Đọc hiểu truyện ngắn Cô hàng xén của nhà văn Thạch Lam
"Trong bức tranh xã hội Việt Nam xưa, Thạch Lam đã vẽ nên hình ảnh một cô gái hàng xén với cuộc sống
vất vả nhưng tâm hồn trong sáng. Truyện ngắn "Cô hàng xén" không chỉ là một bức chân dung sinh động về
cuộc sống của người dân lao động mà còn là một khúc ca ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của con người. Bài viết
này sẽ cùng bạn khám phá những nét đẹp tâm hồn ẩn sâu trong nhân vật Tâm."
1. Đọc hiểu truyện ngắn Cô hàng xén của nhà văn Thạch Lam 1.1. Đề 1
*Đọc đoạn thơ sau và thực hiện yêu cầu:
Cô Tâm lại nghĩ đến mình, mẹ già đang mong đợi và các em đang nóng ruột vì quà. Gói kẹo bỏng cô đã gói
cần thận để ở dưới thẳng, mỗi đứa sẽ được hai cái. Chắc hẳn chúng sẽ vui mừng lắm. Tâm vội vã bước
mau. Trước đình, sân gạch rộng đầy bóng tối và yên lặng; con sấu đá vẫn phục yên trên bệ ở ngoài, hình
dáng quen thuộc quá. Bỗng cô dừng lại; cô suýt va phải một người ở ngõ rẽ ra. Người kia cũng tránh sang
bên, sát vào hàng rào. Nhưng Tâm nhận ra ngay: - Bác Mỹ đẩy ư ? Đi đâu mà tối thế ?
Người kia tiến một bước, nhìn tận mặt: "Ai ? A, cô Tâm, cô đi chợ về." Tâm đã bước xa rồi, hàng tre vi vút
thêm, trời lại lấm tấm mưa lạnh rơi xuống mặt. Cô đi qua nhà bà cụ Nhiêu rồi về đến ngõ. Cánh cửa gỗ
chưa đóng. Cô xoay đầu đòn gánh đầy cửa rồi bước vào. Tất cả cái tối tăm rét mướt, và cảnh đồng hoang
vắng cô đề lại ở ngoài. Đây là nhà rồi. Mùi phân trâu nồng ấm sặc ngay vào cổ; thoáng qua, cô nghe tiếng
chân trâu đập trong chuồng. Con và thấy động sủa lên, rồi chạy lại vấp vào chân quân quít. Trong nhà mây
đứa em reo: - A, á. Chị Tâm đã về.
(Trích Cô hàng xén - Thạch Lam, NXB Văn hóa Thông tin, 2007, tr. 165)
Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2. Hình ảnh nói về quê nhà được thể hiện qua những từ ngữ nào?
Câu 3. Nêu tâm trạng của nhân vật Tâm khi trở về nhà trong đoạn trích.
Câu 4. Anh/ Chị hãy nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật của Thạch Lam trong đoạn trích.
Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1: Trong đoạn trích, các phương thức biểu đạt được sử dụng bao gồm:
- Miêu tả: Thạch Lam sử dụng miêu tả để khắc họa không gian, cảnh vật xung quanh và cảm nhận của
nhân vật Tâm, như cảnh sân gạch, bóng tối, mùi phân trâu, và tiếng chân trâu.
- Biểu cảm: Các cảm xúc của Tâm, như sự vội vàng, nỗi nhớ quê hương, và sự mong đợi của mẹ và các
em, được thể hiện rõ qua ngôn ngữ và hành động của nhân vật.
- Tự sự: Đoạn trích có yếu tố tự sự, khi Tâm kể lại những suy nghĩ, cảm xúc và hành động của mình trong hành trình trở về nhà.
Câu 2: Hình ảnh quê nhà trong đoạn trích được thể hiện qua các từ ngữ và cụm từ như:
- “Sân gạch”: thể hiện cảm giác thân thuộc khi về đến nơi mình sống.
- “Mùi phân trâu nồng ấm”: gợi lên không khí quen thuộc, gần gũi của quê hương.
- "Con sấu đá": mang lại cảm giác quen thuộc, đặc trưng của quê nhà.
- “Tiếng chân trâu”: mang lại cảm giác sống động, gắn liền với đời sống nông thôn.
- “Cảnh đồng hoang vắng”: tạo nên bức tranh về sự tĩnh lặng và vắng vẻ của quê nhà. Câu 3:
Khi trở về nhà, tâm trạng của nhân vật Tâm đan xen giữa nỗi nhớ quê hương, sự hồi hộp và nỗi lo âu. Cô
không ngừng nghĩ đến mẹ già và các em đang mong đợi, khiến lòng cô dâng trào niềm vui và sự háo hức.
