54 trang 79 lượt tải

Giải Bài tập Vật lý đại cương 1 tập 1 Phần Nhiệt học | Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội

157

Giải Bài tập Vật lý đại cương 1 tập 1 Phần Nhiệt học | Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

Môn: Vật lý đại cương 1 (ĐHCN) 32 tài liệu

Trường: Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội 591 tài liệu

Tác giả:

Profile

Mai Nguyệt

1 năm trước
Danh sách Quiz
/54
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
PhÇn B. NhiÖt häc
Ch−¬ng: Më ®Çu
0-1. Cã 40g khÝ O
2
chiÕm thÓ tÝch 3l ë ¸p suÊt 10at.
a. TÝnh nhiÖt ®é cña khÝ
b. Cho khèi khÝ gi·n në ®¼ng ¸p tíi thÓ tÝch 4l. Hái nhiÖt ®é cña khèi
khÝ sau khi gi·n në.
Gi¶i
a. Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
pV=m/µ RT
NhiÖt ®é khèi khÝ T
1
=µp
1
V
1
/R=292,5K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: V/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T
2
=T
1
V
2
/V
1
=390K
0-2. Cã 10g khÝ H
2
ë ¸p suÊt 8,2at ®ùng trong mét b×nh thÓ tÝch 20l.
a. TÝnh nhiÖt ®é cña khèi khÝ
b. H¬ nãng ®¼ng tÝch khèi khÝ nµy ®Õn ¸p suÊt cña nã b»ng 9at. TÝnh
nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng
Gi¶i
a. NhiÖt ®é khèi khÝ T
1
=µp
1
V
1
/R=388K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: p/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T
2
=T
1
p
2
/p
1
=425K (lÊy 1at=9,81Pa)
0-3. Cã 10g khÝ ®ùng trong mét b×nh, ¸p suÊt 10
7
Pa. Ng−êi ta lÊy b×nh ra
mét l−îng khÝ cho tíi khi ¸p suÊt cña khÝ cßn l¹i trong b×nh b»ng
2,5.10
6
Pa. Coi nhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi. T×m l−îng khÝ ®· lÊy ra
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron cho khèi khÝ tr−íc vµ sau khi lÊy khÝ
p
1
V=m
1
/µ RT, p
2
V=m
2
/µ RT,
21
21
2
2
1
1
mm
pp
m
p
m
p
−
−
==
Khèi l−îng khÝ ®· lÊy:
kg5,7m
p
p
1mmm
1
1
2
21
=
−=−=∆
0-4. Cã 12g khÝ chiÕm thÓ tÝch 4l ë 7
o
C. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, khèi
l−îng riªng cña nã b»ng 6.10
-4
g/cm
3
. T×m nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi
h¬ nãng.
Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Tr−íc khi h¬ nãng
pV=m/µ RT
1
(1)
Sau khi h¬ nãng pV=m/ RTµ
2
p=
ρ
RT
2
/µ (2)
LÊy (1)/(2)
( )
K1400273t
V
m
T
V
m
T
112
=+==
ρρ
0-5. Cã 10 g khÝ Oxy ë nhiÖt ®é 10
o
C, ¸p suÊt 3at. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p,
khèi khÝ chiÕm thÓ tÝch 10l. T×m:
a. ThÓ tÝch khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
b. NhiÖt ®é khèi khÝ sau khi gi·n në.
c. Khèi l−îng riªng khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
d. Khèi l−îng riªng khèi khÝ sau khi gi·n në.
Gi¶i
a. ThÓ tÝch khÝ tr−íc khi gi·n në:
4,2RT/pV
11
≈
=
µ
b. NhiÖt ®é khÝ sau khi gi·n në: T
2
=T
1
V
2
/V
1
≈
1170K
c. Khèi l−îng riªng cña khÝ tr−íc khi gi·n në:
3
1
1
1
m/kg14,4
V
m
==
ρ
d. Khèi l−îng riªng cña khÝ sau khi gi·n në:
3
2
1
1
m/kg1
V
m
==
ρ
0-6. Mét b×nh chøa mét khÝ nÐn ë 27
o
C vµ ¸p suÊt 40at. T×m ¸p suÊt cña
khÝ khi ®· cã mét khèi l−îng khÝ tho¸t ra khái b×nh vµ nhiÖt ®é h¹
xuèng tíi 12
o
C.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
( )
at19p
T2
TT
p
TTR
2/m
Vp
RT
m
Vp
12
2
1
≈
∆−
=→
∆−=
=
µ
µ
0-7. Mét khÝ cÇu cã thÓ tÝch 300m
3
. Ng−êi ta b¬m vµo khÝ cÇu khÝ hy®r« ë
20
0
C d−íi ¸p suÊt 750mmHg. NÕu mçi gi©y b¬m ®−îc 25g th× sau bao
l©u th× b¬m xong?
Gi¶i
Khèi l−îng khÝ cÇn b¬m
RT
PV
m
µ
=
Thêi gian cÇn b¬m
mRT
pV
m
m
t
∆
=
∆
=
µ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Thay 750mmHg=1,05Pa, T=273+20=293K, sè p=
3
m300V =
,
R=8,31J/molK, =2g, m=25g. NhËn ®−îc tµ ∆
≈
990s
0-8. Cho t¸c dông H2SO4 víi ®¸ v«i thu ®−îc 1320cm3 khÝ CO2 ë nhiÖt ®é
22oC vµ 1000mmHg. Hái l−îng ®¸ v«i ®· tham gia ph¸n øng.
Gi¶i
Ph¶n øng
OHCOCaSOSOHCaCO
224423
+
+
→
+
Sè mol
2
CO
sinh ra b»ng sè mol cña
3
CaCO
tham gian ph¶n øng. Khèi
l−îng cña
3
CaCO
tham gian ph¶n øng:
100
RT
pV
100.nM.nm
233
COCaCOCaCO
===
Thay sè p=1000mmHg=
Pa10.33,1
5
,
33
m10.32,1V
−
=
g18,7m
0-9. Cã hai b×nh cÇu ®−îc nèi víi nhau b»ng mét èng cã kho¸, chøa cïng
mét chÊt khÝ. ¸p suÊt ë b×nh thø nhÊt b»ng 2.105Pa, ë b×nh thø hai lµ
106Pa. Më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt ®é
khÝ kh«ng ®æi. Khi ®· c©n b»ng, ¸p suÊt ë hai b×nh lµ 4.105Pa. T×m thÓ
tÝch cña b×nh cÇu thø hai , biÕt thÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 15l.
Gi¶i
Tæng sè mol khÝ tr−íc vµ sau khi më khãa kh«ng ®æi (vµ nhiÖt ®é còng kh«ng
®æi) nªn:
(
)
RT
VVp
RT
Vp
RT
Vp
212211
+
=+
VËy, thÓ tÝch cña b×nh cÇu thø hai.
3
1
2
1
2
dm5V
pp
pp
V =
−
−
=→
0-10. Cã hai b×nh chøa hai thø khÝ kh¸c nhau th«ng víi nhau b»ng mét èng
thñy tinh cã khãa. ThÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 2 lÝt, cña b×nh thø hai
lµ 3 lÝt. Lóc ®Çu ta ®ãng khãa, ¸p suÊt ë hai b×nh lÇn l−ît lµ 1 at vµ
3at. Sau ®ã më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt
®é vÉn kh«ng thay ®æi. TÝnh ¸p suÊt cña chÊt khÝ trong hai b×nh khÝ
khi th«ng nhau.
Gi¶i
T−¬ng tù bµi tËp 0-9, ta cã:
(
)
RT
VVp
RT
Vp
RT
Vp
212211
+
=+
at6,1
VV
VpVp
p
21
2211
=
+
+
=→
24cm
H×nh
0
.1
20cm
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
0-11. Mét èng thñy tinh tiÕt diÖn ®Òu, mét ®Çu kÝn mét ®Çu hë. Lóc ®Çu
ng−êi ta nhóng ®Çu hë vµo mét chËu n−íc sao cho n−íc trong vµ ngoµi
èng b»ng nhau, chiÒu cao cßn l¹i cña èng b»ng 20cm. Sau ®ã ng−êi ta
rót èng lªn mét ®o¹n 4cm (h×nh 0-1). Hái møc n−íc ë trong èng d©ng
lªn bao nhiªu, biÕt r»ng nhiÖt ®é xung quanh kh«ng ®æi vµ ¸p suÊt khÝ
quyÓn lµ 760mmHg.
Gi¶i
Gäi ®é cao cét n−íc trong èng lµ x
¸p suÊt trong èng sau khi n©ng lªn
(
)
(
)
OcmHxpp
2o
−
=
§Þnh luËt B¬il¬ - Mari«t cho khèi khÝ bÞ giam
(
)
(
)
(
)
x4lxpx4lplp
oo
−
+
−
=
−
+
=
Thay sè:
OcmH1033mmHg760p
2o
=
=
,
cm20l
=
cm95,3x04132x1057-x
2
=→=+
; (
cm1053x
=
>l+4 lo¹i)
0-12. Trong èng phong vò biÓu cã mét Ýt kh«ng khÝ, do ®ã ë
®iÒu kiÖn b×nh th−êng nã l¹i chØ ¸p suÊt lµ 750mmHg.
T×m khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ ë trong èng
Gi¶i
¸p suÊt khÝ bªn trong phong vò biÓu
Pa1360mmHg10pp'p
o
=
=
−
=
Khèi l−îng riªng cña khÝ
(
)
3
o
o
m/g17
273.31,8
1360.29
RT
pp
≈=
−
=
µ
ρ
0-13. Cã 8g khÝ «xy hçn hîp víi 22g khÝ c¸cbonnÝc (CO2). X¸c ®Þnh khèi
l−îng cña 1 kil«mol hçn hîp ®ã.
Gi¶i
Khèi l−îng cña 1 mol hçn hîp
( ) ( )
kmol/kg40
44/2232/8
228
kmol/kg
mm
mm
mol/g
n
m
2
2
1
1
21
=
+
+
=
+
+
==
µµ
µ
0-14. Mét hçn hîp khÝ cã 2,8kg Nit¬ vµ 3,2kg ¤xy ë nhiÖt ®é 17
o
C vµ ¸p suÊt
4.10
5
N/m
2
. T×m thÓ tÝch cña hçn hîp ®ã.
Gi¶i
ThÓ tÝch hçn hîp
x
H×nh B.1
l
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( )
3
5
2
2
1
1
m2,1
10.4
17273.31,8.
32
3200
28
2800
p
RT
mm
p
nRT
V ≈
+
+
=
+
==
µµ
0-15. KhÝ næ lµ mét hçn hîp gåm mét phÇn khèi l−îng hy®« vµ t¸m phÇn
khèi l−îng ¤xy. H·y x¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña khÝ næ ®ã ë ®iÒu
kiÖn th−êng.
Gi¶i
Theo bµi 13, khèi l−îng mol cña chÊt næ
mol/g12
32/82/1
81
m/m1
m/m1
mm
mm
8m/m
2
12
1
12
2
2
1
1
21
12
=
+
+
=
+
+
=
+
+
=
=
µµµµ
µ
Khèi l−îng riªng cña hçn hîp
3
5
o
o
m/g534
273.31,8
10.01,1.12
RT
p
≈==
µ
ρ
Ch−¬ng 8: Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc
8-1. 160g khÝ oxy ®−îc nung nãng tõ nhiÖt ®é 50
o
C ®Õn 60
o
C. T×m nhiÖt
l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc vµ ®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ trong
hai qóa tr×nh
a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p
Gi¶i:
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch
( )
cal250J10405060.31.8.
2
5
.
32
160
TR
2
5m
TC
m
UQ
V
≈≈−=∆=∆=∆=∆
µµ
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
§é biÕn thiªn néi n¨ng
cal250TC
m
U
V
=∆=∆
µ
NhiÖt l−îng khÝ nhËn vµo
( )
TR
2
7m
TRC
m
VpTC
m
AUQ
VV
∆=∆+=∆+∆=+∆=∆
µµµ
Thay sè
∆Q
( )
cal350J14545060.31.8.
2
7
.
32
160
≈≈−=
8-2. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng tÝch cña mét chÊt khÝ ®a nguyªn tö,
biÕt r»ng khèi l−îng riªng cña khÝ ®ã ë ®iÒu kiÖn chuÈn lµ =7,95.10ρ
-4
kg/cm
3
.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
Víi khÝ ®a nguyªn tö, nhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch
(
)
molK/JR3C
V
=
ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn
o
o
ooo
p
RT
RT
m
Vp
ρ
µ
µ
=→=
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng tÝch
kgK/J1400
T
p3
RT
CpC
c
oVoV
V
≈===
ρρµ
8-3. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng ¸p cña mét chÊt khÝ, biÕt r»ng khèi
l−îng cña mét kil«mol khÝ ®ã lµ =30kg/kmol. HÖ sè Po¸tx«ng (chØ sè µ
®o¹n nhiÖt) =1,4. γ
Gi¶i:
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng ¸p:
RCC
Vp
+
=
Víi
V
p
C
C
=
γ
=>
1−
=
γ
γ
R
C
p
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng ¸p:
( ) ( )
kgKJ
R
C
c
p
p
/5,969
14,1.10.30
31,8.4,1
1
3
=
−
=
−
==
−
γµ
γ
µ
8-4. Mét b×nh kÝn chøa 14g khÝ Nit¬ ë ¸p suÊt 1at vµ nhiÖt ®é 27
0
C. Sau khi
h¬ nãng, ¸p suÊt trong b×nh lªn tíi 5at. Hái:
a. NhiÖt ®é cña khÝ sau khi h¬ nãng?
b. ThÓ tÝch cña b×nh?
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khÝ?
Gi¶i:
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬ nãng lµ T
2
K1500T
p
p
T
T
p
T
p
1
1
2
2
2
2
1
1
==→=
b. ThÓ tÝch b×nh
l72,12
p
mRT
V
1
1
==
µ
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khèi khÝ :
( )
kJ46,12T1
p
p
R
2
5m
TTC
m
U
1
1
2
12V
=
−=−=∆
µµ
(
2
N
lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5,
2/R5C
V
=
)
8-5. NÐn ®¼ng tÝch 3l kh«ng khÝ ë ¸p suÊt 1at. T×m nhiÖt táa ra biÕt r»ng
thÓ tÝch cuèi cïng b»ng 1/10 thÓ tÝch ban ®Çu.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn
®−îc
UAQ
∆
+
=
∆
'
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt nªn ∆U=
=
∆
TnC
V
0
NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc
JQ
V
V
Vp
V
dV
pVpdVAQ
V
V
V
V
676
10
1
ln10.3.10.81,9
ln'
34
1
2
11
2
1
2
1
−≈=∆
====∆
−
∫∫
DÊu “-” chØ ra r»ng qu¸ tr×nh thùc sù táa nhiÖt.
8-6. Mét b×nh kÝn thÓ tÝch 2l, ®ùng 12g khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 10
o
C. Sau khi h¬
nãng, ¸p suÊt trung b×nh lªn tíi 10
4
mmHg. T×m nhiÖt l−îng mµ khèi
khÝ ®· nhËn ®−îc, biÕt b×nh gi·n në kÐm.
Gi¶i
B×nh gi·n në kÐm, thÓ tÝch cña b×nh kh«ng ®æi, qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch.
A=0
Nguyªn lý I nhiÖt ®éng lùc häc
( )
−=
−=∆
−=∆=∆+=∆
1212
12
RT
m
Vp
2
i
RT
m
RT
m
2
i
Q
TT
2
iRm
UUAQ
µµµ
µ
(
2
N
lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5,
2/R5C
V
=
)
Thay sè p
2
=10
4
mmHg=1,33.10
6
Pa, V=2.10
-3
m
3
, T
1
=283K.
kJ1,4Q
=
∆
8-7. H¬ nãng 16 gam khÝ ¤xy trong mét b×nh khÝ gi·n në kÐm ë nhiÖt ®é
37
0
C, tõ ¸p suÊt 10
5
N/m
2
lªn tíi 3.10
5
N/m
2
. T×m:
a. NhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng;
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ.
Gi¶i:
a. B×nh kÝn, gi·n në kÐm, qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬
nãng lµ T
2
( )
K93037273
10
10.3
T
p
p
T
T
p
T
p
5
5
1
1
2
2
2
2
1
1
=+==→=
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn
®−îc trong qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch trªn
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( )
( )
kJ4,61
10
10.3
37273.31,8.
2
5
32
16
Q
1
p
p
RT
2
im
TTRC
m
UQ
5
5
1
2
112V
≈
−+=∆
−=−=∆=∆
µµ
8-8. Sau khi nhËn ®−îc nhiÖt l−îng Q=150cal, nhiÖt ®é cña m=40,3g khÝ
Oxi t¨ng tõ t
1
= 16
o
C tíi t
2
=40
o
C. Hái qu¸ tr×nh h¬ nãng ®ã ®−îc tiÕn
hµnh trong ®iÒu kiÖn nµo?
Gi¶i
NhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc
( )
12
xx
ttm
Q
CTC
m
Q
−
=→∆=
µ
µ
( )
molK/J77,20
1640.3,40
18,4.150.32
C
x
=
−
=
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch cña Oxi:
xV
CmolK/J77,20
2
31,8.5
2
iR
C ====
Nh− vËy
Vx
CC
=
, qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch.
8-9. 6,5g hy®r« ë nhiÖt ®é 27
o
C, nhËn nhiÖt l−îng gi·n në gÊp ®«i, trong
®iÒu kiÖn ¸p suÊt kh«ng ®æi. TÝnh
a. C«ng mµ khÝ sinh ra.
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ.
Gi¶i:
a. C«ng sinh ra
( ) ( )
( )
J10.1,827273.31,8.
2
5,6
A
RT
m
VV2pVVpA
3
11112
≈+=
=−=−=
µ
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ:
( ) ( )
( )
JU
RT
mi
pVpV
i
RT
m
RT
mi
TTC
m
U
V
3
1111212
10.2,2027273.31,8.
2
5,6
.
2
5
2
2
22
≈+=∆
=−=
−=−=∆
µµµµ
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ chÝnh x¸c b»ng nhiÖt l−îng
mµ khÝ nhËn ®−îc. Theo nguyªn lý I
J10.3,2810.2,2010.1,8UAQ
333
=+=∆+=∆
(§èi víi nguyªn tö hy®r« (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö
i=5)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
8-10. 10g khÝ oxy ë 10
o
C, ¸p suÊt 3.10
5
Pa. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, thÓ tÝch
khÝ t¨ng ®Õn 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc vµ sau khi h¬ nãng
Gi¶i
a. Theo nguyªn lý I, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc trong qóa
tr×nh ®¼ng ¸p
( )
( )
J10.9,710273.31,8.
32
10
10.10.10.3
2
25
Q
RT
m
pV
2
2i
RT
m
RT
m
2
2i
TTC
m
UAQ
335
121212p
≈
+−
+
=
−
+
=
−
+
=−=∆+=
−
µµµµ
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc khi h¬ nãng
( )
J10.8,110273.31,8.
2
5
.
32
10
U
RT
2
im
TC
m
U
3
1
11V1
≈+=
==
µµ
Néi n¨ng cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng
J10.5,710.10.10.3.
2
5
U
pV
2
i
RT
2
im
TC
m
U
335
2
222V2
==
===
−
µµ
(§èi víi nguyªn tö oxy (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö i=5)
8-11. Mét thñy l«i chuyÓn ®éng trong n−íc nhê kh«ng khÝ nÐn trong b×nh
chøa cña thñy l«i phôt ra phÝa sau. TÝnh c«ng do khÝ sinh ra. BiÕt r»ng
thÓ tÝch cña b×nh chøa lµ 5lÝt, ¸p suÊt cña kh«ng khÝ nÐn tõ ¸p suÊt
100atm gi¶m tíi 1atm.
Gi¶i
KhÝ phôt ra phÝa sau lµ m«i tr−êng n−íc rÊt lín vµ cã nhiÖt ®é coi nh−
kh«ng ®æi. Do ®ã qu¸ tr×nh gi·n në khÝ cña thñy l«i trong n−íc coi lµ qu¸
tr×nh ®¼ng nhiÖt (gÇn ®óng lµ thuËn nghÞch).
C«ng do khÝ sinh ra:
J10.26,2100ln10.5.10.81,9.1
p
p
lnVpA
334
2
1
11
≈==
−
.
8-12. 2 kmol khÝ c¸cbonic ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p cho ®Õn khi nhiÖt ®é t¨ng
thªm 50
o
C. T×m
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ
Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
kJ250050.
2
31,8.6
10.2T
2
iRm
U
3
≈=∆=∆
µ
(khÝ CO
2
lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n
tö lµ 6)
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra
( ) ( )
1212
TTR
m
VVpA −=−=
µ
kJ83050.31,8.10.2A
3
≈=
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc
kJ33308302500AUQ
=
+
=
+
∆
=
8-13. 7 gam khÝ c¸cbonic ®−îc h¬ nãng cho tíi khi nhiÖt ®é t¨ng thªm 10
o
C
trong ®iÒu kiÖn gi·n në tù do. T×m c«ng do khÝ sinh ra vµ ®é biªn thiªn
néi n¨ng cña nã.
Gi¶i
Gi·n në tù do cã nghÜa lµ ®¼ng ¸p (gi·n në trong khÝ quyÓn, ¸p suÊt b»ng ¸p
suÊt khÝ quyÓn)
C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në
( ) ( )
121212
TTR
m
RT
m
RT
m
VVpA −=−=−=
µµµ
J2,1310.31,8.
44
7
A ≈=
§é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
J7,3910.
2
31,8.6
.
44
7
T
2
iRm
U ≈=∆=∆
µ
(khÝ CO
2
lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n tö lµ
6)
8-14. 10g khÝ oxy ë ¸p suÊt 3at vµ nhiÖt ®é 10
o
C ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p vµ
gi·n në tíi thÓ tÝch 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khèi khÝ.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në.
Gi¶i.
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn vµo
−
+
=
−
+
=−=∆+=
121212p
RT
m
pV
2
2i
RT
m
RT
m
2
2i
)TT(C
m
UAQ
µµµµ
( )
J10.8,710273.31,8.
32
10
10.10.10.81,9.3
2
25
Q
334
=
+−
+
=
−
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng
J10.5,5Q
2i
i
)TT(C
C
C
m
)TT(C
m
U
3
12p
p
V
12V
=
+
=−=−=∆
µµ
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
J10.3,2UQA
3
=∆−=
8-15. Mét chÊt khÝ ®ùng trong mét xilanh ®Æt th¼ng ®øng cã pitt«ng khèi
l−îng kh«ng ®¸ng kÓ di ®éng ®−îc. Hái cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c«ng
b»ng bao nhiªu ®Ó n©ng pitt«ng lªn cao thªm mét kho¶ng
cmh
10
1
=
nÕu
chiÒu cao ban ®Çu cña cét kh«ng khÝ lµ
cmh
o
15
=
, ¸p suÊt khÝ quyÓn lµ
at1p
o
=
, diÖn tÝch mÆt pitt«ng
2
10
cmS
=
. NhiÖt ®é cña khÝ coi lµ kh«ng
®æi trong suèt qu¸ tr×nh.
Gi¶i:
C«ng do khÝ sinh ra
0
1o
oo
o
1
ooo
h
hh
lnVp
V
V
lnVpA
+
==
Hay, khi biÕn ®æi khÝ nhËn vµo mét c«ng :
+
=−
1o
o
ooo
hh
h
lnVpA
C«ng cña ¸p suÊt khÝ quyÓn :
1ok
ShpA
=
C«ng cÇn thùc hiÖn bao gåm c«ng truyÒn cho khÝ vµ c«ng th¾ng khÝ quyÓn
+−=−=
o
1
o1ok
h
h
1lnhhSpAA'A
J3,2
15
10
1ln.10.1510.1010.10.10.8,9.1'A
2244
≈
+−=
−−−
8-16. 2m
3
khÝ gi·n në ®¼ng nhiÖt tõ ¸p suÊt p=5at ®Õn ¸p suÊt 4at. TÝnh
c«ng do khÝ sinh ra vµ nhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ trong qu¸ tr×nh
gi·n në.
Gi¶i
Theo nguyªn lý I
0
U
U
A
Q
=∆
∆
+
=
2
1
11
VpVp
1
2
11
V
V
p
p
lnVp
V
V
lnVppdVAQ
2211
2
1
=
====
∫
J10.2,2
4
5
ln.10.81,9.5.2AQ
54
===
8-17. Mét khèi khÝ N
2
ë ¸p suÊt p
1
=1at cã thÓ tÝch V
1
=10l ®−îc gi·n në tíi thÓ
tÝch gÊp ®«i. T×m ¸p suÊt cuèi cïng vµ c«ng do khÝ sinh ra nÕu gi·n në
®ã lµ:
a. §¼ng ¸p.
b. §¼ng nhiÖt
c. §o¹n nhiÖt
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
¸p suÊt cuèi p
2
=p
1
=1at.
C«ng do khÝ sinh ra
(
)
J98010.1010.10.2.10.81,9.1VpA
334
1
≈−=∆=
−−
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt
¸p suÊt cuèi p
2
:
at5,0p
V
V
pVpVp
1
2
1
22211
==→=
C«ng do khÝ sinh ra
===
−
2ln.10.10.10.81,9.1
V
V
lnVpA
34
1
2
11
680J
c. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
+ ¸p suÊt
γ
γγ
=→=
2
1
122211
V
V
ppVpVp
§èi víi N
2
,
4,1
2
25
i
2i
=
+
=
+
=
γ
Nªn
at38,02/1p
4,1
2
==
+ C«ng do khÝ sinh ra
( )
( )
( )
J5902110.10.10.81,9
2
5
A
V
V
1Vp
2
i
V
V
V
Vp
2
i
VpVp
2
i
A
RT
m
RT
m
2
i
TTC
m
UAUAQ
4,034
1
2
1
112
2
1
112211
2121V
≈−=
−=
−=−=
−=−=∆−=→∆+=
−−
−
γγ
µµµ
8-18. NÐn 10g khÝ oxy tõ ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn tíi thÓ tÝch 4l. T×m:
a. ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau mçi qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng
nhiÖt vµ ®o¹n nhiÖt
b. C«ng cÇn thiÕt ®Ó nÐn khÝ trong mçi tr−êng hîp. Tõ ®ã, suy ra
nªn nÐn theo c¸ch nµo th× lîi h¬n.
Gi¶i
ThÓ tÝch khÝ ban ®Çu
l74,22.
32
10
V
1
==
a. Qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt:
- ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh lµ p
2
:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
2
1
122211
V
V
ppVpVp =→=
Pa10.7,1
4
7
.10p
55
2
≈=
HoÆc cã thÓ tÝnh nhê ph−¬ng t×nh tr¹ng th¸i:
Pa10.7,1
10
.
4
.
32
273.31,8.10
p
V
mRT
pRT
m
VpVp
5
3
2
2
1
212211
≈=
=→==
−
µµ
- NhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi
K273TT
12
=
=
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra
JA
V
V
RT
m
V
V
VpAA
397
7
4
ln.273.31,8.
32
10
lnln
1
1
2
1
1
2
112
≈−=
−=
−=−=
µ
b.
- ¸p suÊt p
2
:
Pa10.2,2
4
7
10
V
V
ppVpVp
5
4,1
5
2
1
122211
=
=
=→=
γ
γγ
- NhiÖt ®é T
2
K341
4
7
273
V
V
TTVTVT
14,
1
2
1
12
1
22
1
11
≈
=
=→=
−1
−
−−
γ
γγ
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra
1
14,1
35
1
2
111
2
439
4
7
1
14,1
10.7.10
1
1
AJ
V
VVp
A >≈
−
−
−=
−
−
−=
−
−
−
γ
γ
VËy nÐn ®¼ng nhiÖt th× tèt h¬n
8-19. Ng−êi ta muèn nÐn 10 lÝt kh«ng khÝ ®Õn thÓ tÝch 2 lÝt. Hái nªn nÐn
®¼ng nhiÖt hay nÐn ®o¹n nhiÖt?
Gi¶i
C«ng nÐn khÝ theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (b»ng vµ ng−îc dÊu víi víi c«ng
mµ khÝ sinh ra):
=
−=
2
1
11
1
2
111
V
V
lnVp
V
V
lnVpA
(1)
T−¬ng tù, ®èi víi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:
UA0UAQ
∆
−
=
→
=
∆
+
=
∆
C«ng nÐn khÝ trong tr−êng hîp nµy, t−¬ng tù nh− ®· lµm víi bµi 8.17 ta cã:
−−=∆=−=
−1
2
1
112
V
V
1Vp
2
i
UAA
γ
(2)
Tõ (1) vµ (2)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
(
)
( )
(
)
( )
14,1
2/10ln
12/10
.
2
5
V/Vln
1V/V
.
2
i
A
A
14,1
21
1
21
1
2
>≈
−
=
−
=
−
−
γ
VËy nÐn theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt tèn Ýt c«ng h¬n, do ®ã lîi h¬n.
8-20. Gi·n ®o¹n nhiÖt mét khèi kh«ng khÝ sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp
®«i. H·y tÝnh nhiÖt ®é khèi kh«ng khÝ ®ã ë cuèi qu¸ tr×nh, biÕt r»ng lóc
®ã nã cã nhiÖt ®é 0
o
C.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
(
)
(
)
K207
2
1
273
V
V
TT
VTVTVVpVVpVpVp
14,1
1
2
1
12
1
22
1
11
1
222
1
1112211
≈
=
=→
=→=→=
−
−
−−−−
γ
γγγγγγ
8-21. 7,2 lÝt khÝ oxy ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt ®Õn thÓ tÝch 1 lÝt, lóc ®ã ¸p suÊt cña
khÝ nÐn lµ 16at. Hái ¸p suÊt ban ®Çu?
