĩa Mac – Lênin.
 Có 2 quan điểm để giải thích cho sự ra đời của Nhà Nước:
 Quan điểm Phi Mác-xít gồm 5 thuyết nói về sự ra đời của Nhà Nướ c:  Thuyết thần học:
 Nhà nước xuất hiện do các hiện tượng siêu nhiên do Thương Đế sáng tạo ra và được cai
quản bởi ý chí của Thần Linh
 Nhà Nước ra đời để Quản Lý Xã Hội và cai trị dân chúng -
Giải thích ngu7n g8c nhà nước mang tính duy tâm -
Học thuyết này không dân chủ tiến bô < /Nhà nước cai trị xã hô không ph@c v@ xã hô -
Cơ sở tư tưởng cho các nhà nước quân chủ chuyên chế  Thuyết Gia Trưởng:
 Nhà nước xuất hiện từ nhu cầu quản lý xã hội, bảo vệ an toàn cho mọi người, vì lợi ích
chung theo ý chí của người Gia Trưởng
 Do người đ>ng đầu trong một gia đình hay nói cách khác là người đ>ng đầu trong một gia tộc được bầu ra
 Ra đời để quản lý xã hội và bảo vệ anh toàn cho mọi người, vì lợi ích chung -
Hp l": Nhà nước xu$t hiê &n t' nhu c(u quan l" x) hô &i,bảo vê & an toàn cho m.i người v/ li ích chung -
Không hp l": Biê &n minh cho sự b$t b/nh đ3ng, nô d5ch và th6ng tr5 con người khi coi đó là 1 đi9u tự nhiên, t$t y;u
 Thuyết Khế Ước Xã Hội:
 Nhà nước chỉ xuất hiện khi xã hội phát triển đến một giai đoạn nhất định
 Nhà nước là sản phẩm của một bản Khế Ước Xã Hội do ý chí của người ký kết Xã Hội
 Nhà nước ra đời để quản lý, giữ gìn trật tự, bảo vệ lợi ích chung của con người -
Hp l": Nhà nước chỉ xu$t hiện khi x) hội phát triển đ;n một giai đoạn nh$t đ5nh/Nhà nước ra đời để
quản l", giữ g/n trật tự, bảo vệ li ích chung của con người -
Không hp l": Không làm rõ đưc tính giai c$p của Nhà nước  Thuyết Bạo Lực:
 Nhà Nước là sản phẩm của Chiến Tranh
 Nhà nước ra đời để duy trì sự th8ng trị, b8c lột, của bên thắng với bên thua trận
 Ý chí của bên thắng trận  Thuyết Tâm Lý:
 Nhà Nước xuất hiện do nhu cầu về tâm lý cảu con người nguyên thủy của con người
nguyên thủy luôn mu8n ph@ thuộc vào các Thủ linh, Giáo sĩ… o
KẾT LUẬN: DO Ý CHÍ => Duy tâm
 Quan điểm Chủ Nghĩa Mac-Lênin
 Chủ Nghĩa Mac-Lênin phủ định tất cả các quan điểm của Phi Mác-xít
 Nhà Nước chỉ xuất hiện khi xã hội loài người đã phát triển đến một giai đoạn nhất định, khi
trong xã hội xuất điện chế độ tư hữu và những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được được 2.
BNn chOt của Nhà nước đưPc thể hiê Q n qua nhRng thuô Q
c tính cơ bNn nào? Liên hê Q với bNn
chOt của Nhà nước Cô Q ng hòa Xã hô Q i Chủ nghĩa Viê Q
t Nam, qua điều 2 của Hiến pháp 2013. -
Tính giai cấp và tính xã hô Những thuô -
Tính giai cOp: TRẤN ÁP GIAI CẤP BỊ TRỊ→ DUY TRÌ, CỦNG CỐ SỰ THỐNG TRỊ→ BẢO VỆ LỢI ÍCH GIAI CẤP MÌNH -
Th8ng trị KINH TẾ→ Tạo ra sự lệ thuộc về KINH TẾ→ Nắm giữ, duy trì và bảo vệ TƯ LIỆU SX,
CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ TÀI SẢN LỚN -
Th8ng trị CHÍNH TRỊ→ Tạo ra sự ph@c tùng về Ý CHÍ→ Tổ ch>c Hệ th8ng chính quyền với CÔNG
CỤ CƯỠNG CHẾ ĐẶC BIỆT -
Th8ng trị TƯ TƯỞNG→ Tạo ra sự Th8ng nhất TƯ TƯỞNG→ Làm cho người dân hiểu đường l8i,
chính sách quản lý là ĐÚNG ĐẮN, PHÙ HỢP - Tính xã hô Q
i: Nhà nước là một hiện tượng nảy sinh từ xã hội, và do nhu cầu duy trì trật tự của xã hội,
bảo đảm quá trình phát triển ổn định và bền vững của xã hội→ Nhà nước phải chăm lo và bảo vệ lợi
ích chung của xã hội, mà không trái với lợi ích của giai cấp th8ng trị -
Bảo đảm những điều kiện cần thiết cho quá trình sản xuất của xã hội/Giải quyết hiệu quả các vấn đề
nảy sinh từ xã hội (thảm họa, thiên tai, dịch bệnh, lũ l@t) / Đảm bảo trật tự an toàn xã hội / Giữ gìn,
phát triển bản sắc văn hóa, tinh thần của dân tộc
“1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. 2.
Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà
nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội
ngũ trí thức.” 3.
Điều 2 Hiến pháp 2013 quy định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công,
phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp”.
Hãy làm rõ sự “thống nhất”, “phân ”,
công “phối hợp”, “kiểm soát” trong viê Q
c tổ chức thực hiê Q n
quyền lực nhà nước ở nước ta. 4.
Hãy trình bày về vị trí pháp lj và chức năng của: (i) Quốc hô Q i; (ii) Hô Q i đồng nhân dân;
(iii) Chính phủ; (iv) Ủy ban nhân dân; (v) Tòa án nhân dân; (vi) Viê Q
n kiểm sát nhân dân a) Qu8c Hội  Vị trí Pháp Lý:
 Cơ quan quyền lực Nhà Nước
 Cơ Quan hành chính Nhà Nước  Cơ Quan xét xử  Cơ Quan Kiểm Sát  Ch>c Năng:
 Ban hành hiến pháp và Pháp Luật
 Quyết định những vấn đề quan trọng  Giám Sát t8i cao b) Hội đ7ng Nhân Dân  Vị trí Pháp Lý:
 Cơ quan chính quyền Tỉnh
 Cơ quan chính quyền Huyện  Ch>c Năng:
 Tổ ch>c thực hiện luật
 Hướng dẫn thi hành Luật
 Phổ biến tuyên truyền Giáo D@c c) Chính Phủ  Vị trí Pháp Lý:
 Cơ quan hành chính Nhà Nước cao nhất của nước CHXHCN Việt Nam
 Cơ quan chấp hành của Qu8c Hội  Ch>c Năng:
 Quản Lý hành chính Nhà Nước trong phạm vi cả Nước:
 Tổ ch>c thi hành Hiến Pháp và Pháp Luật
 Hoạch đinh chính sách và trình dự án Luật, Pháp Lệnh
 Th8ng Nhất Quản Lý Nhà Nước về mọi mặt: Kinh Tế, Tài Nguyên, Môi Trường, Giáo D@c, Khoa học, Công nghệ. d) Ủy ban nhân dân  Vị trí Pháp Lý:
 Cơ Quan Hành chính Nhà Nước ở Địa Phương
 Cơ Quan chấp hành của Hội đ7ng nhân dân cùng cấp  Ch>c Năng:
 Quản lý hành chính Nhà Nước trong Phạm vi địa phương
 Tổ ch>c thi hành Hiến Pháp và Pháp Luật, Nghị Quyết, Hội Đ7ng Nhân dân
 Trình Hội Đ7ng Nhân Dân cùng cấp dự thảo các Nghị Quyết
 Th8ng Nhất quản lý Nhà Nước về mọi mặt: Kinh Tế, Tài Nguyên, Môi Trường, Giáo D@c, Khoa Học, Công Nghệ… e) Tòa Án Nhân Dân  Vị trí Pháp Lý:
 Theo điều 102- Hiến Pháp 2013: Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.
 Có Nhiệm V@ Bảo vệ công lý và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác nhau trong xã hội:
 Quyền được bảo vệ tính mạng s>c khŽe
 Quyền được bảo đảm việc làm
f) Viện Kiểm Sát Nhân Dân  Vị trí Pháp Lý
Là cơ quan thực hành công t8 và kiểm sát hoạt động tư pháp
Viện kiểm sát Nhân dân có nhiệm v@:  Bảo vệ pháp luật
 Bảo vệ quyền CN, quyền CD
 Bảo vệ chế độ XHCN , bảo vệ lợi ích Nhà nước xã hội
 Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
 Bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm minh  Ch>c năng:
 Thực Hành Quyền Công T8
 Kiểm sát hoạt động tư pháp 5.