Tuy nhiên, những suy tư về cuộc sống khó khăn nơi quê nhà cũng khiến cô cảm thấy nặng nề, bởi gánh
nặng trách nhiệm đè lên vai khi cô không thể đảm bảo cho cuộc sống của gia đình được đầy đủ như mong
muốn. Khi bước qua những con đường quen thuộc, hình ảnh bóng tối, tiếng mưa lạnh, và những kỷ niệm về
quê hương lại hiện về, tạo nên một không gian vừa thân thuộc vừa xa lạ. Khi về đến nhà, sự ấm áp từ mùi
phân trâu và tiếng chân trâu vang lên trong chuồng khiến cô cảm nhận được sự bình yên, nhưng nỗi lo lắng
vẫn không thể nào nguôi ngoai. Tâm trạng của Tâm là sự kết hợp hài hòa giữa cảm giác an ủi từ những
điều giản dị của quê hương và nỗi bận tâm về tương lai, phản ánh sâu sắc tâm hồn nhạy cảm của một
người con gái đang gánh vác nhiều lo toan trong cuộc sống. Câu 4:
Nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật của Thạch Lam trong đoạn trích rất tinh tế và sâu sắc, thể hiện sự
nhạy cảm của ông đối với tâm hồn con người. Trước hết, tác giả sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, khéo léo
lựa chọn từ ngữ để khắc họa tâm trạng của nhân vật Tâm, từ cảm giác vội vàng trong hành trình trở về nhà
đến sự an tâm khi được quay về với những hình ảnh quen thuộc. Không gian xung quanh cũng được miêu
tả đầy ấn tượng qua các chi tiết như bóng tối, mưa lạnh và âm thanh từ thiên nhiên, tạo nên bức tranh tâm
trạng phong phú cho Tâm. Sự gắn kết giữa tâm trạng và cảm xúc của nhân vật không chỉ thể hiện qua lời
nói hay hành động, mà còn phản ánh những cảm xúc mãnh liệt về gia đình và quê hương. Thạch Lam khéo
léo kết hợp miêu tả không gian xung quanh với tâm trạng nhân vật, giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn
về sự trở về của Tâm và những cảm xúc dào dạt trong lòng cô. Tóm lại, nghệ thuật miêu tả tâm trạng của
Thạch Lam thành công rực rỡ, làm nổi bật sự tinh tế và nhạy cảm của ông đối với vẻ đẹp của quê hương và tâm hồn con người. 1.2. Đề 2
*Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
1 - Sáng sớm hôm sau, trong gió bấc lạnh, Tâm đã mở cổng gánh hàng lên chợ. Sương trắng còn đầy ở
các ngõ trong làng; mùi rơm rác và cỏ ướt thoang thoảng bốc lên, mùi quen của quê hương và của đất mầu
khiến Tâm thấy dễ chịu và thêm can đảm. Nàng rảo bước cho mau chóng đến chợ.
2 - Cái đòn gánh cong xuống vì hàng nặng, kĩu kịt trên mảnh vai nhỏ bé theo nhịp điệu của bước đi. Chịu
khó, chịu khó từng tí một, hết bước nọ sang bước kia, cứ thế mà đi không nghĩ ngợi. Tâm thấy ngày nay
cũng như mọi ngày, ngày mai cũng thế nữa; tất cả cuộc đời nàng lúc nào cũng chịu khó và hết sức, như tấm
vải thô dệt đều nhau. Có phải đâu chỉ một mình cô; trong những lũy tre xanh kia, bao nhiêu người cũng như
cô, cũng phải chịu khó và nhọc nhằn, để kiếm tiền nuôi chồng, nuôi con, nuôi các em. Tâm không chán nản
cũng không tự kiêu, chỉ thấy yên tâm chắc chắn, như nhiều người khác cũng làm việc, cũng sống như nàng.
Tâm cứ bước đều chân và đến chợ hãy còn sớm. Nàng bày hàng trên khoảng đất nàng vẫn ngồi xưa nay.
Ánh sáng đầu tiên của mặt trời lấp lánh trên mặt kính các ô hàng. Các màu đua nhau thắm tươi dưới ngón
tay xinh xắn của Tâm: những cuộn chỉ mượt, những cái cúc xà cừ, những gương lược sáng loáng. Cái gì
cũng sạch sẽ ngăn nắp, nhỏ nhắn như công việc, như ý nghĩ của cô hàng xén.
