Giải Kinh tế và Pháp luật 10 bài 17: Nội dung cơ
bản của Hiến pháp về kinh tế, văn hóa, xã hội,
giáo dục, khoa học, công nghệ, môi trường
Mở đầu trang 103 KTPL lớp 10: Em hãy chia sẻ một khẩu hiệu về kinh tế, văn hóa,
giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường mà em biết. Theo em, khẩu hiệu đó được sử dụng để làm gì? Lời giải:
- Khẩu hiệu: Khoa học công nghệ nền tảng động lực cho phát triển.
- Ý nghĩa của khẩu hiệu: Khoa học và công nghệ đã đạt được những thành tựu quan
trọng, đóng góp đáng kể cho tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo đảm
quốc phòng, an ninh, góp phần phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường, ứng phó với
biến đổi khí hậu và phát triển bền vững đất nước.
1. Nội dung của Hiến pháp năm 2013 về kinh tế
Câu hỏi 1 trang 104 KTPL lớp 10: Em hãy đọc đoạn hội thoại, trường hợp sau để trả lời câu hỏi:
(1) Thấy hai anh em đang đóng gói hàng để gửi cho khách, bà nội liền tới phụ giúp. Ba
bà cháu vừa làm vừa nói chuyện:
Bà nội: Các cháu sướng thật đấy, tự do buôn bán, chẳng như thời bao cấp của ông bà ngày xưa.
Anh trai: Vâng ạ! Kinh tế Việt Nam hiện nay là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế mà bà. Mọi người dân
đều có thể tự do kinh doanh, buôn bán những mặt hàng mà pháp luật không cấm.
Em trai: Cái này thì em nhiều lần nghe thấy trên tivi rồi, nhưng mà kinh tế Việt Nam gồm
những thành phần nào vậy anh? Như gia đình mình thì thuộc thành phần kinh tế nào ạ?
Anh trai: Thì gồm có kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn
đầu tư nước ngoài. Việc kinh doanh, buôn bán của gia đình mình thuộc thành phần kinh tế tư nhân.
(2) Khi được mẹ nhờ ra Ủy ban nhân dân xã nộp thuế sử dụng đất ở, anh B băn khoăn
không hiểu vì sao gia đình minh đã bỏ tiền để mua đất và được chính quyền cấp giấy
phép sử dụng đất lâu dài rồi mà hằng năm vẫn phải đóng thuế.
Em hãy nêu ý kiến nhận xét về câu nói của nhân vật anh trai trong hội thoại 1. Lời giải:
- Các câu trả lời của nhân vật anh trai trong đoạn hội thoại đã phản ánh đúng về một số
khía cạnh của thực trạng nền kinh tế Việt Nam hiện nay như: Kinh tế Việt Nam hiện nay
là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều
thành phần kinh tế. Người dân có thể tự do kinh doanh những mặt hàng mà pháp luật
không cấm. Kinh tế Việt Nam gồm: thành phần kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế
tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
Câu hỏi 2 trang 104 KTPL lớp 10: Em hãy phân biệt quyền sở hữu đất đai và quyền sử dụng đất. Lời giải:
- Phân biệt quyền sở hữu đất đai và quyền sử dụng đất.
- Quyền sở hữu đất là quyền chiếm giữ, sử dụng, định đoạt đất đai thông qua hoạt động
trực tiếp hoặc gián tiếp. Hiến pháp năm 2013 quy định đất đai là tài sản công thuộc sở
hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lí.
- Quyền sử dụng đất là quyển của các chủ thể được khai thác công dụng, hưởng hoa lợi,
lợi tức từ việc sử dụng đất được Nhà nước giao, cho thuê hoặc được chuyển giao từ
những chủ thể có quyền thông qua việc chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê
lại, thừa kế, tặng cho,... Hiến pháp năm 2013 quy định: Tổ chức, cá nhân được Nhà nước
giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất. Người sử dụng đất được chuyển
quyền sử dụng đất, thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Quyển
sử dụng đất được pháp luật bảo hộ.