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh (xem phô lôc) cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
at1
2,7
1
.16
V
V
ppVpVp
4,1
2
1
122211
≈
=
=→=
γ
γγ
8-22. 1kg kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é 30
o
C vµ ¸p suÊt 1,5at ®−îc gi·n ®o¹n nhiÖt
®Õn ¸p suÊt 1at. Hái:
a. ThÓ tÝch kh«ng khÝ t¨ng lªn bao nhiªu lÇn?
b. NhiÖt ®é kh«ng khÝ sau khi gi·n?
c. C«ng do kh«ng khÝ sinh ra khi gi·n në?
Gi¶i
a. Tõ ph−¬ng tr×nh
33,1
1
5,1
p
p
V
V
VpVp
4,1/1
/1
2
1
1
2
2211
≈
=
=→=
γ
γγ
ThÓ tÝch t¨ng kho¶ng 1,33 lÇn
b. Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®äan nhiÖt
γ
γ
γγγγγγ
−
−−
=→=→=
1
2
1
12
1
22
1
112211
p
p
TTpTpTVpVp
( )
K270
1
5,1
30273T
4,1
4,11
2
≈
+=
−
c. C«ng do khÝ sinh ra
( )
21
TT
2
iRm
UA −=∆−=
µ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
§èi víi kh«ng khÝ =29g/mol, bËc tù do cña ph©n tö i=5 µ
( )
J10.4,2270303.
2
31,8.5
29
10
A
4
3
≈−=
8-23. Chøng minh r»ng ®èi víi mét khÝ lý t−ëng x¸c ®Þnh cã ph−¬ng tr×nh:
U
i
2
pV =
U lµ néi n¨ng cña khèi khÝ Êy, i lµ bËc tù do.
Gi¶i
Néi n¨ng khÝ lý t−ëng
nRT
2
i
U =
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
nRT
pV
=
Do ®ã
U
i
2
pV =
8-24. Mét kil«mol khÝ N
2
( =28kg/kmol) ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn gi·n ®o¹n µ
nhiÖt sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng lªn 5 lÇn. T×m:
a. C«ng do khÝ thùc hiÖn.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
Gi¶i
a. NhiÖt ®é khÝ sau khi nÐn lµ T
2
:
1
22
1
112211
VTVTVpVp
−−
=→=
γγ
γγ
K4,143
5
1
.273
V
V
TT
14,1
1
2
1
12
≈
=
=→
−
−
γ
C«ng do khÝ thùc hiÖn
( )
( )
J10.7,24,143273
2
31,8.5
.10A
TT
2
iRm
UA
63
21
≈−=
−=∆−=
µ
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng
do khÝ sinh ra
J10.7,2AU
6
−=−=∆
8-25. Kh«ng khÝ trong xilanh cña mét ®éng c¬ ®èt trong ®−îc nÐn ®äan nhiÖt
tõ ¸p suÊt 1at ®Õn ¸p suÊt 35at. TÝnh nhiÖt ®é cña nã ë cuèi qu¸ tr×nh
nÐn biÕt r»ng nhiÖt ®é ban ®Çu cña nã lµ 40
C
o
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
γ
γ
γγγγγγ
−
−−
=→=→=
1
2
1
12
1
22
1
112211
p
p
TTpTpTVpVp
( )
C592K865
35
1
40273T
o
4,1
4,11
2
=≈
+=
−
8-26. Mét khèi khÝ gi·n në ®o¹n nhiÖt, thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp ®«i, nh−ng
nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã gi¶m ®i 1,32 lÇn. T×m sè bËc tù do cña ph©n
tö khÝ ®ã.
Gi¶i
Tõ ph−¬ng tr×nh
(
)
( )
21
12
1
22
1
112211
V/Vln
T/Tln
1VTVTVpVp =−→=→=
−−
γ
γγ
γγ
(
)
( )
(
)
( )
5
32,1/1ln
2/1ln.2
T/Tln
V/Vln2
i
12
21
i/21
=== →
=−
γ
Sè bËc tù do khÝ lµ 5.
8-27. Mét chÊt khÝ l−ìng nguyªn tö cã thÓ tÝch
lV
5,0
1
=
, ¸p suÊt
atmp
5,0
1
=
bÞ
nÐn ®o¹n nhiÖt tíi thÓ tÝch V
2
vµ ¸p suÊt p
2
. Sau ®ã ng−êi ta gi÷
nguyªn thÓ tÝch
2
V
vµ lµm l¹nh nã tíi nhiÖt ®é ban ®Çu. Khi ®ã ¸p suÊt
cña khÝ lµ
atmp
o
1
=
a. VÏ ®å thÞ cña qu¸ tr×nh ®ã.
b. T×m thÓ tÝch
2
V
vµ ¸p suÊt
2
p
Gi¶i
a. §å thÞ cña qu¸ tr×nh:
b. Qu¸ tr×nh 3 – 1 ®¼ng nhiÖt nªn :
21
o
1
3113o
Vl25,0V
p
p
VVpVp ===→=
Qu¸ tr×nh 1 – 2 ®o¹n nhiÖt nªn:
at32,15,0.2p
p
p
p
p
V
V
pVpVp
4,1
2
1
1
o
1
2
1
22211
≈=
=
=→=
γγ
γγ
p
V
2
1
3
p
2
p
1
p
o
V
2
V
1
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
(KhÝ l−ìng nguyªn tö i=5 nªn
4,1
5
25
i
2i
=
+
=
=
γ
)
8-28. Khi nÐn ®o¹n nhiÖt 1kmol khÝ l−ìng nguyªn
tö, ng−êi ta ®· tèn c«ng 146kJ. Hái nhiÖt ®é
cña khÝ t¨ng lªn bao nhiªu?
Gi¶i
KhÝ nhËn mét c«ng A=146kJ (sinh c«ng –A=-
146J), ®é t¨ng néi n¨ng khÝ b»ng c«ng nhËn vµo cña khÝ
T
2
iRm
AU ∆==∆
µ
K7
10.31,8.5
10.146.2
/iRm
A2
T
3
3
≈==∆→
µ
NhiÖt ®é khÝ t¨ng 7
C
o
.
8-29. Mét l−îng khÝ oxy chiÕm thÓ tÝch V
1
=3l ë nhiÖt ®é 27
C
o
vµ ¸p suÊt
p
1
=8,2.10
5
Pa. tr¹ng th¸i thø hai, khÝ cã c¸c th«ng sè Vë
2
=4,5l vµ
p
2
=6.10
5
Pa ( ). T×m nhiÖt l−îng mµ khÝ sinh ra khi gi·n në, vµ h×nh 8.1
®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ. Gi¶i bµi to¸n trong tr−êng hîp
biÕn ®æi khèi khÝ tõ tr¹ng th¸i 1 tíi tr¹ng th¸i 2 theo hai con ®−êng:
a. ACB
b. ADB
Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ACB
- AC ®¼ng tÝch:
( )
−=−=∆=
ACACAC
RT
m
RT
mi
TT
iRm
UQ
µµµ
22
( )
(
)
JVpp
i
Q
AC
165010.310.2,810.6
2
5
2
355
112
−=−=−=
−
- Qu¸ tr×nh CB ®¼ng ¸p:
RCC
Vp
+=
( )( )
−
+
=−+=
CBCBVCB
RT
m
RT
mi
TTRC
m
Q
µµµ
2
2
( ) ( )
JVVp
i
Q
CB
31501035,410.6
2
25
2
2
35
122
=−
+
=−
+
=
−
- C¶ qu¸ tr×nh
J150031501650QQQ
CBACACB
=
+
−
=
+
Qu¸ tr×nh ACB khÝ nhËn l−îng nhiÖt
JQ
ACB
1500
=
§é biÕn thiªn néi n¨ng:
p
V
V
1
V
2
o
P
1
P
2
H×nh 8
-
1
C
A
D
B
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( ) ( )
( )
J60010.3.10.2,810.5,4.10.6
2
5
U
VpVp
2
i
TTC
m
U
3535
AB
1122ABVAB
=−=∆
−=−=∆
−−
µ
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi:
(
)
( )
J90010.310.5,4.10.6A
VVpAA
335
ACB
122CBACB
=−=
−
=
=
−−
b. Qu¸ tr×nh ADB
NhiÖt
- Qu¸ tr×nh AD ®¼ng ¸p
( )( )
−
+
=−+=
ADADVAD
RT
m
RT
m
2
2i
TTRC
m
Q
µµµ
( ) ( )
J43051035,410.2,8
2
25
VVp
2
2i
Q
35
121AD
=−
+
=−
+
=
−
- DB ®¼ng tÝch:
( )
−=−=∆=
CADBDB
RT
m
RT
m
2
i
TT
2
iRm
UQ
µµµ
( )
(
)
J247510.5,410.2,810.6
2
5
Vpp
2
i
Q
355
212DB
−=−=−=
−
- C¶ qu¸ tr×nh
J183024754305QQQ
CBACADB
=
−
=
+
§é biÕn thiªn néi n¨ng:
( ) ( )
( )
J60010.3.10.2,810.5,4.10.6
2
5
U
VpVp
2
i
TTC
m
U
3535
AB
1122ABVAB
=−=∆
−=−=∆
−−
µ
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh:
(
)
( )
J123010.310.5,4.10.2,8A
VVpAA
335
ADB
121ADADB
=−=
−
=
=
−−
8-30. Mét kmol khÝ (khèi l−îng mol ) thùc hiÖn mét chu tr×nh ABCD nh− µ
h×nh d−íi, trong ®ã AB, CD lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt, øng víi nhiÖt
®é
1
T
vµ
2
T
, BC vµ DA lµ hai qua tr×nh ®¼ng tÝch øng víi hai thÓ tÝch
2
V
vµ
1
V
.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. Chøng minh r»ng
C
D
B
A
p
p
p
p
=
b. TÝnh c«ng vµ nhiÖt trong c¶ chu tr×nh.
Gi¶i:
a. ¸p dông liªn tiÕp c¸c ph−¬ng tr×nh cña c¸c qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt:
C
D
D
C
A
B
B
A
p
p
V
V
V
V
p
p
===
(®pcm)
b. C«ng cña chu tr×nh b»ng c«ng trªn c¸c qu¸ tr×nh AB vµ CD, c¸c
qu¸ tr×nh cßn l¹i c«ng b»ng kh«ng.
( )
1
2
12
2
1
1
2
ln lnln
V
V
TTR
m
V
V
Vp
V
V
VpAAA
RT
m
pV
DDAACDAB
−=+=+=
=
µ
µ
NhiÖt khÝ nhËn trong c¶ chu tr×nh
1
:
( )
1
2
12
ln
V
V
TTR
m
AQ −==
µ
8-31. Mét khèi khÝ thùc hiÖn mét chu tr×nh nh− h×nh vÏ d−íi, trong ®ã 1-2 vµ
3-4 lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt øng víi c¸c nhiÖt ®é
1
T
vµ
2
T
, 2-3 vµ 3-4
lµ c¸c qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Cho
lVlV
5,2
21
=
=
,
lV 8
3
=
,
atmp
7
1
=
. T×m:
1
Trong mét chu tr×nh kÝn U=0, do ®ã ∆
AUAQ
=
∆
+
=
V
A
p
A
p
D
p
B
p
C
C
V
1
V
2
B
D
p
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a.
24432
,,,, TVppp
b. C«ng khÝ thùc hiÖn trong tõng qu¸ tr×nh vµ trong toµn chu tr×nh.
c. NhiÖt mµ khèi khÝ nhËn ®−îc hay táa ra trong tõng qu¸ tr×nh
®¼ng nhiÖt.
Gi¶i:
a.
atmp
V
V
p 7,2
1
2
1
2
==
, coi kh«ng khÝ lµ khÝ l−ìng nguyªn tö: i=5, ta cã:
atmp
V
V
p
45,1
2
3
2
3
=
=
γ
atm
T
T
ppK
V
V
TT 6,3;331
1
1
2
14
1
3
2
12
=
==
=
−
−
γ
γ
γ
lV
p
p
V
2,3
3
4
3
4
==
b. C«ng thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh:
J
V
V
VpA
1300ln
1
2
1112
==
J
T
TVp
A 6201
1
1
222
23
=
−
−
=
γ
J
V
V
VpA
1070ln
3
4
2234
−==
J
T
TVp
A 6201
1
2
122
41
−=
−
−
=
γ
C«ng khÝ thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh:
JAAAAA
230
41342312
=
+
+
+
=
c. NhiÖt mµ khÝ nhËn trong tõng qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:
p
V
V
1
1
p
1
p
3
p
4
3
2
4
V
4
V
2
V
3
p
2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
JAQ
1300
1212
=
=
, khÝ nhËn nhiÖt.
JAQ
1070
3434
−
=
=
, khÝ nh¶ nhiÖt.
8-32. Trong mét b×nh cã 20g N
2
vµ 32g oxy. T×m ®é biªn thiªn néi n¨ng cña
hçn hîp khÝ ®ã khi lµm l¹nh nã xuèng 28
o
C.
Gi¶i
§é gi¶m néi n¨ng
T
2
iRm
T
2
iRm
U
N
N
O
O
∆+∆=∆
µµ
( )
J1000028273
2
31,8.5
28
20
32
32
U ≈+
+=∆
8-33. Gi¶n ®å c«ng t¸c theo lý thuyÕt cña mét m¸y nÐn ®−îc vÏ trªn h×nh 8 –
4. (gi¶n ®å thùc nghiÖm cã c¸c gãc trßn h¬n). §o¹n AB øng víi qu¸
tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt kh«ng khÝ, BC qu¸ tr×nh ®Èy kh«ng khÝ vµo b×nh
chøa (¸p suÊt kh«ng ®æi); CD – gi¶m ®ét ngét ¸p suÊt trong xilanh cña
m¸y nÐn khi ®ãng van tho¸t vµ më van n¹p; DA – cho kh«ng khÝ vµo ë
¸p suÊt 1at. H·y chøng minh r»ng c«ng cña m¸y nÐn sau mét chu
tr×nh b»ng c«ng ®èi víi qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt vµ ®−îc biÓu diÔn b»ng
diÖn tÝch ABGF.
Gi¶i
C«ng A cña m¸y nÐn b»ng c«ng khÝ nhËn ®−îc vµ b»ng diÖn tÝch ABCD
(
)
(
)
( ) ( ) ( ) ( )
AFGHdtVVpVpVpVppBCDHBdt
BCDHBdtABHAdt)ABCDA(dtA
2112111212
=−=−=−=
+==
(
)
(
)
(
)
ABGFdtAFGHdtABHAdtA
=
+
=
→
(®pcm)
8-34. VÏ c¸c ®å thÞ cña nh÷ng qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng ¸p, ®¼ng nhiÖt vµo
®o¹n nhiÖt cña gi¶n ®å
a. T,p
b. T,V
c. T,U
d. V,U
Gi¶i
p
V
P
2
C
B
A
D
V
2
V
1
H×nh 8
-
4
H
G
F
P
1
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. Gi¶n ®å T,p
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch : p/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng
th¼ng qua gèc t¹ ®é (®−êng 1)
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: ¸p suÊt kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song song víi OT (®−êng 2)
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: nhiÖt ®é kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song víi Op.
•
Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc p vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh
1
T.constp
−
=
γ
γ
(v× do
( )
(
)
( )
1
11
11
T.constp
p
T
nR
p
pV
cconstcpV
−
−−
=→==→==
γ
γ
γ
γ
γ
γ
γ
γ
)
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong ®i qua gèc täa ®é
b. Gi¶n ®å T,V
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: thÓ tÝch kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng
th¼ng song song víi OT (®−êng 1)
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p : V/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua
gèc t¹o ®é (®−êng 2)
•
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng song
víi OV.
•
Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc V vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh
.T.constV
1
1
−
=
γ
T
p
1
3
2
4
T
V
2
3
1
4
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
(v× do
( ) ( ) ( )
1
1
11
T.constVTVnRVpVcconstcpV
−
−
−−
=→==→==
γγγγ
, >1) γ
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong d¹ng hypecbol tiÖm
cËn víi hai trôc täa ®é (®−êng 4).
c. Trong mét qu¸ tr×nh bÊt kú :
RT
m
U
µ
=
, c¸c qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng
¸p, ®o¹n nhiÖt ®−êng biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua gèc täa ®é (®−êng
1,2,4), qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt ®−îc cho bëi ®−êng n»m ngang (®−êng 3).
d. Gi¶n ®å U,V (U kh¸c T mét h»ng sè
V
C
m
µ
, do ®ã ta chØ cÇn kÐo dµi
thªm mét tØ sè
V
C
m
µ
®èi víi trôc T ë ®å thÞ T,V sÏ nhËn ®−îc ®å thÞ
U,V )
U
V
2
3
1
4
T
U
1,2,4
3
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Ch−¬ng 9: Nguyªn lý thø hai cña nhiÖt ®éng lùc häc
9-1. Mét m¸y h¬i n−íc cã c«ng suÊt 14,7kW, tiªu thô 8,1kg than trong
mét giê. N¨ng suÊt táa nhiÖt cña than lµ 7800kcal/kg. NhiÖt ®é cña
nguån nãng 200
o
C, nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 58
C
o
. T×m hiÖu suÊt
thùc tÕ cña m¸y. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt lý t−ëng cña
m¸y nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh C¸cn« víi nh÷ng nguån nhiÖt kÓ
trªn.
Gi¶i
HiÖu suÊt thùc tÕ cña m¸y
%20%100
18,4.7800.1,8
3600.7,14
%100
Q
Q
h
toanphan
coich
≈==
HiÖu suÊt lý t−ëng theo chu tr×nh C¸cn«
%30%100
273200
58200
%100
T
TT
h
n
ln
lt
≈
+
−
=
−
=
Hay
lt
h
3
2
h =
9-2. C¸c ngo¹i lùc trong m¸y lµm l¹nh lý t−ëng thùc hiÖn mét c«ng b»ng
bao nhiªu ®Ó lÊy ®i mét nhiÖt l−îng 10
5
J tõ buång lµm l¹nh, nÕu
nhiÖt ®é cña buång lµ 263K, cßn nhiÖt ®é cña n−íc lµm l¹nh lµ
285K.
Gi¶i
HÖ sè lµm l¹nh cña ®éng c¬
A
Q
2
=
ε
NÕu m¸y ch¹y theo chu tr×nh C¸cn« ng−îc th×:
21
2
TT
T
−
=
ε
Suy ra
( )
J8365101
263
285
Q1
T
T
A
5
2
2
1
≈
−=
−=→
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
9-3. Mét ®éng c¬ nhiÖt lý t−ëng ch¹y theo chu tr×nh C¸cn«, nh¶ cho
nguån l¹nh 80% nhiÖt l−îng mµ nã thu ®−îc cña nguån nãng. NhiÖt
l−îng thu ®−îc trong mét chu tr×nh lµ 1,5kcal. T×m:
a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh
Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬
( )
%20%1008,01%100
Q
Q
1%100
Q
A
1
2
1
=−=
−==
η
c. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh
A= Qη
1
=0,2.1,5=0,3kcal=12,54kJ
9-4. Mét ®éng c¬ nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh C¸cn«, sau mçi chu tr×nh
sinh mét c«ng A=7,35.10
4
J. NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ 100
C
o
,
nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 0
o
C. T×m:
a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh.
Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬
§éng
c¬
nhiÖt
1
Q
2
Q
A
Nguån l¹nh
Nguån nãng
Nguån nãng
M¸y
l¹nh
1
Q
2
Q
A
Nguån l¹nh
T
1
T
2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
%8,26%100
273100
273
1%100
T
T
1
1
2
≈
+
−=
−=
η
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh
(
)
J10.42,27268,0/10.35,7/AQ
44
1
≈==
η
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh.
(
)
J10.07,2010.35,710.42,27AQQ
444
12
=−=−=
9-5. NhiÖt ®é cña h¬i n−íc tõ lß h¬i vµo m¸y h¬i n−íc lµ t
1
=227
C
o
, nhiÖt
®é cña b×nh ng−ng lµ t
2
=27
C
o
. Hái khi tèn mét nhiÖt l−îng Q=1kcal
th× thu ®−îc mét c«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt b»ng bao nhiªu?
Gi¶i
C«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt thu ®−îc khi ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh
C¸cn« thuËn nghÞch víi hiÖu suÊt lý t−ëng
1
2
T
T
1 −=
η
MÆt kh¸c
( ) ( )
kJ672,1kcal4,01
273227
27327
1Q
T
T
1A
Q
A
1
2
==
+
+
−=
−=→=
η
9-6. Mét chu tr×nh C¸cn« thùc hiÖn gi÷a hai m¸y ®iÒu nhiÖt nhiÖt ®é
t
1
=400
o
C, t
2
=20
o
C. Thêi gian ®Ó thùc hiÖn chu tr×nh ®ã lµ =1s. T×m τ
c«ng suÊt (sinh c«ng) lµm viÖc cña ®éng c¬ theo chu tr×nh Êy, biÕt
t¸c nh©n lµ 2kg kh«ng khÝ, ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh gi·n ®¼ng nhiÖt
b»ng ¸p suÊt ë ®Çu qu¸ tr×nh nÐn ®o¹n nhiÖt. Cho kh«ng khÝ cã µ
=29kg/kmol.
Gi¶i
NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña ®éng c¬ trong mét chu tr×nh lµ nhiÖt nhËn ®−îc
trong qu¸ tr×nh 1-2 (h×nh vÏ)
2
1
11
p
p
lnRT
m
Q
µ
=
Qu¸ tr×nh 4-1 ®o¹n nhiÖt nªn
γγγγγγ
4
1
41
1
14411
TpTpVpVp
−−
=→=
p
V
V
1
1
p
1
p
3
3
2
4
V
4
V
2
V
3
p
2
T
1
T
2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Theo gi¶ thiÕt p
2
=p
4
, T
4
=T
2
1
2
1
2
1
T
T
p
p
−
=→
γ
γ
Do ®ã
2
1
11
T
T
lnRT
1
m
Q
−
=
γ
γ
µ
C«ng sinh ra trong mét chu tr×nh
( )
2
1
211
1
21
T
TT
1
T
T
lnTTR
1
m
Q
T
TT
QA
1
21
−
−
=
−
==
−
=
γ
γ
µ
η
η
( ) ( )
kJ634
27320
273400
ln.20400.31,8
14,1
4,1
.
29
2000
A ≈
+
+
−
−
=
C«ng suÊt cña ®éng c¬
( )
kW634
A
P ==
τ
9-7. Mét m¸y lµm l¹nh lµm viÖc theo chu tr×nh Cacn« nghÞch, tiªu thô
c«ng suÊt 36800W. NhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ -10
o
C, nhiÖt ®é
nguån nãng lµ 17
o
C. TÝnh:
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y.
Gi¶i
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y
( )
74,9
1017
27310
TT
T
A
Q
21
22
=
−−
+−
=
−
==
ε
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s
(
)
cal86000J10.6,31.36800.74,9PtA'Q
5
2
≈≈===
εε
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y
(
)
(
)
cal10.5,9J10.41.36800174,9Pt1'QAQ
45
21
≈≈+=+=+=
ε
9-8. Khi thùc hiÖn chu tr×nh C¸cn«, khÝ sinh c«ng 8600J vµ nh¶ nhiÖt
2,5kcal cho nguån l¹nh. TÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh.
Gi¶i
HiÖu suÊt cña chu tr×nh
%45%100
18,4.10.5,28600
8600
%100
QA
A
%100
Q
A
3
21
≈
+
=
+
==
η
9-9. Khi thùc hiÖn chu tr×nh C¸cn«, khÝ nhËn ®−îc nhiÖt l−îng 10kcal tõ
nguån nãng vµ thùc hiÖn c«ng 15kJ . NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ
100
C
o
. TÝnh nhiÖt ®é cña nguån l¹nh
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
HiÖu suÊt cña chu tr×nh C¸c n«
( )
K239100273
18,4.10.10
10.15
1T
Q
A
1T
Q
A
T
T
1
3
3
12
1
2
=+
−=
−=→=−
9-10. Mét m¸y nhiÖt lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh C¸cn«, cã nguån nãng ë
nhiÖt ®é 117
o
C vµ nguån l¹nh ë nhiÖt ®é 27
o
C. M¸y nhËn cña nguån
nãng lµ 63000cal/s. TÝnh:
a. HiÖu suÊt cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y.
c. C«ng suÊt cña m¸y.
Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña m¸y lµ hiÖu suÊt cña chu tr×nh C¸cn«
%23
273117
27327
1
T
T
1
1
2
≈
+
+
−=−=
η
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y lµ Q
2
s/cal4800063000
273117
27327
Q
T
T
Q
T
T
1
Q
Q
1
1
1
2
2
1
2
1
2
≈
+
+
==→−=−
c. C«ng suÊt m¸y lµ P b»ng c«ng m¸y sinh ra trong mét gi©y
kW6318,4
1
4800063000
QQ
A
P
21
≈
−
=
−
==
ττ
9-11. Mét m¸y lµm l¹nh lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh C¸cn« ng−îc lÊy
nhiÖt tõ nguån l¹nh 0
C
o
nh¶ cho b×nh n−íc s«i ë 100
C
o
. TÝnh l−îng
n−íc cÇn lµm ®«ng ë nguån l¹nh ®Ó cã thÓ biÕn 1kg n−íc thµnh h¬i ë
b×nh s«i. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ lµ
λ=3,35.10
5
J/kg, vµ nhiÖt hãa h¬i riªng cña n−íc lµ L=2,26.10
6
J/kg.
Gi¶i
Cã thÓ h×nh dung m¸y l¹nh nµy nh− s¬ ®å ®· nªu ë phÇn tãm t¾t lý thuyÕt.
NhiÖt nhËn tõ nguån l¹nh
2
Q
, nh¶ ra nguån nãng lµ
1
Q
:
1
1
2
2
21
2
21
2
Q
T
T
Q
TT
T
QQ
Q
=→
−
=
−
(1)
NhiÖt l−îng cÇn lµm bay h¬i n−íc:
LmQ
1
=
(2)
Khèi l−îng n−íc cÇn lµm nãng ch¶y lµ m’:
'mQ
2
λ
=
(3)
Tõ (1) (2) vµ (3) ta cã:
kg93,41.
373
273
.
10.35,3
10.26,2
m
T
TL
'm
5
6
1
2
≈==
λ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
9-12. Mét kmol khÝ lý t−ëng thùc hiÖn mét chu tr×nh gåm 2 qu¸ tr×nh
®¼ng tÝch vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p. Khi ®ã thÓ tÝch cña khÝ thay ®æi
tõ V
1
=25m
3
®Õn V
2
=50m
3
vµ ¸p suÊt tõ p
1
=1at ®Õn p
2
=2at. Hái c«ng
thùc hiÖn bëi chu tr×nh nµy nhá h¬n bao nhiªu lÇn c«ng thùc hiÖn
bëi chu tr×nh C¸cn« cã c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt øng víi nhiÖt ®é lín
nhÊt vµ nhá nhÊt cña chu tr×nh nãi trªn, nÕu khi gi·n ®¼ng nhiÖt
thÓ tÝch t¨ng lªn gÊp ®«i?
Gi¶i
C«ng thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh:
(
)
(
)
1212
VVppA
−
−
=
Trong chu tr×nh C¸cn«, nhiÖt ®é nguån nãng øng víi ®iÓm (V
2
,p
2
), nguån l¹nh
víi (V
1
,p
1
). Trong mét chu tr×nh t¸c nh©n nhËn nhiÖt
1
2
22
'V
'V
lnVp
víi hiÖu suÊt:
22
1122
2
12
Vp
VpVp
T
TT
−
=
−
=
η
C«ng khÝ sinh ra trong mét chu tr×nh:
( )
1
2
11221
'V
'V
lnVpVpQ'A −==
η
( )
( )( )
1,2
VVpp
'V
'V
lnVpVp
A
'A
1221
1
2
1122
=
−−
−
=→
9-13. Mét m¸y h¬i n−íc lµm viÖc theo chu tr×nh nh− h×nh vÏ 9-1
a. Tho¹t tiªn h¬i n−íc tõ nåi h¬i vµo xilanh, ¸p suÊt h¬i n−íc t»ng
tõ p
o
tíi p
1
, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng V
o
(nh¸nh AB).
b. H¬i n−íc tiÕp tôc ®i vµo, pitt«ng chuyÓn ®éng tõ tr¸i sang ph¶i
(nh¸nh BC) víi ¸p suÊt h¬i kh«ng ®æi lµ p
1
vµ thÓ tÝch t¨ng lªn
V
1
.
c. Xilanh ®ãng van l¹i, pitt«ng chuyÓn ®éng tiÕp tôc sang ph¶i khi
®ã x¶y ra qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt (Nh¸nh CD);
d. Khi ®Õn vÞ trÝ cuèi cïng bªn ph¶i, th× h¬i n−íc trong xilanh ®i vµo
nguån l¹nh, khi ®ã ¸p suÊt h¬i gi¶m xuèng p
o
, cßn thÓ tÝch kh«ng
®æi b»ng V
2
, (nh¸nh DE).
p
V
P
1
P
o
B
C
D
A
V
o
V
1
V
2
H×nh 9-1
E
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
e. Pitt«ng chuyÓn ®éng ng−îc l¹i, ®Èy h¬i n−íc cßn l¹i trong xilanh
ra ngoµi, khi ®ã ¸p suÊt kh«ng ®æi b»ng p
o
, thÓ tÝch gi¶m tõ V
2
tíi
V
o
(nh¸nh EA).
