Giải Kinh tế và Pháp luật 10 Bài 4: Cơ chế thị trường KNTT
Mở đầu trang 21 SGK KTPL 10 KNTT
Em cùng các bạn xem một bản tin thị trường và trả lời câu hỏi:
1. Em có nhận xét gì về sự biến động của giá cả một loại hàng hóa trên thị trường?
2. Theo em, những yếu tố nào trên thị trường tác động đến sự biến động giá cả của hàng hóa đó? Lời giải
1. Giá cả của một loại mặt hàng trên thị trường lên xuống không ổn định.
2. Những yếu tố tác động đến sự biến động giá cả đó là: cung cầu hàng hóa trên thị
trường, sức mua của người tiêu dùng, sự cạnh tranh giữa các nhà sản xuất,...
1. Cơ chế thị trường
Câu hỏi trang 22 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc trường hợp sau để trả lời câu hỏi:
1. Để đứng vững trên thị trường, doanh nghiệp của anh M phải giải quyết những mối quan hệ nào?
2. Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu nào của cơ chế thị trường? Lời giải
1. Để đứng vững trên thị trường, anh M phải giải quyết các mối quan hệ trên thị
trường: Quan hệ với người tiêu dùng, quan hệ với đối thủ cạnh tranh, quan hệ với
người cung cấp nguyên liệu,…
2. Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu của cơ chế
thị trường là: Quy luật cạnh tranh, cung cầu, giá cả, lợi nhuận,…
Câu hỏi trang 22 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Ngành Dệt may Việt Nam đã chịu tác động gì từ cơ chế thị trường?
2. Điều gì đã giúp cho ngành Dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển? Lời giải
1. Ngành Dệt may Việt Nam đã chịu tác động từ cơ chế thị trường là:
- Sự cạnh tranh quyết liệt
- Nhu cầu khách hàng trong nước và ngoài nước
2. Điều đã giúp cho ngành dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển là:
Nhờ nắm bắt và đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế thị trường, nỗ lực cải tiến,
lợi nhuận không ngừng gia tăng. đóng góp tích cực vào kết quả tăng trưởng của nền kinh tế.
Câu hỏi trang 23 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Hãy nêu những nhược điểm của cơ chế thị trường ở thông tin trên.
2. Theo em, ngoài những nhược điểm trên, cơ chế thị trường còn có những nhược điểm nào khác? Lời giải
1. Những nhược điểm của cơ chế thị trường ở thông tin trên là: Tiềm ẩn những rủi
ro bất ngờ: mất cân đối cung – cầu, khủng hoảng, suy thoái, những thủ đoạn cạnh
tranh không lành mạnh gây thiệt hại cho người sản xuất và tiêu dùng, không tự khắc
phục được hiện tượng phân hóa sâu sắc trong xã hội.
2. Theo em ngoài những nhược điểm trên, cơ chế thị trường tổn tại một số nhược điểm vốn có sau:
- Một số doanh nghiệp lạm dụng tài nguyên xã hội gây ô nhiễm môi trường sống
của con người, do đó hiệu quả kinh tế - xã hội không được đảm bảo.
- Cơ chế thị trường chỉ thể hiện đầy đủ khi có sự kiểm soát của cạnh tranh hoàn hảo,
khi xuất hiện cạnh tranh không hoàn hảo, thì hiệu lực của cơ chế thị trường bị giảm.
- Phân phối thu nhập không công bằng, có những mục tiêu xã hội chủ nghĩa dù cơ
chế thị trường có hoạt động trôi trảy thì cũng không đạt được. Sự tác động của cơ
chế thị trường sẽ dẫn tới sự phân hoá giàu nghèo, phân cực về của cải, tác động của
cơ chế thị trường sẽ đưa lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng nó không tự động mang lại
những giá trị mà xã hội muốn vươn tới.
- Một nền kinh tế do cơ chế thị trường thuần tuý điều tiết khó tránh khỏi những
thăng trầm, khủng hoảng kinh tế có tính chu kỳ và thất nghiệp.
2. Giá cả thị trường
Câu hỏi trang 24 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc đoạn hội thoại sau để trả lời câu hỏi:
Khách hàng và nhân viên bán hàng đã thỏa thuận với nhau về điều gì? Kết quả của
sự thỏa thuận đó là gì? Lời giải
- Khách hàng và nhân viên đã thỏa thuận về việc mua 50 sản phẩm trở lên được giảm giá 5%
- Kết quả: đã mua 50 sản phẩm và giảm giá 5%
Câu hỏi trang 24 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
1. Theo em, ở thông tin trên, giá cả thị trường đã thể hiện chức năng thông tin và
chức năng phân bổ nguồn lực như thế nào?
2. Nhà nước đã sử dụng giá cả thị trường để quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân
đối nền kinh tế như thế nào? Tại sao giá cả thị trường là một công cụ để Nhà nước
quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế? Lời giải
1. Theo em, giá cả thị trường thể hiện chức năng thông tin và chức năng phân bố nguồn lực nhưu:
- Cung cấp thông tin: để các chủ thể kinh tế đưa ra những quyết định mở rộng hay
thu hẹp sản xuất, tăng hay giảm tiêu dùng.
- Phân bố nguồn lực: góp phần điều tiết quy mô sản xuất, cân đối cung – cầu.
- Là công cụ để nhà nước thực hiện quản lí, kích thích, điều tiết nên kinh tế.
2. Nhà nước đã thực hiện một số biện pháp để bình ổn giá, quy định áp trần giá, yêu
cầu các doanh nghiệp sản xuất, phân phối, các cửa hàng đại lí bán lẻ phải đăng kí cơ
quan quản lí giá ở địa phương, công khai mức giá bán.