2. Nội dung của Hiến pháp năm 2013 về văn hóa, xã hội
Câu hỏi 1 trang 105 KTPL lớp 10: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Trong thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng
và tổ chức thực hiện tốt các chính sách văn hóa, xã hội, coi đây là một trong những mục
tiêu quan trọng để phát triển chính sách ưu đãi người có công và tạo bình đẳng về cơ hội
để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội, có chính sách
trợ giúp người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn
khác, có chính sách phát triển nhà ở, tạo điều kiện để mọi người có chỗ ở. Nhà nước
khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, các nhân tạo việc làm cho người lao động và bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, người sử dụng lao động. Nhà nước, xã
hội đầu tư phát triển sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của nhân dân, thực hiện bảo
hiểm y tế toàn dân, có chính sách ưu tiên chăm sóc sức khỏe cho đồng bào dân tộc thiểu
số, đồng bào ở miền núi, hải đảo và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Đồng thời, Nhà nước, xã hội cũng chú trọng chăm lo xây dựng và phát triển nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, phát triển
văn học, nghệ thuật nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần đa dạng và lành mạnh của nhân dân;
phát triển các phương tiện thông tin đại chúng nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân
dân, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tạo môi trường xây dựng gia đình
Việt Nam ấm no, tiến bộ, hạnh phúc; xây dựng con người Việt Nam có sức khỏe, văn
hóa, giàu lòng yêu nước, có tinh thần đoàn kết, ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân.
Em hãy lấy ví dụ thực tế để minh họa cho nội dung trong thông tin trên Lời giải:
- Ví dụ về chính sách của Nhà nước đối với người lao động:
+ Bảo đảm quyền bình đẳng của lao động nữ, lao động nam, thực hiện các biện pháp bảo
đảm bình đẳng giới và phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
+ Khuyến khích người sử dụng lao động tạo điều kiện để người lao động có việc làm
thường xuyên, áp dụng rộng rãi chế độ làm việc theo thời gian biểu linh hoạt;
+ Có biện pháp tạo việc làm, cải thiện điều kiện lao động, nâng cao trình độ nghề nghiệp,
chăm sóc sức khỏe, tăng cường phúc lợi về vật chất và tinh thần của người lao động
nhằm giúp họ phát huy có hiệu quả năng lực nghề nghiệp, kết hợp hài hòa cuộc sống lao
động và cuộc sống gia đình;
Câu hỏi 2 trang 105 KTPL lớp 10: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Trong thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng
và tổ chức thực hiện tốt các chính sách văn hóa, xã hội, coi đây là một trong những mục
tiêu quan trọng để phát triển chính sách ưu đãi người có công và tạo bình đẳng về cơ hội
để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội, có chính sách
trợ giúp người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn
khác, có chính sách phát triển nhà ở, tạo điều kiện để mọi người có chỗ ở. Nhà nước
khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, các nhân tạo việc làm cho người lao động và bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, người sử dụng lao động. Nhà nước, xã
hội đầu tư phát triển sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của nhân dân, thực hiện bảo
hiểm y tế toàn dân, có chính sách ưu tiên chăm sóc sức khỏe cho đồng bào dân tộc thiểu
số, đồng bào ở miền núi, hải đảo và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Đồng thời, Nhà nước, xã hội cũng chú trọng chăm lo xây dựng và phát triển nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, phát triển
văn học, nghệ thuật nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần đa dạng và lành mạnh của nhân dân;
phát triển các phương tiện thông tin đại chúng nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân
dân, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tạo môi trường xây dựng gia đình
Việt Nam ấm no, tiến bộ, hạnh phúc; xây dựng con người Việt Nam có sức khỏe, văn
hóa, giàu lòng yêu nước, có tinh thần đoàn kết, ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân.