H·y tÝnh c«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra mçi chu tr×nh, nÕu V
o
=0,5l;
V
1
=1,5l;V
2
=3l;p
o
=1at;p
1
=12at vµ hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ =1,33. γ
Gi¶i
C«ng khÝ thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh riªng biÖt:
+ Qu¸ tr×nh A-B vµ D-E ®¼ng tÝch, khÝ kh«ng sinh c«ng
0AA
DEAB
=
=
+ Qu¸ tr×nh BC, khÝ gi·n në ®¼ng ¸p, sinh c«ng
(
)
(
)
(
)
J117610.5,05,110.8,9.12VVpA
34
o11BC
=−=−=
−
+ Qu¸ tr×nh CD khÝ gi·n në ®äan nhiÖt, theo c«ng thøc (P.6) phÇn phô lôc,
c«ng sinh ra trong qu¸ tr×nh gi·n në ®o¹n nhiÖt:
( )
J1093
3
5,1
1
133,1
10.5,1.10.8,9.12
V
V
1
1
Vp
A
133,1
34
1
2
111
CD
≈
−
−
=
−
−
=
−
−
−
γ
γ
+ Qu¸ tr×nh EA khÝ biÕn ®æi ®¼ng ¸p, c«ng thùc hiÖn
(
)
(
)
(
)
J24510.35,010.8,9VVpA
34
2ooEA
−≈−=−=
−
C«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra trong mçi chu tr×nh lµm viÖc chÝnh b»ng c«ng
thùc hiÖn bëi khÝ
(
)
J20242450109311760AAAAAA
EADECDBCAB
=
−
+
+
+
=
+
+
+
+
=
9-14. H×nh vÏ 9-2 tr×nh bµy gi¶n ®å lý thuyÕt cña ®éng c¬ ®èt trong bèn
kú.
a. Trong qu¸ tr×nh ®Çu tiªn, hçn hîp ch¸y ®−îc n¹p vµo xilanh, khi
®ã p
o
=const vµ thÓ tÝch t¨ng tõ V
2
tíi V
1
. (nh¸nh AB);
b. Trong qu¸ tr×nh thø hai (nh¸nh BC), hçn hùop ch¸y ®−îc nÐn
®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V
1
tíi V
2
.
Khi ®ã nhiÖt ®é t¨ng tõ T
o
®Õn T
1
vµ ¸p suÊt tõ p
o
®Õn p
1
;
p
V
P
1
P
o
B
E
D
V
1
V
2
H×nh 9
-
2
A
C
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
c. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y nhanh hçn hîp ch¸y b»ng tie löa
®iÖn; khi ®ã ¸p suÊt t¨ng tõ p
1
tíi p
2
, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng
V
2
(nh¸nh CD), nhiÖt ®é t¨ng tíi T
2
;
d. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V
2
tíi V
1
(nh¸nh DE), nhiÖt ®é gi¶m xuèng T
3
;
e. ë cuèi cïng cña pitt«ng (®iÓm E), van më, khÝ tho¸t ra ngoµi, ¸p
sóat gi¶m nhanh tíi p
o
, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng V
1
. (nh¸nh
EB).
f. Cuèi cïng lµ qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng ¸p ë ¸p suÊt p
o
(nh¸nh BA).
H·y tÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh nÕu hÖ sè nÐn
ε
=V
1
/V
2
=5 vµ hÖ sè ®o¹n
nhiÖt lµ
γ
=1,33.
Gi¶i
NhiÖt t¸c nh©n nhËn trong c¶ chu tr×nh chÝnh b»ng nhiÖt t¸c nh©n nhËn
trong qu¸ tr×nh CD:
(
)
CDVCD1
TTnCQQ
−
=
=
Trªn EB t¸c nh©n táa nhiÖt (nhiÖt nhËn vµo sÏ cã dÊu ©m):
(
)
EBV2
TTnCQ
−
=
HiÖu suÊt cña ®éng c¬:
(
)
( )
12
4o
2
1
2122
141o
CD
EB
CD
EB
1
2
pp
pp
V
V
1
VpVp
VpVp
1
TTnR
TTnR
1
TT
TT
1
Q
Q
1
−
−
+=
−
−
+=
−
−
+=
−
−
+=+=
η
(1)
MÆt kh¸c:
(
)
(
)
γγγγγγ
1o421214221o21
VppVppVpVp ;VpVp −=−→==
γ
γ
ε
−
−=
−=
−
−
→
1
2
12
4o
V
V
pp
pp
(2)
Thay (2) vµo (1):
%2,41511
33,111
=−=−=
−−
γ
εη
9-15. T×m hiÖu suÊt cña ®éng c¬ ®èt trong, cho biÕt hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ
1,33 vµ hÖ sè nÐn b»ng:
a. V
1
/V
2
=4; b. V
1
/V
2
=6; c. V
1
/V
2
=8;
Gi¶i
Theo bµi 9-14 ta tÝnh ®−îc lÇn l−ît cho c¸c qu¸ tr×nh cô thÓ
a.
%7,36411
33,111
=−=−=
−−
γ
εη
b.
%6,44611
33,111
=−=−=
−−
γ
εη
c.
%6,49811
33,111
=−=−=
−−
γ
εη
9-16. Chu tr×nh cña ®éng c¬ ®iezen bèn kú ®−îc tr×nh bµy trªn h×nh 9-3
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. Nh¸nh AB øng víi qu¸ tr×nh n¹p kh«ng khÝ , ¸p suÊt p
o
=1at;
b. Nh¸nh BC – kh«ng khÝ ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt tíi ¸p sóat p
1
.
c. ë cuèi kú nÐn, nhiªn liÖu ®−îc phun vµo xilanh, nhiªn liÖu ch¸y
trong kh«ng khÝ nãng, khi ®ã pitt«ng chuyÓn ®éng sang ph¶i, ®Çu
tiªn lµ ®¼ng ¸p (nh¸nh CD), sau ®ã lµ ®o¹n nhiÖt (nh¸nh DE);
d. ë cuèi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt, van tho¸t më, ¸p suÊt gi¶m xuèng p
o
(nh¸nh EB);
e. Nh¸nh BA øng víi qu¸ tr×nh ®Èy khÝ ra khái xilanh.
T×nh hiÖu suÊt cña ®éng c¬ diezen.
Gi¶i
Trong mét chu tr×nh, t¸c nh©n chØ nhËn nhiÖt trªn qu¸ tr×nh CD:
(
)
CDpCD1
TTnCQQ
−
=
=
Nh¶ nhiÖt:
(
)
EBVEB2
TTnCQQ
−
=
=
HiÖu suÊt :
1V/V
p/pp/p
V
V1
1
VpVp
VpVp
1
1
TT
TT1
1
Q
Q
1
13
121o
1
2
1131
222o
CD
EB
1
2
−
−
+=
−
−
+=
−
−
+=+=
γγγ
η
1
p
p
p
p
1
1
2
1
o
−
−
+=
βγ
ε
η
(1)
Trong ®ã
12
V/V
=
ε
MÆt kh¸c
γ
γ
γγ
ε
−
=
=→=
2
1
1
o
112o
V
V
p
p
VpVp
;
γγ
γγ
γγ
εβ
−
=
=
=→=
2
1
1
3
2
3
1
2
3122
V
V
V
V
V
V
p
p
VpVp
(2)
Víi
1
3
V
V
=
β
Thay (2) vµo (3) vµ biÕn ®æi ta nhËn ®−îc:
V
1
p
1
p
o
V
3
V
2
p
2
C
D
E
B
A
p
V
H×nh 9-3
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( )
1
1
1
1
−
−
−=
−
βγε
β
η
γ
γ
9-17. Mét m¸y h¬i n−íc ch¹y theo chu tr×nh stilin gåm hai qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch nh− h×nh 9-4. TÝnh hiÖu suÊt cña
chu tr×nh ®ã. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt chu tr×nh C¸cn« cã
cïng nhiÖt ®é cña nguån nãng vµ nguån l¹nh.
Gi¶i
NhiÖt t¸c nhËn nhËn ®−îc trong mét chu tr×nh lµm viÖc bao gåm qóa tr×nh
2 – 3 vµ 3 – 4
(
)
21V23
TTnCQ
−
=
==
1
2
13434
V
V
lnnRTAQ
C«ng t¸c nh©n sinh ra (b»ng c«ng ®éng co sinh ra) trong mét chu tr×nh lµm
viÖc
( )
−=+
++
=+++=
1
2
21
1
2
1
2
1
241342312
V
V
lnTTnR0
V
V
lnnRT0
V
V
lnnRTAAAAA
HiÖu suÊt cña ®éng c¬
( )
( )
Carnot
1
21
12
21V
1
21
3423
T
TT
V/Vln
TT
R
C
T
TT
QQ
A
ηη
=
−
<
−
+
−
=
+
=
VËy ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh Stilin cã hiÖu suÊt nhá h¬n khi lµm
viÖc theo chu tr×nh Carnot.
9-18. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«
py
khi h¬ nãng ®¼ng ¸p 6,5g hi®r«, thÓ tÝch
khÝ t¨ng gÊp ®«i.
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy trong qóa tr×nh ®¼ng ¸p
T
dTnC
T
Q
dS
p
==
δ
p
V
1
4
3
2
T
1
T
2
H×nh 9.4
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
C¶ qu¸ tr×nh entropy biÕn thiªn mét l−îng
1
2
T
T
p
T
T
lnR
2
2im
T
dT
nCdSS
2
1
+
===∆
∫∫
µ
MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p nªn
2
V
V
T
T
1
2
1
2
==
Víi Hi®r« i=5
( ) ( )
K/J52,652ln.31,8.
25
.
2
5,6
S
=
=
9-19. TÝnh ®é t¨ng entr«py khi biÕn ®æi 1g n−íc ë 0
o
C thµnh h¬i ë 100
o
C.
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy khi n−íc ®−îc lµm nãng tíi 100
o
C
∫∫
===∆→==
1
2
1
T
T
lnmC
T
dT
mCdSS
T
mCdT
T
Q
dS
δ
3,1
2730
273100
ln.4180.10S
3
1
=
+
+
=∆
−
§é biÕn thiªn entropy trong qu¸ tr×nh n−íc hãa h¬i ë 100
o
C
1,6
373
10.10.26,2
T
Lm
T
Q
S
36
22
2
≈===∆
∫
−
δ
§é biªn thiªn entropy trong c¶ qu¸ tr×nh
(
)
K/J4,7SSS
21
≈
∆
∆
=
∆
9-20. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«
py
khi gi·n ®¼ng nhiÖt 10,5g khÝ Nit¬ tõ thÓ
tÝch 2 tíi thÓ tÝch 5 . l l
Gi¶i
Ta cã
( ) ( )
K/J9,22/5ln.31,8.
28
5,10
V
V
lnR
m
T
Q
T
Q
S
1
2
≈=
=
∆
==∆
∫
µ
δ
9-21. 10g «xy ®−îc h¬ nãng tõ t
1
=50
o
C tíi t
2
=150
o
C. TÝnh ®é biÕn thiªn
entr«py nÕu qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ:
a. §¼ng tÝch; b. ®¼ng ¸p.
Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch
( )
K/J7,1
27350
273150
ln.31,8.
2
5
32
10
S
T
T
lnR
2
2im
T
dT
C
m
T
dUA
T
Q
S
1
2
V
≈
+
+
=∆
+
==
+
==∆
∫∫∫
µµ
δ
δ
b. §¼ng ¸p
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( )
K/J4,2
27350
273150
ln.31,8.
2
25
32
10
S
T
T
lnR
2
2im
T
dT
C
m
T
Q
S
1
2
p
≈
+
++
=∆
+
===∆
∫∫
µµ
δ
9-22. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi biÕn ®æi 6g khÝ hy®r« tõ thÓ tÝch
20lÝt, ¸p suÊt 1,5at ®Õn thÓ tÝch 60lÝt, ¸p suÊt 1at.
Gi¶i
V× ®é biÕn thiªn entropy chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ cuèi nªn ta cã
thÓ chän cho khÝ mét c¸ch biÕn ®æi bÊt kú mµ kh«ng ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶.
Ch¼ng h¹n, cho khÝ biÕn ®æi ®¼ng tÝch tíi ¸p suÊt 1at, sau ®ã gi·n ®¼ng ¸p tíi
thÓ tÝch 60l.
+ Víi qu¸ tr×nh thø nhÊt (qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch):
=
===∆
∫∫
1
2
V
1
2
VV1
p
p
lnC
m
T
T
lnC
m
T
dT
nC
T
Q
S
µµ
δ
+ Víi qu¸ tr×nh thø hai (qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p):
=
===∆
∫∫
1
2
p
1
2
pp2
V
V
lnC
m
T
T
lnC
m
T
dT
nC
T
Q
S
µµ
δ
§é biÕn thiªn entropy cña c¶ qu¸ tr×nh
( )
K/J71
5,1
1
ln.31,8.
2
5
20
60
ln.31,8.
2
25
2
6
S
p
p
lnC
V
V
lnC
m
SSS
1
2
V
1
2
p21
≈
+
+
=∆
+
=∆+∆=∆
µ
9-23. Mét kil«mol khÝ l−ìng nguyªn tö ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi
cña nã ®−îc t¨ng lªn 1,5 lÇn. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py nÕu qu¸
tr×nh h¬ nãng lµ:
a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p
Gi¶i
a. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch
( ) ( )
K/J10.4,85,1ln.31,8.
2
5
.10S
T
T
lnR
2
im
T
T
lnC
m
T
dT
nC
T
Q
S
33
1
1
2
1
2
VV1
≈=∆
=
===∆
∫∫
µµ
δ
b. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch
( ) ( )
K/J10.8,115,1ln.31,8.
2
25
.10S
T
T
lnR
2
2i
n
T
T
lnnC
T
dT
nC
T
Q
S
33
2
1
2
1
2
pp2
≈
+
=∆
+
=
===∆
∫∫
δ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
9-24. 22g khÝ nit¬ ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã t¨ng gÊp 2,1 lÇn
vµ entr«py t¨ng lªn 4,19cal/K. XÐt xem qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ ®¨ng
tÝch hay ®¼ng ¸p?
Gi¶i
Gi¶ sö nhiÖt dung cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi lµ C, khi ®ã
( ) ( )
( ) ( )
K/J29K/cal7
1,2ln.22
19,4.28
T/Tlnm
S
C
T
T
lnC
m
T
dT
nC
T
Q
S
12
1
2
≈≈=
∆
=→
===∆
∫∫
µ
µ
δ
§èi víi Nit¬
( )
(
)
( )
mol/J29
2
R2i
C;mol/J21
2
iR
C
pV
≈
+
=≈=
VËy qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
9-25. §é biÕn thiªn entr«py trªn ®o¹n gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt trong
chu tr×nh C¸cn« b»ng 1kcal/®é. HiÖu nhiÖt ®é gi÷a hai ®−êng ®¼ng
nhiÖt lµ 100
o
C. Hái nhiÖt l−îng ®· chuyÓn hãa thµnh c«ng trong chu
tr×nh nµy
Gi¶i
Gäi nhiÖt ®é cña hai ®−êng ®¼ng nhiÖt lµ T
1
vµ T
2
(T
1
>T
2
)
C«ng thùc hiÖn trong chu tr×nh b»ng hiÖu cña nhiÖt nhËn vµo thùc sù vµ
nhiÖt táa ra thùc sù trong mét chu tr×nh (chÝnh b»ng tæng nhiÖt l−îng nhËn
vµo trong c¶ chu tr×nh)
21
QQA
+
=
Trong chu tr×nh Carnot
2121
21
2
2
1
1
1
21
1
21
TT
A
TT
QQ
T
Q
T
Q
T
TT
Q
QQ
−
=
−
−
==→
−
=
+
=
η
Trong qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt), ®é biÕn thiªn
entropy lµ
2
2
1
1
T
Q
T
Q
T
Q
S
===∆
∫
δ
Nªn
(
)
(
)
(
)
kJ418kcal100STTA
21
=
=
∆
−
=
9-26. Bá 100g n−íc ®¸ ë 0
o
C vµo 400g n−íc ë 30
o
C trong mét b×nh cã vá
c¸ch nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ trong qu¸
tr×nh trao ®æi nhiÖt. Tõ ®ã suy ra r»ng nhiÖt chØ truyÒn tõ vËt nãng
sang vËt l¹nh. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ ë 0
o
C lµ
λ=80kcal/kg; nhiÖt dung riªng cña n−íc lµ 1kcal/kg®é.
Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
NhiÖt ®é c©n b»ng T cña hÖ sau khi trao ®æi nhiÖt x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh
c©n b»ng nhiÖt
( ) ( )
(
)
( )
21
11122
22111
mmc
mtmtmc
tttcmttcmm
+
−+
=→−=−+
λ
λ
(
)
( )
(
)
( )
K281C8
4001001
100.800.10030.4001
t
o
==
+
−
+
=
§èi víi n−íc ®¸, ®é t¨ng entropy bao gåm ®é t¨ng do nãng ch¶y vµ ®é t¨ng do
t¨ng nhiÖt ®é
+=+
∆
=+=∆
∫∫∫
1
1
1
1
T
T
1
1
21
1
T
T
lncm
T
m
T
dT
cm
T
Q
T
Q
T
Q
S
1
λ
δδ
Víi T =281(K) lµ nhiÖt ®é c©n b»ng cña hÖ.
§èi víi n−íc bÞ l¹nh ®i, entropy sÏ gi¶m, ®é biÕn thiªn khi nµy lµ
===∆
∫∫
1
2
T
T
22
T
T
lncm
T
dT
cm
T
Q
S
2
δ
§é biªn thiªn entropy cña hÖ lµ
( )
( )
K/kcal002,0
27330
281
ln.4,0.1
2730
281
ln.1,0.1
2730
1,0.80
S
T
T
lncm
T
T
lncm
T
m
SSS
2
2
1
1
1
1
21
≈
+
+
+
+
+
=∆
+
+=∆+∆=∆
λ
Ta thÊy
∆
S>0, ®iÒu ®ã chøng tá nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt
l¹nh
* §Ó chøng minh nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh ta cã thÓ
lµm nh− sau: XÐt hÖ hai vËt c« lËp, n¨ng l−îng cña hÖ b¶o toµn (nÕu qu¸
tr×nh ta xÐt chØ liªn quan ®Õn sù truyÒn nhiÖt th× nhiÖt ®−îc b¶o toµn)
2121
QQconstQQQ
δ
δ
−
=
→
=
+
=
Trong ®ã
1
Q
δ
,
2
Q
δ
lµ ®é biÕn thiªn nhiÖt l−îng cña vËt 1 vµ 2.
§é biÕn thiªn entropy
2
2
1
1
21
T
Q
T
Q
dSdSdS
δδ
+=+=
Theo (*) ta cã
(
)
( )
0QTT0
TT
QTT
T
1
T
1
QdS
112
21
112
21
1
>−→>
−
=
−=
δ
δ
δ
NÕu T
2
>T
1
th× Qδ
1
>0 tøc lµ vËt 1 nhËn nhiÖt hay nhiÖt truyÒn tõ vËt 2
sang vËt 1
NÕu T
2
<T
1
th× Qδ
1
<0 tøc lµ vËt 1 táa nhiÖt hay nhiÖt truyÒn tõ vËt 1 sang
vËt 2
VËy nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh
9-27. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña mét chÊt khÝ lý t−ëng khi tr¹ng th¸i
cña nã thay ®æi tõ A tíi B (h×nh 9-5) theo:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. §−êng ACB
b. §−êng ADB
Cho biÕt: V
1
=3l; p
1
=8,31.10
5
N/m
2
;V
2
=4,5l; t
1
=27
C
o
, p
2
=6.10
5
N/m
2
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy kh«ng phô thuéc vµo qu¸ tr×nh biÕn ®æi nh− thÕ nµo,
mµ chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ tr¹ng th¸i cuèi, nªn:
+
=+=∆+∆=∆
∫∫
C
B
p
A
C
V
B
C
p
C
A
VCBAC
T
T
lnnC
T
T
lnnC
T
dT
nC
T
dT
nCSSS
A - C vµ C – B ®¼ng ¸p nªn
1
2
A
C
p
p
T
T
=
;
1
2
C
B
V
V
T
T
=
Do ®ã
+
+
=
+
+
=∆
1
2
1
2
1
11
1
2
1
2
V
V
ln
2
2i
p
p
ln
2
i
T
Vp
V
V
lnR
2
2i
n
p
p
lnR
2
i
nS
( )
( )
K/J4,5
3
5,4
ln
2
26
10.31,8
10.6
ln
2
6
27327
10.3.10.31,8
S
5
535
≈
+
+
+
=∆
−
9-28. Cã hai b×nh khÝ, b×nh thø nhÊt cã thÓ tÝch V
1
=2l chøa khÝ Nit¬ ë ¸p
suÊt p
1
=1at, b×nh thø hai cã thÓ tÝch V
2
=3l chøa khÝ CO ë ¸p suÊt
p
2
=5at. Cho hai b×nh th«ng víi nhau vµ ®Æt chóng trong mét vá c¸ch
nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ khi hai khÝ trén
lÉn vµo nhau, biÕt nhiÖt ®é ban ®Çu trong hai b×nh b»ng nhau vµ
b»ng 27
o
C.
Gi¶i
Khi gi·n në vµo nhau c¸c chÊt khÝ kh«ng sinh c«ng, nhiÖt l¹i bÞ c¸ch nªn qu¸
tr×nh ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i cuèi cïng cã nhiÖt ®é kh«ng ®æi (l−i ý, ®©y kh«ng
ph¶i lµ qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt thuËn nghÞch). Entropy thay ®æi mét l−îng (tÝnh
b»ng con ®−êng ®¼ng nhiÖt)
∫∫
+=∆+∆=∆
21
21
T
Q
T
Q
SSS
δ
δ
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt
P
V
V
1
V
2
O
P
1
P
2
H×nh 9
-
5
C
A
D
B
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
1
2
V
V
lnpVAQ ==
( )
K/J1,3
3
32
ln
27273
10.3.10.8,9.5
2
32
ln
27273
10.2.10.8,9
S
V
VV
ln
T
Vp
V
VV
ln
T
Vp
S
3434
2
2122
1
2111
≈
+
+
+
+
+
=∆
+
+
+
=∆
−−
9-29. 200g s¾t ë 100
o
C ®−îc bá vµo mét nhiÖt l−îng kÕ chøa 300g n−íc ë
12
C
o
. Entr«py cña hÖ nµy thay ®æi nh− thÕ nµo khi c©n b»ng nhiÖt?
Gi¶i
Sau khi trao ®æi nhiÖt hÖ sÏ c©n b»ng ë nhiÖt ®é t
o
C. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng
nhiÖt
( ) ( )
2211
222111
222111
mcmc
tmctmc
tttmcttmc
+
+
=→−=−
(
)
C18
3,0.41802,0.460
12.3,0.4180100.2,0.460
t
o
≈
+
+
=
§é biÕn thiªn entropy cña hÖ bao gåm sù gi¶m entropy cña miÕng s¾t vµ sù
t¨ng entropy cña khèi n−íc
+
=+=∆
∫∫
2
22
1
112211
T
T
lnmc
T
T
lnmc
T
dT
mc
T
dT
mcS
( )
K/J3,3
27312
27318
ln.3,0.4180
273100
27318
ln.2,0.460S
≈
+
+
+
+
+
=∆
VËy sau khi c©n b»ng nhiÖt entropy cña hÖ t¨ng lªn mét l−îng 3,3(J/K)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Ch−¬ng 10: ChÊt khÝ
10-1. Cã 10g khÝ He chiÕm thÓ tÝch 100cm
3
ë ¸p suÊt 10
8
N/m
2
. T×m nhiÖt
®é cña khÝ trong hai tr−êng hîp
a. Coi khÝ He lµ lý t−ëng
b. Coi khÝ He lµ khÝ thùc
Gi¶i
a. KhÝ He lý t−ëng, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh
Men®eleev – Crapayron
( ) ( )
( )
K481
31,8.4/10
10.100.10
R/m
pV
T
68
≈==
−
µ
b. KhÝ He khÝ thùc, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh Van de
Walls
−
+=→=
−
+ b
m
V
V
am
m
p
R
1
TRT
m
b
m
V
V
am
p
222
2
µµ
µ
µµµ
( )
K20510.3,2
4
10
10.100
10.100
10.1,4
4
10
10
10.4
31,8
1
T
56
2
6
48
≈
−
+=
−−
−
−
§èi víi He
kmol/m2,3.10b;kmol/Jm4,121.10a
3-523-4
==
10-2. Trong mét b×nh thÓ tÝch 10lÝt chøa 0,25kg khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 27
o
C.
a. T×m tØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh
b. T×m tØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh
Gi¶i
C¸c h»ng sè Van de Walls cña khÝ Nit¬
2
mol/m10.92,3b;mol/Jm0,141a
3523
−
==
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls
RT
m
b
m
V
V
am
p
22
2
µµµ
=
−
+
(1)
a. TØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh
Néi ¸p
22
2
V
am
'p
µ
=
Chia hai vÕ cña (1) cho p’ ta cã:
−=→
−
=→=
−
+
b
m
V
TRV
ma
p
'p
b
m
Va
m
TRV
'p
p
am
RTV
b
m
V1
'p
p
2
22
µµ
µµ
µ
µ
(2)
%9,410.92,3.
28
250
01,0.
300.01,0.31,8.28
141,0.250
p
'p
5
2
≈
−=
−
2
N.I.Kosin, M.G. Sirkevich, Sè tay vËt lý c¬ së, NXB c«ng nh©n kü thuËt Hµ Néi 1980, trang 106.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
b. TØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh
Céng tÝch
b
m
'V
µ
=
TØ sè
%5,3
01,0.28
10.92,3.250
V
mb
V
'V
5
===
−
µ
10-3. T×m ¸p suÊt cña khÝ cacbonic ë 3
o
C nÕu biÕt khèi l−îng riªng cña nã
ë nhiÖt ®é ®ã lµ 550kg/m
3
.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls
( )
2
2
2
2
22
2
a
b/
RT
p
RTb1
a
pRT
m
b
m
V
V
am
p
µ
ρ
ρµ
µ
ρ
µ
ρ
µ
ρ
µµµ
−
−
=→
=
−
+→=
−
+
Thay sè
(
)
( )
( )
Pa10.4,1141,0.
028,0
550
10.92,3550/028,0
3273.31,8
p
8
2
5
≈
−
−
+
=
−
10-4. ThÓ tÝch cña 4g khÝ oxy t¨ng tõ 1 ®Õn 5 dm
3
. Xem khÝ oxy lµ thùc.
T×m c«ng cña néi lùc trong qu¸ tr×nh gi·n në ®ã.
Gi¶i
Néi ¸p
2
2
V
am
'p
=
µ
C«ng cña néi lùc
( )
J7,1
005,0
1
001,0
1
32
4
138,0'A
V
1
V
1m
a
V
adVm
dV'p'A
2
21
2
V
V
2
2
2
1
≈
−
=
−
=
==
∫∫
µµ
10-5. TÝnh néi ¸p cña khÝ c¸cbonic lóc khèi l−îng riªng cña nã lµ
550kg/m
3
. Cho biÕt ®èi víi khÝ cacbonic cã: T
k
=304K vµ
p
k
=7,4.10
6
N/m
2
Gi¶i
Néi ¸p cña khÝ Cacbonic
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
k
k
p
RT
V
am
p
64
27
'
2
2
2
22
2
µ
ρ
µ
==
Nh−ng do
=
a
k
k
p
RT
64
27
2
Nªn
( )
Pa10.8,6
10.4,7.64
304.31,8.27
044,0
550
'p
6
6
2
2
≈
=
10-6. TÝnh khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo mét c¸i b×nh thÓ tÝch 30cm
3
®Ó khi
®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi h¹n nã chiÕm toµn bé thÓ tÝch cña b×nh.
Gi¶i
Gäi khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo b×nh lµ m. Khi ®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi
h¹n, thÓ tÝch cña b×nh lµ thÓ tÝch tíi h¹n, nªn
b3
V
mb3
m
V
m
VV
okk
µ
µµ
=→===
H»ng sè Van de Walls cña n−íc b=30,5.10
-6
m
3
/mol, ta tÝnh ®−îc m=5,9g
10-7. X¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña h¬i n−íc ë ®iÓm tíi h¹n theo gi¸ trÞ
céng tÝch b=0,03m
3
/kmol.
Gi¶i
Céng tÝch
(
)
3
3
k
kokk
m/kg200
10.03,0.3
018,0
b3V
m
b3
m
V
m
V ====→==
−
µ
ρ
µµ
10-8. §èi víi khÝ cacbonic : a=3,64.10
5
Jm
3
/kmol
2
, b=0,043m
3
/kmol. Hái:
a. 1g c¸cbonic láng cã thÓ tÝch lín nhÊt lµ bao nhiªu?
b. ¸p suÊt h¬i b·o hßa lín nhÊt lµ bao nhiªu?
c. CO
2
láng cã nhiÖt ®é cao nhÊt lµ bao nhiªu?
d. CÇn ph¶i nÐn khÝ CO
2
víi ¸p suÊt b»ng bao nhiªu ®Ó thµnh CO
2
láng ë nhiÖt ®é 31
o
C vµ 50
o
C.