Vì giá cả thị trường thay đổi sẽ tác động đến đời sống xã hội nên việc sử dụng giá
cả thị trường làm công cụ để Nhà nước quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối
nền kinh tế là vô cùng cần thiết.
Luyện tập và vận dụng SGK KTPL 10 KNTT
Luyện tập 1 trang 25 SGK KTPL 10 KNTT: Em đồng tình hay không đồng tình
với ý kiến nào sau đây? Vì sao? Lời giải
Em đồng tình với ý kiến b, d. Vì khi hoạt động sản xuất thì rủi ro là điều không thể
tránh khỏi. Giá cả thị trường tăng chứng tỏ nhu cầu tiêu thụ tốt, đáp ứng được nhu
cầu người dân, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Em không đồng tình với ý kiến a, c. Vì người sản xuất cần phải biết được nhu cầu
của thị trường thì mới có thể tìm ra được phương hướng phát triển, giảm thiểu được
các rủi ro. Trong cơ chế thị trường nếu không có tính cạnh tranh thì hàng hóa không
có sự đổi mới, không đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng.
Luyện tập 2 trang 25 SGK KTPL 10 KNTT: Em có nhận xét gì về hành vi của các chủ thể sau? Lời giải
a. Nhiều người dân ở thôn S vì cái lợi trước mắt mà quyết định chuyển đổi từ trồng
lúa sang trồng dưa sẽ dẫn đến mất cân bằng, sau đó sẽ làm cho giá lúa tăng cao và
làm cho giá dưa hấu giảm mạnh do chệnh lệch cung – cầu.
b. Nắm bắt nhu cầu tiêu thụ hải sản ở Hà Nội. Ông Y đã mở cửa hàng thu mua hải
sản, mang về bán ở các chợ đầu mối. Ông Y rất nhanh nhạy, biết nắm bắt được nhu
cầu thị trường ở mọi thời điểm.
c. Hành vi của siêu thị X là hành vị phạm pháp ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm,
người dân không tin dùng, việc sản xuất giảm mạnh.
d. Hành vi của người tiêu dùng sẽ giúp cho giá thịt gia cầm giảm xuống mức ổn định.
Luyện tập 3 trang 25 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy xử lí các tình huống sau:
a. Gia đình M có nghề kinh doanh phở gia truyền. Khi chuyển đến ở một khu phố
mới tuy rất ít nhà dân nhưng ở đó đã có hai quán phở đang hoạt động, bố mẹ M băn
khoăn không biết có nên mở quán phở để kinh doanh ở đây không?
Nếu là M, em sẽ nói gì với bố mẹ về quyết định kinh doanh này?
b. Thấy giá cả các hàng hóa trên thị trường có xu hướng tăng, bà Y quyết định giữ
lại nhiều hàng hóa trong kho để chờ giá tăng cao hơn mới bán.
Nếu là người thân, em sẽ có lời khuyên gì cho bà Y? Lời giải
a. Nếu là M, em sẽ khuyên bố mẹ nên tìm hiểu nhu cầu việc ăn uống ở khu phố và
xem xét xem 2 tiệm phở đó có ưu, nhược điểm gì để thu hút khách. Sau đó mình sẽ
học hỏi và rút kinh nghiệm, xem xét kĩ việc mở quán.
b. Nếu là người thân của bà Y, em sẽ khuyên bà: Tùy nhu cầu ở mỗi thời điểm sẽ
khác nhau, nếu trữ hàng như vậy khi đến một thời điểm nào đó, giá cả giảm mạnh sẽ
dễ dẫn đến việc thua lỗ.
Vận dụng 1 trang 25 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy viết và chia sẻ quan điểm
của bản thân về nhận định: “Thị trường luôn luôn đúng”. Lời giải
“Thị trường luôn luôn đúng”. Tuy nhiên việc hiểu và kiếm lời từ điều đó không phải
ai cũng làm được. Nếu thị trường luôn đúng, thì mọi sai lầm, thua lỗ đều thuộc về
chính nhà đầu tư. Vậy thì thay vì than vãn và “chịu trận”, hãy chấp nhận sai lầm và
cơ cấu lại danh mục, phướng hướng sản xuất, kinh doanh. Xét cho cùng việc tham
gia vào thị trường là để tìm kiếm lợi nhuận. Chiến lược đầu tư đúng là chiến lược
đem lại lợi nhuận và ngược lại. Do đó, thay vì kháng cự lại thị trường bằng những
suy luận cá nhân, điều tốt hơn là cố gắng nắm bắt mạch suy nghĩ của thị trường để
kiếm được lợi nhuận.
Vận dụng 2 trang 25 SGK KTPL 10 KNTT: Em hãy cùng các bạn trong nhóm
khảo sát và viết báo cáo về tình hình giá cả thị trường một loại hàng hóa ở địa
phương em. Sản phẩm: Báo cáo khảo sát giá cả thị trường, video (nếu có); chú ý rút
ra nhận xét từ kết quả khảo sát. Lời giải
Em có thể tham khảo những vấn đề sau để thực hiện khảo sát:
- Loại hàng hóa mà nhóm em lựa chọn là gì?
- Ở địa phương em có khoảng bao nhiêu người sản xuất/doanh nghiệp,... kinh doanh loại hàng hóa đó?
- Thị hiếu của người tiêu dùng của địa phương em đối với loại hàng hóa đó?
- Sức cạnh trạnh của loại hàng hóa đó?
- Mức biến động giá cả của loại hàng hóa đó?
Sau khi khảo sát, cùng các bạn thảo luận để rút ra kết luận từ kết quả khảo sát.