Hãy làm rõ quan hê Q về mă Q
t tổ chức và hoqt đô Q
ng giRa các cơ quan trong Sơ đồ Bô Q máy
Nhà nước đưPc đính ksm với Đề cương này.
 Đối với quan hệ về tổ chức
 Nguyên tắc tổ chức bộ máy nhà nước
Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng
của đất nước và giám sát t8i cao đ8i với hoạt động của Nhà nước.
Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước
cao nhất, cơ quan thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Qu8c hội. Tòa án nhân dân được
xác định chính là cơ quan xét xử và là cơ quan thực hiện quyền tư pháp.  QUỐC HỘI Bwu, mixn nhiê Q m, bãi nhiê Q m: -
Chủ tịch nước,phó chủ tịch nước - Thủ tướng chính phủ -
Chánh án Tòa án nhân dân t8i cao - Viê  CHỦ TỊCH NƯỚC Mixn nhiê Q m, bãi nhiê Q m, cách chức: -
Phó thủ tướng Chính Phủ - Bộ Trưởng -
Thủ trưởng cơ quan Ngang Bộ -
Thẩm phán của TAND t8i cao -
Phò chánh án TAND t8i cao, Phò viê » Phê chuẩn của Qu8c hô  HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN -
Hội đồng nhân dân còn có quyền bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm đ8i với thành viên ủy ban nhân
dân cùng cấp, bầu hội thẩm tòa án nhân dân cùng cấp (nếu có) HĐND Bầu, miễn nhiê - Chủ tịch - Phó Chủ Tịch - Ủy Viên » Phê chuẩn  TÒA ÁN NHÂN DÂN
Chánh án TAND tối cao bổ nhiê c Chánh án, phó chánh án của TAND cấp cao,
cấp tỉnh, cấp huyê Thzm phán của TAND cOp cao, cấp tỉnh, cấp huyê c
 VIÊQN KI}M SÁT NHÂN DÂN Viê Q
n trưởng VKSND tối cao bổ nhiê c Viê viên của VKSND cấp cao, cấp tình, cấp huyê  CH~NH PHỦ
Thủ tướng chình phủ trình Qu8c hội phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách ch>c Phó Thủ
tướng Chính phủ, Bộ trưởng và Thành viên khác của Chính phủ; bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách ch>c Th>
trưởng, ch>c v@ tương đương thuộc bộ, cơ quan ngang bộ; phê chuẩn việc bầu, miễn nhiệm và quyết định
điều động, cách ch>c Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành ph8 trực thuộc trung ương 6.
Hãy trình bày về ch>c năng của Viê  CHỨC NĂNG CỦA VIỆN KI}M SÁT NHÂN DÂN:
 Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công t8, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
 Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm v@ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền
công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của
tổ ch>c, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và th8ng nhất.
 Đối với quan hệ về hoqt động
*Bộ máy nhà nước là một chỉnh thể th8ng nhất, thực hiện quyền lực nhà nước th8ng nhất, đòi hŽi phải có sự
ph8i hợp và kiểm soát chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực thi quyền lực nhà nước. Nên cần
ph8i hợp hỗ trợ lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước nhằm: -kiểm tra -Giám sát
-kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước
-tránh nguy cơ lạm d@ng quyền lực -hạn chế sự xung đột
-tạo ra sự hiểu biết, thông cảm lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước.
-Kiểm soát quyền lực nhà nước để ngăn ngừa, loại bŽ những nguy cơ, những việc làm sai trái của nhà nước,
các cơ quan,… trong việc tổ ch>c và thực hiện quyền lực nhà nước nhằm đảm bảo cho quyền lực nhà nước được
*Việc phân công, ph8i hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lực nhà nước
được biểu hiện ở ch>c năng, nhiệm v@ của các cơ quan này. Chẳng hạn:
-Theo quy định của pháp luật Việt Nam thì Qu8c Hội là cơ quan thực hiện quyền lập pháp;
Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp; Tòa án là cơ quan thực hiện quyền tư pháp…
- Song, việc thực hiện quyền lập pháp của Qu8c Hội sẽ nhận được sự hỗ trợ tích cực của các cơ quan khác
nhau như Chính phủ, Tòa án, v.v.. Đ8i với các quyền lực khác cũng được thực hiện tương tự như vậy.