(Trích Cô hàng xén, Thạch Lam, Thạch Lam tuyển tập, NXB. Thời đại, 2011, tr.210-211)
Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2. Anh/Chị tìm những chi tiết miêu tả bức tranh thiên nhiên sáng sớm gần gũi, thân thuộc trong đoạn 1.
Câu 3. Tìm và nêu hiệu quả nghệ thuật của một biện pháp tu từ trong đoạn trích?
Câu 4. Anh/Chị có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Thạch Lam trong đoạn trích.
Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1: Trong đoạn trích, Thạch Lam đã sử dụng các phương thức biểu đạt chủ yếu như:
- Miêu tả: Tác giả miêu tả hình ảnh thiên nhiên sáng sớm và tâm trạng của nhân vật Tâm khi mở cổng gánh hàng lên chợ.
- Tự sự: Đoạn trích cũng có yếu tố tự sự, khi kể về hành trình của Tâm trong công việc hàng ngày.
- Biểu cảm: Có sự bộc lộ cảm xúc của nhân vật qua cách cô cảm nhận về quê hương, mùi đất, và sự vất vả của cuộc sống.
Câu 2: Trong đoạn 1, các chi tiết miêu tả thiên nhiên sáng sớm bao gồm:
- “Sương trắng còn đầy ở các ngõ trong làng”: Tạo nên hình ảnh thơ mộng và bình yên của làng quê vào buổi sớm.
- “Mùi rơm rác và cỏ ướt thoang thoảng bốc lên”: Khắc họa mùi hương quen thuộc của quê hương, khiến Tâm cảm thấy dễ chịu.
- “Mùi quen của quê hương và của đất mầu”: Gợi lên cảm giác gần gũi, thân thuộc và ấm áp trong lòng nhân vật. Câu 3.
Biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích là liệt kê.
Hiệu quả nghệ thuật: Phép liệt kê này không chỉ làm nổi bật sự chăm chỉ, kiên trì của Tâm mà còn thể hiện
sự giản dị, bình thường trong cuộc sống của cô. Nó tạo nên một hình ảnh sống động, dễ hình dung về sự
đều đặn, nhẫn nại trong cuộc sống hàng ngày của những người phụ nữ quê hương. Câu 4:
Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Thạch Lam trong đoạn trích rất tinh tế và gần gũi. Ông khéo léo kết hợp
những chi tiết thiên nhiên với cảm xúc của nhân vật, tạo nên một không gian sống động và đầy sức sống.
Mỗi hình ảnh đều mang âm hưởng của quê hương, khiến người đọc không chỉ thấy cảnh vật mà còn cảm
nhận được tâm tư của nhân vật Tâm. Sự sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và âm điệu nhẹ nhàng đã giúp
Thạch Lam khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên sáng sớm, từ đó làm nổi bật sự gắn bó của con
người với quê hương. Tâm trạng của Tâm hòa quyện với thiên nhiên, tạo nên một bức tranh toàn cảnh đẹp
đẽ, mang đến cho người đọc cảm giác thanh bình và ấm áp. 1.3. Đề 3
*Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi:
Sáng sớm hôm sau, trong gió bấc lạnh, Tâm đã mở cổng gánh hàng ... lên chợ. Sương trắng còn đầy ở các
ngõ trong làng; mùi rơm rác và cỏ ướt thoang thoảng bốc lên, mùi quen của quê hương và của đất mầu
khiến Tâm thấy dễ chịu và thêm can đảm. Nàng rảo bước cho mau chóng đến chợ.
Cái đòn gánh cong xuống vì hàng nặng, kĩu kịt trên mảnh vai nhỏ bé theo nhịp điệu của bước đi. Chịu khó,
chịu khó từng tí một, hết bước nọ sang bước kia, cứ thế mà đi không nghĩ ngợi. Tâm thấy ngày nay cũng
như mọi ngày, ngày mai cũng thế nữa; tất cả cuộc đời nàng lúc nào cũng chịu khó và hết sức, như tấm vải
thô dệt đều nhau. Có phải đâu chỉ một mình cô; trong những lũy tre xanh kia, bao nhiêu người cũng như cô,
cũng phải chịu khó và nhọc nhằn, để kiếm tiền nuôi chồng, nuôi con, nuôi các em. Tâm không chán nản
cũng không tự kiêu, chỉ thấy yên tâm chắc chắn, như nhiều người khác cũng làm việc, cũng sống như nàng.