Gi¶i
a. ThÓ tÝch lín nhÊt cña c¸cbonÝc láng øng vãi tr¹nh th¸i tíi h¹n
(suy ra tõ c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt Van de Walls)
kg/m10.93,2
10.44
10.043,0.3bm3
V
m
V
33
3
3
okk
−
−
−
≈≈==
µµ
(b=0,043m
3
/kmol =0,043.10
-3
m
3
/mol)
b. ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cùc ®¹i øng víi ®iÓm ba (suy ra tõ c¸c ®−êng
®¼ng nhiÖt Van de Walls)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( )
( )
Pa10.4,7
0,043.1027
0,364
b27
a
p
6
2
3-
2
k
≈==
(a=3,64.10
5
Jm
3
/kmol
2
=0,364Jm
3
/mol)
c. NhiÖt ®é cao nhÊt mµ nit¬ cßn ë thÓ láng øng víi nhiÖt ®é ®iÓm ba
( )( )
!C31K304
10.043,0.31,8.27
364,0.8
Rb27
a8
T
o
3
k
=≈==
−
d. C¸cbonÝc láng ë 31
o
C cÇn nÐn tíi ¸p suÊt b»ng ¸p suÊt tíi h¹n
(
)
Pa10.4,7p
6
k
=
§ã còng lµ nhiÖt ®é lín nhÊt mµ c¸cbonÝc ë thÓ láng ë mäi ¸p
suÊt. Víi nhiÖt ®é 51
o
C lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ho¸ láng víi bÊt cø ¸p suÊt nµo
10-9. §Ó nghiªn cøu tr¹ng th¸i tíi h¹n nhµ vËt lý häc Nga A. Vªnariuyt
dïng mét c¸i hép trong ®ã cã ®ùng mét èng chøa ete ®−îc hµn kÝn.
H¬ nãng hép ®Ó quan s¸t tr¹ng th¸i tíi h¹n.
a. ë 20
o
C, ªte n−íc ph¶i chiÕm mét thÓ tÝch b»ng bao nhiªu phÇn
tr¨m thÓ tÝch cña èng ®Ó khi ®Õn nhiÖt ®é tíi h¹n, èng chøa ®Çy
ªte ë tr¹ng th¸i tíi h¹n? BiÕt r»ng khèi l−îng 1 kmol ªte lµ
74kg/kmol, khèi l−îng riªng cña ªte ë 20
o
C b»ng 714kg/m
3
. §èi
víi ªte T
k
=193
o
C, p
k
=35,9.10
5
N/m
2
;
b. NÕu thÓ tÝch cña èng lín hay nhá h¬n thÓ tÝch ªte tíi h¹n th× sÏ
x¶y ra hiÖn t−îng g× khi nhiÖt ®é n©ng lªn?
Gi¶i
a. Gäi thÓ tÝch vµ khèi l−îng ªte ®æ vµo èng lµ V vµ m, thÓ tÝch cña
nã ë tr¹ng th¸i tíi h¹n lµ V
k
(do ®ã còng lµ thÓ tÝch cña èng). Ta
cã
k
k
okk
p8
RT
b3
m
b3
m
V
m
V
µµµ
===
( )
%25
193273.31,8.714.3
10.9,34.074,0.8
RT3
p8
V
Vm
V
5
k
k
k
≈
+
==→=
ρ
µ
ρ
b. Khi thÓ tÝch cña èng nhá h¬n thÓ tÝch V
k
th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· chiÕm ®Çy èng.
c. Khi thÓ tÝch cña èng lín h¬n thÓ tÝch V
k
th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· bay h¬i hÕt.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Ch−¬ng 11: ChÊt láng
11-1. X¸c ®Þnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn mét giät n−íc 1g thµnh s−¬ng mï
(nghÜa lµ ®Ó t¸ch giät n−íc ®ã thµnh nh÷ng giät nhá) ®−êng kÝnh
0,2µm. DiÖn tÝch bÒ mÆt cña giät n−íc lóc ®Çu coi nh− kh«ng ®¸ng
kÓ so víi tæng diÖn tÝch bÒ mÆt cña giät s−¬ng mï.
Gi¶i
Khèi l−îng cña mét giät s−¬ng mï
3
r
3
4
m
πρ
=
(r lµ b¸n kÝnh giät s−¬ng)
Sè giät s−¬ng ®−îc t¹o thµnh tõ giät n−íc
3
r4
M3
m
M
N
πρ
==
DiÖn tÝch bÒ mÆt cña mét giät
2
r4s
π
=
, vËy diÖn tÝch bÒ mÆt tæng céng
d
M6
r
M3
sNS
ρρ
===
(d=2r lµ ®−êng kÝnh giät s−¬ng)
C«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn giät thµnh s−¬ng mï tèi thiÓu b»ng n¨ng l−îng mÆt
ngoµi
d
M6
SA
ρ
σ
σ
==
( )
J19,2
10
.
.
1000
001,0.073,0.6
A
6
==
−
11-2. Hai giät thñy ng©n víi b¸n kÝnh mçi giät lµ 1mm nhËp l¹i thµnh
mét giät lín. Hái nhiÖt ®é cña giät thñy ng©n t¨ng lªn bao nhiªu?
Cho biÕt thñy ng©n cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi =0,5N/m, khèi l−îng σ
riªng ρ=13,6.10
3
kg/m
3
, nhiÑt dung riªng c=138J/kg®é.
Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña giät nhá lµ r, cña giät lín ®−îc t¹o thµnh lµ R. Ta cã:
3
33
2rRr
3
4
2R
3
4
=→=
ρπρπ
NhËp lµm mét, diÖn tÝch mÆt ngoµi cña giät lín sÏ nhá h¬n tæng diÖn tÝch mÆt
ngoµi cña hai giät nhá, n¨ng l−îng bÒ mÆt sÏ gi¶m. §é gi¶m n¨ng l−îng bÒ
mÆt nµy sÏ b»ng nhiÖt l−îng cña giät lín nhËn ®−îc.
(
)
tmcR4r4.2
22
∆=−
σππ
;
3
r
3
4
2m
πρ
=
Do ®ã
( )
C10.65,1
001,0.6,13.138
5,0.3
2
4
1
rc
3
2
4
1t
o4
33
−
≈
−=
−=∆
ρ
σ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
11-3. TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn ®Ó thæi mét bong bãng xµ phßng ®¹t ®Õn
b¸n kÝnh r=7cm. SuÊt c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc xµ phßng lµ σ=4.10
-
2
N/m. ¸p suÊt khÝ quyÓn p
o
=1,01.10
5
N/m
2
.
Gi¶i
Ta coi nhiÖt ®é cña khÝ trong qu¸ tr×nh thæi lµ kh«ng ®æi (qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt). C«ng cÇn thæi bong bãng b»ng c«ng t¹o ra mÆt ngoµi (b»ng n¨ng l−îng
mÆt ngoµi) A
1
, vµ c«ng nÐn ®¼ng nhiÖt A
2
cña mét l−îng khÝ ®óng b»ng l−îng
khÝ trong bong bãng ë cuèi qu¸ tr×nh tõ khÝ quyÓn vµo.
22
1
r8r4.2A
σππσ
==
o
2
p
p
lnpVA =
p
o
lµ ¸p suÊt khÝ quyÓn, p lµ ¸p suÊt khÝ trong bong bãng
§Ó tÝnh p, ta chó ý mµng xµ phßng gåm hai mÆt ph©n c¸ch, mçi mÆt ph©n
c¸ch (mÆt khum) sÏ g©y ra ra ¸p suÊt phô “Ðp” vµo t©m víi gi¸ trÞ tÝnh theo
c«ng thøc Laplace
r/2p
p
σ
=
. ¸p suÊt phô tæng céng do mµng xµ phßng g©y ra cho khÝ bªn trong
bao gåm ¸p suÊt do mÆt cong phÝa ngoµi vµ mÆt cong phÝa trong (víi b¸n kÝnh
xÊp xØ b¸n kÝnh mÆt cong ngoµi) vµ ¸p suÊt khÝ quyÓn céng l¹i:
o
p
r
4
p +=
σ
Do ®ã
+
+=
+
+=
rp
4
1ln
rp
4
1pr
3
4
p
r/4p
lnr
3
4
r
4
pA
oo
o
3
o
o
3
o2
σσ
π
σ
π
σ
V× do
1
rp
4
x
o
<<=
σ
nªn
(
)
(
)
(
)
xxx11xlnx1
≈
+
≈
+
+
nªn ta cã
3
r16
A
2
2
σπ
≈
VËy c«ng tæng céng
( )
J10.2,8
3
07,0.14,3.04,0.40
A
3
r40
3
r16
r8AAA
2
2
22
2
21
−
≈=
=+=+=
σπσπ
σπ
11-4. Mét c¸i khung lµm b»ng nh÷ng ®o¹n d©y kim lo¹i cøng. §o¹n d©y
AB linh ®éng, dµi l=15cm. Khung ®−îc phñ mét mµng xµ phßng cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi =0,045N/m (h 11-3). TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn σ
®Ó kÐo AB ra mét ®o¹n
∆
x=4cm.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
Lùc tèi thiÓu kÐo AB b»ng lùc c¨ng mÆt ngoµi t¸c dông lªn AB, c«ng cña lùc
nµy (còng chÝnh b»ng n¨ng l−îng mÆt ngoµi ®· ®−îc t¨ng lªn do t¨ng diÖn
tÝch bÒ mÆt mµng)
(
)
J10.4,504,0.15,0.045,0xlFsA
4
−
==∆==
σ
11-5. Cã mét khung h×nh ch÷ nhËt chiÒu dµi l=10cm. §o¹n d©y AB linh
®éng chia khung ®ã thµnh hai khung nhá h×nh vu«ng (h 11-4). Hái
®o¹n AB sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa nµo vµ dÞch chuyÓn mét ®o¹n b»ng
bao nhiªu nÕu hai khung h×nh vu«ng ®ã ®−îc phñ b»ng hai mµng
chÊt láng kh¸c nhau cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi t−¬ng øng lµ: σ
1-
=0,06N/m vµ σ
2
=0,04N/m.
Gi¶i
XÐt vÒ mÆt n¨ng l−îng, n¨ng l−îng mÆt ngoµi cña hÖ ban ®Çu lµ
(
)
S
21
σ
σ
+
(S
lµ diÖn tÝch nöa h×nh ch÷ nhËt). HÖ c©n b»ng ë vÞ trÝ sao cho n¨ng l−îng mÆt
ngoµi cña hÖ hai mµng xµ phßng lµ nhá nhÊt, cã nghÜa lµ d©y AB sÏ chuyÓn
®éng vÒ phÝa lµm mµng xµ phßng cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi lín h¬n. KÕt qulµ
d©y AB sÏ chuyÓn ®éng ®Õn tËn cïng bªn phÝa mµng cã søc c¨ng mÆt ngßai
lín h¬n
11-6. §Ó x¸c ®Þnh lùc c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu ng−êi ta lµm nh− sau: cho
r−îu trong mét c¸i b×nh ch¶y nhá giät ra ngoµi theo mét èng nhá
th¼ng ®øng cã ®−êng kÝnh d=2mm. Thêi gian giät nµy r¬i theo giät
kia lµ =2 gi©y. Ng−êi ta thÊy r»ng sau thêi gian t=780 gi©y th× cã τ ∆
∆m=10 gam r−îu ch¶y ra. TÝnh suÊt c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu. Coi
chç th¾t cña giät r−îu khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng
kÝnh cña èng nhá giät.
Gi¶i:
Khèi l−îng cña mét giät r−îu
t
m
m
∆
∆
=
τ
(1)
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi:
A
B
l
A
B
H×nh 11
-3
H×nh 11
-4
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
(
)
t
d
mg
t
mg
mgd
∆
∆
=→
∆
∆
=
=
π
τ
σ
τ
πσ
1
Thay sè
m/N04,0
780.10.2.14,3
8,9.10.10.2
3
3
≈=
−
−
σ
11-7. Mét sîi d©y b¹c ®−êng kÝnh d=1mm, ®−îc treoth¼ng ®øng. Khi lµm
nãng ch¶y ®−îc 12 giät b¹c th× sîi d©y b¹c ng¾n ®i mét ®o¹n
h=20,5cm. X¸c ®Þnh suÊt c¨ng cña mÆt ngoµi b¹c ë thÓ láng? Cho
biÕt khèi l−îng riªng cña b¹c ë thÓ láng lµ ρ=9300kg/m
3
vµ xem r»ng
chç th¾t cña giät b¹c khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng
kÝnh cña sîi d©y b¹c.
Gi¶i
Khèi l−îng cña b¹c ®· ho¸ láng
h
4
d
M
2
π
ρ
=
Khèi l−îng cña mét giät b¹c láng
k
4
hd
k
M
m
2
ρπ
==
(1)
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi:
(
)
k
4
gdh
g
k
4
hd
mgd
2
1
ρ
σ
ρπ
πσ
=→=
=
Thay sè
( )
m/N39,0
12
.
4
205,0.10.8,9.9300
k
4
gdh
3
≈==
−
ρ
σ
11-8. Cã mét èng mao dÉn ®−êng kÝnh ngoµi d=3mm, mét ®Çu ®−îc bÞt
kÝn. §Çu bÞt kÝn ®ã ®ùng mét Ýt thñy ng©n (h 11-5). Khèi l−îng cña
èng mao dÉn vµ thñy ng©n lµ 0,2g. §Çu bÞt kÝn cña èng mao dÉn
trong n−íc. Xem n−íc lµm −ít hoµn toµn èng mao dÉn vµ n−íc cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi =0,073N/m, cã khèi l−îng riªng σ ρ=10
3
kg/m
3.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Gi¶i
HÖ (èng mao dÉn+ Thuû ng©n) chÞu t¸c dông cña lùc c¨ng mÆt ngoµi vµ träng
lùc h−íng xuèng, lùc Acsimet h−íng lªn, khi c©n b»ng th×
(
)
( )
( )
cm8,3
003,0.8,9.1000.14,3
8,9.0002,0003,0.073,0.14,34
h
gd
mgd4
hh
4
d
mgd
2
2
2
≈
+
=
+
=→=+
πρ
πσ
ρπσπ
11-9. §Ó chøng minh lùc c¨ng mÆt ngoµi, ng−êi ta ®æ n−íc vµo mét c¸i
d©y b»ng l−íi s¾t mµ c¸c sîi l−íi ®· ®−îc phñ mét líp parafin. C¸c lç
cña l−íi s¾t cã d¹ng h×nh trßn ®−êng kÝnh d=0,2mm. Hái chiÒu cao
lín nhÊt cña møc n−íc ®æ vµo d©y mµ n−íc ch¶y ra theo c¸c lç ®ã?
Gi¶i
N−íc cßn ®äng ®−îc trªn d©y lµ do lùc c¨ng mÆt ngoµi xuÊt hiÖn t¹i mÆt
tho¸ng n¬i tiÕp xóc cña vßng d©y vµ n−íc. N−íc sÏ nhá xuèng khi søc c¨ng
mÆt ngoµi kh«ng cßn ®ñ søc gi÷ nã n÷a. Khi ®ã
( )
cm15
0002,0.10.1000
073,0.4
gd
4
hd4/dgh
2
≈=≤→≤
ρ
σ
σππρ
11-10. Trong mét èng mao dÉn hë ®Æt th¼ng ®øng, ®−êng kÝnh trong 1mm
cã mét giät n−íc. Hái khèi l−îng cña giät n−íc ph¶i nh− thÕ nµo ®Ó
mÆt khum bªn d−íi cña giät n−íc lµ: mÆt lâm, mÆt ph¼ng, mÆt låi?
Gi¶i
Cã thÓ hiÖu ®Þnh tÝnh lµ giät n−íc sÏ ®i dÇn tíi phÝa ®¸y èng mao dÉn. §é
khum (lâm) cña mÆt bªn d−íi sÏ “kÐm h¬n” mÆt phÝa trªn (mÆt phÝa trªn lu«n
lu«n lµ mÆt cÇu víi ®−êng kÝnh b»ng ®−êng kÝnh cña èng mao dÉn). Khi khèi
l−îng cña giät n−íc cµng lín ®é cong mÆt khum bªn d−íi cµng gi¶m, ®Õn khi
d
h
H×nh 11 – 5
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
khèi l−îng giät n−íc ®¹t tíi gi¸ trÞ m
o
nµo ®ã mÆt khum nµy sÏ lµ mÆt ph¼ng,
lín h¬n gi¸ trÞ nµy mÆt khum trë thµnh mÆt låi. Ta cã
kg10.34,2
8,9
001,0.073,0.14,3
g
d
mdgm
5
oo
−
≈==→=
πσ
σπ
VËy nªn:
•
Khi m<
kg10.34,2
5
−
mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt lâm
•
Khi m=
kg10.34,2
5
−
mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt ph¼ng
•
Khi m>
kg10.34,2
5
−
mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt låi
11-11. Hai èng mao dÉn cã ®−êng kÝnh trong lÇn l−ît lµ 0,5mm vµ 1mm
nhóng trong mét b×nh ®ùng chÊt láng. TÝnh hiÖu c¸c møc chÊt láng
trong hai èng mao dÉn nÕu:
a. ChÊt láng ®ã lµ n−íc.
b. ChÊt láng ®ã lµ thñy ng©n
Gi¶i
a. Khi nhóng hai èng trong n−íc, n−íc sÏ d©ng lªn. §é d©ng lªn cña
n−íc trong tõng èng lµ
gd
4
h
ρ
σ
=
HiÖu c¸c møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ
( )
cm3
001,0
1
0005,0
1
8,9.1000
073,0.4
d
1
d
1
g
4
h
12
≈
−=
−=∆
ρ
σ
b. Khi nhóng hai èng trong thuû ng©n, thuû ng©n trong èng sÏ h¹
xuèng. §é h¹ xuèng cña thuû ng©n trong tõng èng lµ h. C©n b»ng
gi÷a ¸p suÊt thuû tÜnh vµ ¸p suÊt phô cho ®iÓm bªn trong chÊt
láng ngay t¹i mÆt khum ta cã
gd
4
h
2/d
2
gh
ρ
σ
σ
ρ
=→=
HiÖu c¸c møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ
( )
cm5,1
001,0
1
0005,0
1
8,9.13600
5,0.4
d
1
d
1
g
4
h
12
≈
−=
−=∆
ρ
σ
11-12. Mét èng ®−îc nhóng th¼ng ®øng trong mét b×nh dùng chÊt láng. Hái
chiÒu cao cña cét n−íc trong èng thay ®æi nh− thÕ nµo nÕu èng mao
dÉn vµ b×nh ®−îc n©ng lªn nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc ? H¹ xuèng a=g
nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a=g/2?
Gi¶i:
Khi b×nh vµ èng ®−îc n©ng lªn víi gia tèc a, ¸p suÊt cña ®iÓm bªn trong
èng ngang mÆt tho¸ng chÊt láng ngoµi èng bao gåm ¸p suÊt khÝ quyÓn, ¸p
suÊt thuû tÜnh cña cét n−íc, ¸p suÊt phô g©y bëi mÆt khum vµ ¸p suÊt g©y ra
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
do lùc qu¸n tÝnh
3
. ¸p suÊt nµy cã gi¸ trÞ b»ng ¸p suÊt t¹i nh÷ng ®iÓm ngang
b»ng víi nã ë ngoµi èng
( )
γρ
ργρ
+
=→++−=
g
p
hhghppp
p
poo
Khi èng mao dÉn vµ b×nh kh«ng chuyÓn ®éng (
0
=
γ
) th×
g
p
h
p
o
ρ
=
Do ®ã:
γ
+
=
g
g
h
h
o
Khi n©ng lªn
g
=
γ
2
1
h
h
o
=
Khi h¹ xuèng:
2/g
−
=
γ
2
h
h
o
=
11-13. Cã hai èng mao dÉn lång vµo nhau, ®ång trôc, nhóng th¼ng ®øng
vµo mét b×nh n−íc. §−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn nhá, b»ng bÒ
réng cña khe t¹o nªn gi÷a hai èng mao dÉn. Bá qua bÒ dµy cña èng
mao dÉn trong. Hái møc chÊt láng trong èng nµo cao h¬n, cao h¬n
bao nhiªu lÇn?
Gi¶i
§é d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn trong
gd
4
h
1
ρ
σ
=
(d lµ ®−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn trong)
§−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn ngoµi theo gi¶ thiÕt ta tÝnh ®−îc lµ 3d. §é
d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn ngoµi lµ h
2
. Khi c©n b»ng tæng lùc c¨ng mÆt
ngoµi ë hai ®−êng tiÕp xóc gi÷a mÆt tho¸ng cña n−íc víi c¸c èng mao dÉn
trong vµ ngoµi (th¼ng ®øng h−íng lªn) b»ng träng lùc cña cét n−íc d©ng lªn
(th¼ng ®øng h−íng xuèng).
( )
(
)
gd
2
hgh4/d4/d3d3d
22
2
2
ρ
σ
ρππσπσπ
=→−=+
Do ®ã
2
h
h
2
1
=
3
Trong hÖ quy chiÕu g¾n víi b×nh+èng mao dÉn, ¸p suÊt do lùc qu¸n tÝnh g©y ra ®−îc hiÓu th«ng thõ¬ng b»ng ¸p lùc
cña nã hS lªn diÖn tÝch phÇn tiÕp xóc cña nã S víi tiÕt diÖn Êy hay pργ
qt
= h ργ
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
VËy n−íc d©ng lªn trong èng mao dÉn ë trong cao h¬n 2 lÇn so víi ®é d©ng
cña “khe” mao dÉn gi÷a hai èng.
11-14. Cã hai tÊm thñy tinh ph¼ng ®Æt song song c¸ch nhau mét kho¶ng
d=0,2mm, nhóng th¼ng ®øng vµo trong mét chÊt láng. X¸c ®Þnh
khèi l−îng riªng cña chÊt láng ®ã nÕu biÕt r»ng chiÒu cao cña khèi
chÊt láng gi÷a hai tÊm thñy tinh d©ng lªn mét ®o¹n h=3,2cm. SuÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña chÊt láng lµ 0,027N/m. Xem chÊt láng lµm −ít
hoµn toµn thñy tinh.
Gi¶i
§é d©ng cña møc chÊt láng trong èng lµ h, ta cã
(
)
3
m/kg861
0002,0.032,0.8,9
027,0.2
ghd
2
ghdbb2 ≈==→=
σ
ρρσ
11-15. HiÖu møc thñy ng©n trong hai nh¸nh cña èng mao dÉn h×nh ch÷ U
cã ®−êng kÝnh trong d
1
=1mm vµ d
2
=2mm lµ
∆
h=1cm. X¸c ®Þnh suÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña thñy ng©n. Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thñy
ng©n lµ 13,6.10
3
kg/m
3
.
Gi¶i
C©n b»ng ¸p suÊt cho ®iÓm ngay d−íi mÆt ph©n c¸ch cña nh¸nh lín ta cã
( )
12
21
21
dd4
dhdg
hg
d
4
d
4
−
∆
=→∆+=
ρ
σρ
σ
σ
( )
( )
m/N67,0
001,0002,04
002,0.001,0.01,0.8,9.13600
≈
−
=
σ
11-16. Khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ trong mét c¸i bong bãng ë d−íi ®¸y
cña mét hå n−íc s©u 6m lín gÊp 5 lÇn khèi l−îng riªng cña kh«ng
khÝ ë khÝ quyÓn (ë nhiÖt ®é b»ng nhiÖt ®é ë ®¸y hå). X¸c ®Þnh b¸n
kÝnh bong bãng.
Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña bong bãng lµ R, ¸p suÊt bªn trong bong bãng lµ:
2
o
p p gh
r
σ
ρ
= + +
(1)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Tõ ph−¬ng tr×nh Men®ªleep – Clapªr«n suy ra
4
khèi l−îng riªng cña khÝ bªn
trong vµ bªn ngoµi bong bãng lÇn l−ît lµ
RT
p
µ
ρ
=
vµ
RT
p
o
o
µ
ρ
=
Tõ ®ã
oo
p
p
n ==
ρ
ρ
(2)
Thay (1) vµo (2)
( )
ghp1n
2
r
p
gh
rp
2
1n
ooo
ρ
σ
ρ
σ
−−
=→++=
Thay sè:
( )
m4,0
6.8,9.100010.15
073,0.2
r
5
µ
=
−−
=
11-17. Trªn mÆt n−íc ng−êi ta ®Ó mét c¸i kim cã b«i mét líp mì máng (®Ó
cho khái bÞ n−íc lµm −ít). Kim cã ®−êng kÝnh lín nhÊt lµ bao nhiªu
®Ónã cã thÓ ®−îc gi÷ ë trªn mÆt n−íc mµ kh«ng bÞ ch×m xuèng d−íi?
Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thÐp lµm kim lµ ρ=7,7k.10
3
kg/m
3
.
Gi¶i
§Ó kim kh«ng bÞ ch×m th× ¸p suÊt do trong l−îng cña kim t¹i mÆt tiÕp xóc
gi÷a kim vµ n−íc ph¶i nhá h¬n ¸p suÊt g©y ra bëi mÆt cong cña n−íc vµ ¸p
suÊt do lùc ®Èy Acsimet t¸c dông lªn kim.
(
)
rl
gmmg
S
Fmg
r
rl
rlS
A
2
2/
2
ρ
ρ
σ
−
−
≥
≥
≤
(1)
trong ®ã r, l, ρ
r
, ρ
l
thø tù lµ b¸n kÝnh, chiÒu dµi, khèi l−îng riªng cña kim vµ
cña n−íc. Cßn khèi l−¬ng cña kim:
r
lrm
ρπ
2
=
(2)
Thay (2) vµo (1)
( ) ( )
mm6,1
10.8,9.17,7.2.14,3
073,0.16
g2
16
dr2
3
lr
≈
−
=
−
≤=
ρρπ
σ
HÕt
4
RT
p
V
m
RT
m
pV
µ
ρ
µ
==→=
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Phô lôc
A. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
0dTnCpdV0Q
V
=
+
→
=
δ
(P1)
HÖ sè ®o¹n nhiÖt
→
+
==
V
V
V
p
C
RC
C
C
γ
1
R
C
V
−
=
γ
;
1
R
C
p
−
=
γ
γ
(P2)
ThÕ vµo (1), vµ l−u ý ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
nRdTVdppdVnRTpV
=
+
→
=
Cho ta
( )
0VdppdV
1
pdV =+
−
1
+
γ
(
)
0pVd0VdppdV =→=+→
γ
γ
Hay
constpV =
γ
§©y lµ ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Hay còng cã thÓ viÕt c¸ch kh¸c
(
)
(
)
→==
−−
11
TVnRVpVpV
γγγ
constTV
1
=
−
γ
(P3)
(
)
( )
→
Τ
==
−−
11
p
nR
p
pV
pV
γ
γ
γ
γ
γ
γ
constTp
1
=
−
γγ
(P4)
C«ng trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
(
)
TnR
1
1
TnCUA
V
2
∆
−
−=∆−=∆−=
γ
Do
(
)
112212
VpVpTTnRTnR
−
=
−
=
∆
Nªn
1
VpVp
A
2211
−
=
γ
(P5)
Còng cã thÓ viÕt
( )
−
−
−
−
=
−
=
1
2
111
3
1
2
1
V
V
1
1
Vp
T
T
1nRT
1
1
A
γ
γγ
(P6)
…
B. C¸c h»ng sè Van de Walls x¸c ®Þnh qua c¸c th«ng sè tíi h¹n p
k
,
T
k
, V
k
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls cho mét mol khÝ thùc
( )
RTbV
V
a
p
2
=−
+
2
V
a
b
V
RT
p −
−
=→
T¹i ®iÓm ba
2
kk
k
k
V
a
bV
RT
p −
−
=
(P7)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
( ) ( )
3
k
2
k
k
3
k
2
k
k
0V
V
a2
bV
RT
0
V
a2
bV
RT
0
V
p
k
=
−
→=+
−
−→=
∂
∂
=
(P8)
( ) ( )
4
k
3
k
k
4
k
3
k
k
0V
2
2
V
a3
bV
RT
0
V
a6
bV
RT2
0
V
p
k
=
−
→=−
−
→=
∂
∂
=
(P9)
Chia (P9) cho (P8) ta nhËn ®−îc
b3V
k
=
(P10)
ThÕ (P10) vµo (P7) ta nhËn ®−îc
( )
( )
2
k
2
k
k
2
k
k
k
b27
a
p
V
a
bV
bV
RT
p =→−−
−
=
(P11)
Tõ (P10) vµ (P8) ta nhËn ®−îc
bR
27
a8
T
k
=
(P12)
C¸c h»ng sè Van de Walls
Tõ (P7) vµ (P8) ta cã
k
kk
3
kk
k
k
p8
RT
b
2
V
V
a2
bV
RT
p =→−
−
=
(P13)
H»ng sè a ®−îc t×m tõ (P11) vµ (P12)
k
2
k
2
k
2
p64
TR27
pb27a ==
(P14)
***HÕt***

Tài liệu khác của Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội

Preview text:

PhÇn B. NhiÖt häc Ch−¬ng: Më ®Çu 0-1.