*Để thực hiện t8t nguyên tắc này đòi hŽi nhiều yếu t8 như
- phải nhanh chóng “Xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, trong sạch, vững mạnh…
- Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận th>c và xác định rõ ch>c năng, nhiệm v@ của các cơ quan nhà nước
nhằm ph@c v@ t8t nhất người dân và doanh nghiệp…
-Xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, kỷ cương, năng động, hiệu lực, hiệu quả, lấy kết quả
ph@c v@ và m>c độ hài lòng của người dân, doanhnghiệp là tiêu chí đánh giá.
-Tăng cường công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình”.
Qu8c hội lãnh đạo, giám sát hoạt động của : + chính phủ + chủ tịch nước + tòa án nhân dân
+viện kiểm sát nhân dân t8i cao
HĐND cấp trên có quyền lãnh đạọ cũng như giám sát mọi hoạt động của cấp dưới 7. Hoạt đô theo mấy cấp?
 Hoqt động xét xử là hoqt động nhân danh quyền lực nhà nước nhằm xem xét, đánh giá và ra phán
quyết về tính hợp pháp và tính đúng đắn của hành vi pháp luật hay quyết định pháp luật khi có sự
tranh chấp và mâu thuẫn giữa các bên có lợi ích khác nhau trong các tranh chấp hay mâu thuẫn đó.
 Tòa án xét xử theo 2 cấp: sơ thẩm, phúc thẩm
BÀI 2: PHÁP LUẬT NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 1.
Hãy trình bày các nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan dƒn đến sự ra đời của pháp luâ Q t. - Nguyên nhân khách quan
 SẢN PHẨM CỦA XÃ HỘI phát triển đến 1 trình đô < nhất định thì sẽ làm xuất hiện Chế
Độ tư hữu và Phân chia giai cấp từ đó Pháp Luật Xuất hiện - Nguyên nhân chủ quan
 Pháp Luật là do NHÀ NƯỚC BAN HÀNH để thiết lập trật tự trong xã hô nước:  VĂN BẢN PHÁP LUẬT  TẬP QUÁN PHÁP  TIỀN LỆ PHÁP 2. Hãy nêu các thuô Q c tính (đă Q
c trưng) của pháp luâ Q t; nh„m thể hiê Q n sự khác biê Q t của pháp luâ Q
t với các quy phqm xã hô Q
i khác; như: tôn giáo; phong t…c tâ Q
p quán, đqo đức, quy định, quy chế, nô Q i quy của tổ chức -
Thuộc tính th> nhất: Pháp luật có tính quy9n lực nhà nước -
Thuộc tính th> hai: Pháp luật có tính quy phạm phổ bi;n -
Thuộc tính th> ba: Pháp luật có tính hệ th6ng. -
Thuộc tính th> tư: Pháp luật có tính xác đ5nh v9 h/nh thức. 3. Pháp luâ Q
t có mOy hình thức thể hiê Q
n. Hãy trình bày định nghĩa của t†ng hình thức? (102) -
Tập quán pháp: đây là hình th>c của Nhà Nước tuyên b8 một s8 tập quán được duy trì, bảo vệ
và đảm bảo cho chúng được thực hiện. -
Tiền lệ pháp: hình th>c Nhà Nước thừa nhận các quyết định (cách giải quyết) về v@ việc c@ thể
nào đó của các cơ quan nhà nước thành lập pháp luật để giải quyết những v@ việc tương tự. -
Văn bản quy phạm pháp luật: là văn bản do cơ quan Nhà Nước có thẩm quyền ban hành theo
thủ t@c, trình tự do luật định, trong đó có quy tắc xử sự chung được Nhà Nước đảm bảo thực
hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo những định hướng nhất định.
BÀI 3: QUY PH‡M PHÁP LUẬT VÀ VĂN BẢN QUY PH‡M PHÁP LUẬT
1. Hãy nêu cOu trúc của quy phqm pháp luâ Q
t, và nêu rõ cách thức để xác định t†ng bô Q phâ Q n của quy phqm pháp luâ Q t. -
GIẢ ĐỊNH: Nêu lên TÌNH HUỐNG mà khi CHỦ THỂ ở vào tình hu8ng đó thì chịu sư tác
động của quy phạm pháp luật -
QUY ĐỊNH: Nêu lên CÁCH XỬ SỰ mà chủ thể phải tuân theo khi ở trong tình hu8ng đã nêu ở phần giả định -
CHẾ TÀI: Nêu lên các BIÊ<
của Nhà nước, áp d@ng với chủ thể nào
không thực hiện đúng ở phần quy định.
[Xem lại Bài tâ