Tâm cứ bước đều chân và đến chợ hãy còn sớm. Nàng bày hàng trên khoảng đất nàng vẫn ngồi xưa nay.
Ánh sáng đầu tiên của mặt trời lấp lánh trên mặt kính các ô hàng. Các màu đua nhau thắm tươi dưới ngón
tay xinh xắn của Tâm: những cuộn chỉ mượt, những cái cúc xà cừ, những gương lược sáng loáng. Cái gì
cũng sạch sẽ ngăn nắp, nhỏ nhắn như công việc, như ý nghĩ của cô hàng xén.
(Trích Cô hàng xén, Thạch Lam, Thạch Lam tuyển tập, NXB Thời đại, 2011, tr.210-211)
Câu 1: Trong đoạn trích, bức tranh thiên nhiên sáng sớm gần gũi, thân thuộc được miêu tả bằng những chi tiết nào?
Câu 2: Nêu tâm trạng của nhân vật Tâm khi gánh hàng ra chợ bán trong đoạn trích?
Câu 3: Anh/Chị hãy nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của Thạch Lam trong đoạn trích?
Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1: Trong đoạn trích, bức tranh thiên nhiên sáng sớm được miêu tả qua những chi tiết sau:
- “Trong gió bấc lạnh”: Cảm giác lạnh của gió tạo nên không khí se lạnh của buổi sáng mùa đông, gợi lên
cảm giác gần gũi với thiên nhiên.
- “Sương trắng còn đầy ở các ngõ trong làng”: Hình ảnh sương mù tạo ra một bức tranh bình yên và tĩnh
lặng của làng quê vào buổi sáng.
- “Mùi rơm rác và cỏ ướt thoang thoảng bốc lên”: Mùi hương quen thuộc của cỏ và rơm rác mang đến cảm
giác thân thuộc, dễ chịu cho Tâm.
- “Mùi quen của quê hương và của đất mầu”: Nhắc nhở về quê hương, đất đai, tạo nên sự gắn bó giữa Tâm và quê hương.
- “Ánh sáng đầu tiên của mặt trời lấp lánh trên mặt kính các ô hàng”: Hình ảnh ánh sáng ban mai tạo ra
không gian tươi sáng, đầy sức sống cho cảnh vật xung quanh. Câu 2:
Tâm trạng của nhân vật Tâm khi gánh hàng ra chợ bán thể hiện sự chăm chỉ, kiên trì, và an tâm. Dù phải
gánh hàng nặng trên vai, Tâm vẫn cảm thấy dễ chịu và can đảm trước cảnh vật thân thuộc của quê hương.
Cô không chán nản hay kiêu ngạo, mà ngược lại, nhận thức rõ rằng cuộc sống của mình, cũng như bao
người khác, là những ngày tháng làm việc vất vả. Tâm bước đi với sự quyết tâm, lòng tin tưởng vào cuộc
sống và sự cần cù của mình, thể hiện qua câu: “Tâm không chán nản cũng không tự kiêu, chỉ thấy yên tâm
chắc chắn.” Tâm cảm thấy hài lòng và an phận với công việc của mình, điều này phản ánh tâm hồn giản dị,
gắn bó của một người phụ nữ quê hương. Câu 3:
Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật của Thạch Lam trong đoạn trích rất tinh tế và sâu sắc. Tác giả đã khéo
léo lồng ghép những suy nghĩ và cảm xúc của Tâm vào trong những hình ảnh thiên nhiên gần gũi, tạo ra
một bức tranh sống động và chân thật về cuộc sống của cô. Sự miêu tả tâm lý của Tâm không chỉ dừng lại
ở những cảm xúc đơn thuần mà còn thể hiện được những suy tư sâu sắc về cuộc sống, công việc, và gắn bó với quê hương.
Thạch Lam sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi để phản ánh tâm trạng của nhân vật, từ đó làm nổi bật tính
cách của Tâm: một người phụ nữ chăm chỉ, chịu thương chịu khó nhưng cũng đầy tâm tư. Cách tác giả
miêu tả hình ảnh cô gánh hàng ra chợ, cùng với những cảm giác của cô về mùi hương quê hương và ánh
sáng đầu ngày, giúp người đọc cảm nhận rõ nét hơn về tâm lý nhân vật và bối cảnh xã hội mà cô đang sống.
Tóm lại, Thạch Lam đã thể hiện tài năng miêu tả tâm lý nhân vật một cách sinh động, giúp người đọc không
chỉ hiểu được cuộc sống mà còn cảm nhận được vẻ đẹp tinh tế của tâm hồn người phụ nữ trong xã hội xưa.