Cã 40g khÝ O2 chiÕm thÓ tÝch 3l ë ¸p suÊt 10at.
a. TÝnh nhiÖt ®é cña khÝ
b. Cho khèi khÝ gi·n në ®¼ng ¸p tíi thÓ tÝch 4l. Hái nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi gi·n në. Gi¶i
a. Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron pV=m/µ RT
NhiÖt ®é khèi khÝ T1=µp1V1/R=292,5K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: V/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T2=T1V2/V1=390K 0-2.
Cã 10g khÝ H2 ë ¸p suÊt 8,2at ®ùng trong mét b×nh thÓ tÝch 20l.
a. TÝnh nhiÖt ®é cña khèi khÝ
b. H¬ nãng ®¼ng tÝch khèi khÝ nµy ®Õn ¸p suÊt cña nã b»ng 9at. TÝnh
nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng Gi¶i
a. NhiÖt ®é khèi khÝ T1=µp1V1/R=388K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: p/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T2=T1p2/p1=425K (lÊy 1at=9,81Pa) 0-3.
Cã 10g khÝ ®ùng trong mét b×nh, ¸p suÊt 107Pa. Ng−êi ta lÊy b×nh ra
mét l−îng khÝ cho tíi khi ¸p suÊt cña khÝ cßn l¹i trong b×nh b»ng
2,5.106Pa. Coi nhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi. T×m l−îng khÝ ®· lÊy ra Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron cho khèi khÝ tr−íc vµ sau khi lÊy khÝ p1V=m1/µ RT, p2V=m2/µ RT, p p p − p 1 2 1 2 = = m m m − m 1 2 1 2
Khèi l−îng khÝ ®· lÊy:  p  ∆m = m − m = 1 2 − m = k 5 , 7 g 1 2    p 1  1 0-4.
Cã 12g khÝ chiÕm thÓ tÝch 4l ë 7oC. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, khèi
l−îng riªng cña nã b»ng 6.10-4g/cm3. T×m nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng. Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Tr−íc khi h¬ nãng pV=m/µ RT1 (1) Sau khi h¬ nãng pV=m/µ RT2 p= ρ RT2/µ (2) LÊy (1)/(2) m m T = = + = 2 T1 (t1 27 ) 3 1400K V ρ ρV 0-5.
Cã 10 g khÝ Oxy ë nhiÖt ®é 10oC, ¸p suÊt 3at. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p,
khèi khÝ chiÕm thÓ tÝch 10l. T×m:
a. ThÓ tÝch khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
b. NhiÖt ®é khèi khÝ sau khi gi·n në.
c. Khèi l−îng riªng khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
d. Khèi l−îng riªng khèi khÝ sau khi gi·n në. Gi¶i
a. ThÓ tÝch khÝ tr−íc khi gi·n në:  V = p µ / RT ≈ 2,4 1 1
b. NhiÖt ®é khÝ sau khi gi·n në: T2=T1V2/V1 ≈1170K
c. Khèi l−îng riªng cña khÝ tr−íc khi gi·n në: m1 3 ρ = = 4 1 , 4kg / m 1 V1
d. Khèi l−îng riªng cña khÝ sau khi gi·n në: m1 3 ρ = = k 1 g / m 1 V2 0-6.
Mét b×nh chøa mét khÝ nÐn ë 27oC vµ ¸p suÊt 40at. T×m ¸p suÊt cña
khÝ khi ®· cã mét khèi l−îng khÝ tho¸t ra khái b×nh vµ nhiÖt ®é h¹ xuèng tíi 12oC. Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron m  p V = 1 RT µ  T − T ∆  → p = p ≈ 19at m / 2 2 1 p V = R  − ∆ 2 (T T ) 2T  µ  0-7.
Mét khÝ cÇu cã thÓ tÝch 300m3. Ng−êi ta b¬m vµo khÝ cÇu khÝ hy®r« ë
200C d−íi ¸p suÊt 750mmHg. NÕu mçi gi©y b¬m ®−îc 25g th× sau bao l©u th× b¬m xong? Gi¶i Khèi l−îng khÝ cÇn b¬m µPV m = RT Thêi gian cÇn b¬m m p µ V t = = ∆m ∆mRT
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Thay sè p=750mmHg=1,05Pa, T=273+20=293K, 3 V = 300m ,
R=8,31J/molK, µ=2g, ∆m=25g. NhËn ®−îc t ≈ 990s 0-8.
Cho t¸c dông H2SO4 víi ®¸ v«i thu ®−îc 1320cm3 khÝ CO2 ë nhiÖt ®é
22oC vµ 1000mmHg. Hái l−îng ®¸ v«i ®· tham gia ph¸n øng. Gi¶i Ph¶n øng
CaCO + H SO → CaSO + CO + H O 3 2 4 4 2 2
Sè mol CO sinh ra b»ng sè mol cña CaCO tham gian ph¶n øng. Khèi 2 3
l−îng cña CaCO tham gian ph¶n øng: 3 pV m = n .M = n .100 = 100 CaCO CaCO CO 3 3 2 RT Thay sè p=1000mmHg= ,133 1 . 05 Pa , −3 3 V = 3 , 1 . 2 10 m m ≈ 7 1 , g 8 0-9.
Cã hai b×nh cÇu ®−îc nèi víi nhau b»ng mét èng cã kho¸, chøa cïng
mét chÊt khÝ. ¸p suÊt ë b×nh thø nhÊt b»ng 2.105Pa, ë b×nh thø hai lµ
106Pa. Më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt ®é
khÝ kh«ng ®æi. Khi ®· c©n b»ng, ¸p suÊt ë hai b×nh lµ 4.105Pa. T×m thÓ
tÝch cña b×nh cÇu thø hai , biÕt thÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 15l. Gi¶i
Tæng sè mol khÝ tr−íc vµ sau khi më khãa kh«ng ®æi (vµ nhiÖt ®é còng kh«ng ®æi) nªn: p V p V p + 1 1 2 2 (V V 1 2 ) + = RT RT RT
VËy, thÓ tÝch cña b×nh cÇu thø hai. p − p 1 3 → V = V = d 5 m 2 1 p − p 2
0-10. Cã hai b×nh chøa hai thø khÝ kh¸c nhau th«ng víi nhau b»ng mét èng
thñy tinh cã khãa. ThÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 2 lÝt, cña b×nh thø hai
lµ 3 lÝt. Lóc ®Çu ta ®ãng khãa, ¸p suÊt ë hai b×nh lÇn l−ît lµ 1 at vµ
3at. Sau ®ã më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt
®é vÉn kh«ng thay ®æi. TÝnh ¸p suÊt cña chÊt khÝ trong hai b×nh khÝ khi th«ng nhau. Gi¶i
T−¬ng tù bµi tËp 0-9, ta cã: p V p V p + 1 1 2 2 (V V 1 2 ) + = RT RT RT p V + p V → p 1 1 2 2 = = , 1 6at V + V 1 2 24cm 20cm
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn H×nh 0.1
0-11. Mét èng thñy tinh tiÕt diÖn ®Òu, mét ®Çu kÝn mét ®Çu hë. Lóc ®Çu
ng−êi ta nhóng ®Çu hë vµo mét chËu n−íc sao cho n−íc trong vµ ngoµi
èng b»ng nhau, chiÒu cao cßn l¹i cña èng b»ng 20cm. Sau ®ã ng−êi ta
rót èng lªn mét ®o¹n 4cm (h×nh 0-1). Hái møc n−íc ë trong èng d©ng
lªn bao nhiªu, biÕt r»ng nhiÖt ®é xung quanh kh«ng ®æi vµ ¸p suÊt khÝ quyÓn lµ 760mmHg. Gi¶i
Gäi ®é cao cét n−íc trong èng lµ x
¸p suÊt trong èng sau khi n©ng lªn p = (p − x o )(cmH O 2 )
§Þnh luËt B¬il¬ - Mari«t cho khèi khÝ bÞ giam l p l = ( p l + 4 − x) = (p − ) x (l + 4− ) x o o x Thay sè: p = 760mmHg = 103 c 3 mH O , l = 20cm o 2 x 2 -105 x 7 + 4132 = 0 → x = 9 , 3 c 5 m ; ( x = 105 c 3 m >l+4 lo¹i)
0-12. Trong èng phong vò biÓu cã mét Ýt kh«ng khÝ, do ®ã ë H×nh B.1
®iÒu kiÖn b×nh th−êng nã l¹i chØ ¸p suÊt lµ 750mmHg.
T×m khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ ë trong èng Gi¶i
¸p suÊt khÝ bªn trong phong vò biÓu p'= p − p = 1 m 0 mHg = 1360Pa o
Khèi l−îng riªng cña khÝ ( µ p − p 29 1 . 360 o ) 3 ρ = = ≈17g / m RT , 8 31.273 o
0-13. Cã 8g khÝ «xy hçn hîp víi 22g khÝ c¸cbonnÝc (CO2). X¸c ®Þnh khèi
l−îng cña 1 kil«mol hçn hîp ®ã. Gi¶i
Khèi l−îng cña 1 mol hçn hîp m µ = ( + + g / mo ) m m l 1 2 = (kg/ kmo) 8 22 l = = 4 k 0 g/ kmol n m m 1 2 8/ 32 +22/ 44 + µ µ 1 2
0-14. Mét hçn hîp khÝ cã 2,8kg Nit¬ vµ 3,2kg ¤xy ë nhiÖt ®é 17oC vµ ¸p suÊt
4.105N/m2. T×m thÓ tÝch cña hçn hîp ®ã. Gi¶i ThÓ tÝch hçn hîp
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn m m    1 2 2800 3200 + RT    + .  3 , 8 1 ( . 273+ 1 ) 7 nRT  µ µ    1 2 28 32 3 V = = = ≈ , 1 2m 5 p p . 4 10
0-15. KhÝ næ lµ mét hçn hîp gåm mét phÇn khèi l−îng hy®« vµ t¸m phÇn
khèi l−îng ¤xy. H·y x¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña khÝ næ ®ã ë ®iÒu kiÖn th−êng. Gi¶i
Theo bµi 13, khèi l−îng mol cña chÊt næ m + m 1+ m / m m / m 8 2 1 = 1 + 8 1 2 2 1 µ = = = = 12g / mol m1 m2 1 m 2 / m 1 1/ 2 + 8 / 32 + + µ µ µ µ 1 2 1 2
Khèi l−îng riªng cña hçn hîp 5 p µ 1 . 2 0 , 1 . 1 10 o 3 ρ = = ≈ 534g / m RT 3 , 8 . 1 273 o
Ch−¬ng 8: Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc
8-1. 160g khÝ oxy ®−îc nung nãng tõ nhiÖt ®é 50oC ®Õn 60oC. T×m nhiÖt
l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc vµ ®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ trong hai qóa tr×nh
a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p Gi¶i: a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch m m 5 160 5 Q ∆ = U ∆ = C T ∆ = R T ∆ = . .8 3 . 1 − ≈ ≈ V (.60 50) 1040J 25 c 0 al µ µ 2 32 2 b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p §é biÕn thiªn néi n¨ng m U ∆ = C ∆ = V T 25 c 0 al µ
NhiÖt l−îng khÝ nhËn vµo m m Q ∆ = U ∆ + A = C ∆T + p∆V = + ∆ = ∆ V (C R V ) m 7 T R T µ µ µ 2 Thay sè ∆Q 160 7 = . .8 3 . 1 ( . 60− 50)≈ 145 J 4 ≈ 350cal 32 2
8-2. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng tÝch cña mét chÊt khÝ ®a nguyªn tö,
biÕt r»ng khèi l−îng riªng cña khÝ ®ã ë ®iÒu kiÖn chuÈn lµ ρ =7,95.10-4 kg/cm3.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Gi¶i
Víi khÝ ®a nguyªn tö, nhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch C = R 3 (J / molK) V ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn m ρRTo p V = RT → µ = o o o µ po
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng tÝch CV po CV p 3 c o = = = ≈ 1400J / kgK V µ R ρ T T ρ
8-3. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng ¸p cña mét chÊt khÝ, biÕt r»ng khèi
l−îng cña mét kil«mol khÝ ®ã lµ µ =30kg/kmol. HÖ sè Po¸tx«ng (chØ sè ®o¹n nhiÖt) γ =1,4. Gi¶i:
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng ¸p:
C = C + R p V Víi C γ p R γ = => C = C p γ −1 V
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng ¸p: C γR , 1 . 4 3 , 8 1 c p = = = = 969 5 , / p µ µ(γ − ) 1 30 1 . 0 −3 ( . , 1 4 − ) J kgK 1
8-4. Mét b×nh kÝn chøa 14g khÝ Nit¬ ë ¸p suÊt 1at vµ nhiÖt ®é 270C. Sau khi
h¬ nãng, ¸p suÊt trong b×nh lªn tíi 5at. Hái:
a. NhiÖt ®é cña khÝ sau khi h¬ nãng? b. ThÓ tÝch cña b×nh?
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khÝ? Gi¶i:
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬ nãng lµ T2 p 1 p 2 p = → T 2 = = 2 T1 1500K T1 T 2 p1 b. ThÓ tÝch b×nh mRT V 1 = = 12 7 , l 2 µp1
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khèi khÝ : m   ∆U = C (T −T ) m 5 p = R 2 − 1 T = 12 4 , 6kJ V 2 1   µ µ 2  p 1 1 
( N lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5, C = R 5 / 2 ) 2 V
8-5. NÐn ®¼ng tÝch 3l kh«ng khÝ ë ¸p suÊt 1at. T×m nhiÖt táa ra biÕt r»ng
thÓ tÝch cuèi cïng b»ng 1/10 thÓ tÝch ban ®Çu.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Gi¶i
Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc ∆Q = A' ∆ + U
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt nªn ∆U=nC ∆T = 0 V
NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc V V 2 2 dV V Q
∆ = A'= ∫ pdV = ∫ pV = p V ln 2 1 1 V V 1 1 V V1 4 −3 1 ∆Q = 8 , 9 1 1 . 0 . 1 . 3 0 ln ≈ 6 − 76 J 10
DÊu “-” chØ ra r»ng qu¸ tr×nh thùc sù táa nhiÖt.
8-6. Mét b×nh kÝn thÓ tÝch 2l, ®ùng 12g khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 10oC. Sau khi h¬
nãng, ¸p suÊt trung b×nh lªn tíi 104mmHg. T×m nhiÖt l−îng mµ khèi
khÝ ®· nhËn ®−îc, biÕt b×nh gi·n në kÐm. Gi¶i
B×nh gi·n në kÐm, thÓ tÝch cña b×nh kh«ng ®æi, qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch. A=0
Nguyªn lý I nhiÖt ®éng lùc häc m iR ∆ Q = A + ∆ U = ∆ U = (T T 2 − 1 ) µ 2 i  m m  i  m  ∆Q = RT − RT =  p V RT 2  1  − 2 1   2  µ µ  2  µ 
( N lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5, C = ) V R 5 / 2 2
Thay sè p2=104mmHg=1,33.106 Pa, V=2.10-3m3, T1=283K. Q ∆ =4 k 1 , J
8-7. H¬ nãng 16 gam khÝ ¤xy trong mét b×nh khÝ gi·n në kÐm ë nhiÖt ®é
370C, tõ ¸p suÊt 105 N/m2 lªn tíi 3.105 N/m2. T×m:
a. NhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng;
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ. Gi¶i:
a. B×nh kÝn, gi·n në kÐm, qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬ nãng lµ T2 p1 p 2 p2 3 1 . 05 = → T = T = + = 2 1 (273 37) 930K T T p 10 5 1 2 1
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn
®−îc trong qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch trªn
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn m   ∆Q = ∆U = C R − = − V (T T 2 1 ) m i p RT 2 1   µ µ 2 1  p  1 16 5 5   Q ∆ = . 3 , 8 . 1 (273 + 37) 3 1 . 0 −1 ≈ ,64kJ   32 2  105 
8-8. Sau khi nhËn ®−îc nhiÖt l−îng Q=150cal, nhiÖt ®é cña m=40,3g khÝ
Oxi t¨ng tõ t1= 16oC tíi t2=40oC. Hái qu¸ tr×nh h¬ nãng ®ã ®−îc tiÕn
hµnh trong ®iÒu kiÖn nµo? Gi¶i
NhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc m µQ Q = C ∆T → C = x x µ ( m t − t 2 1) 3 . 2 150.4 1 , 8 C = = 2 , 0 7 J 7 / molK x 4 , 0 . 3 (40 −16)
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch cña Oxi: iR 5. 3 , 8 1 C = = = 20 7 , J 7 / molK = C V x 2 2
Nh− vËy C = C , qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch. x V
8-9. 6,5g hy®r« ë nhiÖt ®é 27oC, nhËn nhiÖt l−îng gi·n në gÊp ®«i, trong
®iÒu kiÖn ¸p suÊt kh«ng ®æi. TÝnh a. C«ng mµ khÝ sinh ra.
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ. Gi¶i: a. C«ng sinh ra A = ( p V − V = − = 2 1) p(2V1 1) m V RT1 µ , 6 5 A = . 3 , 8 1 ( . 273 + 27) ≈ 1 , 8 1 . 03 J 2
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ: m   ∆U = C − = − = 2 − = V (T2 T1) i m m i RT  2 RT1
( pV1 pV1) i m RT1 µ 2  µ µ  2 2 µ 5 , 6 5 U ∆ = . 3 , 8 . 1 ( . 273 + 27) 3 ≈ 2 , 0 2.10 J 2 2
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ chÝnh x¸c b»ng nhiÖt l−îng
mµ khÝ nhËn ®−îc. Theo nguyªn lý I ∆Q = A+ ∆ U = . 1 , 8 103 + 2 , 0 2 1 . 03 = 28 3 , 1 . 03 J
(§èi víi nguyªn tö hy®r« (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö i=5)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
8-10. 10g khÝ oxy ë 10oC, ¸p suÊt 3.105Pa. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, thÓ tÝch khÝ t¨ng ®Õn 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc vµ sau khi h¬ nãng Gi¶i
a. Theo nguyªn lý I, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc trong qóa tr×nh ®¼ng ¸p m +   +   Q = A + U ∆ = C − = − = − p (T T 2 1 ) i 2 m m i 2 m RT RT pV RT     µ 2 2 1  µ µ  2 2 1  µ  5+ 2   5 − 3 10 Q =  . 3 10 1 . 0 1 . 0 − . 3 , 8 1 ( . 273 +10) ≈ , 7 9 1 . 0 3J 2  32 
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc khi h¬ nãng m m i U = = 1 CV T1 RT µ µ 2 1 10 5 U = . . 3 , 8 1 + ≈ 1 (.273 1 ) 0 8 , 1 1 . 03 J 32 2
Néi n¨ng cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng m m i i U = C T = RT = pV 2 V 2 µ µ 2 2 2 2 5 U = 3 . .10 5 1 . 0 1 . 0 −3 = 5 , 7 1 . 0 3J 2 2
(§èi víi nguyªn tö oxy (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö i=5)
8-11. Mét thñy l«i chuyÓn ®éng trong n−íc nhê kh«ng khÝ nÐn trong b×nh
chøa cña thñy l«i phôt ra phÝa sau. TÝnh c«ng do khÝ sinh ra. BiÕt r»ng
thÓ tÝch cña b×nh chøa lµ 5lÝt, ¸p suÊt cña kh«ng khÝ nÐn tõ ¸p suÊt 100atm gi¶m tíi 1atm. Gi¶i
KhÝ phôt ra phÝa sau lµ m«i tr−êng n−íc rÊt lín vµ cã nhiÖt ®é coi nh−
kh«ng ®æi. Do ®ã qu¸ tr×nh gi·n në khÝ cña thñy l«i trong n−íc coi lµ qu¸
tr×nh ®¼ng nhiÖt (gÇn ®óng lµ thuËn nghÞch). C«ng do khÝ sinh ra: p A = p V ln 1 = 1 9 . 81 , 10 . 4 .5 10 . − 3 ln100≈ 2 26 , 10 . 3 J. 1 1 p 2
8-12. 2 kmol khÝ c¸cbonic ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p cho ®Õn khi nhiÖt ®é t¨ng thªm 50oC. T×m
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ m iR 3 6. , 8 31 U ∆ = T ∆ = 2.10 .50 ≈ 2500kJ µ 2 2
(khÝ CO2 lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n tö lµ 6)
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra A = p(V − ) m V = ( R T − T ) 2 1 2 1 µ A = 2.10 . 3 3 , 8 1.50 ≈ 830kJ
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc
Q = ∆U +A = 2500 +830 =3330kJ
8-13. 7 gam khÝ c¸cbonic ®−îc h¬ nãng cho tíi khi nhiÖt ®é t¨ng thªm 10oC
trong ®iÒu kiÖn gi·n në tù do. T×m c«ng do khÝ sinh ra vµ ®é biªn thiªn néi n¨ng cña nã. Gi¶i
Gi·n në tù do cã nghÜa lµ ®¼ng ¸p (gi·n në trong khÝ quyÓn, ¸p suÊt b»ng ¸p suÊt khÝ quyÓn)
C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në A = p( m m m V − V = RT − RT = R T − T 2 1 ) 2 1 ( 2 1 ) µ µ µ 7 A = . 3 , 8 1 1 . 0 ≈ 1 , 3 2J 44
§é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ m iR 7 6. 3 , 8 1 U ∆ = T ∆ = . .10 ≈ 3 , 9 7J µ 2 44 2
(khÝ CO2 lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n tö lµ 6)
8-14. 10g khÝ oxy ë ¸p suÊt 3at vµ nhiÖt ®é 10oC ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p vµ
gi·n në tíi thÓ tÝch 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khèi khÝ.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në. Gi¶i.
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn vµo m i + 2  m m  i + 2  m  Q = A + ∆ U = C (T − T ) = RT − RT = pV RT p 2 1  2 1    − 2 1   µ 2  µ µ  2  µ  5 + 2   4 3 − 10 Q =  3. 8 , 9 1 1 . 0 1 . 0 1 . 0 − . 3 , 8 1 ( . 273 +1 ) 0  = 8 , 7 1 . 03 J 2  32 
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng m m C V i U ∆ = C − = − = = V (T2 T1) Cp (T2 T ) Q 5 , 5 .10 3 1 J µ µ C i + 2 p
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn A = Q − ∆U 2 3 , .103 = J
8-15. Mét chÊt khÝ ®ùng trong mét xilanh ®Æt th¼ng ®øng cã pitt«ng khèi
l−îng kh«ng ®¸ng kÓ di ®éng ®−îc. Hái cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c«ng
b»ng bao nhiªu ®Ó n©ng pitt«ng lªn cao thªm mét kho¶ng h = c nÕu 1 10 m
chiÒu cao ban ®Çu cña cét kh«ng khÝ lµ h 1
= 5 cm, ¸p suÊt khÝ quyÓn lµ o p = a
1 t , diÖn tÝch mÆt pitt«ng 2
S = 10cm . NhiÖt ®é cña khÝ coi lµ kh«ng o
®æi trong suèt qu¸ tr×nh. Gi¶i: C«ng do khÝ sinh ra V h + h 1 o 1 A = p V ln = p V ln o o o o o V h o 0
Hay, khi biÕn ®æi khÝ nhËn vµo mét c«ng :  h  − A = o p V ln o o o    h + h o 1 
C«ng cña ¸p suÊt khÝ quyÓn : A = p Sh k o 1
C«ng cÇn thùc hiÖn bao gåm c«ng truyÒn cho khÝ vµ c«ng th¾ng khÝ quyÓn   h    1  A'= A − A = p S h h ln 1 k o  − 1 o  +     ho       4 −4 −2 −2 10 A' = 1.9 8 , 1 . 0 1 . 0 1 . 0 1 . 0 10 −1 . 5 10 .ln 1  +   ≈ 2 J 3 ,   15  
8-16. 2m3 khÝ gi·n në ®¼ng nhiÖt tõ ¸p suÊt p=5at ®Õn ¸p suÊt 4at. TÝnh
c«ng do khÝ sinh ra vµ nhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ trong qu¸ tr×nh gi·n në. Gi¶i Theo nguyªn lý I Q = A + ∆U U ∆ = 0 p V =p V V2 V 1 1 2 2 p 2 1 Q = A = ∫ pdV = p V ln = p V ln 1 1 1 1 V1 V p 1 2 4 5 Q = A = 2.5 9 . 8 , 1 1 . 0 . ln = 2,2.105J 4
8-17. Mét khèi khÝ N2 ë ¸p suÊt p1=1at cã thÓ tÝch V1=10l ®−îc gi·n në tíi thÓ
tÝch gÊp ®«i. T×m ¸p suÊt cuèi cïng vµ c«ng do khÝ sinh ra nÕu gi·n në ®ã lµ: a. §¼ng ¸p. b. §¼ng nhiÖt c. §o¹n nhiÖt
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Gi¶i a. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p ¸p suÊt cuèi p 2 =p1=1at. C«ng do khÝ sinh ra A = p ∆V = 1 9 . 8 , 1 1 . 04 − − − ≈ 1 (.2 1.0 1.0 3 10 1.0 3) 980J b. Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt ¸p suÊt cuèi p 2 : V p V = p V → p 1 = p = a 5 , 0 t 1 1 2 2 2 1 V2 C«ng do khÝ sinh ra V A = p V ln 2 = 4 − . 1 8 , 9 1 1 . 0 1 . 0 1 . 0 .3ln 2 = 680J 1 1 V1 c. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt + ¸p suÊt γ  V  γ γ p V = p V → p = p 1 1 2 2 2  1 1   V2  §èi víi N2, i + 2 5 + 2 γ = = = , 1 4 i 2 Nªn p = = 2 1 / 2 ,14 3 , 0 8at + C«ng do khÝ sinh ra m   Q = A + U ∆ → A = −∆U = C − = − V (T1 T2 ) i m m RT  1 RT  µ 2 2  µ µ  γ γ −1         i     A = (p − = − = − 1 V1 p2 V2 ) i V1 i V p1 V1 V   2 p V 1 1 1 1   2 2   V    2  2  V2      5 A = 8 , 9 1 1 . 04 1 . 0 1
. 0−3(1− 2−0,4 ) ≈ 590J 2
8-18. NÐn 10g khÝ oxy tõ ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn tíi thÓ tÝch 4l. T×m:
a. ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau mçi qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt vµ ®o¹n nhiÖt
b. C«ng cÇn thiÕt ®Ó nÐn khÝ trong mçi tr−êng hîp. Tõ ®ã, suy ra
nªn nÐn theo c¸ch nµo th× lîi h¬n. Gi¶i ThÓ tÝch khÝ ban ®Çu 10 V = .2 , 2 4 = 7l 1 32
a. Qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt:
- ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh lµ p 2:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn V1 p V = p V → p = p 1 1 2 2 2 1 V2 5 7 p = ≈ 2 10 . 7 , 1 .105 Pa 4
HoÆc cã thÓ tÝnh nhê ph−¬ng t×nh tr¹ng th¸i: m mRT p V = p V = RT → p 1 = 1 1 2 2 1 2 µ V µ 2 10 3 , 8 . . 1 273 p = ≈ 7 , 1 .105 Pa 2 3 . 2 4.10 3 −
- NhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi T = = 2 T1 273K
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra V    2 m V A = − = − = − 2 A p1V ln 1 RT ln 2      V 1  µ V  1 1 10 4 A = − . 3 , 8 . 1 273. ln ≈ 397 1 J 32 7 b. - ¸p suÊt p 2:  γ V 1,4    γ γ 1 5 7 p = → = =   = 1V1 p2V2 p2 p1 10 2 2 , .105 Pa    V    2 4 - NhiÖt ®é T 2 γ −1  1 − V ,4 1  γ − γ −   1 1 1 7 T V = T V → T = T = 273  ≈ 34 K 1 1 1 2 2 2 1    V   4  2
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra γ 1  −  5 −3 , 1 4− 1 p VV      10 7 . .10  7  1 1 1 A = − 1  −  = − 1  −  
≈ 439J > A 2 1 γ −1      V  , 1 4 −1  4  2    
VËy nÐn ®¼ng nhiÖt th× tèt h¬n
8-19. Ng−êi ta muèn nÐn 10 lÝt kh«ng khÝ ®Õn thÓ tÝch 2 lÝt. Hái nªn nÐn
®¼ng nhiÖt hay nÐn ®o¹n nhiÖt? Gi¶i
C«ng nÐn khÝ theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (b»ng vµ ng−îc dÊu víi víi c«ng mµ khÝ sinh ra):  V   V  A = − 2 p V ln = p V ln (1) 1 1 1   1  1 1   V V 1   2 
T−¬ng tù, ®èi víi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:
∆Q = A+ ∆U = 0 → A = −∆ U
C«ng nÐn khÝ trong tr−êng hîp nµy, t−¬ng tù nh− ®· lµm víi bµi 8.17 ta cã:  γ −1    i  V1 
A = −A = ∆U = − p V 1 − (2) 2 1 1     2   V2   Tõ (1) vµ (2)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn γ 1 − , 1 4 1 − A i (V / V ) − 1 5 − 2 1 2 (10/ 2) 1 = . = . ≈ , 1 4 > 1 A 2 1 ( ln V / V 1 2 ) 2 ( ln 10 / ) 2
VËy nÐn theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt tèn Ýt c«ng h¬n, do ®ã lîi h¬n.