Theo em, nội dung về văn hóa, xã hội của Hiến pháp có ý nghĩa như thế nào đến đời sống
của nhân dân và sự phát triển của đất nước? Lời giải:
- Nội dung về văn hóa, xã hội của Hiến pháp có ý nghĩa: thể hiện vai trò, trách nhiệm của
Nhà nước và xã hội đối với các lĩnh vực văn hóa, xã hội như:
+ Tạo việc làm cho người lao động, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao
động, người sử dụng lao động và tạo điều kiện xây dựng quan hệ lao động tiến bộ, hài hòa và ổn định
+ Chăm lo, phát triển sức khỏe của nhân dân, tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ
hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội
+ Chăm lo xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, …
3. Nội dung của Hiến pháp năm 2013 về giáo dục
Câu hỏi 1 trang 105 KTPL lớp 10: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Xác định "một dân tộc dốt là một dân tộc yếu", ngay sau Cách mạng Tháng Tám, ngày
3/9/1945, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xếp
tiêu diệt giặc dốt là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của chính quyền. Từ đó đến nay,
Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, chú trọng phát triển giáo dục nhằm nâng cao trình
độ dân trí, phát triển nguồn nhân lực có chất lượng, góp phần nâng cao vị thế của đất
nước. Hiến pháp năm 2013 khẳng định phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu của đất
nước. Nhà nước ưu tiên đầu tư và thu hút các nguồn đầu tư khác cho giáo dục; chăm lo
giáo dục mầm non; đảm bảo giáo dục tiểu học là bắt buộc, Nhà nước không thu học phí;
từng bước phổ cập giáo dục trung học, phát triển giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp;
thực hiện chính sách học bổng, học phí hợp lý. Nhà nước ưu tiên phát triển giáo dục ở
miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội
đặc biệt khó khăn; ưu tiên sử dụng, phát triển nhân tài; tạo điều kiện để người khuyết tật
và người nghèo được học văn hóa và học nghề.
Em hãy nêu ví dụ về việc thực hiện tốt quy định của Hiến pháp năm 2013 về giáo dục. Lời giải:
- Ví dụ về việc thực hiện tốt quy định của Hiến pháp năm 2013 về giáo dục:
+ Nhà nước Việt Nam ưu tiên đầu tư và thu hút các nguồn đầu tư cho giáo dục, chăm lo
phát triển giáo dục ở các cấp học
+ Thực hiện phổ cập giáo dục và các chính sách về học bổng, học phí hợp lí, ưu tiên phát
triển giáo dục ở các vùng có điều kiện khó khăn, tạo điều kiện để các nhóm yếu thế được
tiếp cận với giáo dục.
Câu hỏi 2 trang 105 KTPL lớp 10: Theo em, vì sao Nhà nước ta lại xác định giáo dục là
quốc sách hàng đầu của quốc gia? Lời giải:
- Nhà nước ta lại xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu của quốc gia vì: giáo dục đóng
vai trò quan trọng đối với sự phát triển của quốc gia, góp phần nâng cao trình độ dân trí,
bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Sự phát triển của giáo dục sẽ tạo tiền đề cho sự phát
triển toàn diện của đất nước.
4. Nội dung của Hiến pháp năm 2013 về khoa học, công nghệ
Câu hỏi 1 trang 106 KTPL lớp 10: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau để trả lời câu
hỏi: Chính phủ đã quyết định năm 2016 là năm Quốc gia khởi nghiệp, Ngày hội Khởi
nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia - TECHFEST VIETNAM là sự kiện thường niên lớn
nhất dành cho cộng động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, do Bộ Khoa học và
Công nghệ chủ trì, phối hợp với các Bộ ngành, cơ quan, tổ chức chính trị - xã hội bắt đầu
từ năm 2016 cho đến các năm tiếp theo thắp sáng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng
tạo với sự định hướng và đồng hành của Chính phủ thông qua Đề án 844 trong bối cảnh
của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4. Trong các đợt tổ chức mấy năm gần đây đã có
rất nhiều các quỹ đầu tư và tập đoàn nước ngoài đến tham quan và tìm hiểu các dự án, ý
tưởng khởi nghiệp để đầu tư hoặc mua ý tưởng kinh doanh đó.
