Di sản văn hóa phi vật thể là gì? Kể tên các di sản này tại Việt Nam

Di sản văn hóa phi vật thể là gì? Kể tên các di sản này tại Việt Nam
1. Di sản văn hóa phi vật thể là gì?
Căn cứ theo khoản 1 điều 4 Luật di sản văn hóa 2001 (được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 1 điều
1 Luật di sản văn hóa sửa đổi năm 2009) thì:
"Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và
không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng
đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền
miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác bao gồm lễ hội, lối sống, bí quyết truyền
nghề, văn hóa ẩm thực, trang phục truyền thống".
Cần phân biệt khái niệm di sản văn hóa phi vật thể với khái niệm di dản văn hóa vật thể:
"Di sản văn hoá vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, bao gồm di
tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia".
Công ước 2003 của UNESCO bác bỏ việc xếp hạng di sản văn hóa phi vật thể nên không có khái
niệm xếp hạng di sản theo cấp tỉnh, cấp quốc gia hay cấp thế giới.
Để nâng cao nhận thức về tính cấp thiết của vấn đề bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, tại hội
nghị lần thứ 3 họp tại Istanbul, Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn Di sản phi vật thể đã đưa ra hai danh sách:
 Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
 Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
Di sản văn hóa phi vật thể bao gồm những di sản sau:
 Tiếng nói, chữ viết;  Ngữ văn dân gian;
 Nghệ thuật trình diễn dân gian;
 Tập quán xã hội và tín ngưỡng;
 Lễ hội truyền thống;
 Nghề thủ công truyền thống;  Tri thức dân gian.
2. Danh sách di sản văn hóa phi vật thể tại Việt Nam
2.1. Di sản văn hóa phi vật thể đã được ghi danh
STT Tên di sản văn Địa điểm Danh mục Năm hóa phi vật thể công nhận Nhã Nhạc, Âm Đại diện 1 nhạc cung đình Thừa Thiên – Huế cho nhân 2003 Việt Nam loại Không gian văn Đại diện
2 hóa Cồng chiêng Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng cho nhân 2005 Tây Nguyên loại Đại diện
3 Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Bắc Giang cho nhân 2009 loại
Bắc Ninh, Bắc Giang, Hà Nam, Hà Tĩnh, Hải Dương, Hưng Yên, Nam Cần được 4 Hát Ca trù
Định, Nghệ An, Ninh Bình, Phú Thọ, Quảng Bình, Thái Bình, Thanh Hóa, bảo tồn 2009
Vĩnh Phúc, Hà Nội và Hải Phòng khẩn cấp Hội Gióng ở Đền Đại diện
5 Sóc và Đền Phù Thành phố Hà Nội cho nhân 2010 Đổng loại Đại diện 6 Hát xoan Phú Thọ cho nhân 2011 loại Tín ngưỡng thờ Đại diện 7 cúng Hùng Phú Thọ cho nhân 2012 Vương loại
An Giang, Bà Rịa-Vũng Tàu, Kiên Giang, Hậu Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Đại diện Đờn ca tài tử
Cần Thơ, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh, Đồng Tháp, Long An, Bến Tre, 8 Nam Bộ cho nhân 2013
Tây Ninh, Bình Phước, Bình Thuận, Lâm Đồng, Đồng Nai, Bình Dương, loại
Ninh Thuận, thành phố Hồ Chí Minh Đại diện Dân ca ví, giặm 9 Nghệ An và Hà Tĩnh Nghệ Tĩnh cho nhân 2014 loại Đại diện
Hàn Quốc, Philippines, Campuchia và Việt Nam (Lào Cai, Vĩnh Phúc, Hà 10 Nghi lễ Kéo co Nội, Bắc Ninh) cho nhân 2015 loại
Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Hà Nội, Thái Bình, Hải Dương, Hưng Đại diện
Tín ngưỡng thờ Yên, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Phú Thọ, Lạng Sơn, Hòa Bình, 11 Mẫu Việt Nam cho nhân 2016
Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa loại
Thiên Huế và Thành phố Hồ Chí M inh
Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Đại diện 12 Bài chòi
Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận thuộc cho nhân 2017 miền Trung Việt Nam. loại Nghi lễ Then của Đại diện
Tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên
13 người Tày, Nùng Quang, Lào Cai, Yên Bái, Bắc Giang, Quảng Ninh và Thái Nguyên. cho nhân 2019 và Thái loại Đại diện 14 Xòe Thái