8-20. Gi·n ®o¹n nhiÖt mét khèi kh«ng khÝ sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp
®«i. H·y tÝnh nhiÖt ®é khèi kh«ng khÝ ®ã ë cuèi qu¸ tr×nh, biÕt r»ng lóc ®ã nã cã nhiÖt ®é 0oC. Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt p γ = γ → γ − = γ − → γ − = γ − 1 V1 p2V2 (p1V1 )V 1 1 (p2V2 )V 1 2 T1V 1 1 T V 1 2 2 γ −1  − V   1 ,14 1  → T = =   ≈ 2 T 1 1 273 207K    V   2  2
8-21. 7,2 lÝt khÝ oxy ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt ®Õn thÓ tÝch 1 lÝt, lóc ®ã ¸p suÊt cña
khÝ nÐn lµ 16at. Hái ¸p suÊt ban ®Çu? Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh (xem phô lôc) cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt γ 1,4   γ γ V  1  p V = p V → p = p 1 = 16.  ≈ a 1 t 1 1 2 2 2 1    V  7,2  2
8-22. 1kg kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é 30oC vµ ¸p suÊt 1,5at ®−îc gi·n ®o¹n nhiÖt ®Õn ¸p suÊt 1at. Hái:
a. ThÓ tÝch kh«ng khÝ t¨ng lªn bao nhiªu lÇn?
b. NhiÖt ®é kh«ng khÝ sau khi gi·n?
c. C«ng do kh«ng khÝ sinh ra khi gi·n në? Gi¶i a. Tõ ph−¬ng tr×nh 1/γ 1/1,4 γ γ V  p   , 1 5  p V = p V 2 1 → = =   ≈ 3 , 1 3 1 1 2 2   V  p   1  1 2
ThÓ tÝch t¨ng kho¶ng 1,33 lÇn
b. Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®äan nhiÖt 1 γ −   γ γ γ γ p 1−γ γ 1 −γ p V = p V → T p = T p → T = T 1 1 2 2 1 1 2 2 2  1 1   p2  1−1,4 1,4   T = +   ≈ 2 (273 ) 5 , 1 30 270K  1  c. C«ng do khÝ sinh ra m iR A = −∆U = (T − T ) 1 2 µ 2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
§èi víi kh«ng khÝ µ=29g/mol, bËc tù do cña ph©n tö i=5 103 . 5 31 , 8 A = (.303 − 270) ≈ , 2 4.10 4J 29 2
8-23. Chøng minh r»ng ®èi víi mét khÝ lý t−ëng x¸c ®Þnh cã ph−¬ng tr×nh: 2 pV = U i
U lµ néi n¨ng cña khèi khÝ Êy, i lµ bËc tù do. Gi¶i Néi n¨ng khÝ lý t−ëng i U = nRT 2
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron pV = nRT Do ®ã 2 pV = U i
8-24. Mét kil«mol khÝ N2 (µ=28kg/kmol) ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn gi·n ®o¹n
nhiÖt sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng lªn 5 lÇn. T×m: a. C«ng do khÝ thùc hiÖn.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ. Gi¶i
a. NhiÖt ®é khÝ sau khi nÐn lµ T2: γ γ γ 1 − γ 1 − p V = p V → T V = T V 1 1 2 2 1 1 2 2 γ −1 1,4−1  V  1  → T = T 1 = 273.  ≈14 , 3 4K 2 1    V  5  2 C«ng do khÝ thùc hiÖn m iR A = −∆U = (T − T 1 2 ) µ 2 3 5 3 , 8 . 1 A = 10 . (273− 14 , 3 4)≈ 2 7 , 1 . 06 J 2
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng do khÝ sinh ra ∆U = −A = , 2 7 1 . 06 − J
8-25. Kh«ng khÝ trong xilanh cña mét ®éng c¬ ®èt trong ®−îc nÐn ®äan nhiÖt
tõ ¸p suÊt 1at ®Õn ¸p suÊt 35at. TÝnh nhiÖt ®é cña nã ë cuèi qu¸ tr×nh
nÐn biÕt r»ng nhiÖt ®é ban ®Çu cña nã lµ 40 o C Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn − 1 γ   γ γ γ γ p 1−γ γ 1 −γ p V =p V →T p =T p →T =T 1 1 2 2 1 1 2 2 2  1 1   p2  1−1,4 1,4   T = +   ≈ = 2 (273 ) 1 40 86 K 5 592o C  35
8-26. Mét khèi khÝ gi·n në ®o¹n nhiÖt, thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp ®«i, nh−ng
nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã gi¶m ®i 1,32 lÇn. T×m sè bËc tù do cña ph©n tö khÝ ®ã. Gi¶i Tõ ph−¬ng tr×nh γ γ γ 1 − γ 1 ln(T / T 2 )1 p V = − p V → T V = T V →γ −1 = 1 1 2 2 1 1 2 2 ln (V / V 1 2 ) γ 1 − 2 = / i 2 l ( n V / V 1 2 ) . 2 ln (1/ 2 )   → i = = = 5 ln (T / T 2 1 ) l ( n 1/ 3 , 1 ) 2 Sè bËc tù do khÝ lµ 5.
8-27. Mét chÊt khÝ l−ìng nguyªn tö cã thÓ tÝch V = , ¸p suÊt p = bÞ 1 , 0 a 5 tm 1 , 0 l 5
nÐn ®o¹n nhiÖt tíi thÓ tÝch V2 vµ ¸p suÊt p2 . Sau ®ã ng−êi ta gi÷
nguyªn thÓ tÝch V vµ lµm l¹nh nã tíi nhiÖt ®é ban ®Çu. Khi ®ã ¸p suÊt 2
cña khÝ lµ p = a 1 tm o
a. VÏ ®å thÞ cña qu¸ tr×nh ®ã.
b. T×m thÓ tÝch V vµ ¸p suÊt p 2 2 Gi¶i
a. §å thÞ cña qu¸ tr×nh: p 2 p2 po 3 1 p1 V V 2 V1
b. Qu¸ tr×nh 3 – 1 ®¼ng nhiÖt nªn : p1 p V = p V → V = V = 2 , 0 l 5 = V o 3 1 1 3 1 2 po
Qu¸ tr×nh 1 – 2 ®o¹n nhiÖt nªn:  γ γ γ γ V   p  p V = p V → p 1 = p o = p 1 1 2 2 2      V 1   p 1  2 1 p = 2 ,14 5 , 0 . ≈ 3 , 1 2at 2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn p
(KhÝ l−ìng nguyªn tö i=5 nªn P A D 1 i + 2 5 +2 γ = = = , 1 4) i 5
8-28. Khi nÐn ®o¹n nhiÖt 1kmol khÝ l−ìng nguyªn P2 C B
tö, ng−êi ta ®· tèn c«ng 146kJ. Hái nhiÖt ®é
cña khÝ t¨ng lªn bao nhiªu? o V V 1 2 V Gi¶i H×nh 8-1
KhÝ nhËn mét c«ng A=146kJ (sinh c«ng –A=-
146J), ®é t¨ng néi n¨ng khÝ b»ng c«ng nhËn vµo cña khÝ m iR U ∆ = A = T ∆ µ 2 2A 2 1 . 4 . 6 103 → ∆T = = ≈ 7K iRm / µ . 5 3 , 8 . 1 103 NhiÖt ®é khÝ t¨ng 7o C.
8-29. Mét l−îng khÝ oxy chiÕm thÓ tÝch V o vµ ¸p suÊt 1=3l ë nhiÖt ®é 27 C p ë 1=8,2.105Pa.
tr¹ng th¸i thø hai, khÝ cã c¸c th«ng sè V2=4,5l vµ
p2=6.105Pa (h×nh 8.1). T×m nhiÖt l−îng mµ khÝ sinh ra khi gi·n në, vµ
®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ. Gi¶i bµi to¸n trong tr−êng hîp
biÕn ®æi khèi khÝ tõ tr¹ng th¸i 1 tíi tr¹ng th¸i 2 theo hai con ®−êng: a. ACB b. ADB Gi¶i a. Qu¸ tr×nh ACB - AC ®¼ng tÝch: m iR i m mQ = ∆ U = T T RT RT AC ( − C A ) =  − C A   µ 2 2  µ µ  i 5 Q = − = 6 1 . 0 5 − , 8 2 1 . 05 3 1 . 0 −3 = 1 − 650 AC (p p 2 1 )V 1 ( ) J 2 2
- Qu¸ tr×nh CB ®¼ng ¸p: C = C + R p V m i + 2  m mQ = C R T T RT RT CB ( + V )( − B C ) =  − B C   µ 2  µ µ  i 2 + 5+ 2 Q = p − = − − = 2 2 6 1 . 05 1 , 4 5 3 10 3 3150 CB (V V ) ( ) J 2 2 - C¶ qu¸ tr×nh Q = Q + Q = 1 − 650 + 3150 = 1500J ACB AC CB
Qu¸ tr×nh ACB khÝ nhËn l−îng nhiÖt Q =1500J ACB §é biÕn thiªn néi n¨ng:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn m U ∆ = C ( T − ) i T = (p V −p V ) AB V B A 2 2 1 1 µ 2 5 ∆U = − − − = AB (6.10 .54 5,.10 3 2, 8 .10 .53.10 3 ) 600J 2
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi: A = A = p (V −V ) ACB CB 2 2 1 A = 6.105. − − − = ACB (4 5,.10 3 3.10 3 ) 900J b. Qu¸ tr×nh ADB NhiÖt - Qu¸ tr×nh AD ®¼ng ¸p m i + 2  m m  Q = C R T T RT RT AD ( + V )( − D A ) =  − D A   µ 2  µ µ  i+ 2 + Q = p − = − − = AD (V V 1 2 ) 5 2 , 8 2.105 1 (4 5 , 3)10 3 4305J 2 2 - DB ®¼ng tÝch: m iR i  m m  Q = ∆U = T T RT RT DB ( − B D ) =  − A C   µ 2 2  µ µ  i Q = − = − − = − DB (p p 2 1 ) 5 V2 (6 1.05 ,82.105) ,4 .510 3 2475J 2 2 - C¶ qu¸ tr×nh Q = Q + Q = 4305 −2475 =1830J ADB AC CB §é biÕn thiªn néi n¨ng: m U ∆ = C − = − AB V ( TB A ) i T (p V p V 2 2 1 1 ) µ 2 5 ∆U = − − − = AB (6.10 .54 5,.10 3 2, 8 .10 .53.10 3 ) 600J 2
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh: A = A = p − ADB AD 1 (V V 2 1 ) A = , 8 2.10 . 5 − − − = ADB ( 5, 4 .10 3 3.10 3 ) 1230J
8-30. Mét kmol khÝ (khèi l−îng mol µ) thùc hiÖn mét chu tr×nh ABCD nh−
h×nh d−íi, trong ®ã AB, CD lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt, øng víi nhiÖt
®é T vµ T , BC vµ DA lµ hai qua tr×nh ®¼ng tÝch øng víi hai thÓ tÝch V 1 2 2 vµ V . 1
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn p pA A pD D B pB pC C V1 V2 V a. Chøng minh r»ng p p A D = p p B C
b. TÝnh c«ng vµ nhiÖt trong c¶ chu tr×nh. Gi¶i:
a. ¸p dông liªn tiÕp c¸c ph−¬ng tr×nh cña c¸c qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: p V V p A B C D = = = (®pcm) p V V p B A D C
b. C«ng cña chu tr×nh b»ng c«ng trªn c¸c qu¸ tr×nh AB vµ CD, c¸c
qu¸ tr×nh cßn l¹i c«ng b»ng kh«ng. m pV = RT V V µ m V 2 1 A = A + A = p V ln + p V ln = − AB CD A A D D ( R T T ln 2 ) 2 1 V V µ V 1 2 1
NhiÖt khÝ nhËn trong c¶ chu tr×nh1: m Q = A = R( V T − T ln 2 ) 2 1 µ V1
8-31. Mét khèi khÝ thùc hiÖn mét chu tr×nh nh− h×nh vÏ d−íi, trong ®ã 1-2 vµ
3-4 lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt øng víi c¸c nhiÖt ®é T vµ T , 2-3 vµ 3-4 1 2
lµ c¸c qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Cho V =2l,V = 5l , V = l
8 , p = 7atm. T×m: 1 2 3 1
1 Trong mét chu tr×nh kÝn ∆U=0, do ®ã
Q = A + ∆U = A
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn p p 1 1 p 2 2 p 4 4 p 3 3 V V1 V4 V2 V3
a. p , p , p ,V ,T 2 3 4 4 2
b. C«ng khÝ thùc hiÖn trong tõng qu¸ tr×nh vµ trong toµn chu tr×nh.
c. NhiÖt mµ khèi khÝ nhËn ®−îc hay táa ra trong tõng qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt. Gi¶i: a. V p 1 = p = ,
2 7atm , coi kh«ng khÝ lµ khÝ l−ìng nguyªn tö: i=5, ta cã: 2 1 V 2  γ V p 2   = p = , 1 4 a 5 tm 3    V 2 3  γ −1 1  − γ V   T  γ T =T 2
= 331K; p = p 2 = , 3 6 atm 2 1       V 4 1   T  3 1 p V 3 = = 4 V , 3 3 l 2 p4
b. C«ng thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh: V A = = 12 p V ln 2 1300 1 1 J V1 p V   2 2 T A =  −  = 23 1 2 620 J γ 1 −  T  1 V A = p V ln 4 = 1 − 070J 34 2 2 V3 p V   2 2 T A = 1 1 − = 6 − 20 J 41   γ − 1  T2 
C«ng khÝ thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh: A = A + + + = 12 A23 A34 A 230 41 J
c. NhiÖt mµ khÝ nhËn trong tõng qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Q = = , khÝ nhËn nhiÖt. 12 A 1300 12 J Q = = − , khÝ nh¶ nhiÖt. 34 A 107 J 0 34
8-32. Trong mét b×nh cã 20g N2 vµ 32g oxy. T×m ®é biªn thiªn néi n¨ng cña
hçn hîp khÝ ®ã khi lµm l¹nh nã xuèng 28oC. Gi¶i §é gi¶m néi n¨ng m iR m iR U O ∆ = T N ∆ + T ∆ µ 2 µ 2 O N  32 20  5. , 8 3 ∆U =  +  ( 1 273+ 2 )8 ≈10000J  32 28  2
8-33. Gi¶n ®å c«ng t¸c theo lý thuyÕt cña mét m¸y nÐn ®−îc vÏ trªn h×nh 8 –
4. (gi¶n ®å thùc nghiÖm cã c¸c gãc trßn h¬n). §o¹n AB øng víi qu¸
tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt kh«ng khÝ, BC qu¸ tr×nh ®Èy kh«ng khÝ vµo b×nh
chøa (¸p suÊt kh«ng ®æi); CD – gi¶m ®ét ngét ¸p suÊt trong xilanh cña
m¸y nÐn khi ®ãng van tho¸t vµ më van n¹p; DA – cho kh«ng khÝ vµo ë
¸p suÊt 1at. H·y chøng minh r»ng c«ng cña m¸y nÐn sau mét chu
tr×nh b»ng c«ng ®èi víi qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt vµ ®−îc biÓu diÔn b»ng diÖn tÝch ABGF. p C B P 2 P D H A 1 G F V V V 2 1 H×nh 8-4 Gi¶i
C«ng A cña m¸y nÐn b»ng c«ng khÝ nhËn ®−îc vµ b»ng diÖn tÝch ABCD A = dt(ABCDA) = dt (ABH ) A + d ( t BCDHB) dt (BCDHB) = (p − p = − = − = 2 1 )V p V p V p 2 1 1 1 2 1 (V V 1 2 ) dt (AFGH ) → A = dt(AB ) HA + d ( t AFG ) H = d ( t ABG ) F (®pcm)
8-34. VÏ c¸c ®å thÞ cña nh÷ng qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng ¸p, ®¼ng nhiÖt vµo ®o¹n nhiÖt cña gi¶n ®å a. T,p c. T,U b. T,V d. V,U Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn a. Gi¶n ®å T,p p 3 1 4 2 T
• Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch : p/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng
th¼ng qua gèc t¹ ®é (®−êng 1)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: ¸p suÊt kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song song víi OT (®−êng 2)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: nhiÖt ®é kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song víi Op.
• Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc p vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh γ γ − 1 p = const T . γ γ γ (v× do pVγ = c (= const) (pV) → c = = (nR)γ T γ − 1 → p = const T . ) 1 1 γ 1 − γ 1 p p −
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong ®i qua gèc täa ®é b. Gi¶n ®å T,V V 3 2 1 4 T
• Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: thÓ tÝch kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng
th¼ng song song víi OT (®−êng 1)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p : V/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua gèc t¹o ®é (®−êng 2)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng song víi OV.
• Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc V vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh 1 V = const T . γ −1 .
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn 1 −
(v× do pVγ = c(= const )→c = (pV ) γ−1 V = (nR ) γ−1 γ 1 TV → V = const T . − , γ>1)
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong d¹ng hypecbol tiÖm
cËn víi hai trôc täa ®é (®−êng 4). c.
Trong mét qu¸ tr×nh bÊt kú : m U =
RT , c¸c qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng µ
¸p, ®o¹n nhiÖt ®−êng biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua gèc täa ®é (®−êng
1,2,4), qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt ®−îc cho bëi ®−êng n»m ngang (®−êng 3). U 1,2,4 3 T
d. Gi¶n ®å U,V (U kh¸c T mét h»ng sè mC , do ®ã ta chØ cÇn kÐo dµi V µ
thªm mét tØ sè m C ®èi víi trôc T ë ®å thÞ T,V sÏ nhËn ®−îc ®å thÞ V µ U,V ) V 3 2 1 4 U
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Ch−¬ng 9: Nguyªn lý thø hai cña nhiÖt ®éng lùc häc
9-1. Mét m¸y h¬i n−íc cã c«ng suÊt 14,7kW, tiªu thô 8,1kg than trong
mét giê. N¨ng suÊt táa nhiÖt cña than lµ 7800kcal/kg. NhiÖt ®é cña
nguån nãng 200oC, nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 58oC . T×m hiÖu suÊt
thùc tÕ cña m¸y. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt lý t−ëng cña
m¸y nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh C¸cn« víi nh÷ng nguån nhiÖt kÓ trªn. Gi¶i
HiÖu suÊt thùc tÕ cña m¸y Q 1 , 4 7 3 . 600 h coich = 10 % 0 = 10 % 0 ≈ 2 % 0 Q 1 , 8 7 . 80 . 0 1 , 4 8 toanphan
HiÖu suÊt lý t−ëng theo chu tr×nh C¸cn« T − T 200− 58 h n l = 100% = 100% ≈ 30% lt T 200 + 273 n Hay 2 h = h lt 3
9-2. C¸c ngo¹i lùc trong m¸y lµm l¹nh lý t−ëng thùc hiÖn mét c«ng b»ng
bao nhiªu ®Ó lÊy ®i mét nhiÖt l−îng 105J tõ buång lµm l¹nh, nÕu
nhiÖt ®é cña buång lµ 263K, cßn nhiÖt ®é cña n−íc lµm l¹nh lµ 285K. Gi¶i
HÖ sè lµm l¹nh cña ®éng c¬ Q 2 ε = A
NÕu m¸y ch¹y theo chu tr×nh C¸cn« ng−îc th×: T2 ε = T − T 1 2 Suy ra  T    1 285 → A = −1 Q   =  − 1 1  05 ≈ 8365(J )  T 2    2 263
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Nguån nãng Q T 1 1 M¸y A l¹nh Q 2 T2 Nguån l¹nh
9-3. Mét ®éng c¬ nhiÖt lý t−ëng ch¹y theo chu tr×nh C¸cn«, nh¶ cho
nguån l¹nh 80% nhiÖt l−îng mµ nã thu ®−îc cña nguån nãng. NhiÖt
l−îng thu ®−îc trong mét chu tr×nh lµ 1,5kcal. T×m: a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh Gi¶i Nguån nãng Q 1 §éng c¬ A nhiÖt Q 2 Nguån l¹nh
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬ A  Q  η = 100% = 1 2 − 100% =   (1− ) 8 , 0 100% = 20% Q  Q  1 1
c. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh
A=ηQ1=0,2.1,5=0,3kcal=12,54kJ
9-4. Mét ®éng c¬ nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh C¸cn«, sau mçi chu tr×nh
sinh mét c«ng A=7,35.104J. NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ 100 o C,
nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 0oC. T×m: a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh. Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn  T   273  η = 1 2 − 100% = 1 − 100% ≈ 26 8 , %    T   100 + 273 1
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh Q = A /η = 7 3 , . 5 104 / , 0 268 ≈ 27 4 , 2 1 . 04 1 (J)
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh. Q = Q − A = 27 4 , 2 1 . 04 − 7 3 , 5 1 . 04 = 20 0 , 7 1 . 04 (J) 2 1
9-5. NhiÖt ®é cña h¬i n−íc tõ lß h¬i vµo m¸y h¬i n−íc lµ t o 1=227 C , nhiÖt ®é cña b×nh ng−ng lµ t o
2=27 C . Hái khi tèn mét nhiÖt l−îng Q=1kcal
th× thu ®−îc mét c«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt b»ng bao nhiªu? Gi¶i
C«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt thu ®−îc khi ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh
C¸cn« thuËn nghÞch víi hiÖu suÊt lý t−ëng T2 η = 1 − T1 MÆt kh¸c   A T  +  2 27 273 η = → A = 1− Q = 1  − 1 = 0 ( 4 , kca ) l = 6 , 1 7 ( 2 k ) J   Q  T   227+ 273 1
9-6. Mét chu tr×nh C¸cn« thùc hiÖn gi÷a hai m¸y ®iÒu nhiÖt nhiÖt ®é
t1=400oC, t2=20oC. Thêi gian ®Ó thùc hiÖn chu tr×nh ®ã lµ τ=1s. T×m
c«ng suÊt (sinh c«ng) lµm viÖc cña ®éng c¬ theo chu tr×nh Êy, biÕt
t¸c nh©n lµ 2kg kh«ng khÝ, ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh gi·n ®¼ng nhiÖt
b»ng ¸p suÊt ë ®Çu qu¸ tr×nh nÐn ®o¹n nhiÖt. Cho kh«ng khÝ cã µ =29kg/kmol. Gi¶i p p 1 1 T1 2 p2 4 3 p3 T2 V V V 1 4 V2 V3
NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña ®éng c¬ trong mét chu tr×nh lµ nhiÖt nhËn ®−îc
trong qu¸ tr×nh 1-2 (h×nh vÏ) m p1 Q = RT ln 1 1 µ p2
Qu¸ tr×nh 4-1 ®o¹n nhiÖt nªn γ γ 1− γ γ 1− γ γ p V = p V → p T = p T 1 1 4 4 1 1 4 4
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Theo gi¶ thiÕt p2=p4, T4=T2 γ  γ −1 p T 1 1 → =   p T 2  2  Do ®ã m γ T 1 Q = RT ln 1 1 µ γ − 1 T 2
C«ng sinh ra trong mét chu tr×nh T1 T − 2 η = T 1 T − T m γ T 1 2 A = Q η = Q = R T − T ln 1 1 ( 1 ) 1 2 T µ γ 1 − T 1 2 2000 , 1 4  +  A = . 3 , 8 1.(400 − 20) 400 273 . ln  ≈ 634 (kJ ) 29 , 1 4 − 1  20 + 273  C«ng suÊt cña ®éng c¬ A P = = 634(kW ) τ
9-7. Mét m¸y lµm l¹nh lµm viÖc theo chu tr×nh Cacn« nghÞch, tiªu thô
c«ng suÊt 36800W. NhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ -10oC, nhiÖt ®é nguån nãng lµ 17oC. TÝnh:
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y. Gi¶i
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y Q T − + 2 2 10 273 ε = = = = A T − − − 1 T2 17 ( 1 ) , 9 74 0
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s Q' = A ε = P ε t = 7 , 9 4 3 . 680 . 0 1 ≈ 6 , 3 1 . 0 5(J ) 8 ≈ 600 c 0 al 2
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y Q = + = ε + = + ≈ ≈ 1 A Q' ( ) 1 Pt ( 7 , 9 4 ) 1 36800.1 4 1 . 05 2 J 9 . 5 , 104 cal
9-8. Khi thùc hiÖn chu tr×nh C¸cn«, khÝ sinh c«ng 8600J vµ nh¶ nhiÖt
2,5kcal cho nguån l¹nh. TÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh. Gi¶i HiÖu suÊt cña chu tr×nh A A 8600 η = 100% = 100% = 100% ≈ 45% Q A + Q 8600 + 2 5 , 1 . 0 3 4 . 1 , 8 1 2
9-9. Khi thùc hiÖn chu tr×nh C¸cn«, khÝ nhËn ®−îc nhiÖt l−îng 10kcal tõ
nguån nãng vµ thùc hiÖn c«ng 15kJ . NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ
100 oC . TÝnh nhiÖt ®é cña nguån l¹nh
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Gi¶i
HiÖu suÊt cña chu tr×nh C¸c n« 3     T A A 15 1 . 0 1 2 − = →T = 1  − T  = 1 − + = 2 1  (273 10  ) 0 239K T Q  Q   1 . 0 10 . 3 4 1 , 8  1
9-10. Mét m¸y nhiÖt lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh C¸cn«, cã nguån nãng ë
nhiÖt ®é 117oC vµ nguån l¹nh ë nhiÖt ®é 27oC. M¸y nhËn cña nguån nãng lµ 63000cal/s. TÝnh: a. HiÖu suÊt cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y. c. C«ng suÊt cña m¸y. Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña m¸y lµ hiÖu suÊt cña chu tr×nh C¸cn« T 27 + 273 η = 1 2 − = 1 − ≈ 23% T 117 + 273 1
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y lµ Q2 Q T T 27 + 273 1 2 − = 1 2 − →Q 2 = Q = 63000 ≈ 4800 c 0 al / s Q + 1 T 2 1 T 1 1 117 273
c. C«ng suÊt m¸y lµ P b»ng c«ng m¸y sinh ra trong mét gi©y A Q − Q − 1 63000 48000 P 2 = = = 4 1 , 8 ≈ 6 k 3 W τ τ 1
9-11. Mét m¸y lµm l¹nh lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh C¸cn« ng−îc lÊy
nhiÖt tõ nguån l¹nh 0 o C nh¶ cho b×nh n−íc s«i ë 100 oC . TÝnh l−îng
n−íc cÇn lµm ®«ng ë nguån l¹nh ®Ó cã thÓ biÕn 1kg n−íc thµnh h¬i ë
b×nh s«i. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ lµ
λ=3,35.10 5J/kg, vµ nhiÖt hãa h¬i riªng cña n−íc lµ L=2,26.106J/kg. Gi¶i
Cã thÓ h×nh dung m¸y l¹nh nµy nh− s¬ ®å ®· nªu ë phÇn tãm t¾t lý thuyÕt.
NhiÖt nhËn tõ nguån l¹nh Q , nh¶ ra nguån nãng lµ Q : 2 1 Q T T 2 2 2 = → Q = Q (1) 2 1 Q − Q T − T T 1 2 1 2 1
NhiÖt l−îng cÇn lµm bay h¬i n−íc: Q = (2) 1 Lm
Khèi l−îng n−íc cÇn lµm nãng ch¶y lµ m’: Q = m λ ' (3) 2 Tõ (1) (2) vµ (3) ta cã: 6 L T2 2 2 , . 6 10 273 m'= m = . .1 ≈ 9 , 4 3kg λ T1 3 , 3 5 1 . 05 373
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
9-12. Mét kmol khÝ lý t−ëng thùc hiÖn mét chu tr×nh gåm 2 qu¸ tr×nh
®¼ng tÝch vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p. Khi ®ã thÓ tÝch cña khÝ thay ®æi
tõ V1=25m3 ®Õn V2=50m3 vµ ¸p suÊt tõ p1=1at ®Õn p2=2at. Hái c«ng
thùc hiÖn bëi chu tr×nh nµy nhá h¬n bao nhiªu lÇn c«ng thùc hiÖn
bëi chu tr×nh C¸cn« cã c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt øng víi nhiÖt ®é lín
nhÊt vµ nhá nhÊt cña chu tr×nh nãi trªn, nÕu khi gi·n ®¼ng nhiÖt
thÓ tÝch t¨ng lªn gÊp ®«i? Gi¶i
C«ng thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh: A = (p − p )(V − V ) 2 1 2 1
Trong chu tr×nh C¸cn«, nhiÖt ®é nguån nãng øng víi ®iÓm (V2,p2), nguån l¹nh víi (V V'2
1,p1). Trong mét chu tr×nh t¸c nh©n nhËn nhiÖt p V ln víi hiÖu suÊt: 2 2 V'1 T − T p V − p V 2 1 2 2 1 1 η = = T p V 2 2 2
C«ng khÝ sinh ra trong mét chu tr×nh: V' A' =ηQ = p V − p V ln 1 ( 2 2 1 ) 2 1 V'1 (p V − p V ) V' ln 2 A' 2 2 1 1 V'1 → = = 2 1 , A (p − p )(V − V ) 1 2 2 1
9-13. Mét m¸y h¬i n−íc lµm viÖc theo chu tr×nh nh− h×nh vÏ 9-1 p B P C 1 D P o A E Vo V1 V2 V H×nh 9-1
a. Tho¹t tiªn h¬i n−íc tõ nåi h¬i vµo xilanh, ¸p suÊt h¬i n−íc t»ng
tõ po tíi p1, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng Vo (nh¸nh AB).
b. H¬i n−íc tiÕp tôc ®i vµo, pitt«ng chuyÓn ®éng tõ tr¸i sang ph¶i
(nh¸nh BC) víi ¸p suÊt h¬i kh«ng ®æi lµ p1 vµ thÓ tÝch t¨ng lªn V1 .
c. Xilanh ®ãng van l¹i, pitt«ng chuyÓn ®éng tiÕp tôc sang ph¶i khi
®ã x¶y ra qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt (Nh¸nh CD);
d. Khi ®Õn vÞ trÝ cuèi cïng bªn ph¶i, th× h¬i n−íc trong xilanh ®i vµo
nguån l¹nh, khi ®ã ¸p suÊt h¬i gi¶m xuèng po, cßn thÓ tÝch kh«ng ®æi b»ng V2 , (nh¸nh DE).
