Mở đầu trang 88 bài 22 Lịch Sử 8: Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến trào
lưu cải cách này? Nội dung trong các đề nghị cải cách của các quan lại, sĩ phu yêu nước là gì? Trả lời:
- Nguyên nhân dẫn đến trào lưu cải cách:
+ Ở nửa sau thế kỉ XIX, triều Nguyễn lâm vào tình trạng khủng hoảng
nghiêm trọng, đất nước suy yếu, lại phải lo đối phó với cuộc xâm lược của thực dân Pháp.
+ Một số quan lại, sĩ phu thức thời đã nhận thức rõ sự bảo thủ của triều
đình nên đã mạnh dạn đem kinh nghiệm và hiểu biết của bản thân xây
dựng các bản điều trần gửi lên triều đình Huế đề nghị thực hiện cải cách.
- Nội dung các đề nghị cải cách:
+ Nguyễn Trường Tộ đề nghị: chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển công
thương, tài chính, chỉnh đốn võ bị, ngoại giao, cải tổ giáo dục.
+ Trần Đình Túc, Phạm Huy Tế, Đinh Văn Điền, đề nghị: mở cửa biển
Trà Lý (Nam Định), đẩy mạnh khai hoang, khai mỏ, mở mang thương
nghiệp, củng cố quốc phòng.
+ Viện Thương Bạc đề nghị: mở ba cửa biển ở miền Bắc và miền Trung
để phát triển ngoại thương.
+ Nguyễn Lộ Trạch đề nghị: chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.
1. Nguyên nhân các quan lại, sĩ phu yêu nước đưa ra đề nghị cải cách
Câu hỏi trang 88 Lịch Sử 8: Vì sao các quan lại, sĩ phu yêu nước đưa ra
những đề nghị cải cách? Trả lời:
- Ở nửa sau thế kỉ XIX, triều Nguyễn lâm vào tình trạng khủng hoảng
nghiêm trọng, đất nước suy yếu, lại phải lo đối phó với cuộc xâm lược của thực dân Pháp.
- Đứng trước bối cảnh đó, một số quan lại, sĩ phu thức thời đã nhận thức
rõ sự bảo thủ của triều đình nên đã mạnh dạn đem kinh nghiệm và hiểu
biết của bản thân xây dựng các bản điều trần gửi lên triều đình Huế đề
nghị thực hiện cải cách.
2. Những đề nghị cải cách ở Việt Nam vào nửa sau thế kỉ XIX
Câu hỏi trang 89 Lịch Sử 8: Khai thác sơ đồ 22.2, theo em, các nhà cải
cách quan tâm đến những vấn đề nào nhất? Trong bối cảnh đất nước vào
cuối thế kỉ XIX, em có đồng ý với những đề xuất đó không? Tại sao? Trả lời:
- Các nhà cải cách đã đưa ra nhiều đề nghị canh tân đất nước trên nhiều
lĩnh vực, từ kinh tế, chính trị, quân sự, giáo dục… trong đó những hững
vấn đề mà các nhà cải cách quan tâm nhiều nhất là:
+ Chấn chỉnh tình hình quốc phòng. + Mở rộng ngoại giao.
+ Đẩy mạnh giao thương, phát triển kinh tế.
- Tham khảo ý kiến: Em đồng ý với những đề xuất đó, vì: vào cuối thế
kỉ XIX, Việt Nam lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy thoái nghiêm trọng
trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt, Việt Nam đang phải đối phó với cuộc
chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp. Tình hình này đòi hỏi chính
quyền phong kiến nhà Nguyễn cần thực hiện những chính sách cải cách
mang tính toàn diện, khôn khéo để khôi phục và phát huy sức nước, sức
dân,chống lại thực dân Pháp, bảo vệ nền độc lập của dân tộc.
3. Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập 1 trang 89 Lịch Sử 8: Hoàn thành bảng thống kê các nhà cải
cách ở Việt Nam nửa sau thế kỉ XIX theo mẫu dưới đây:
Họ tên Thành phần xã hội Nội dung đề nghị cải cách Trả lời: Thành phần xã Họ tên
Nội dung đề nghị cải cách hội
Sĩ phu yêu nước, Chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển Nguyễn
tiến bộ (ông là nông nghiệp, công thương nghiệp và tài Trường
người theo Công chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại Tộ giáo) giao, cải tổ giáo dục. Trần Đình Túc;
Mộ dân khai khẩn đất hoang; Mở các cơ Nguyễn
Quan lại, sĩ phu yêu sở buôn bán ở cửa biển Trà Lí (Nam Huy Tế; nước, tiến bộ.
Định); Khai mỏ, đóng tàu, chấn chỉnh Đinh Văn quốc phòng. Điền
Chấn chỉnh võ bị, hậu dưỡng quan binh;
Phạm Phú Quan lại trong triều Mở cửa thông thương và đặt lãnh sự tại Thứ
đình nhà Nguyễn Hương Cảng để giao thiệp với nước ngoài. Nguyễn
Sĩ phu yêu nước, Chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, Lộ Trạch tiến bộ bảo vệ đất nước.
Vận dụng 2 trang 89 Lịch Sử 8: Trào lưu cải cách ở Việt Nam cuối thế
kỉ XIX để lại những bài học gì cho chúng ta ngày nay? Trả lời:
(*) Tham khảo: Một số bài học rút ra từ trào lưu cải cách ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX:
+ Muốn tồn tại và phát triển phải luôn có sự thay đổi để thích ứng với
những chuyển biến mới của tình hình.
+ Cải cách muốn thành công phải xây dựng được một nền tảng kinh tế,
chính trị, xã hội vững chắc.
+ Tiến hành cải cách toàn diện, có hệ thống với thái độ quyết tâm.
+ Tiếp thu có chọn lọc và cải biến những giá trị văn hóa, văn minh tiến bộ
của thế giới cho phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.