Tỉnh Yên Bái, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La cho nhân 2021 loại
2.2. Đề cử trong các năm tiếp theo
Tên di sản văn hóa phi Danh Năm xét STT Địa vật điểm
thể không ổn định mục duyệt Đại diện
Nghề làm gốm của người 1 Ninh Thuận, Bình Thuận Chăm cho nhân 2022 loại Cần phải
2 Nghề làm tranh Đông Hồ Tỉnh Bắc Ninh bảo vệ 2023 khẩn cấp Đại diện
Tỉnh Hòa Bình chủ trì cùng các tỉnh: Thanh Hóa, Phú Thọ, 3 Mo Mường
Ninh Bình, Sơn La, Hà Nội, Đắk Lắk. cho nhân 2023 loại Đại diện Đã ghi vào
Lễ Miếu Bà Chúa Xứ Núi 4 Tỉnh An Giang cho nhân danh mục Sam loại dự kiến Đại diện Nghệ thuật Chèo đồng 5
Thái Bình chủ trì, các tỉnh phía Bắc phối hợp. bằng sông Hồng cho nhân 2021-2025 loại Đại diện
Nghi lễ Cấp sắc của người Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái 6 cho nhân 2025 Dao Nguyên, Sơn La. loại
Tri thức và thực hành Thổ Đại diện
canh hốc đá của các dân 7 Tỉnh Hà Giang Chưa rõ tộc thiểu số vùng Cao cho nhân loại nguyên đá Hà Giang Đại diện Nghệ thuật Dù Kê của 8
Sóc Trăng, An Giang và Trà Vinh Chưa rõ người Khmer cho nhân loại Đại diện
9 Võ cổ truyền Bình Định Tỉnh Bình Định cho nhân Chưa rõ loại Đại diện
Ninh Bình chủ trì và các tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, 10 Nghệ thuật hát xẩm Chưa rõ
Thái Bình, Nam Định, Nghệ An, Thanh Hóa cho nhân loại Cần phải Chưa thực 11 Sử thi Tây Nguyên Tây Nguyên bảo vệ hiện khẩn cấp Đại diện 12 Múa rối nước
Bắc Ninh, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương cho nhân Đang hoãn loại
Việt Nam: Nam Định (Làng sơn mài Cát Đằng), Bình Dương Đại diện
(Làng sơn mài Tương Bình Hiệp) và Hà Nội (Làng sơn mài Hạ 13 Nghệ thuật Sơn mài Đang
Thái, Làng sơn mài Duyên Trường, Làng sơn mài Bối Khê và cho nhân hoãn loại
Làng sơn mài Sơn Đồng) Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản
3. Ý nghĩa và cách bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể
3.1. Ý nghĩa của di sản văn hóa phi vật thể
Di sản văn hóa phi vật thể có những ý nghĩa như sau:
 Lưu giữ được công sức và nét đẹp văn hóa truyền thống của các thế hệ trước
 Tạo tiền đề để các thế hệ sau phát triển và tái tạo. Trên tinh thần và sự quyết tâm lưu giữ đối
với các giá trị văn hóa dân tộc. Nhằm cập nhật nền văn hóa tiên tiến nhưng vẫn không bị mất đi bản sắc dân tộc.
 Góp phần làm phong phú nền văn hóa dân tộc nói riêng. Tham gia và thể hiện vào di sản văn hóa thế giới nói chung
 Phát huy giá trị di sản nhằm tạo cơ hội phát triển du lịch. Cũng như mở rộng và khai thác với
các ngành nghề, lĩnh vực liên quan khác
 Xây dựng hình ảnh, dấu ấn riêng biệt của mỗi một quốc gia khác nhau. Tạo nên ấn tượng, nền
tảng văn hóa, lịch sử riêng với bạn bè thế giới.
3.2. Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể
Để bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, cần thực hiện những biện pháp sau:
 Nhiều di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ bị mai một hay biến mất nếu không có sự bảo tồn và phát huy.
 Bảo vệ có nghĩa là đảm bảo di sản văn hóa phi vật thẻ là một phần cuộc sống của thế hệ hiện tại
và sẽ được truyền dạy sang các thế hệ tương lại. Các biện pháp bảo vệ hướng tới mục tiêu đảm
bảo sự sống, sự liên tục làm mới và truyền dạy.
 Các hoạt động nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể bao gồm xác đnh và tư liệu hóa, nghiên
cứu, bảo tồn, thúc đẩy, tăng cường và truyền dạy di sản, đặc biệt là thông qua giáo dục chính
quy và không chính quy cũng như làm sống lại một số yếu tố đã bị mai một.
 Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể cũng là một nguồn phát triển kinh tế quan trong mặc dù
không nhất thiết phải thông qua các hoạt động tạo nguồn thu nhập như du lịch, các hoạt động
có khả năng làm ảnh hưởng đến di sản sống.
Thay vào đó nên tập trung tăng cường các chức năng của di sản văn hóa phi vật thể trong xã hội
và thúc đẩy lồng ghép vào các kế hoạch chính sách phát triển kinh tế.