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
e. Pitt«ng chuyÓn ®éng ng−îc l¹i, ®Èy h¬i n−íc cßn l¹i trong xilanh
ra ngoµi, khi ®ã ¸p suÊt kh«ng ®æi b»ng po, thÓ tÝch gi¶m tõ V2 tíi Vo (nh¸nh EA).
H·y tÝnh c«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra mçi chu tr×nh, nÕu Vo=0,5l;
V1=1,5l;V2=3l;po=1at;p1=12at vµ hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ γ=1,33. Gi¶i
C«ng khÝ thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh riªng biÖt:
+ Qu¸ tr×nh A-B vµ D-E ®¼ng tÝch, khÝ kh«ng sinh c«ng A = A = 0 AB DE
+ Qu¸ tr×nh BC, khÝ gi·n në ®¼ng ¸p, sinh c«ng A = p − = − − = BC 1 (V V 1 ) 12.9 8 , .10 4 o ( 5 , 1 5 , 0 ).10 3 117 ( 6 J)
+ Qu¸ tr×nh CD khÝ gi·n në ®äan nhiÖt, theo c«ng thøc (P.6) phÇn phô lôc,
c«ng sinh ra trong qu¸ tr×nh gi·n në ®o¹n nhiÖt: γ 1  −  − p V  V  1 . 2 9 1 . 8 , 04. 5 , 1 1 . 0−3   , 1 5 ,133 1     A 1 1 = 1 1 − = 1   −  ≈1093 CD (J)   γ − 1   V   3 , 1 3 −1   3   2    
+ Qu¸ tr×nh EA khÝ biÕn ®æi ®¼ng ¸p, c«ng thùc hiÖn A = p (V − V ) = 8 , 9 .104 ( 5 , 0 − 3).10 3 − ≈ 2 − 45 (J ) EA o o 2
C«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra trong mçi chu tr×nh lµm viÖc chÝnh b»ng c«ng thùc hiÖn bëi khÝ A = A + + + + = + + + − = AB A BC A CD A DE A EA 0 1176 1093 0 245 202 ( 4 J)
9-14. H×nh vÏ 9-2 tr×nh bµy gi¶n ®å lý thuyÕt cña ®éng c¬ ®èt trong bèn kú.
a. Trong qu¸ tr×nh ®Çu tiªn, hçn hîp ch¸y ®−îc n¹p vµo xilanh, khi
®ã po=const vµ thÓ tÝch t¨ng tõ V2 tíi V1. (nh¸nh AB);
b. Trong qu¸ tr×nh thø hai (nh¸nh BC), hçn hùop ch¸y ®−îc nÐn
®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V1 tíi V2. Khi ®ã nhiÖt ®é t¨ng tõ To ®Õn T 1
vµ ¸p suÊt tõ p o ®Õn p1; p D P C 1 E P A o B V V V2 1 H×nh 9-2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
c. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y nhanh hçn hîp ch¸y b»ng tie löa
®iÖn; khi ®ã ¸p suÊt t¨ng tõ p1 tíi p2, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng
V2 (nh¸nh CD), nhiÖt ®é t¨ng tíi T2;
d. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V2 tíi V1
(nh¸nh DE), nhiÖt ®é gi¶m xuèng T3;
e. ë cuèi cïng cña pitt«ng (®iÓm E), van më, khÝ tho¸t ra ngoµi, ¸p
sóat gi¶m nhanh tíi po, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng V1. (nh¸nh EB).
f. Cuèi cïng lµ qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng ¸p ë ¸p suÊt po (nh¸nh BA).
H·y tÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh nÕu hÖ sè nÐn ε =V1/V2=5 vµ hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ γ =1,33. Gi¶i
NhiÖt t¸c nh©n nhËn trong c¶ chu tr×nh chÝnh b»ng nhiÖt t¸c nh©n nhËn trong qu¸ tr×nh CD: Q = Q = nC (T − T ) 1 CD V D C
Trªn EB t¸c nh©n táa nhiÖt (nhiÖt nhËn vµo sÏ cã dÊu ©m): Q = nC (T − T ) 2 V B E HiÖu suÊt cña ®éng c¬: Q T − T nR T − T p V − p V V p − p 2 B E ( B E ) o 1 4 1 1 o 4 η = 1+ = 1 + =1 + =1 + = 1 + (1) Q T − T nR(T − T ) p V − p V V p − p 1 D C D C 2 2 1 2 2 2 1 MÆt kh¸c: γ γ γ γ p V = p V ; p
V = p V → p − p V = p − p V 1 2 o 1 2 2 4 1 ( 2 1 ) γ 2 ( 4 o ) γ 1 γ p − p  V  o 4 2 γ → = − = ε − −   (2) p − p V 2 1  1  Thay (2) vµo (1): η = 1 1 − − γ ε = 1− 51− ,133 = 4 , 1 2%
9-15. T×m hiÖu suÊt cña ®éng c¬ ®èt trong, cho biÕt hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ 1,33 vµ hÖ sè nÐn b»ng:
a. V1 /V2=4; b. V1/V 2=6; c. V1/V2=8; Gi¶i
Theo bµi 9-14 ta tÝnh ®−îc lÇn l−ît cho c¸c qu¸ tr×nh cô thÓ a. η = 1 1 − −γ ε = 1 − 41− ,133 = 36 7 , % b. η =1 1 − − γ ε = 1 − 6 1− ,133 = 44 6 , % c. η = 1 1 − − γ ε = 1 − 8 1− ,133 = 4 , 9 6%
9-16. Chu tr×nh cña ®éng c¬ ®iezen bèn kú ®−îc tr×nh bµy trªn h×nh 9-3
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn p p C 1 D p2 E p B o A V V 1 V V 3 2 H×nh 9-3
a. Nh¸nh AB øng víi qu¸ tr×nh n¹p kh«ng khÝ , ¸p suÊt p o=1at;
b. Nh¸nh BC – kh«ng khÝ ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt tíi ¸p sóat p1.
c. ë cuèi kú nÐn, nhiªn liÖu ®−îc phun vµo xilanh, nhiªn liÖu ch¸y
trong kh«ng khÝ nãng, khi ®ã pitt«ng chuyÓn ®éng sang ph¶i, ®Çu
tiªn lµ ®¼ng ¸p (nh¸nh CD), sau ®ã lµ ®o¹n nhiÖt (nh¸nh DE);
d. ë cuèi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt, van tho¸t më, ¸p suÊt gi¶m xuèng po (nh¸nh EB);
e. Nh¸nh BA øng víi qu¸ tr×nh ®Èy khÝ ra khái xilanh.
T×nh hiÖu suÊt cña ®éng c¬ diezen. Gi¶i
Trong mét chu tr×nh, t¸c nh©n chØ nhËn nhiÖt trªn qu¸ tr×nh CD: Q = Q = nC (T − T ) 1 CD p D C Nh¶ nhiÖt: Q = Q = nC (T − T ) 2 EB V B E HiÖu suÊt : − − − Q 1 T T 1 p V p V 1 V p / p p / p η = 1 2 + = 1 B E + = 1 o 2 2 2 + = 1 2 o 1 2 1 + Q γ T − T γ p V − p V γ V V / V −1 1 D C 1 3 1 1 1 3 1 p p o 2 − ε p p η = 1 1 1 + (1) γ β −1 Trong ®ã ε = V / V 2 1 MÆt kh¸c γ p  V  γ γ o 1 γ p V p V ; o 2 = 1 1 → = ε − =   p V 1  2  γ γ p  V   V V  γ γ 2 3 3 1 γ γ p V = p V → = = β ε − = (2) 2 2 1 3     p V V V 1  2   1 2  Víi V3 β = V1
Thay (2) vµo (3) vµ biÕn ®æi ta nhËn ®−îc:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn γ β −1 η = 1 − γ−1 γε (β 1 − )
9-17. Mét m¸y h¬i n−íc ch¹y theo chu tr×nh stilin gåm hai qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch nh− h×nh 9-4. TÝnh hiÖu suÊt cña
chu tr×nh ®ã. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt chu tr×nh C¸cn« cã
cïng nhiÖt ®é cña nguån nãng vµ nguån l¹nh. p 3 T1 2 4 T2 1 V H×nh 9.4 Gi¶i
NhiÖt t¸c nhËn nhËn ®−îc trong mét chu tr×nh lµm viÖc bao gåm qóa tr×nh 2 – 3 vµ 3 – 4 Q = nC T − T 23 V ( 1 2 )  V  Q = A = nRT ln 34 34  2 1   V1 
C«ng t¸c nh©n sinh ra (b»ng c«ng ®éng co sinh ra) trong mét chu tr×nh lµm viÖc  V   V   V  A = A + A + A + A = nRT ln 0 nRT ln 0 nR T T ln 12 23 34 41  1 2  + +  2 1  + = ( − ) 1  2 2   V V V 2   1   1  HiÖu suÊt cña ®éng c¬ A T − T T − T 1 2 1 2 η = = < η = Q + Q C T − T T 23 34 V ( 1 2 ) Carnot 1 T + 1 R ln (V / V 2 1 )
VËy ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh Stilin cã hiÖu suÊt nhá h¬n khi lµm viÖc theo chu tr×nh Carnot.
9-18. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi h¬ nãng ®¼ng ¸p 6,5g hi®r«, thÓ tÝch khÝ t¨ng gÊp ®«i. Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy trong qóa tr×nh ®¼ng ¸p Q δ nC dT dS p = = T T
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
C¶ qu¸ tr×nh entropy biÕn thiªn mét l−îng T2 dT m i + 2 2 T ∆S = ∫ dS = nC ∫ = R ln p T1 T µ 2 T1
MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p nªn T V 2 2 = = 2 T V 1 1 Víi Hi®r« i=5 5 , 6 5 + 2 S = . , 8 . 31. ln(2)= 65 5 , 2(J / K) 2 2
9-19. TÝnh ®é t¨ng entr«py khi biÕn ®æi 1g n−íc ë 0oC thµnh h¬i ë 100oC. Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy khi n−íc ®−îc lµm nãng tíi 100oC δQ mCdT dT  T  dS = = → ∆S = ∫ dS = mC∫ = 2 mCln 1   T T T  T1  −  +  3 100 273 ∆S = 10 .4180. ln  = 3 , 1 1  0+ 273 
§é biÕn thiªn entropy trong qu¸ tr×nh n−íc hãa h¬i ë 100oC Q δ Lm , 2 26.10 . 6 10−3 ∆ S = ∫ = = ≈ 2 1 , 6 T T 373 2 2
§é biªn thiªn entropy trong c¶ qu¸ tr×nh S ∆ = S ∆ + ∆ ≈ 1 S 2 , 7 4 (J / K )
9-20. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi gi·n ®¼ng nhiÖt 10,5g khÝ Nit¬ tõ thÓ tÝch 2l tíi thÓ tÝch 5l. Gi¶i Ta cã δ ∆   Q Q m V2 10 5 , ∆S = = = R ln = . 3 , 8 1.ln ∫   (5/ 2) ≈ 2,9(J / K) T T µ  V  28 1
9-21. 10g «xy ®−îc h¬ nãng tõ t1=50oC tíi t2=150oC. TÝnh ®é biÕn thiªn
entr«py nÕu qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ: a. §¼ng tÝch; b. ®¼ng ¸p. Gi¶i a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch δQ δA + dU m dT m i + 2 T ∆S = ∫ = ∫ = C ∫ = R ln 2 V T T µ T µ 2 T1 10 5 1  50 +273 ∆S = . , 8 31. ln   ≈ 7 , 1 (J / K) 32 2  50 + 273  b. §¼ng ¸p
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn δQ m dT m i + 2  T  S ∆ = ∫ = C ∫ = p R ln 2   T µ T µ 2  T  1 10 5 + 2 150 + 273 ∆S = . 3 , 8 . 1 ln   ≈ 2,4 (J / K ) 32 2  50 + 273 
9-22. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi biÕn ®æi 6g khÝ hy®r« tõ thÓ tÝch
20lÝt, ¸p suÊt 1,5at ®Õn thÓ tÝch 60lÝt, ¸p suÊt 1at. Gi¶i
V× ®é biÕn thiªn entropy chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ cuèi nªn ta cã
thÓ chän cho khÝ mét c¸ch biÕn ®æi bÊt kú mµ kh«ng ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶.
Ch¼ng h¹n, cho khÝ biÕn ®æi ®¼ng tÝch tíi ¸p suÊt 1at, sau ®ã gi·n ®¼ng ¸p tíi thÓ tÝch 60l.
+ Víi qu¸ tr×nh thø nhÊt (qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch): δ  Q dT m T   m p  ∆S = nC C ln C ln 1 ∫ = V ∫ = 2 = 2 V   V   T T µ  T  µ  p  1 1
+ Víi qu¸ tr×nh thø hai (qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p): δQ dT m  T  m  V  ∆S = nC C ln C ln 2 ∫ = p ∫ = 2 = 2 p   p   T T µ  T µ V 1   1 
§é biÕn thiªn entropy cña c¶ qu¸ tr×nh m   V   p   S ∆ = S ∆ + S  ∆ = C ln 2   + C ln 2  1 2  p V    µ   V    1 p1  6 5 + 2  60 5  1   ∆S = . 3 , 8 . 1 ln  + . 3 , 8 . 1 ln  ≈ 7 ( 1 J / ) K   2 2  20 2  , 1 5  
9-23. Mét kil«mol khÝ l−ìng nguyªn tö ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi
cña nã ®−îc t¨ng lªn 1,5 lÇn. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py nÕu qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ: a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p Gi¶i a. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch δQ dT m  T    2 m i T S ∆ = n ∫ = C ∫ = C ln = R ln 2 1 V V     T T µ  T  µ   1 2 T1 3 5 ∆S = 10 . . 3 , 8 . 1 ln ≈ 1 ( 5 , 1 ) , 8 4 1 . 03 (J / K) 2 b. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch Q dT  T  i 2  + T  ∆S = ∫ δ n = C ∫ = nC ln 2 = n R ln 2 2     T p T p T 2 T  1   1  5 +2 ∆S = 103 ≈ 2 . , 8 . 31. ln( ) 5 , 1 11 1 . 8 , 03 (J / K) 2
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
9-24. 22g khÝ nit¬ ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã t¨ng gÊp 2,1 lÇn
vµ entr«py t¨ng lªn 4,19cal/K. XÐt xem qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ ®¨ng tÝch hay ®¼ng ¸p? Gi¶i
Gi¶ sö nhiÖt dung cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi lµ C, khi ®ã Q δ dT m  T  ∆S = ∫ n = C∫ = C ln 2   T T µ  T  1 µ S ∆ 2 . 8 1 , 4 9 → C = = ≈ ( 7 cal / K)≈ 2 ( 9 J / K) m ln(T / T 2 1 ) 22.ln ( 1 , 2 ) §èi víi Nit¬ iR + C = ≈ 2 = ≈ V ( 1 J / mo ) (i 2)R l ;C 29 p (J / mol) 2 2
VËy qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
9-25. §é biÕn thiªn entr«py trªn ®o¹n gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt trong
chu tr×nh C¸cn« b»ng 1kcal/®é. HiÖu nhiÖt ®é gi÷a hai ®−êng ®¼ng
nhiÖt lµ 100oC. Hái nhiÖt l−îng ®· chuyÓn hãa thµnh c«ng trong chu tr×nh nµy Gi¶i
Gäi nhiÖt ®é cña hai ®−êng ®¼ng nhiÖt lµ T1 vµ T2 (T1>T2)
C«ng thùc hiÖn trong chu tr×nh b»ng hiÖu cña nhiÖt nhËn vµo thùc sù vµ
nhiÖt táa ra thùc sù trong mét chu tr×nh (chÝnh b»ng tæng nhiÖt l−îng nhËn vµo trong c¶ chu tr×nh) A = Q + Q 1 2 Trong chu tr×nh Carnot Q + Q T − T Q Q Q − Q A 1 2 1 2 1 2 1 2 η = = → = = = Q T T T T − T T −T 1 1 1 2 1 2 1 2
Trong qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt), ®é biÕn thiªn entropy lµ Q Q Q 1 2 S ∆ = ∫ δ = = T T T 1 2 Nªn A = (T − T )∆ S = 10 ( 0 kca ) l = 41 ( 8 k ) J 1 2
9-26. Bá 100g n−íc ®¸ ë 0oC vµo 400g n−íc ë 30oC trong mét b×nh cã vá
c¸ch nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ trong qu¸
tr×nh trao ®æi nhiÖt. Tõ ®ã suy ra r»ng nhiÖt chØ truyÒn tõ vËt nãng
sang vËt l¹nh. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ ë 0oC lµ
λ=80kcal/kg; nhiÖt dung riªng cña n−íc lµ 1kcal/kg®é. Gi¶i
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
NhiÖt ®é c©n b»ng T cña hÖ sau khi trao ®æi nhiÖt x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt + −λ m λ + cm (t − t ) = cm (t − t) c(m t m t m 2 2 1 1 ) 1 → t = 1 1 1 2 2 c(m + m 1 2 ) ( 1 40 . 0 30 +100 ) 0 . − 80 1 . 00 t = = 8(oC) = 281(K ) ( 1 100 + 400)
§èi víi n−íc ®¸, ®é t¨ng entropy bao gåm ®é t¨ng do nãng ch¶y vµ ®é t¨ng do t¨ng nhiÖt ®é T δQ δQ Q dT m λ   ∆ T ∆S cm cm ln 1 = ∫ + ∫ = + 1 ∫ = 1 + 1   1 2 T T T T 1 T T T 1 1  1 
Víi T =281(K) lµ nhiÖt ®é c©n b»ng cña hÖ.
§èi víi n−íc bÞ l¹nh ®i, entropy sÏ gi¶m, ®é biÕn thiªn khi nµy lµ T   Q δ dT T ∆S cm cm ln 2 = ∫ = 2 ∫ = 2   T T 2 T  T1 
§é biªn thiªn entropy cña hÖ lµ m λ  T   T  ∆S = ∆S + ∆S 1 = + cm ln + cm ln 1 2 1   2   T  T   T  1 1 2 8 . 0 1 , 0  281   281  ∆S = + 1. 1 , 0 . ln   +1. , 0 4. ln   ≈ 0 0 , 0 ( 2 kcal / K) (0 + 27 ) 3  0 + 273  30 + 273
Ta thÊy ∆S>0, ®iÒu ®ã chøng tá nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh
* §Ó chøng minh nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh ta cã thÓ
lµm nh− sau: XÐt hÖ hai vËt c« lËp, n¨ng l−îng cña hÖ b¶o toµn (nÕu qu¸
tr×nh ta xÐt chØ liªn quan ®Õn sù truyÒn nhiÖt th× nhiÖt ®−îc b¶o toµn) Q = Q + Q = const → Q δ = − Q δ 1 2 1 2 Trong ®ã Q δ , Q δ
lµ ®é biÕn thiªn nhiÖt l−îng cña vËt 1 vµ 2. 1 2 §é biÕn thiªn entropy δ δ 1 Q Q2 dS = dS + dS = + 1 2 T T 1 2 Theo (*) ta cã   1 1 (T − T δ 2 1 ) Q dS = δ Q 1  −  = > → − δ > 1 0 (T2 T1) Q1 0 T T T T  1 2  1 2
NÕu T2>T1 th× δQ1>0 tøc lµ vËt 1 nhËn nhiÖt hay nhiÖt truyÒn tõ vËt 2 sang vËt 1 NÕu T2vËt 2
VËy nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh
9-27. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña mét chÊt khÝ lý t−ëng khi tr¹ng th¸i
cña nã thay ®æi tõ A tíi B (h×nh 9-5) theo:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn P P A D 1 P2 C B O V1 V2 V H×nh 9-5 a. §−êng ACB b. §−êng ADB Cho biÕt: V o
1=3l; p1=8,31.105N/m2;V2=4,5l; t 1=27 C , p2=6.10 5N/m 2 Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy kh«ng phô thuéc vµo qu¸ tr×nh biÕn ®æi nh− thÕ nµo,
mµ chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ tr¹ng th¸i cuèi, nªn: C dT B dT  T   T  ∆ S = ∆ S S nC nC nC ln nC ln AC + ∆ CB = V ∫ + p ∫ =  C V  +  B p  A C T T  T T A   C 
A - C vµ C – B ®¼ng ¸p nªn T p T V C 2 = ; B 2 = T p T V A 1 C 1 Do ®ã  i p   i 2 V   p V  i p   i 2 V   2 + 2 1 1  2 + 2  ∆S = n R ln + n R ln =      ln +   ln   2  p 2 V T 2 p 2 V 1   1  1   1   1   , 8 31.10 .5 . 3 10−3  6  6.105  6+ 2  4 5 ,  ∆S  = ln + ln    ≈ , 5 4(J / K ) (   27 + 273)  2  ,831.105  2  3   
9-28. Cã hai b×nh khÝ, b×nh thø nhÊt cã thÓ tÝch V1=2l chøa khÝ Nit¬ ë ¸p
suÊt p 1=1at, b×nh thø hai cã thÓ tÝch V2=3l chøa khÝ CO ë ¸p suÊt
p2=5at. Cho hai b×nh th«ng víi nhau vµ ®Æt chóng trong mét vá c¸ch
nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ khi hai khÝ trén
lÉn vµo nhau, biÕt nhiÖt ®é ban ®Çu trong hai b×nh b»ng nhau vµ b»ng 27oC. Gi¶i
Khi gi·n në vµo nhau c¸c chÊt khÝ kh«ng sinh c«ng, nhiÖt l¹i bÞ c¸ch nªn qu¸
tr×nh ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i cuèi cïng cã nhiÖt ®é kh«ng ®æi (l−i ý, ®©y kh«ng
ph¶i lµ qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt thuËn nghÞch). Entropy thay ®æi mét l−îng (tÝnh
b»ng con ®−êng ®¼ng nhiÖt) δQ Q δ ∆S = ∆ S + ∆S = 1 2 ∫ + 1 ∫2 T T Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn V2 Q = A = pV ln V1 p V  V + V  p V  V + V  ∆S 1 1 = ln 1 2 2 2 + ln 1 2     T  V  T  V  1 2 8 , 9 1 . 0 .42 1 . 0− 3  2 + 3  . 5 9 . 8 , 104 3 . .10− 3  2 + 3  ∆S = ln  + ln   ≈ ( 1 , 3 J / K) 273+ 27  2  273 + 27  3 
9-29. 200g s¾t ë 100oC ®−îc bá vµo mét nhiÖt l−îng kÕ chøa 300g n−íc ë
12 o C . Entr«py cña hÖ nµy thay ®æi nh− thÕ nµo khi c©n b»ng nhiÖt? Gi¶i
Sau khi trao ®æi nhiÖt hÖ sÏ c©n b»ng ë nhiÖt ®é toC. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt c m t + c m t c m t − t = c m t − t → t = 1 1 ( 1 ) 2 2 ( 2 ) 1 1 1 2 2 2 c m + c m 1 1 2 2 460. 2 , 0 .100 +418 . 0 , 0 . 3 12 t = 1 ( 8 o ≈ ) C 460 0 . ,2 + 418 . 0 , 0 3
§é biÕn thiªn entropy cña hÖ bao gåm sù gi¶m entropy cña miÕng s¾t vµ sù
t¨ng entropy cña khèi n−íc dT dT  T   T  ∆S = c m c m c m ln c m ln 1 1 ∫ + 2 2 ∫ = 1 1   + 2 2   T T  T T 1   2   18 + 273   18 + 273 ∆ S = 460 , 0 . 2. ln  + 4180 0 . 3 , . ln  ≈ , 3 ( 3 J / K) 100 + 273  12 + 273
VËy sau khi c©n b»ng nhiÖt entropy cña hÖ t¨ng lªn mét l−îng 3,3(J/K)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Ch−¬ng 10: ChÊt khÝ
10-1. Cã 10g khÝ He chiÕm thÓ tÝch 100cm3 ë ¸p suÊt 108 N/m2. T×m nhiÖt
®é cña khÝ trong hai tr−êng hîp
a. Coi khÝ He lµ lý t−ëng b. Coi khÝ He lµ khÝ thùc Gi¶i
a. KhÝ He lý t−ëng, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh Men®eleev – Crapayron pV 108 1 . 0 . 0 10−6 T = = ≈ 48 ( 1 K ) (m / µ)R (10 / 4). 3 , 8 1
b. KhÝ He khÝ thùc, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh Van de Walls  m 2 a   m  m 1  p µ m a  m  p + 2 2   V− b = RT → T =  + 2  V − b  µ V   µ  µ R  m µ V  µ  1  4.108 10 . 1 , 4 10 4 −    6 10 T − 5  = +   − −  ≈ , 8 31 10 4  ( 2 −  100.10 6 ) 100.10 3 , 2 .10 205K  4   §èi víi He
a = 4,121.10 -4 Jm 3 / kmol 2; b = 2,3.10-5 m 3 / kmol
10-2. Trong mét b×nh thÓ tÝch 10lÝt chøa 0,25kg khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 27oC.
a. T×m tØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh
b. T×m tØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh Gi¶i
C¸c h»ng sè Van de Walls cña khÝ Nit¬ 2 a = 0,14 J 1 m3 / mol2 ; b 9 , 3 2 1 . 0 5 − = m3 / mol Ph−¬ng tr×nh Van de Walls 2     m a m m p + V− b     = RT (1) 2  µ V 2   µ  µ
a. TØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh 2 Néi ¸p m a p'= 2 2 µ V
Chia hai vÕ cña (1) cho p’ ta cã:  p   m  µV2 RT p RV 2T p' ma  m  + 1 V− b = → = → =     (2) 2  V − b  p'   µ  am p' m  m  p R µ V T  µ  a V − b  µ  µ  p' 25 . 0 0 1 , 41  250 −  = . , 0 01− . 9 , 3 2.10 5  ≈ 4 9 , % p 28. , 8 31. , 0 012.300  28 
2 N.I.Kosin, M.G. Sirkevich, Sè tay vËt lý c¬ së, NXB c«ng nh©n kü thuËt Hµ Néi 1980, trang 106.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
b. TØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh Céng tÝch m V'= b µ TØ sè −5 V' mb 25 . 0 9 , 3 . 2 10 = = = , 3 % 5 V µV 28. , 0 01
10-3. T×m ¸p suÊt cña khÝ cacbonic ë 3oC nÕu biÕt khèi l−îng riªng cña nã
ë nhiÖt ®é ®ã lµ 550kg/m3. Gi¶i Ph−¬ng tr×nh Van de Walls 2 2  m a  m  m  ρ a   ρ  ρ p + V − b    = RT → p + 1 − b     = RT 2 2 2  µ V  µ  µ  µ   µ  µ 2 RT ρ a → p = − (µ / ρ − b) 2 µ Thay sè 2 3 , 8 1 (.273 + 3)  550  p 8 = ( −   ≈ , 0 028 / 550 − 9 , 3 . 2 10− 5 ) .0 1 , 41 , 1 4 1 . 0 (Pa)  , 0 028 
10-4. ThÓ tÝch cña 4g khÝ oxy t¨ng tõ 1 ®Õn 5 dm3. Xem khÝ oxy lµ thùc.