Quốc gia Khởi nghiệp, Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo có ý nghĩa như thế nào
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước? Lời giải:
- Ý nghĩa của Quốc gia Khởi nghiệp, Ngày hội Khởi nghiệp:
+ Thúc đẩy các sáng kiến Công nghệ phục vụ cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh
góp phần phát triển nền kinh tế đất nước;
+ Góp phần thu hút nguồn lực chuyên gia, trí thức, doanh nhân trong nước, người Việt
Nam ở nước ngoài hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, phát triển;
+ Thúc đẩy hình thành tư duy đổi mới, sáng tạo mở, giải quyết những vấn đề, thách thức
đặt ra trong xã hội, bối cảnh dịch bệnh và nhu cầu từ các doanh nghiệp, tập đoàn lớn;
+ Góp phần thu hút nguồn vốn từ các quỹ đầu tư và tập đoàn nước ngoài đến tham quan
và tìm hiểu các dự án, ý tưởng khởi nghiệp để đầu tư hoặc mua ý tưởng kinh doanh đó;
+ Tạo điều kiện, thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước,…
Câu hỏi 2 trang 106 KTPL lớp 10: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau để trả lời câu
hỏi: O và D là học sinh trung học phổ thông có ý tưởng kĩ thuật về sản xuất công nghệ
mới. Ý tưởng của 0 là sản xuất một động cơ chạy bằng không khí nén và D là công nghệ
điện cát (sản xuất điện từ cát). Cô giáo chủ nhiệm thấy ý tưởng của hai em có ý nghĩa rất
lớn nên đã làm đơn để O và D tham gia hội chợ Techfest. Tại hội chợ, một quỹ đầu tư
của Mỹ đã quan tâm đến cả hai quy trình công nghệ của O và D nên đã có lời đề nghị hai
em nghiên cứu tiếp các công nghệ dưới sự bảo trợ về tài chính của họ.
O và D đã có ý tưởng gì trong việc sáng tạo để phát triển khoa học, công nghệ? Lời giải:
- O và D đã có ý tưởng kĩ thuật về sản xuất công nghệ mới, sản xuất ra một động cơ chạy
bằng không khí nén và D là công nghệ điện cát (sản xuất điện từ cát).
Câu hỏi 3 trang 106 KTPL lớp 10: Theo em, nội dung của Hiến pháp về khoa học, công
nghệ có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống xã hội và sự phát triển của đất nước Lời giải:
- Ý nghĩa nội dung của Hiến pháp về khoa học, công nghệ:
+ Khẳng định vai trò then chốt của khoa học, công nghệ trong sự nghiệp phát triển kinh
tế - xã hội đối với đất nước;
+ Tạo tiền đề, căn cứ pháp lí để phát triển khoa học, công nghệ trong nước;
+ Tạo điều kiện người dân được tham gia và thụ hưởng công bằng lợi ích từ hoạt động
khoa học, công nghệ, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân;
+ Tạo nền tảng, điều kiện để xây dựng, phát triển đất nước toàn diện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội),…
5. Nội dung của Hiến pháp năm 2013 về môi trường
Câu hỏi 1 trang 107 KTPL lớp 10: Theo em, tại sao Hiến pháp có nội dung về môi trường? Lời giải:
- Hiến pháp có nội dung về môi trường vì bảo vệ môi trường là vấn đề sống còn của đất
nước, của nhân loại, là nhiệm vụ có tính xã hội xã hội sâu sắc, gắn liền với quá trình phát
triển kinh tế - xã hội, hòa bình và tiến bộ xã hội trên phạm vi toàn cầu.
Câu hỏi 2 trang 107 KTPL lớp 10: Hãy nêu ví dụ về việc thực hiện tốt quy định của
Hiến pháp năm 2013 về môi trường. Lời giải:
- Ví dụ về việc thực hiện tốt quy định của Hiến pháp năm 2013 về môi trường: Hưởng
ứng Ngày môi trường thế giới 5-6, học sinh các trường phổ thông trên cả nước đã tích
cực thực hiện các biện pháp góp phần bảo vệ môi trường như: trồng nhiều cây xanh ở
trường học và khu vực sinh sống, cùng người thân thu gom rác thải, đổ rác đúng nơi quy
định, tái chế rác thải, hạn chế sử dụng túi nilon, tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt, chấp
hành chính sách và pháp luật về bảo vệ môi trường, …
Câu hỏi 3 trang 107 KTPL lớp 10: Theo em, nội dung của Hiến pháp về môi trường có
ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của đất nước và đời sống xã hội? Lời giải:
- Nội dung của Hiến pháp quy định về môi trường đã:
+ Thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta đối với việc bảo vệ môi trường;
+ Tạo Cơ sở, nền tảng pháp lí cho việc bảo vệ môi trường sống của con người;
+ Gìn giữ, bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên;
+ Góp phần gìn giữ môi trường trong sạch, lành mạnh, bảo vệ sức khoẻ của người dân;
+ Nâng cao ý thức, trách nhiệm của nhân dân và các cơ quan, tổ chức trong việc bảo vệ môi trường bền vững;
+ Tạo điều kiện để phát triển đất nước một cách bền vững...