T×m c«ng cña néi lùc trong qu¸ tr×nh gi·n në ®ã. Gi¶i Néi ¸p 2   m a p'=   2  µ  V C«ng cña néi lùc 2 2  m V     2 adV m 1 1 A' = ∫ p'dV = ∫ = a     −   V 2 1  µ  V  µ  V V  1 2  2  4   1 1  A' = 0 1 , 38   −  ≈ , 1 ( 7 J)  32   , 0 001 , 0 005 
10-5. TÝnh néi ¸p cña khÝ c¸cbonic lóc khèi l−îng riªng cña nã lµ
550kg/m3. Cho biÕt ®èi víi khÝ cacbonic cã: Tk=304K vµ pk=7,4.106N/m2 Gi¶i Néi ¸p cña khÝ Cacbonic
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn 2 2 2 m a ρ 27RTk p' = = 2 µ V 2 2 µ 64 pk Nh−ng do 2 27RT a = k 64 p k Nªn 2  550  2 . 7 3 , 8 . 1 3042 p'=   ≈ 8 , 6 1 . 0 6 (Pa )  , 0 044  64.7,4 1 . 06
10-6. TÝnh khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo mét c¸i b×nh thÓ tÝch 30cm3 ®Ó khi
®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi h¹n nã chiÕm toµn bé thÓ tÝch cña b×nh. Gi¶i
Gäi khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo b×nh lµ m. Khi ®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi
h¹n, thÓ tÝch cña b×nh lµ thÓ tÝch tíi h¹n, nªn m m V µ V = V = V = b 3 → m = k ok µ µ b 3
H»ng sè Van de Walls cña n−íc b=30,5.10-6m3/mol, ta tÝnh ®−îc m=5,9g
10-7. X¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña h¬i n−íc ë ®iÓm tíi h¹n theo gi¸ trÞ céng tÝch b=0,03m3/kmol. Gi¶i Céng tÝch m m m µ , 0 018 V = V = b 3 → ρ = = = = 200 kg / m k ok k ( 3 −3 ) µ µ V b 3 3. 0 , 0 . 3 10 k
10-8. §èi víi khÝ cacbonic : a=3,64.105Jm3/kmol2, b=0,043m3/kmol. Hái:
a. 1g c¸cbonic láng cã thÓ tÝch lín nhÊt lµ bao nhiªu?
b. ¸p suÊt h¬i b·o hßa lín nhÊt lµ bao nhiªu?
c. CO2 láng cã nhiÖt ®é cao nhÊt lµ bao nhiªu?
d. CÇn ph¶i nÐn khÝ CO2 víi ¸p suÊt b»ng bao nhiªu ®Ó thµnh CO2
láng ë nhiÖt ®é 31oC vµ 50oC. Gi¶i
a. ThÓ tÝch lín nhÊt cña c¸cbonÝc láng øng vãi tr¹nh th¸i tíi h¹n
(suy ra tõ c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt Van de Walls) m b 3 m 3. 0 , 0 4 . 3 10 3 − V = V = ≈ ≈ 9 , 2 3 1 . 0 3 − m3 / kg k ok µ µ 4 . 4 10−3
(b=0,043m3/kmol =0,043.10-3m3/mol)
b. ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cùc ®¹i øng víi ®iÓm ba (suy ra tõ c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt Van de Walls)
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn a 0,364 p = = ≈ k 7,4 1 . 06 (Pa) 27b2 2 27(0,043.10-3)
(a=3,64.105Jm3/kmol2=0,364Jm3/mol)
c. NhiÖt ®é cao nhÊt mµ nit¬ cßn ë thÓ láng øng víi nhiÖt ®é ®iÓm ba a 8 8.0 3 , 64 T = = ≈ 304K = 31o k (C)( ) ! 27Rb 27. 3 , 8 . 1 , 0 043 1 . 0−3
d. C¸cbonÝc láng ë 31oC cÇn nÐn tíi ¸p suÊt b»ng ¸p suÊt tíi h¹n p = 7,4 1 . 0 6 k (Pa)
§ã còng lµ nhiÖt ®é lín nhÊt mµ c¸cbonÝc ë thÓ láng ë mäi ¸p
suÊt. Víi nhiÖt ®é 51oC lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ho¸ láng víi bÊt cø ¸p suÊt nµo
10-9. §Ó nghiªn cøu tr¹ng th¸i tíi h¹n nhµ vËt lý häc Nga A. Vªnariuyt
dïng mét c¸i hép trong ®ã cã ®ùng mét èng chøa ete ®−îc hµn kÝn.
H¬ nãng hép ®Ó quan s¸t tr¹ng th¸i tíi h¹n.
a. ë 20 oC, ªte n−íc ph¶i chiÕm mét thÓ tÝch b»ng bao nhiªu phÇn
tr¨m thÓ tÝch cña èng ®Ó khi ®Õn nhiÖt ®é tíi h¹n, èng chøa ®Çy
ªte ë tr¹ng th¸i tíi h¹n? BiÕt r»ng khèi l−îng 1 kmol ªte lµ
74kg/kmol, khèi l−îng riªng cña ªte ë 20oC b»ng 714kg/m3. §èi
víi ªte Tk=193oC, pk=35,9.105N/m2;
b. NÕu thÓ tÝch cña èng lín hay nhá h¬n thÓ tÝch ªte tíi h¹n th× sÏ
x¶y ra hiÖn t−îng g× khi nhiÖt ®é n©ng lªn? Gi¶i
a. Gäi thÓ tÝch vµ khèi l−îng ªte ®æ vµo èng lµ V vµ m, thÓ tÝch cña
nã ë tr¹ng th¸i tíi h¹n lµ Vk (do ®ã còng lµ thÓ tÝch cña èng). Ta cã m m m RTk V = V = b 3 = b 3 k ok µ µ µ 8p k m V 8 p µ 8. 0 , 0 7 . 4 34 9 , .10 5 V k = → = = ≈ ρ V 3 R ρ T . 3 71 . 4 3 , 8 1. + k k (273 193) 25%
b. Khi thÓ tÝch cña èng nhá h¬n thÓ tÝch Vk th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· chiÕm ®Çy èng.
c. Khi thÓ tÝch cña èng lín h¬n thÓ tÝch Vk th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· bay h¬i hÕt.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Ch−¬ng 11: ChÊt láng
11-1. X¸c ®Þnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn mét giät n−íc 1g thµnh s−¬ng mï
(nghÜa lµ ®Ó t¸ch giät n−íc ®ã thµnh nh÷ng giät nhá) ®−êng kÝnh
0,2µm. DiÖn tÝch bÒ mÆt cña giät n−íc lóc ®Çu coi nh− kh«ng ®¸ng
kÓ so víi tæng diÖn tÝch bÒ mÆt cña giät s−¬ng mï. Gi¶i
Khèi l−îng cña mét giät s−¬ng mï 4 3
m = πρr (r lµ b¸n kÝnh giät s−¬ng) 3
Sè giät s−¬ng ®−îc t¹o thµnh tõ giät n−íc M 3M N = = 3 m 4πρr
DiÖn tÝch bÒ mÆt cña mét giät 2
s = 4πr , vËy diÖn tÝch bÒ mÆt tæng céng M 3 6M S = sN = =
(d=2r lµ ®−êng kÝnh giät s−¬ng) r ρ d ρ
C«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn giät thµnh s−¬ng mï tèi thiÓu b»ng n¨ng l−îng mÆt ngoµi 6σM A = S σ = ρd 6 0 . 0 , 73. , 0 001 A = = 2 1 , 9(J ) 100 . 0 2.10 6 −
11-2. Hai giät thñy ng©n víi b¸n kÝnh mçi giät lµ 1mm nhËp l¹i thµnh
mét giät lín. Hái nhiÖt ®é cña giät thñy ng©n t¨ng lªn bao nhiªu?
Cho biÕt thñy ng©n cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,5N/m, khèi l−îng
riªng ρ=13,6.103kg/m3, nhiÑt dung riªng c=138J/kg®é. Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña giät nhá lµ r, cña giät lín ®−îc t¹o thµnh lµ R. Ta cã: 4 3 4 3 3 πR ρ = 2 πr ρ → R = r 2 3 3
NhËp lµm mét, diÖn tÝch mÆt ngoµi cña giät lín sÏ nhá h¬n tæng diÖn tÝch mÆt
ngoµi cña hai giät nhá, n¨ng l−îng bÒ mÆt sÏ gi¶m. §é gi¶m n¨ng l−îng bÒ
mÆt nµy sÏ b»ng nhiÖt l−îng cña giät lín nhËn ®−îc. ( 4 2.4 r 2 π − 4 R 2 π )σ = mc∆t ; 3 m = 2 π r ρ 3 Do ®ã 3 3     4 3σ 4 3. , 0 5 t ∆ = 1    − = 1  − ≈ , 1 65 1 . 0−4 (o C)     2 c r ρ 2 138 1 . , 3 6. , 0 001    
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
11-3. TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn ®Ó thæi mét bong bãng xµ phßng ®¹t ®Õn
b¸n kÝnh r=7cm. SuÊt c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc xµ phßng lµ σ=4.10-
2N/m. ¸p suÊt khÝ quyÓn po=1,01.105N/m2. Gi¶i
Ta coi nhiÖt ®é cña khÝ trong qu¸ tr×nh thæi lµ kh«ng ®æi (qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt). C«ng cÇn thæi bong bãng b»ng c«ng t¹o ra mÆt ngoµi (b»ng n¨ng l−îng
mÆt ngoµi) A1, vµ c«ng nÐn ®¼ng nhiÖt A2 cña mét l−îng khÝ ®óng b»ng l−îng
khÝ trong bong bãng ë cuèi qu¸ tr×nh tõ khÝ quyÓn vµo. 2 2 A = 2.σ 4 r π = 8σ r π 1 p A = pV ln 2 po
po lµ ¸p suÊt khÝ quyÓn, p lµ ¸p suÊt khÝ trong bong bãng
§Ó tÝnh p, ta chó ý mµng xµ phßng gåm hai mÆt ph©n c¸ch, mçi mÆt ph©n
c¸ch (mÆt khum) sÏ g©y ra ra ¸p suÊt phô “Ðp” vµo t©m víi gi¸ trÞ tÝnh theo c«ng thøc Laplace
p = 2σ / r . ¸p suÊt phô tæng céng do mµng xµ phßng g©y ra cho khÝ bªn trong p
bao gåm ¸p suÊt do mÆt cong phÝa ngoµi vµ mÆt cong phÝa trong (víi b¸n kÝnh
xÊp xØ b¸n kÝnh mÆt cong ngoµi) vµ ¸p suÊt khÝ quyÓn céng l¹i: 4σ p = + p o r Do ®ã  4σ  4  σ σ σ 3 p + 4 / r  4  o 3 4   4  A = p +  r π ln = π 2 o   r po + 1 l  n 1 +    r  3  po  3  p r o   p r o  V× do 4σ x = <<1 nªn (1 + x)l ( n x + ) 1 ≈ (1+ ) x x ≈ x nªn ta cã p r o 16σπr 2 A ≈ 2 3 VËy c«ng tæng céng 16σ r2 π σπ 2 40 r 2 A = A + A = 8σ r π + = 1 2 3 3 40. 0 , 0 . 4 1 , 3 . 4 , 0 07 2 A = ≈ , 8 2 1 . 0−2(J) 3
11-4. Mét c¸i khung lµm b»ng nh÷ng ®o¹n d©y kim lo¹i cøng. §o¹n d©y
AB linh ®éng, dµi l=15cm. Khung ®−îc phñ mét mµng xµ phßng cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,045N/m (h 11-3). TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn
®Ó kÐo AB ra mét ®o¹n ∆x=4cm.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn A A B B l H×nh 11-3 H×nh 11-4 Gi¶i
Lùc tèi thiÓu kÐo AB b»ng lùc c¨ng mÆt ngoµi t¸c dông lªn AB, c«ng cña lùc
nµy (còng chÝnh b»ng n¨ng l−îng mÆt ngoµi ®· ®−îc t¨ng lªn do t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt mµng) A = Fs = σl∆x = , 0 045. 1 , 0 . 5 , 0 04 = , 5 4 1 . 0−4(J)
11-5. Cã mét khung h×nh ch÷ nhËt chiÒu dµi l=10cm. §o¹n d©y AB linh
®éng chia khung ®ã thµnh hai khung nhá h×nh vu«ng (h 11-4). Hái
®o¹n AB sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa nµo vµ dÞch chuyÓn mét ®o¹n b»ng
bao nhiªu nÕu hai khung h×nh vu«ng ®ã ®−îc phñ b»ng hai mµng
chÊt láng kh¸c nhau cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi t−¬ng øng lµ: σ1- =0,06N/m vµ σ2=0,04N/m. Gi¶i
XÐt vÒ mÆt n¨ng l−îng, n¨ng l−îng mÆt ngoµi cña hÖ ban ®Çu lµ (σ + σ (S 1 )S 2
lµ diÖn tÝch nöa h×nh ch÷ nhËt). HÖ c©n b»ng ë vÞ trÝ sao cho n¨ng l−îng mÆt
ngoµi cña hÖ hai mµng xµ phßng lµ nhá nhÊt, cã nghÜa lµ d©y AB sÏ chuyÓn
®éng vÒ phÝa lµm mµng xµ phßng cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi lín h¬n. KÕt qu¶ lµ
d©y AB sÏ chuyÓn ®éng ®Õn tËn cïng bªn phÝa mµng cã søc c¨ng mÆt ngßai lín h¬n
11-6. §Ó x¸c ®Þnh lùc c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu ng−êi ta lµm nh− sau: cho
r−îu trong mét c¸i b×nh ch¶y nhá giät ra ngoµi theo mét èng nhá
th¼ng ®øng cã ®−êng kÝnh d=2mm. Thêi gian giät nµy r¬i theo giät
kia lµ τ =2 gi©y. Ng−êi ta thÊy r»ng sau thêi gian ∆t=780 gi©y th× cã
∆m=10 gam r−îu ch¶y ra. TÝnh suÊt c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu. Coi
chç th¾t cña giät r−îu khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng kÝnh cña èng nhá giät. Gi¶i:
Khèi l−îng cña mét giät r−îu τ m ∆ m = (1) t ∆
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn (1) ∆ τ mg τ∆mg πσd = mg → σ = = t ∆ d π ∆t 3 − Thay sè 2 1 . . 0 10 . 8 , 9 σ = ≈ , 0 04N / m 1 , 3 4 2 . .10 3 − .780
11-7. Mét sîi d©y b¹c ®−êng kÝnh d=1mm, ®−îc treoth¼ng ®øng. Khi lµm
nãng ch¶y ®−îc 12 giät b¹c th× sîi d©y b¹c ng¾n ®i mét ®o¹n
h=20,5cm. X¸c ®Þnh suÊt c¨ng cña mÆt ngoµi b¹c ë thÓ láng? Cho
biÕt khèi l−îng riªng cña b¹c ë thÓ láng lµ ρ=9300kg/m 3 vµ xem r»ng
chç th¾t cña giät b¹c khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng kÝnh cña sîi d©y b¹c. Gi¶i 2
Khèi l−îng cña b¹c ®· ho¸ láng d π M = ρ h 4
Khèi l−îng cña mét giät b¹c láng M d h 2 ρπ m = = (1) k 4k
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi: ( ) 1 2 ρπd h g ρ dh πσd = mg g →σ = = k 4 4k Thay sè 3 − g ρ dh 9300. 8 , 9 1 . 0 . , 0 205 σ = = ≈ 3 , 0 ( 9 N / m) 4k 4.12
11-8. Cã mét èng mao dÉn ®−êng kÝnh ngoµi d=3mm, mét ®Çu ®−îc bÞt
kÝn. §Çu bÞt kÝn ®ã ®ùng mét Ýt thñy ng©n (h 11-5). Khèi l−îng cña
èng mao dÉn vµ thñy ng©n lµ 0,2g. §Çu bÞt kÝn cña èng mao dÉn
trong n−íc. Xem n−íc lµm −ít hoµn toµn èng mao dÉn vµ n−íc cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,073N/m, cã khèi l−îng riªng ρ=103kg/m3.
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn d h H×nh 11 – 5 Gi¶i
HÖ (èng mao dÉn+ Thuû ng©n) chÞu t¸c dông cña lùc c¨ng mÆt ngoµi vµ träng
lùc h−íng xuèng, lùc Acsimet h−íng lªn, khi c©n b»ng th× d2 ( 4 π d σ + mg) σ d π + mg = ρπ h → h = 2 4 π g ρ d 4( 1 , 3 4. 0 , 0 73. , 0 003 + , 0 0002. 8 , 9 ) h = ≈ c 8 , 3 m 1 , 3 4.1000 9 . 8 , ( . , 0 00 ) 3 2
11-9. §Ó chøng minh lùc c¨ng mÆt ngoµi, ng−êi ta ®æ n−íc vµo mét c¸i
d©y b»ng l−íi s¾t mµ c¸c sîi l−íi ®· ®−îc phñ mét líp parafin. C¸c lç
cña l−íi s¾t cã d¹ng h×nh trßn ®−êng kÝnh d=0,2mm. Hái chiÒu cao
lín nhÊt cña møc n−íc ®æ vµo d©y mµ n−íc ch¶y ra theo c¸c lç ®ã? Gi¶i
N−íc cßn ®äng ®−îc trªn d©y lµ do lùc c¨ng mÆt ngoµi xuÊt hiÖn t¹i mÆt
tho¸ng n¬i tiÕp xóc cña vßng d©y vµ n−íc. N−íc sÏ nhá xuèng khi søc c¨ng
mÆt ngoµi kh«ng cßn ®ñ søc gi÷ nã n÷a. Khi ®ã σ 2 4 4 0 . 0 , 73 g ρ h d π / 4 ≤ σ d π → h ≤ = ≈ 15(cm) ρgd 100 . 0 1 . 0 0 0 , 002
11-10. Trong mét èng mao dÉn hë ®Æt th¼ng ®øng, ®−êng kÝnh trong 1mm
cã mét giät n−íc. Hái khèi l−îng cña giät n−íc ph¶i nh− thÕ nµo ®Ó
mÆt khum bªn d−íi cña giät n−íc lµ: mÆt lâm, mÆt ph¼ng, mÆt låi? Gi¶i
Cã thÓ hiÖu ®Þnh tÝnh lµ giät n−íc sÏ ®i dÇn tíi phÝa ®¸y èng mao dÉn. §é
khum (lâm) cña mÆt bªn d−íi sÏ “kÐm h¬n” mÆt phÝa trªn (mÆt phÝa trªn lu«n
lu«n lµ mÆt cÇu víi ®−êng kÝnh b»ng ®−êng kÝnh cña èng mao dÉn). Khi khèi
l−îng cña giät n−íc cµng lín ®é cong mÆt khum bªn d−íi cµng gi¶m, ®Õn khi
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
khèi l−îng giät n−íc ®¹t tíi gi¸ trÞ mo nµo ®ã mÆt khum nµy sÏ lµ mÆt ph¼ng,
lín h¬n gi¸ trÞ nµy mÆt khum trë thµnh mÆt låi. Ta cã πσd 1 , 3 . 4 , 0 073. , 0 001 m g = σ d π → m = = 3 , 2 4 1 . 0 5 − ≈ kg o o g 8 , 9 VËy nªn: • Khi m< 2 3 , 4 1 . 0 5
− kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt lâm • Khi m= 2 3 , 4 1 . 0 5
− kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt ph¼ng • Khi m> 2 3 , 4 1 . 0 5
− kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt låi
11-11. Hai èng mao dÉn cã ®−êng kÝnh trong lÇn l−ît lµ 0,5mm vµ 1mm
nhóng trong mét b×nh ®ùng chÊt láng. TÝnh hiÖu c¸c møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn nÕu:
a. ChÊt láng ®ã lµ n−íc.
b. ChÊt láng ®ã lµ thñy ng©n Gi¶i
a. Khi nhóng hai èng trong n−íc, n−íc sÏ d©ng lªn. §é d©ng lªn cña n−íc trong tõng èng lµ 4σ h = ρgd
HiÖu c¸c møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ σ   4 1 1 4. , 0 073  1 1  h ∆ = − =  −  ≈ ( 3 c ) m   ρg  d d  100 . 0 8 , 9  0 0 , 005 , 0 001  2 1
b. Khi nhóng hai èng trong thuû ng©n, thuû ng©n trong èng sÏ h¹
xuèng. §é h¹ xuèng cña thuû ng©n trong tõng èng lµ h. C©n b»ng
gi÷a ¸p suÊt thuû tÜnh vµ ¸p suÊt phô cho ®iÓm bªn trong chÊt
láng ngay t¹i mÆt khum ta cã 2σ 4σ g ρ h = → h = d / 2 ρgd
HiÖu c¸c møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ   4σ 1 1 4. , 0 5  1 1  h ∆ = − =  −  ≈ , 1 5(cm)   ρg  d d  13600. 8 , 9  0 0 , 005 , 0 001 2 1
11-12. Mét èng ®−îc nhóng th¼ng ®øng trong mét b×nh dùng chÊt láng. Hái
chiÒu cao cña cét n−íc trong èng thay ®æi nh− thÕ nµo nÕu èng mao
dÉn vµ b×nh ®−îc n©ng lªn nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a=g? H¹ xuèng
nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a=g/2? Gi¶i:
Khi b×nh vµ èng ®−îc n©ng lªn víi gia tèc a, ¸p suÊt cña ®iÓm bªn trong
èng ngang mÆt tho¸ng chÊt láng ngoµi èng bao gåm ¸p suÊt khÝ quyÓn, ¸p
suÊt thuû tÜnh cña cét n−íc, ¸p suÊt phô g©y bëi mÆt khum vµ ¸p suÊt g©y ra
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
do lùc qu¸n tÝnh3. ¸p suÊt nµy cã gi¸ trÞ b»ng ¸p suÊt t¹i nh÷ng ®iÓm ngang b»ng víi nã ë ngoµi èng p p = p − p + o o ρ gh + ργ h → h = p p ρ (g + γ )
Khi èng mao dÉn vµ b×nh kh«ng chuyÓn ®éng (γ = 0 ) th× p p h = o ρg Do ®ã: h g = h g +γ o Khi n©ng lªn γ = g h 1 = h 2 o Khi h¹ xuèng: γ = g − / 2 h = 2 h o
11-13. Cã hai èng mao dÉn lång vµo nhau, ®ång trôc, nhóng th¼ng ®øng
vµo mét b×nh n−íc. §−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn nhá, b»ng bÒ
réng cña khe t¹o nªn gi÷a hai èng mao dÉn. Bá qua bÒ dµy cña èng
mao dÉn trong. Hái møc chÊt láng trong èng nµo cao h¬n, cao h¬n bao nhiªu lÇn? Gi¶i
§é d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn trong 4σ h =
(d lµ ®−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn trong) 1 ρgd
§−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn ngoµi theo gi¶ thiÕt ta tÝnh ®−îc lµ 3d. §é
d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn ngoµi lµ h2. Khi c©n b»ng tæng lùc c¨ng mÆt
ngoµi ë hai ®−êng tiÕp xóc gi÷a mÆt tho¸ng cña n−íc víi c¸c èng mao dÉn
trong vµ ngoµi (th¼ng ®øng h−íng lªn) b»ng träng lùc cña cét n−íc d©ng lªn
(th¼ng ®øng h−íng xuèng). 2 σ σ d π + σπ d 3 = (π( d 3 ) / 4 − d 2 π / 4) 2 h g ρ → h = 2 2 g ρ d Do ®ã h1 = 2 h 2
3 Trong hÖ quy chiÕu g¾n víi b×nh+èng mao dÉn, ¸p suÊt do lùc qu¸n tÝnh g©y ra ®−îc hiÓu th«ng thõ¬ng b»ng ¸p lùc
cña nã ργhS lªn diÖn tÝch phÇn tiÕp xóc cña nã S víi tiÕt diÖn Êy haqy t = p ργh
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
VËy n−íc d©ng lªn trong èng mao dÉn ë trong cao h¬n 2 lÇn so víi ®é d©ng
cña “khe” mao dÉn gi÷a hai èng.
11-14. Cã hai tÊm thñy tinh ph¼ng ®Æt song song c¸ch nhau mét kho¶ng
d=0,2mm, nhóng th¼ng ®øng vµo trong mét chÊt láng. X¸c ®Þnh
khèi l−îng riªng cña chÊt láng ®ã nÕu biÕt r»ng chiÒu cao cña khèi
chÊt láng gi÷a hai tÊm thñy tinh d©ng lªn mét ®o¹n h=3,2cm. SuÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña chÊt láng lµ 0,027N/m. Xem chÊt láng lµm −ít hoµn toµn thñy tinh. Gi¶i
§é d©ng cña møc chÊt láng trong èng lµ h, ta cã 2σ 2. , 0 027 2bσ = hdbρg → ρ = = ≈ 86 ( 3 1 kg / m ) ghd 8 , 9 . , 0 032. , 0 0002
11-15. HiÖu møc thñy ng©n trong hai nh¸nh cña èng mao dÉn h×nh ch÷ U
cã ®−êng kÝnh trong d1=1mm vµ d2=2mm lµ ∆h=1cm. X¸c ®Þnh suÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña thñy ng©n. Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thñy ng©n lµ 13,6.10 3kg/m3. Gi¶i
C©n b»ng ¸p suÊt cho ®iÓm ngay d−íi mÆt ph©n c¸ch cña nh¸nh lín ta cã 4σ 4σ ρg∆hd d 1 2 = + ρg h ∆ →σ = d d 4 d − d 1 2 ( 2 1 ) 1360 . 0 8 , 9 . , 0 0 . 1 , 0 001. , 0 002 σ = ≈ , 0 67(N / m) 4(0 0 , 02 − , 0 001)
11-16. Khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ trong mét c¸i bong bãng ë d−íi ®¸y
cña mét hå n−íc s©u 6m lín gÊp 5 lÇn khèi l−îng riªng cña kh«ng
khÝ ë khÝ quyÓn (ë nhiÖt ®é b»ng nhiÖt ®é ë ®¸y hå). X¸c ®Þnh b¸n kÝnh bong bãng. Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña bong bãng lµ R, ¸p suÊt bªn trong bong bãng lµ: 2σ p = p + + ρ gh (1) o r
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
Tõ ph−¬ng tr×nh Men®ªleep – Clapªr«n suy ra4 khèi l−îng riªng cña khÝ bªn
trong vµ bªn ngoµi bong bãng lÇn l−ît lµ p µ p µ ρ = vµ o ρ = RT o RT Tõ ®ã ρ p n = = (2) ρ p o o Thay (1) vµo (2) 2σ g ρ h 2σ n 1 = + + →r = p r p (n− ) 1 p − ρgh o o o Thay sè: 2. , 0 073 r = = 0,4 m µ (5− ) 1 1 . 05 −1000. 8 , 9 .6
11-17. Trªn mÆt n−íc ng−êi ta ®Ó mét c¸i kim cã b«i mét líp mì máng (®Ó
cho khái bÞ n−íc lµm −ít). Kim cã ®−êng kÝnh lín nhÊt lµ bao nhiªu
®Ónã cã thÓ ®−îc gi÷ ë trªn mÆt n−íc mµ kh«ng bÞ ch×m xuèng d−íi?
Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thÐp lµm kim lµ ρ=7,7k.103kg/m3 . Gi¶i
§Ó kim kh«ng bÞ ch×m th× ¸p suÊt do trong l−îng cña kim t¹i mÆt tiÕp xóc
gi÷a kim vµ n−íc ph¶i nhá h¬n ¸p suÊt g©y ra bëi mÆt cong cña n−íc vµ ¸p
suÊt do lùc ®Èy Acsimet t¸c dông lªn kim. S 2 ≤ rl σ mg − F mg − ( m ρ / 2 ρ )g A l r ≥ ≥ (1) r S r 2 l trong ®ã r, l, ρ
thø tù lµ b¸n kÝnh, chiÒu dµi, khèi l−îng riªng cña kim vµ r, ρl
cña n−íc. Cßn khèi l−¬ng cña kim: m πr2 = lρ r (2) Thay (2) vµo (1) 16σ 16. , 0 073 2r = d ≤ π( = ≈ 2ρ − ρ − r )g 1 , 3 4 (.2.7,7 ) , 1 6mm 1 9 . 8 , .103 l HÕt m m µp 4 pV = RT → ρ = = µ V RT
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn Phô lôc A. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt Q δ = 0 → pdV + nC dT = 0 (P1) V HÖ sè ®o¹n nhiÖt Cp C + R R R γ γ = = V → C = ;C = (P2) C C V γ − p γ − V V 1 1
ThÕ vµo (1), vµ l−u ý ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron pV = nRT → pdV + Vdp =nRdT Cho ta 1 pdV + (pdV + Vdp) = 0 γ − 1 → pdV + Vdp = 0 → d(pVγ γ )= 0 Hay pVγ = const
§©y lµ ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Hay còng cã thÓ viÕt c¸ch kh¸c pV γ = (pV) γ−1 V = nR ( γ−1 TV ) → TVγ−1 = const (P3) γ (pV)γ γ pV = (nR)γ Τ = → p1−γ Tγ = const (P4) γ −1 γ −1 p p
C«ng trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt ( ) 2 1 A = − U ∆ = − nC T ∆ = − nR∆T V γ − 1 Do nR T ∆ = n ( R T − T ) = p V − p V 2 1 2 2 1 1 Nªn p V − p V A 1 1 2 2 = (P5) γ − 1 Còng cã thÓ viÕt   γ − ( )3  1  1 T p V V 2 1 1    1  A = nRT 1 1 (P6) 1   −  =  −    γ − 1 T γ −  1 V 1    2   …
B. C¸c h»ng sè Van de Walls x¸c ®Þnh qua c¸c th«ng sè tíi h¹n pk, Tk, Vk
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls cho mét mol khÝ thùc  a  RT a p  + (  V − b) = RT → p = −  V 2  2 V − b V T¹i ®iÓm ba RT a k p = − (P7) k 2 V − b V k k
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn p ∂ RT 2a RT 2a k k = 0 → − + = 0 → = (P8) ∂V = V − b V V − b V V 0 k ( k )2 3 k ( k )2 3 k 2 ∂ p 2RT 6a RT a 3 k k = 0 → − = 0 → = (P9) 2 V ∂ (V − b V V − b V k )3 4 k ( k )3 4 k V =0 k
Chia (P9) cho (P8) ta nhËn ®−îc V = (P10) k b 3
ThÕ (P10) vµo (P7) ta nhËn ®−îc RT a a k p = V − b − → p = (P11) k ( k ) (V − b V 27b k ) k 2 2 2 k
Tõ (P10) vµ (P8) ta nhËn ®−îc a 8 T = (P12) k 27bR C¸c h»ng sè Van de Walls Tõ (P7) vµ (P8) ta cã RT a 2 V RT k k k p = − → b = (P13) k 3 V − b V 2 8p k k k
H»ng sè a ®−îc t×m tõ (P11) vµ (P12) 2 2 2 27R Tk a = 27b p = (P14) k 64pk ***HÕt***
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Tài liệu liên quan: